PRZEŁOM W LECZENIU ZAPALENIA ZATOK EUROPEJSKIE PREMIERY HYDRODEBRIDERA W KOLONII I WARSZAWIE

Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu PRZEŁOM W LECZENIU ZAPALENIA ZATOK EUROPEJSKIE PREMIERY HYDRODEBRIDERA W KOLONII I WARSZAWIE materiały prasowe Warszawa, 14 czerwca 2010 1

Spis treści Pierwsze w Europie zabiegi z wykorzystaniem Hydrodebridera... 3 Hydrodebrider system innowacyjne urządzenie do leczenia przewlekłego zapalenia zatok przynosowych... 5 Praktyczny poradnik na temat problemów z zatokami... 6 2

PIERWSZE W EUROPIE ZABIEGI Z WYKORZYSTANIEM HYDRODEBRIDERA Choroby zatok to problem wielu osób. Cierpi na nie ok. 12% populacji. W badaniach przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych stwierdzono, że choroba u dorosłych występuje 2-3 razy w roku, a u dzieci 6-8 razy. Źle leczone zapalenie zatok, trwające powyżej 12 tygodni jest chorobą przewlekłą, której przyczyną jest m. in. zakażenia bakteryjne. Bakterie mogą utrzymywać się mimo operacji i leczenia farmakologicznego. Wykorzystane w Klinice Oto-Ryno-Laryngochirurgii w Międzynarodowym Centrum Słuchu i Mowy w Kajetanach urządzenie - Hydrodebrider, dzięki zastosowaniu nowej technologii, usuwa z zatok oporne na leczenie kolonie bakterii. Prof. Henryk Skarżyński wyjaśnia, że jest to zabieg bezbolesny, innowacyjność urządzenia polega na mozliwości dotarcia do wszystkich zachyłków, a tym samym skutecznego usunięcia bakterii. Ta, określana w medycynie minimalnie inwazyjna procedura jest wielkim postępem w terapii. W leczeniu zatok wykorzystuje się metody farmakologiczne i zabiegowe. Zgodnie z zaleceniami EPOS, (grupa powołana przez Europejską Akademię Alergologii i Immunologii Klinicznej) leczenie operacyjne rekomendowane jest tylko w sytuacjach, kiedy inne, wcześniejsze terapie nie skutkują. Jedną ze skutecznych minimalnie inwazyjnych metod jest płukanie zatok roztworem przy użyciu urządzenia - Hydrodebrider System. To innowacyjne urządzenie, dzięki wykorzystaniu najnowszej technologii medycznej, pomaga usunąć oporne bakterie (biofilm) przyczyniające się do przewlekłego zapalenia zatok. Operacyjnie można usunąć przerosty i obrzęki tkanek, przywrócić drożność zatok ujść naturalnych. Ale jeśli biofilm nie zostanie usunięty z miejsca zakażenia, choroba nie będzie wyleczona i objawy powrócą wyjaśnia prof. Skarżyński. Biofilmy produkują zewnętrzną warstwą polimerową (EPS), która działa jak bariera i hamuje przed wniknięciem antybiotyku, czyniąc go tym samym nieskutecznym. Rola biofilmu bakteryjnego została dobrze udokumentowana w próchnicy i chorobach przyzębia, zakażeniach układu mięśniowo-szkieletowego, zapaleniach wsierdzia, mukowiscydozie i innych chorobach. Wiele ostatnich badań wskazuje na obecność biofilmu u chorych z opornym na leczenie zapaleniem zatok. Biofilm to grupa bakterii, które różnią się znacząco od zwykłych bakterii planktonowych: na swojej powierzchni pokryty jest substancją polimerową (EPS), która zapewnia mu przetrwanie, mnoży się bardzo wolno, w przeciwieństwie do bakterii planktonowych, które odtwarzają szybko i są bardzo mobilne ma zupełnie inną ekspresję genów niż bakterie planktonowe. 3

