REGIONALNY SYSTEM OSŁONY METEOROLOGICZNEJ LEŚNICTWA LEŚNY KOMPLEKS PROMOCYJNY LASY BESKIDU ŚLĄKSIEGO RAPORT KWARTALNY III/2016

Transkrypt

1 EGIONALNY SYSTEM OSŁONY METEOOLOGICZNEJ LEŚNICTWA LEŚNY KOMPLEKS POMOCYJNY LASY BESKIDU ŚLĄKSIEGO APOT KWATALNY III/2016 Katowice-Kraków 2016

2 1. Warunki pogodowe w 3 kwartale 2016 roku Średnia kwartalna temperatura powietrza w Beskidzie Śląskim wyznaczona na podstawie wskaźników z 6 stacji reprezentujących warunki w obrębie masywu Wiślańskiego wyniosła 16,1 C to jest o 2,2 C więcej od średniej wieloletniej dla tego obszaru. W ciepłej części 2016 roku średnia maksymalna (21,5 C) oraz minimalna (11,5 C) temperatura powietrza były w III kwartale wyższe od przeciętnej, odpowiednio o 3,8 oraz 1,1 C. Najwyższa zanotowana temperatura powietrza wyniosła 32,9 C w dniu 2 lipca na stacji w Górkach Wielkich (Szkółka Woleństwo), najniższa w III kwartale 2016 roku wystąpiła 22 września w Wiśle Malince (1,0 C), nieco bardziej na wschód w Nickulinie (Nadleśnictwo Ujsoły), była jeszcze niższa i wyniosła -0,1 C na wysokości 200 cm (tab. 1). Wyjątkowo ciepły, jak na tę porę roku, okazał się wrzesień ze średnią temperaturą +15,2 stopni C (norma 11,1 C). ównież, w pierwszej dekadzie września zanotowano kilka przypadków z temperaturą powietrza powyżej +27 stopni C w ciągu dnia! Tabela 1. Temperatura powietrza (3 kwartał 2016) Stacja Średnia Średnia maksymalna Średnia minimalna Absolutna maksymalna Absolutna minimalna Skrzyczne Wyrchczadeczka Wisła Malinka Lipowa Ostre Prusów Boracza Ustroń Woleństwo Wielka Łąka Pruchna Nickulina Sikorczane Królówka Meteorologiczne lato (t d>15 o C) w reglu dolnym Beskidu Śląskiego rozpoczęło się dość wcześnie tj. w drugiej połowie czerwca (19-06) i zakończyło 17 września. Najintensywniejszy rozwój roślinności przypadał na okres między 15 2

3 czerwca a 10 lipca. Lipiec okazał się również bardzo korzystny pod względem opadowym, z najwyższą sumą opadów w ciepłej części 2016 roku. Fot. 1. Meteorologiczne lato w Leśnictwie Łukaszne w Nadleśnictwie Węgierska Górka (fot. G. Durło) Okres wegetacyjny 2016 roku (t d>5 o C), którego początek przypadał na połowę kwietnia ( m n.p.m.) trwa w dalszym ciągu, choć spodziewane zakończenie w strefie regla górnego przypadnie jak zwykle na ostatnią dekadę października. W trakcie okresu intensywnego rozwoju roślin zanotowano kilkanaście dni z przymrozkami, w dolinach wystąpiły one 12 razy na wzniesieniach 17. Suma opadów w obrębie masywu głównego wyniosła w trzecim kwartale 2016 roku przeciętnie 255 mm, co stanowi jedynie 63% normy wieloletniej. Na uwagę zasługuje znacznie niższa od średniej wieloletniej suma opadu w sierpniu i wrześniu (tylko 60% normy). Średnia wartość wskaźnika obfitości opadu w reglu dolnym wyniosła w trzecim kwartale 2016 r. 4,90 co jest wynikiem dość niskim i mało optymistycznym na tle całego sezonu wegetacyjnego. Znacznie lepsze warunki panowały w rejonie masywu Czantorii i Stożka (6,15) oraz zachodnich stoków masywu Skrzycznego (7,26). Korzystne warunki opadowe panowały w lipcu w Ustroniu (Leśnictwo Czantoria); suma kwartalna w tym rejonie wynio- 3

