Wstęp........................................................................ Grzegorz Iniewicz, Magdalena Mijas, Bartosz Grabski Część I Historia, perspektywy, terminologia Rozdział 1. Homoseksualizm czy homoseksualności?.................................. Jacek Bomba O znaczeniu słów i niebezpieczeństwach reifikacji.......................................... Słowa w seksualności....................................................................... Homoseksualność perspektywa medycyny................................................ Orientacja seksualna........................................................................ Tożsamość psychoseksualna................................................................. Rozdział 2. Sodomici, inwerci, urningowie. Homoseksualność w dziewiętnastowiecznym dyskursie medycznym..................................................... Magdalena Mijas Wprowadzenie.......................................................................... Pierwsi obrońcy miłości greckiej poza dyskursem medycznym.......................... Homoseksualność w dyskursie medycznym............................................... Homoseksualizm w poglądach Richarda von Krafft-Ebinga................................. Inwersja seksualna w poglądach Havelocka Ellisa.......................................... Trzecia płeć Magnusa Hirschfelda........................................................... Freuda zbłądzenie płciowe ze względu na obiekt seksualny................................ Rozdział 3. Historyczne źródła i przemiany psychologii LGB........................... Magdalena Mijas Definicja przedmiotu psychologii LGB....................................................... Od psychologii gejowskiej do psychologii queer............................................ Historyczne źródła afirmatywnego modelu homoseksualności oraz psychologii LGB..... Patologizacja homoseksualności............................................................. Nurt depatologizacji......................................................................... Wykreślenie homoseksualności z klasyfikacji DSM.......................................... Afirmatywny nurt badań w obszarze psychologii LGB...................................... Rozdział 4. Biseksualność. Historia, koncepcje, badania................................ Edyta Charzyńska, Magdalena Mijas Biseksualność we wczesnym dyskursie medycznym i psychoanalizie...................... Biseksualność w konceptualizacjach orientacji seksualnej................................. Rozpowszechnienie biseksualności.......................................................... Rozwój tożsamości biseksualnej............................................................. Społeczne uprzedzenia i dyskryminacja osób biseksualnych............................... Zachowania seksualne i związki intymne osób biseksualnych.............................. Wybrane zagadnienia z psychoterapii osób biseksualnych.................................. Potencjalnie owocne kierunki badań......................................................... Zamiast podsumowania..................................................................... 11 17 17 18 23 28 30 36 36 39 45 47 53 57 61 64 67 67 69 71 72 80 86 88 92 92 93 97 100 103 107 110 112 113 114 5
Rozdział 5. Odzyskiwanie ciała. Doświadczenie osób nieheteroseksualnych w ujęciu społecznej teorii queer....................................................... Jacek Kochanowski Ciało społeczne............................................................................. Twoje ciało jest moje........................................................................ Kondycja postkolonialna.................................................................... Trauma obcości............................................................................. Część II Wybrane zagadnienia Psychologii LGB Prehomoseksualne dzieci.................................................................... Homo- i biseksualni nastolatkowie.......................................................... Związki osób LGB........................................................................... Osoby LGB w wieku średnim................................................................ Osoby LGB w wieku podeszłym.............................................................. Neuroanatomiczne korelaty orientacji seksualnej u mężczyzn............................. Różnice w funkcjonowaniu mózgu między osobami homo- i heteroseksualnymi.......... Różnice w funkcjonowaniu poznawczym między osobami homo- i heteroseksualnymi... Prenatalne oddziaływanie androgenów jako źródło orientacji homoseksualnej........... Wpływ kolejności urodzeń i związane z nią działanie antygenu H-Y........................ Niestabilność rozwojowa.................................................................... Genetyczne uwarunkowania orientacji seksualnej u mężczyzn............................. Podsumowanie............................................................................. Rozdział 8. Coming out i konstruowanie tożsamości LGB Alicja Długołęcka Wprowadzenie............................................................................ Model formowania tożsamości seksualnej autorstwa Vivienne Cass....................... Koncepcja rozwojowa Richarda Troidena.................................................... Uwagi krytyczne dotyczące modeli formowania tożsamości................................ Coming out dzisiaj........................................................................... Uwagi końcowe............................................................................. Rozdział 9. Osoby LGB w związkach intymnych........................................... 199 Dorota Majka-Rostek 199 6 119 122 124 127 132 Rozdział 6. Osoby LGB w biegu życia...................................................... 139 Grzegorz Iniewicz 139 140 141 144 147 150 151 Rozdział 7. Neurobiologiczne i neuropsychologiczne aspekty orientacji homoseksualnej.. 153 Tadeusz Pietras, Eligiusz Wronka 153 154 156 159 162 165 166 168 169 176 176 178 180 187 191 193