Przewlekłe zapalenie zatok obniża jakość życia i sprawia, że chory czuje się zmęczony i źle funkcjonuje. Wzrost częstości występowania zapalenia zatok przynosowych powodowany jest m.in. zanieczyszczeniem środowiska naturalnego i coraz powszechniej występującymi alergiami na czynniki naturalne i chemiczne. Prawidłowe oddychanie decyduje o wydolności całego organizmu. Wdychane powietrze jest nawilżane do 90 % wilgotności i ogrzewane do temperatury 31-34 C oraz wstępnie oczyszczane z zanieczyszczeń. Włoski w nosie stanowią mechaniczny filtr powietrza. Błona śluzowa broni przed szkodliwymi cząsteczkami zawartymi w powietrzu. Osadzają się na niej bakterie, wirusy, alergeny. Śluz składa się w dużej części z wody, dlatego tak ważne jest nawilżanie zatok. Śluz, dzięki ruchom rzęsek nabłonka usuwa zanieczyszczenia przemieszczając się w kierunku nozdrzy tylnych do gardła. W trakcie zapalenie zatok ruch rzęsek jest upośledzony lub ustaje zupełnie. Oczyszczanie zatok za pomocą płukania roztworem pomaga przywrócić naturalny ruch rzęsek i usunąć ropną wydzielinę. Terapia płukania nosa wodą była wykorzystana już w danych wiekach przez joginów. Operacyjnie można usunąć przerosty tkanek miękkich, zgrubienia chrzęstne i kostne oraz przywrócić drożność zatok. Ale jeśli biofilm nie zostanie usunięty z miejsca zakażenia, choroba nie będzie wyleczona i objawy powrócą. Zwykle są bardziej oporne na tradycyjnie stosowane antybiotyki i mogą się szybko na nie uodpornić. Cały proces terapii staje się przewlekły, bardzo drogi a dla pacjenta oznacza to nie tylko cierpienie Z powodu zmian zapalnych w nosie i zatokach obocznych. Ta przez pewien czas miejscowa infekcja ulega rozsiewaniu i zakaża coraz to nowe obszary organizmu człowieka. 4

HYDRODEBRIDER SYSTEM INNOWACYJNE URZĄDZENIE DO LECZENIA PRZEWLEKŁEGO ZAPALENIA ZATOK PRZYNOSOWYCH Hydrodebrider System pomaga usunąć bakterie, które powodują przewlekłe zakażenia zatok. W rękojeści Hydrodebridera zamontowany jest obrotowy spray emitujący 5 ml soli fizjologicznej na sekundę, która służy do płukania i usuwania płynu z zatok. Innowacyjna konstrukcja Hydrodebridera pozwala lekarzom na usunięcie bakterii z trudno dostępnych zachyłków zatok, takich jak ściany przyśrodkowe i dno zatok szczękowych. Z badań przeprowadzonych przez Desrosiersa wynika, że Hydrodebrider System był bardziej skuteczny w zniszczeniu i usunięciu bakterii niż tradycyjne płukanie zatok 1. W badaniach in vitro wykazano 99% redukcję bakterii w przewlekłym zapaleniu zatok u osób leczonych z zastosowaniem Hydrodebrider System 4. Hydrodebrider System może być używany z dwoma końcówkami. Standardowa rękojeść posiada innowacyjną Flex-Tip z 270 zakresem ruchu i jest idealnym rozwiązaniem zapewniającym dostęp do szczęki, kości sitowej i zatoki klinowej. Nowa, przednia rękojeść zapewnia dostęp do zatok czołowych, ma średnicę 2,2 mm i 80 zakresu ruchu. Hydrodebrider Medtronic System zdobył nagrodę w konkursie Medical Device Excellence Award. Firma Medtronic (NYSE: MDT) została laureatem Medical Device Excellence Award (MDEA) w 2010 r. za doskonale zaprojektowane urządzenie medyczne Hydrodebrider System. Jest to pierwsze i jedyne urządzenie do endoskopowego płukania i usuwania bakterii z zatok przynosowych. Stosowane w leczeniu przewlekłego zapalenia zatok przynosowych - choroby, która dotyka prawie 30 mln dorosłych w Stanach Zjednoczonych 2. Produkty nagrodzone w konkursie Medical Design Excellence Awards (MDEA) zostały wyróżnienie podczas