4 sła 580 mm. Okres wystąpienia najwyższych opadów przypadał na dni między 9 a 18 lipca 2016, miejscami spadło wówczas ponad 145 mm na m 2. Tabela 2. Opady atmosferyczne (3 kwartał 2016) Stacja Suma Liczba dni Najwyższy Obfitość z opadem opad dobowy Opadu Skrzyczne 263, ,3 5,70 Wyrchczadeczka 201, ,6 3,38 Wisła Malinka 306, ,4 5,09 Lipowa Ostre 113, ,4 3,16 Prusów Boracza 338, ,3 9,11 Ustroń 485, ,2 8,51 Woleństwo 302, ,0 6,64 Wielka Łąka 120, ,6 1,98 Pruchna 319, ,7 7,20 Nickulina 417, ,0 6,40 Sikorczane 288, ,0 4,38 Królówka 136, ,2 4,00 Najwyższy opad zanotowano w dniu 31 lipca na stacji w Ustroniu (Nadleśnictwo Ustroń) w ciągu doby spadło tam 45 mm wody, Chwilowa wartość natężenia opadu (2 godziny) wyniosła w tym dniu 15 mm/h. Tabela 3, Wilgotność powietrza (3 kwartał 2016) Stacja Średnia Średnia Średnia Absolutna maksymalna minimalna minimalna Skrzyczne 78,1 92,3 63,6 50,0 Wyrchczadeczka ,0 Wisła Malinka ,0 Lipowa Ostre ,0 Prusów Boracza ,0 Ustroń ,0 Woleństwo ,0 Wielka Łąka ,0 Pruchna ,0 Nickulina ,0 Sikorczane ,0 Królówka ,0 31,0 4

5 Liczba dni z opadem atmosferycznym w trzecim kwartale 2016 roku (55) była niższa do normy wieloletniej ( ) o 18%, Po zachodniej stronie masywu Wiślańskiego spadło około 17% więcej opadu aniżeli na wschodzie. Średnia kwartalna wilgotność powietrza wyniosła 83,6% i była o 5,9% wyższa od średniej wieloletniej dla tego okresu, Latem, tylko raz zarejestrowano epizod z wilgotnością względną znacznie poniżej 40%, było to w pierwszych dniach lipca, W tym czasie niedosyt wilgotności powietrza wzmagał parowanie do poziomu ok, 1,3 mm na dobę, Trzeci kwartał 2016 roku należy zaliczyć do średniowilgotnych; sprzyjały temu zwiększone zachmurzenie, dość częste opady, głównie w lipcu oraz mała prędkość wiatru w całym regionie. Tabela 4, Wiatr (3 kwartał 2016) Stacja Średnia Średnia Średnia Absolutna maksymalna minimalna maksymalna Skrzyczne ,45 1,53 26,4 Wyrchczadeczka ,51 0,01 10,7 Wisła Malinka ,11 0,01 14,8 Lipowa Ostre ,20 0,01 10,3 Prusów Boracza ,6 Ustroń ,75 0, Woleństwo ,79 0, Wielka Łąka ,30 0, Pruchna ,55 0, Nickulina ,90 0, Sikorczane ,43 0, Królówka ,12 0, ¾ wysokości koron drzew (12 m) na gnieździe o powierzchni 3 arów w drzewostanie świerkowo-jodłowym Średnia prędkość wiatru w Beskidzie Śląskim na wypukłych formach terenu wyniosła 2,5 m s -1, w dolinach od 0,2 do 0,6 m s -1, W trzecim kwartale 2016 roku dominował wiatr wiejący z kierunku północnego. Latem 2016 roku zarejestrowano kilka epizodów wiatru wiejącego ze średnią prędkością powyżej przeciętnej tj. 10 m/s, Pojawiały się one w lipcu. Zanotowano również podmuchy wiatru wiejącego z kierunku północnego o prędkości powyżej 25 m/s, Zdarzenia te za- 5

