EGIONALNY SYSTEM OSŁONY METEOOLOGICZNEJ LEŚNICTWA LEŚNY KOMPLEKS POMOCYJNY LASY BESKIDU ŚLĄKSIEGO APOT KWATALNY I/2015 Katowice-Kraków 2015
1. Warunki pogodowe w 1 kwartale 2015 roku Średnia kwartalna temperatura powietrza w Beskidzie Śląskim wyznaczona na podstawie wskaźników z 5 stacji reprezentujących warunki w obrębie masywu Wiślańskiego wyniosła -0,3 C to jest o 1,5 C więcej od średniej wieloletniej dla tego obszaru. Także średnia maksymalna oraz minimalna temperatura powietrza były w I kwartale 2015 roku wyższe od przeciętnej, odpowiednio o 1,4 oraz 1,3 C. Najwyższa zanotowana temperatura powietrza wyniosła 20,2 C w dniu 31 marca na stacji w Ustroniu, najniższa w I kwartale 2015 roku wystąpiła 7 stycznia w Lipowej (-16,1), nieco dalej na wschód w Nickulinie, była jeszcze niższa i wyniosła -19,6 C na wysokości 200 cm (tab. 1). Tabela 1. Temperatura powietrza (1 kwartał 2015) Stacja Średnia Średnia maksymalna Średnia minimalna Absolutna maksymalna Absolutna minimalna Skrzyczne -1,8 1,1-4,1 10,4-13,5 Wyrchczadeczka -0,4 3,5-1,8 16,3-13,8 Wisła Malinka 0,5 4,2-3,2 16,3-16,1 Ostre 1,0 4,7-2,3 11,3-16,1 Ustroń 1,7 5,1-1,6 20,2-12,4 Woleństwo 2,7 6,3-1,2 19,2-12,8 Wielka Łąka 1,9 5,2-1,4 17,3-12,4 Pruchna 2,6 6,4-1,1 19,1-12,6 Nickulina 0,1 5,0-4,3 16,5-19,6 W trakcie pisania tego raportu meteorologiczna zima (t d <0 o C) w reglu dolnym Beskidu Śląskiego trwa w dalszym ciągu. Wprawdzie rozpoczęła się ona stosunkowo późno, bowiem dopiero na przełomie listopada oraz grudnia 2014 roku, wydaje się jednak, że czas jej trwania przekroczy wyraźnie średnią wieloletnią dla tego obszaru tj. 103 dni. W trakcie zimy zanotowano dwa krótkie okresy ocieplenia, pierwszy na początku stycznia od 13 do 17, drugi w ostatniej dekadzie lutego tj. od 19 do 23. Średnia grubość pokrywy śnieżnej w pierwszym kwartale 2015 roku (w reglu dolnym na otwartej przestrzeni) wyniosła 43 cm, okresowo sięgała nawet 56 cm; w obniżeniach terenu i depresjach 75 cm. 2
Tabela 2. Opady atmosferyczne (1 kwartał 2015) Stacja Suma Liczba dni Najwyższy Obfitość z opadem opad dobowy Opadu Skrzyczne 155,9 65 20,6 2,45 Wyrchczadeczka 120,5 55 11,2 2,20 Wisła Malinka 181,0 54 17,8 3,35 Lipowa Ostre 188,0 52 25,0 3,61 Ustroń 231,0 52 25,1 4,44 Woleństwo 154,2 67 12,4 2,30 Wielka Łąka 188,1 49 21,8 3,83 Pruchna 118,0 50 9,5 2,36 Nickulina 196,0 55 20,1 3,56 Suma opadów w obrębie masywu głównego wyniosła w pierwszym kwartale 2015 roku przeciętnie 172 mm, co stanowi 77% normy wieloletniej. Na uwagę zasługuje znacznie wyższa od średniej wieloletniej liczba dni z opadem, przeciętnie było to 56 dni (23% powyżej normy). Średnia wartość wskaźnika obfitości opadu wyniosła 2,88. Okres wystąpienia najwyższych opadów przypadał na dni od 9 do 11 lutego 2015, miejscami spadło wówczas ponad 30 mm na m 2. Tabela 3. Wilgotność powietrza (1 kwartał 2015) Stacja Średnia Średnia Średnia Absolutna maksymalna minimalna minimalna Skrzyczne 81.6 85,4 74,8 20,3 Wyrchczadeczka 86,4 94,6 74,3 34,0 Wisła Malinka 85,9 95,1 71,4 30,0 Ostre 84,9 94,2 71,0 31,1 Ustroń 81,8 93,2 66,6 26,1 Woleństwo 82,7 93,8 69,4 35,2 Wielka Łąka 81,0 92,4 66,5 26,4 Pruchna 83,3 93,4 70,2 36,0 Nickulina 85,1 95,8 66,8 24,5 Średnia kwartalna wilgotność powietrza wyniosła 84,6% i była o 7,0% niższa od średniej wieloletniej dla tego okresu. Zimą, dwukrotnie zanotowano okresy z wilgotnością względną znacznie poniżej 40%, było to w dniach 21-22 lutego oraz 17 do 22 marca. W tym czasie niedosyt wilgotności powietrza wzmagał pa- 3