ceremonii, która miała miejsce 9 czerwca w trakcie konferencji Medical Design and Manufacturing (MD&M) East 2010 w Nowym Jorku. MDEA, jest jednym z wiodących, międzynarodowych konkursów, w którym przyznawane są nagrody produktom wykorzystującym najnowszą technologie medyczną. Zwycięskie urządzenia były oceniane biorąc pod uwagę takie kryteria, jak innowacyjne wykorzystanie materiałów lub procesów i funkcji projektowania oraz inżynierii, które zwiększają zdolność do lepszej opieki zdrowotnej, poprawy opieki nad pacjentem, a także ogólnej poprawy usług medycznych. 1 Desrosiers M, Myntti M, James G. Metody usuwania biofilmu bakteryjnego: w badaniu in vitro z uŝyciem próbek klinicznych przewlekłego zapalenia zatok przynosowych. Am J Rhinol 2007; 21 (5) :527-32. 2 MS Benninger, et al. Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych u dorosłych: definicje, diagnostyka, epidemiologia, i patofizjologii. Head Neck Otolaryngol Surg 2003; 129 (3 Suppl): S1-32. 5

PRAKTYCZNY PORADNIK NA TEMAT PROBLEMÓW Z ZATOKAMI Epidemiologia. Choroby zatok o czym warto pamiętać. Podczas wizyty u lekarza. Leczenie. Możliwe przyczyny nawrotów przewlekłego zapalenia zatok przynosowych- nowe perspektywy. EPIDEMIOLOGIA Ostre i przewlekłe zapalenie zatok przynosowych jest chorobą wywierającą istotny wpływ na społeczeństwo w stosunku zarówno do jakości życia i kosztów ekonomicznych leczenia pacjentów. Przez ostatnie dwie dekady jesteśmy świadkami znacznych zmian w strategii leczenia PZZP zarówno zachowawczego, jak i chirurgicznego. Zapalenie zatok przynosowych jest jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się pacjentów do lekarza pierwszego kontaktu. Reguła ta odnosi się do wszystkich krajów świata o umiarkowanym klimacie. Ostatnio opublikowane w Stanach Zjednoczonych dane określają, że problem ten dotyczy 16% populacji: choroba ogranicza aktywność pacjentów przez 73 mln dni w roku, jest przyczyną 13 mln wizyt lekarskich i wytwarza łączny koszt wysokości 10 mld dolarów rocznie. W Polsce ocenia się, że około 15 % populacji cierpi z powodu przewlekłego zapalenia zatok przynosowych, a co 2gi Polak miał przynajmniej 1 epizod ostrego zapalenia zatok przynosowych. Brak natomiast jednoznacznych danych oceniających koszty ekonomiczne związane z chorobą i absencją w pracy. Choroba dotyczy zarówno dorosłych jak i dzieci, płeć nie ma wpływu na częstość zachorowania. Czynnikami sprzyjającymi zachorowaniu na zapalenie zatok przynosowych są wszystkie procesy doprowadzające do zaburzeń transportu śluzowo-rzęskowego (czyli mechanizmu oczyszczania nosa). Powyższe procesy mają wpływ na zapalenia zatok; przebyte wirusowe zakażenie górnych dróg oddechowych ("przeziębienie"), kolonizacja gardła przez paciorkowce grupy A, alergiczny nieżyt nosa, zanieczyszczenia środowiskowe (dymy, pyły), zakażenia zębowe lub stan po usunięciu zęba, zaburzenia hormonalne, czynniki jatrogenne (wentylacja mechaniczna, zgłębnik nosowo-żołądkowy, tamponada nosa, zabiegi stomatologiczne), nieprawidłowości anatomiczne (przerost migdałków podniebiennych lub migdałka gardłowego, skrzywienie przegrody nosa, polipy nosa, rozszczep podniebienia), pływanie, niedobory immunologiczne powodujące zaburzenia odporności, mukowiscydoza, zespół nieruchomych rzęsek, nieprawidłowe oczyszczanie śluzowo-rzęskowe w następstwie nieprawidłowej budowy rzęsek (zespół Kartagenera), astma lub triada: nadwrażliwość na kwas acetylosalicylowy, astma i polipy nosa. 6