6 notowano między innymi w dniach 11 i 29 lipca oraz 30 września, We wszystkich przypadkach, chwilowa prędkość wiatru na wypukłych formach terenu (średnia z 10 minut) wyniosła około 25 m/s, maksymalna (3 minuty) osiągnęła 28,0 m/s, Do najgroźniejszych sytuacji pogodowych zagrażających ekosystemom leśnym w trzecim kwartale 2016 roku w Beskidzie Śląskim należy zaliczyć: 1. Wyjątkowo obfita w opady atmosferyczne ostatnia dekada lipca, sprawiła, że poziom wód w korytach rzek przekroczył stany alarmowe, zanotowano ponadnormatywne przepływy w Lipowej, lokalnie ruchy wierzchnich warstw gleby na stromych odsłoniętych zboczach o ekspozycji zachodniej i północno-zachodniej, zwiększona erozja w strefie środkowych części stoków o ekspozycji wschodniej w masywie Skrzycznego i Baraniej Góry. 2. W dniu 30 września, na stacji Skrzyczne zarejestrowano wiatr wiejący ze średnią prędkością 9,9 m/s (6 godzin) a maksymalną wartość zanotowano między godziną 08:00 a 09:00 tj, 24,6 m/s (średnia z 10 minut), o 08:30 chwilowa prędkość (3 minuty) wyniosła 27,8 m/s, 3. Ubogi w opady atmosferyczne wrzesień, szczególnie w dolnej części regla dolnego, lokalnie suma opadów nie przekroczyła 50 mm, przy średniej wieloletniej w tym piętrze klimatycznym na poziomie 100 do 110 mm. Fot, 2, Fragment posterunku fitoklimatycznego w Leśnictwie Prusów (865 m n.p.m.) w Nadleśnictwie Węgierska Górka (fot, G, Durło) 6

7 Objaśnienia 1, Czynnik deszczowy Langa LAN t gdzie: r suma roczna opadu atmosferycznego (mm); t średnia roczna temperatura powietrza ( o C) Klasa Wartość wskaźnika Langa Stopień wilgotności klimatu 1 < 40 Suchy Wilgotny 3 > 160 Mokry 2, Wskaźnik nierównomierności opadu Wn (%) 12 i Wn i 1 i r 12 r 100 gdzie: i suma miesięczna opadu atmosferycznego (mm); r suma roczna opadu Atmosferycznego (mm) Klasa Typ rozkładu Stopień nierównomierności opadu atmosferycznego 0-20 ozkład równomierny Umiarkowana nierównomierność Średnia nierównomierność Duża nierównomierność Bardzo duża nierównomierność 5 >100 Wyjątkowo duża nierównomierność 6 3, Współczynnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 12 N j HAI T 10 j gdzie: N j suma opadów atmosferycznych w lipcu (mm); T j średnia miesięczna temperatura powietrza w lipcu ( o C), 7

8 Klasa Wartość wskaźnika Warunki wilgotnościowe 1 < 20 Skrajnie suche Umiarkowanie suche Wilgotne Bardzo wilgotne Wybitnie wilgotne 4, Współczynnik uwilgotnienia Schmucka J (zmodyfikowany) J ( r 655) L Z gdzie: r suma roczna opadu atmosferycznego (mm); L- suma opadu atmosferycznego miesięcy ciepłej części roku (IV-IX) (mm); L- suma opadu atmosferycznego miesięcy chłodnej części roku (X-III) (mm), Klasa Wartość wskaźnika J Warunki 1 < 100 Skrajnie sucha Bardzo sucha Sucha Umiarkowanie wilgotna Wilgotna Bardzo wilgotna 7 > 1100 Skrajnie wilgotna Literatura Durło G, 2012, Klimat Beskidu Śląskiego, Wyd, Drukrol, Kraków. Okołowicz W, 1966, egiony klimatyczne, [W:] Polska Atlas geograficzny, Wyd, PPWK, Warszawa. Okołowicz W,, Martyn D, 1979, egiony klimatyczne Polski, [W:] Atlas geograficzny, Wyd, PPWK, Warszawa. omer E, 1962, egiony klimatyczne Polski, Wybór Prac, T, 3, Wyd, PWN, Warszawa. Wiszniewski W,, Chełchowski W, 1975, Charakterystyka klimatu i regionalizacja klimatologiczna Polski, Wyd, WKiŁ, Warszawa. Woś A, 1999, Klimat Polski, Wyd, PWN, Warszawa. 8

9 Prawa autorskie Dr hab, inż, Grzegorz Durło Uniwersytet olniczy im, H, Kołłątaja w Krakowie, Wydział Leśny, Zakład Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej, Al, 29 listopada 46/505, Kraków, tel, , fax, , rldurlo@cyf-kr,edu,pl 9