Specyfika sytuacji par jednopłciowych wynikająca z heteroseksizmu, homofobii i heteronormatywności............................................................................. Wzorce realizowania bliskości. Strategie dotyczące monogamii............................ Podział ról w związkach..................................................................... Problemy w relacjach rodzinnych............................................................ Rozdział 10. Rodziny tworzone przez osoby nieheteroseksualne i wychowywanie przez nie dzieci..................................................................... 217 Marta Abramowicz Przegląd badań nad rodzicielstwem osób homoseksualnych............................... Terminologia...................................................................... Historia badań nad rodzicielstwem osób LGBT..................................... Tworzenie związków.................................................................... Zakładanie rodziny...................................................................... Poczęcie dziecka........................................................................ Możliwości posiadania dzieci przez pary homoseksualne w Polsce......................... Wyzwania związane z alternatywną inseminacją............................................ Wsparcie najbliższych...................................................................... Podział ról związanych z rodzicielstwem.................................................... Geje i lesbijki jako rodzice................................................................... Porównanie zdolności rodzicielskich osób homoseksualnych i heteroseksualnych........ Sposoby radzenia sobie z obawami dotyczącymi nieadekwatności rodzin tworzonych przez osoby homoseksualne......................................................... Dzieci gejów i lesbijek...................................................................... Identyfikacja płciowa i orientacja seksualna.......................................... Rozwój psychiczny dzieci................................................................ Relacje społeczne...................................................................... Przeciwdziałanie dyskryminacji dzieci rodziców homoseksualnych w Polsce............. Stanowiska organizacji zrzeszających profesjonalistów dotyczące rodzicielstwa osób homoseksualnych....................................................................... Rodziny tworzone przez osoby homoseksualne w Polsce podsumowanie................ Rozdział 11. Doświadczanie dyskryminacji ze względu na orientację seksualną analiza sytuacji społecznej osób LGB w Polsce........................................ 244 Marta Abramowicz Sytuacja osób bi- i homoseksualnych w Polsce tło społeczno-polityczne................. Sytuacja prawna osób bi- i homoseksualnych w Polsce..................................... Postawy społeczne względem osób homoseksualnych w Polsce............................ Edukacja antydyskryminacyjna w polskiej szkole........................................... Dotychczas prowadzone badania dotyczące sytuacji społecznej osób bi- i homoseksualnych w Polsce................................................................................ Doświadczanie dyskryminacji przez osoby bi- i homoseksualne badania własne........ 200 204 209 212 214 217 219 219 220 221 223 223 224 225 228 228 229 229 230 231 232 232 233 233 235 237 244 248 249 252 252 254 260 7
Rozdział 12. Zdrowie psychiczne osób homoseksualnych i biseksualnych............... Bartosz Grabski Zaburzenia zdrowia psychicznego u osób homo- i biseksualnych.......................... Wyniki badań............................................................................... Samobójstwa................................................................................ Próby wyjaśnień model stresu mniejszościowego......................................... Definicja stresu mniejszościowego........................................................... Naznaczenie (stygmatyzacja)................................................................ Wydarzenia związane z dyskryminacją...................................................... Zinternalizowana homofobia................................................................ Życie w ukryciu............................................................................. Oczekiwanie dyskryminacji i odrzucenia.................................................... Zagadnienia profilaktyki i polityki społecznej, czynniki ochraniające...................... Część III Pomoc osobom LGB Rozdział 13. Kwestie etyczne w psychologii LGB ogólne normy w szczególnej sytuacji..... Katarzyna Sikora, Grzegorz Iniewicz Podstawowe normy etyczno-zawodowe psychologa........................................ Prawa seksualne............................................................................ Wytyczne dla psychoterapii osób LGB........................................................ Trudności i dylematy w praktyce psychoterapeutycznej.................................... Rozdział 14. Psychoterapia osób LGB od terapii konwersyjnych do terapii wykorzystujących teorię queer........................................................ Grzegorz Iniewicz, Daniel Bąk Terapie konwersyjne........................................................................ Terapie afirmatywne........................................................................ Terapie oparte na teorii queer............................................................... Możliwości zastosowania teoretycznych podejść w terapii osób LGB....................... Specyfika relacji terapeutycznej w pracy z osobami LGB.................................... Orientacja seksualna terapeuty.............................................................. Terapia nastolatków......................................................................... Specyfika problemów i terapii par jednopłciowych......................................... Rodzicielstwo............................................................................... 8 263 263 264 266 271 273 274 275 276 279 280 280 281 282 295 297 302 306 309 309 310 321 325 331 Rozdział 15. Praktyczne aspekty terapii osób LGB......................................... 337 Daniel Bąk, Grzegorz Iniewicz 337 337 344 347 349 351 353 354
Rozdział 16. Trening antydyskryminacyjny jako narzędzie przeciwdziałania homofobii.. Agata Teutsch, Joanna Grzymała-Moszczyńska Przeciwdziałanie uprzedzeniom i dyskryminacji teorie i wyniki badań.................. Psychologia i homofobia..................................................................... Edukacja antydyskryminacyjna.............................................................. Warsztat antydyskryminacyjny.............................................................. Program edukacji antydyskryminacyjnej Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami jako przykład wykorzystania warsztatu antydyskryminacyjnego..................... Cele warsztatu antydyskryminacyjnego................................................ Podstawowe definicje wykorzystywane w warsztacie antydyskryminacyjnym w programie Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami....................................... Konstrukcja warsztatu antydyskryminacyjnego w programie Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami................................................................... Skuteczność edukacji antydyskryminacyjnej w przeciwdziałaniu stereotypom i uprzedzeniom................................................................................ Zastosowanie warsztatu/treningu antydyskryminacyjnego w pracy z osobami z grup narażonych na dyskryminację trening emancypacyjny.................................. Przykład wykorzystania treningu emancypacyjnego w pracy z kobietami nieheteroseksualnymi............................................................................... Nota o Autorach....................................................... 385 363 366 367 368 370 371 373 374 375 377 379 9