CHOROBY ZATOK O CZYM WARTO PAMIĘTAĆ. Zatoki przynosowe zlokalizowane są w obrębie czaszki i mają naturalne połączenie z jamami nosa. Zatoki są symetrycznymi przestrzeniami powietrznymi. W organizmie człowieka występują zatoki szczękowe, sitowie przednie i tylne, zatoki czołowe i zatoki klinowe. Jama nosa spełnia liczne funkcje w organizmie; zapewnia przepływ powietrza, ogrzewa, oczyszcza i nawilża powietrze, jest narządem węchu. Natomiast zatoki spełniają funkcję ochronną, rezonacyjną. Błona śluzowa nosa i zatok pokryta jest nabłonkiem wielorzędowym cylindrycznym migawkowym, który występuje również w trące słuchowej i większej części ucha środkowego. Ta ciągłość nabłonka oddechowego sprawia, że ostra infekcja oddechowa może objawiać się zmianami zarówno w błonie śluzowej nosa, zatok przynosowych, gardła, ucha środkowego i krtani, tchawicy. Pokryta rzęskami błona śluzowa nosa i zatok wytwarza w ciągu doby około 500-1000ml wydzieliny. Zatoki jako przestrzenie powietrzne połączone są naturalnymi ujściami z jamą nosa, żeby powietrze i wydzielina śluzowa mogły się przemieszczać. Wszystkie zmiany zapalne spowodowane przeziębieniem, alergią, zakażeniami bakteryjnymi, wirusowymi, czynnikami fizycznymi itd. powodują powstanie obrzęku błony śluzowej nosa i zatok przynosowych a tym samym stwarzają warunki do rozwoju procesów zapalnych w świetle zatok. Rozwój, przebieg i ciężkość zakażenia związany jest z zaburzeniami funkcji obronnej i oczyszczającej błony śluzowej w obrębie nosa i zatok przynosowych. Definicja zapalenia zatok: Zapalenie zatok przynosowych zdefiniowane jest jako zapalenie zatok charakteryzujące się wystąpieniem co najmniej dwóch objawów chorobowych, przy czym co najmniej jednym z nich musi być; niedrożność nosa lub/i ropna wydzielina w nosie lub jej ściekanie po tylnej ścianie gardła, Pozostałymi objawami są zaburzenia węchu lub/i ból lub ucisk w okolicy twarzy, lub/i uczucie "nabrzmienia" twarzy, /lub ból głowy i/lub przykry zapach z ust, i/lub bóle zębów, i/lub kaszel, i/lub ból lub uczucie zatkania ucha, i/lub uczucie zmęczenia (zapalenie przewlekłe). Zapalenia zatok można podzielić na: Ostre zapalenie zatok - jako wynik infekcji wirusowej i bakteryjnej, w przebiegu której dochodzi do zajęcia zatok, objawy chorobowe utrzymują się poniżej 12 tygodni, a po wyleczeniu błona śluzowa nosa i zatok wraca do stanu prawidłowego. Przewlekłe zapalenia zatok przynosowych - to stan, kiedy objawy zapalenia zatok utrzymują się powyżej 12 tygodni (obecność dwóch lub więcej objawów z których co najmniej jednym powinno być blokada nosa lub wyciek z nosa (przedni lub tylny) oraz zaburzenia/utrata węchu, ból uczucie rozpierania twarzy. Towarzyszą im zmiany błony śluzowej, najczęściej widoczne w badaniu tomografii komputerowej. 7