rowanie do poziomu ponad 0.3 mm m -2 na godzinę. Pierwszy kwartał 2015 roku należy zaliczyć do wilgotnych; sprzyjały temu zwiększone zachmurzenie, częste opady oraz stosunkowo mała prędkość wiatru w obrębie dolin (tab. 4). Tabela 4. Wiatr (1 kwartał 2015) Stacja Średnia Średnia Średnia Absolutna maksymalna minimalna maksymalna Skrzyczne 3,6 6,1 1,5 39,8 Wyrchczadeczka 0,8 2,9 0,2 15,6 Wisła Malinka 1,1 3,7 0,4 18,8 Ostre 1,0 3,8 0,3 17,4 Ustroń 1,6 4,2 0,4 25,5 Woleństwo 0,7 3,6 0,2 13,9 Wielka Łąka 1,8 4,7 0,4 25,5 Pruchna 0,5 2,7 0,1 14,3 Nickulina 0,9 3,3 0,3 14,3 Średnia prędkość wiatru w Beskidzie Śląskim na wypukłych formach terenu wyniosła 3,5 m s -1, w dolinach od 0,7 do 1,1 m s -1. W pierwszym kwartale 2015 roku dominował wiatr wiejący z kierunku północnego. Zimą 2015 roku zarejestrowano dwa epizody wiatru wiejącego z prędkością znacznie powyżej przeciętnej tj. powyżej 10 m/s; było to w dniach 17 stycznia oraz 29 marca. W obu przypadkach, chwilowa prędkość wiatru na wypukłych formach terenu (średnia z 10 minut) wyniosła ponad 30 m/s (tab. 4). Do najgroźniejszych sytuacji pogodowych zagrażających ekosystemom leśnym w pierwszym kwartale 2015 roku w Beskidzie Śląskim należy zaliczyć: 1. W dniu 17 stycznia 2015 roku w godzinach nocnych oraz porannych, średnia prędkość wiatru wyniosła 18 m/s (6 godzin) a maksymalna 31,3 m/s o godzinie 6:30 czasu lokalnego. 2. W dniu dniach 28 i 29 marca, na stacji Skrzyczne zarejestrowano wiatr wiejący ze średnią prędkością 21 m/s (6 godzin) a maksymalną wartość zanotowano między godziną 20:00 a 22:00 29 marca tj. 36,2 m/s (średnia z 1 godziny), o 19:50 chwilowa prędkość (3 minuty) wyniosła 40 m/s. 4
3. Bardzo niska wartość wskaźnika WCI (ochładzanie) zaobserwowana w dniu 7 stycznia (-21,1) odzwierciedlająca warunki panujące w przygruntowej warstwie powietrza o wysokim potencjale wysuszania (łączne oddziaływanie niskiej temperatury oraz wiatru). Niebezpieczna szczególnie dla młodych roślin, sadzonek drzew leśnych na szkółkach, młodych drzew na powierzchniach upraw, krzewów oraz niskiej roślinności znajdujących się częściowo ponad pokrywą śnieżną. Fot. 1. Stacja fitoklimatyczna na szkółce leśnej w Leśnictwie Ostre, w Nadleśnictwie Węgierska Górka (fot. G. Durło) 5
Objaśnienia 1. Czynnik deszczowy Langa LAN t gdzie: r suma roczna opadu atmosferycznego (mm); t średnia roczna temperatura powietrza ( o C) Klasa Wartość wskaźnika Langa Stopień wilgotności klimatu 1 < 40 Suchy 2 40-160 Wilgotny 3 > 160 Mokry 2. Wskaźnik nierównomierności opadu Wn (%) 12 i Wn i 1 i r 12 r 100 gdzie: i suma miesięczna opadu atmosferycznego (mm); r suma roczna opadu Atmosferycznego (mm) Klasa Typ rozkładu Stopień nierównomierności opadu atmosferycznego 0-20 ozkład równomierny 1 21-40 Umiarkowana nierównomierność 2 41-60 Średnia nierównomierność 3 61-80 Duża nierównomierność 4 81-100 Bardzo duża nierównomierność 5 >100 Wyjątkowo duża nierównomierność 6 3. Współczynnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 12 N j HAI T 10 j gdzie: Nj suma opadów atmosferycznych w lipcu (mm); Tj średnia miesięczna temperatura powietrza w lipcu ( o C). 6
Klasa Wartość wskaźnika Warunki wilgotnościowe 1 < 20 Skrajnie suche 2 20 40 Umiarkowanie suche 3 40 60 Wilgotne 4 60 80 Bardzo wilgotne 5 80-100 Wybitnie wilgotne 4. Współczynnik uwilgotnienia Schmucka J (zmodyfikowany) J ( r 655) L Z gdzie: r suma roczna opadu atmosferycznego (mm); L - suma opadu atmosferycznego miesięcy ciepłej części roku (IV-IX) (mm); L - suma opadu atmosferycznego miesięcy chłodnej części roku (X-III) (mm). Klasa Wartość wskaźnika J Warunki 1 < 100 Skrajnie sucha 2 100 300 Bardzo sucha 3 300 500 Sucha 4 500 700 Umiarkowanie wilgotna 5 700-900 Wilgotna 6 900 1100 Bardzo wilgotna 7 > 1100 Skrajnie wilgotna Literatura Durło G. 2012. Klimat Beskidu Śląskiego. Wyd. Drukrol, Kraków. Okołowicz W., Martyn D. 1979. egiony klimatyczne Polski. [W:] Atlas geograficzny. Wyd. PPWK, Warszawa. Wiszniewski W., Chełchowski W. 1975. Charakterystyka klimatu i regionalizacja klimatologiczna Polski. Wyd. WKiŁ, Warszawa. Prawa autorskie Dr hab. inż. Grzegorz Durło, Uniwersytet olniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie, Wydział Leśny, Zakład Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej, Al. 29-go listopada 46/505, 31-425 Kraków, tel. +48 12 662-5142, fax. +48 12 411-9715, rldurlo@cyf-kr.edu.pl 7