KONTROLA PRZESTRZEGANIA NORM PRAWA ADMINISTRACYJENGO Kontrola przestrzegania norm prawa administracyjnego to kontrola sprawowana przez podmioty administracji publicznej względem podmiotów od niej niezależnych, której głównym celem jest weryfikacja wykonania obowiązków administracyjnoprawnych (nakazów lub zakazów) w poddanych prawu administracyjnemu sferach działalności politycznej, gospodarczej i społecznej. Kontrola przestrzegania norm prawa administracyjnego to działanie polegające na ustaleniu stanu faktycznego związanego z określonym podmiotem i porównaniu tego stanu ze stanem określonym przez prawo. W przypadku stwierdzeniu ewentualnych rozbieżności między tymi stanami, organ administracyjny podejmuje określone prawem działania. Kontrola podmiotów niezależnych od organu kontrolującego jest zawsze dokonywana przez organ administracji na podstawie oraz w granicach prawa i w mniejszym lub większym zakresie jest regulowana przepisami prawa. Normy prawne w szczególności określają warunki przeprowadzania kontroli, uprawnienia organu kontrolującego do uzyskiwania informacji od podmiotu kontrolowanego, treść i formę dokumentu zawierającego wynik kontroli (zazwyczaj jest to protokół kontroli) oraz inne kompetencje organu kontrolującego. Normy prawne mogą też określać szczegółowe uprawnienia kontrolowanego (np. do zgłaszania uwag i zastrzeżeń). 1
SANKCJONOWANIE NORM PRAWA RODZAJE ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA NARUSZENIE NORM PRAWA Naruszenie norm prawa administracyjnego może przede wszystkim skutkować: odpowiedzialnością administracyjną, odpowiedzialnością karną. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ADMINISTRACYJNA ZA NARUSZENIE NORM PRAWA W obszarze prawa administracyjnego wyróżnia się: (a) odpowiedzialność realizowana w drodze egzekucji administracyjnej, (b) odpowiedzialność realizowana w postaci kar administracyjnych. - egzekucja administracyjna i kary administracyjne to dwie postacie przymusu administracyjnego. (c) odpowiedzialność sui generis (zasadniczo wiążąca się z określonym ukształtowaniem sytuacji administracyjnoprawnej podmiotu) ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA ZA NARUSZENIE NORM PRAWA Wykonywanie norm prawa administracyjnego może być sankcjonowane przez prawo karne, ma to miejsce wówczas gdy naruszenie danego obowiązku przyjmuje postać określonego przestępstwa lub wykroczenia. 2
Wykonywanie obowiązków publicznoprawnych EGZEKUCJA ADMINISTRACYJNA Wykonywanie obowiązków publicznoprawnych może nastąpić: - w trybie dobrowolnym lub - w drodze zastosowania przymusu państwowego, gdyż nieprzestrzeganie obowiązków wynikających bezpośrednio z prawa administracyjnego lub skonkretyzowanych w aktach administracyjnych, sankcjonowana jest możliwością użycia przymusu administracyjnego. Pojęcie egzekucji administracyjnej Egzekucja administracyjna jest jedną z form przymusu państwowego służącą doprowadzeniu do wykonania obowiązków poddanych egzekucji administracyjnej, w sytuacji gdy zobowiązane do tego podmioty nie wykonały ich dobrowolnie. W celu zapewnienie realizacji obowiązków w drodze egzekucji administracyjnej stosuje się środki egzekucyjne. Egzekucja administracyjna prowadzona jest w ramach postępowania egzekucyjnego w administracji. KARY ADMINISTRACYJNE 3
KARA ADMINISTRACYJNA Kara administracyjna w ścisłym znaczeniu to kara pieniężna nakładana przez organ administracji publicznej w drodze decyzji administracyjnej jako konsekwencja naruszenia norm prawa administracyjnego materialnego przez określony podmiot (osobę fizyczną lub inny podmiot prawny). kary administracyjne związane są zawsze z naruszeniem konkretnych obowiązków administracyjnoprawnych - nakazów lub zakazów wynikających bezpośrednio z ustaw lub z decyzji administracyjnych; kara administracyjna jest jedną z form przymusu administracyjnego i stanowi środek realizacji odpowiedzialności administracyjnej; kara administracyjna pełni przede wszystkim funkcję represyjną i prewencyjną (prewencji ogólnej i indywidualnej); kary administracyjne wymierzane są w drodze decyzji administracyjnej; kary administracyjne co do zasady podlegają egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w zakresie egzekucji obowiązków o charakterze pieniężnym. kary administracyjne wymierzane są przez organy administracji, przy czym wymierzanie tych kar poddane jest kontroli sądowej kontrolę tę sprawują przede wszystkim sądy administracyjne (w przypadku wniesienia skargi na decyzję administracyjną), wyjątkowo wymierzanie kar odbywa się pod kontrolą sądów powszechnych (gdy od decyzji wymierzającej karę służy odwołanie wnoszone do sądu np. sądu gospodarczego, sądu ochrony konkurencji i konsumentów); ODPOWIEDZIALNOŚĆ ADMINISTRACYJNA SUI GENERIS kary administracyjne są stosowane niezależnie od środków egzekucyjnych i karnych. 4
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ADMINISTRACYJNA SUI GENERIS ZA NARUSZENIE PRAWA Z odpowiedzialnością administracyjną sui generis mamy do czynienia, gdy konsekwencją naruszenia norm prawa administracyjnego (obowiązków administracyjnoprawnych) dochodzi do określonego ukształtowana sytuacji prawnej podmiotu naruszającego prawo zasadniczo polega to na zmianie zakresu lub cofnięciu określonego uprawnienia. PRZYKŁADY Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej Art. 58 ust. 2 u.s.d.g.: Organ koncesyjny cofa koncesję albo zmienia jej zakres, w przypadku gdy przedsiębiorca: 1) rażąco narusza warunki określone w koncesji lub inne warunki wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej, określone przepisami prawa; 2) w wyznaczonym terminie nie usunął stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi w koncesji lub z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją. PRZYKŁADY Prawo budowlane Art. 49b ust. 1 pr.bud.: Właściwy organ nakazuje, co do zasady, w drodze decyzji, rozbiórkę obiektu budowlanego, lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego zgłoszenia bądź pomimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy organ. - wyjątkiem jest możliwość legalizacji samowoli budowlanej (wiążąca się m.in. z ustaleniem opłaty legalizacyjnej). ŚRODKI KARNE 5
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA Wykonanie obowiązku administracyjnoprawnego może być zabezpieczone za pomocą norm prawa karnego. Sytuacja taka ma miejsce wówczas, gdy niewykonanie obowiązku jest stypizowane przez ustawę jako: - przestępstwo, - lub wykroczenie. 6