U dorosłych procesem chorobowym najczęściej objęte są zatoki szczękowe, sitowie przednie, a następnie zatoki czołowe, sitowie tylne i zatoki klinowe. U dzieci najczęściej chorują zatoki sitowe. Często zmiany zapalne dotyczą kilku zatok równocześnie, co uwarunkowane jest bliskością położenia ich ujść naturalnych. Do zakażenia dochodzi najczęściej bezpośrednio przez błonę śluzową jamy nosowej (w ponad 80%), rzadziej natomiast na drodze krwiopochodnej lub zębopochodnej. Dolegliwości ze strony zatok są praktycznie całoroczne, z nasileniem dolegliwości w okresach infekcyjnych (jesień, zima). PODCZAS WIZYTY U LEKARZA Podstawa rozpoznania zapalenia zatok zarówno ostrego jak i przewlekłego to wywiad lekarski (już na podstawie niego można prawidłowo rozpoznać chorobę). Wywiad powinien obejmować staranną analizę zgłaszanych objawów chorobowych zgłaszanych przez pacjenta ze szczególnym uwzględnieniem niedrożności nosa, wydzieliny z nosa (wyciek z nosa lub spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła), ból lub uczucie rozpierania w obrębie twarzoczaszki, upośledzenie węchu. To najbardziej charakterystyczne i są podstawą do rozpoznania choroby zatok. Wywiad powinien uwzględniać też czas trwania dolegliwości, ich potencjalną nawrotowość, lub sezonowość, obecność czynników wpływających na transport śluzówkowo-rzęskowy, przebyte dotychczasowo leczenie zarówno zachowawcze jak i chirurgiczne, oraz inne towarzyszące schorzenia szczególnie te przewlekłe, na które choruje pacjent. Następnie pacjent powinien zostać zbadany przez lekarza badanie to obejmuje ocenę stanu górnych dróg oddechowych ze szczególnym uwzględnieniem badania jam nosa oraz badaniem endoskopowym. Badanie laryngologiczne a zwłaszcza ocena jam nosa (rynoskopia) pozwala ocenić obrzęki w jamach nosa, charakter wydzieliny (wypływa ona spod małżowiny środkowej). Ponadto pozwala wykluczyć czy w obrębie jam nosa nie występują inne zmiany, które mogą powodować podobne objawy (polipy nosa, nowotwory). Dokładniejsze badanie jam nosa można wykonać obecnie stosując metody endoskopii wykorzystując sztywne endoskopy oraz giętkie fibroskopy. Pozwalają one na dokładną ocenę jam nosa, nosogardła oraz okolicę kompleksu ujściowo-przewodowego. Lekarz może również zlecić wykonanie badania mikrobiologicznego. Badanie bakteriologiczne wydzieliny z jamy nosa pobrane z okolicy ujścia zatoki lub ze światła zatoki może pozwolić rozpoznać nam drobnoustroje odpowiedzialne za proces chorobowy jak również ustalić wrażliwość na poszczególne chemioterapeutyki. Najczęściej wskazaniem do wykonywania posiewów są przedłużające się lub przewlekłe stany zapalne zatok przynosowych. Jednak niestety wyniki wymazów z błony śluzowej nosa tylko w niewielkim stopniu ułatwiają prawidłową diagnostykę i leczenie zakażeń zatok ze względu na dużą zmienność flory bakteryjnej, wirusowej w jamach nosa. 8

Diagnostyka obrazowa Według najnowszych zaleceń Europejskiego Towarzystwa Rynologicznego w zdecydowany sposób odchodzi się od wykonywania klasycznych zdjęć rentgenowskich zatok przynosowych (RTG). Rozpoznanie ostrego zapalenia zatok przynosowych ustalane jest na podstawie charakterystycznych objawów klinicznych, natomiast w diagnostyce procesów przewlekłych nie jest istotne diagnostycznie. Tomografia komputerowa (CT) zatok przynosowych jest najbardziej precyzyjną metodą diagnostyczną wykrywającą choroby zatok przynosowych, szczególnie odmiany anatomiczne w okolicach naturalnych ujść zatok, zmiany w strukturze kostnej zatok przynosowych. CT zatok pozwala ocenić także w jakim stopniu zmiany zapalne obejmują same zatoki przynosowe, czy nie rozszerzają się na okolice sąsiadujące z zatokami czyli ; podstawę czaszki, oczodół, nosogardło. Badanie jest to konieczne jeżeli istnieje konieczność operacyjnego leczenia pacjenta pozwala na precyzyjne i bezpieczne wykonanie zabiegu operacyjnego szczególnie technika endoskopową. O konieczności wykonania badanie CT zatok decyduje otolaryngolog. Badanie w przypadkach przewlekłego zapalenia zatok powinno być wykonane najwcześniej 6 tyg. po zakończonym leczeniu zaostrzenia procesu zapalnego. Nie ma potrzeby wykonywania badania CT zatok w przypadkach ostrego zapalenia zatok, chyba że przebiega ono z objawami powikłań zatokopochodnych oczodołowych lub wewnątrzczaszkowych. Rezonans magnetyczny (MRI) ukazuje zmiany chorobowe w tkankach miękkich (błona śluzowa nosa i zatok przynosowych), natomiast jest mało przydatne w ocenie stanu struktur kostnych. Dlatego w diagnostyce schorzeń zatok pełni rolę pomocniczą i jest wykonywane w momencie wystąpienia powikłań zapaleń zatok lub gdy podejrzewamy toczący się proces nowotworowy w ich obrębie. BADANIA INNE W diagnostyce przewlekłego zapalenia zatok warto uwzględnić również badanie węchu (jeżeli gabinet otolaryngologiczny dysponuje takimi możliwościami) konsultację alergologiczną u pacjentów z podejrzeniem alergii (testy skórne, ocena przeciwciał IgE, próby prowokacyjne), konsultację gastrologiczną w przypadkach podejrzanych o refluks żołądkowo przełykowy, konsultację stomatologiczna (przede wszystkim w jednostronnych zapaleniach zatoki szczękowej). LECZENIE Leczenie zapaleń zatok przynosowych dzielimy na zachowawcze i chirurgiczne. Celem leczenia zachowawczego jest opanowanie zakażenia, zmniejszenie obrzęku tkanek, ułatwienie odpływu wydzielin z jam nosa poprzez przywrócenie drożności ich ujść naturalnych. Leczenie farmakologiczne obejmuje stosowanie antybiotyków (amoksycylina, amoksycylina i kwas klawulanowy, cefaklor, cefuroksym, klindamycyna 9

oraz metronidazol). Z uwagi na utrudnioną penetrację do zatok powinny być stosowane co najmniej 10-14 dni. Chociaż u 40% chorych na ostre zapalenie zatok choroba ustępuje samoistnie, leczenie przeciwbakteryjne jest wskazane w każdym przypadku prawidłowo rozpoznanego schorzenia. W badaniach klinicznych z randomizacją wykazano bowiem, że antybiotyki poprawiają wyniki terapii i przyspieszają ustępowanie objawów. W leczeniu uzupełniającym stosujemy leki obkurczające błonę śluzową nosa i ujść zatok przynosowych; sympatykomimetyki: efedryna, pseudoefedryna, oraz adrenomimetyki: epinefryna, norepinefryna, nafazolina, fenylefryna, ksylometazolin i oskymetazolina(czyli popularne krople do nosa dostępne w aptekach bez recepty), glikokortykosteroidy donosowe. W celu poprawy drenażu wydzieliny stosujemy leki rozrzedzające wydzielinę czyli leki mukolityczne i leki mukokinetyczne takie jak ambroksol, który jest szczególnie polecany, gdyż zwiększa penetrację antybiotyku do błony śluzowej. Często stosujemy objawowe leczenie przeciwbólowe (leki z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych). Leczenie chirurgiczne obejmuje możliwość wykonania dwóch rodzajów zabiegów; zabiegi radykalne oraz zabiegi czynnościowe. Zabiegi radykalne polegają na szerokim drenażu chorej zatoki do nosa, nie zawsze w miejscu jej naturalnego ujścia oraz całkowitym usunięciu błony śluzowej z wnętrza chorej zatoki. (obecnie coraz rzadziej stosowane) Zabiegi czynnościowe z zastosowaniem endoskopów pozwalają na udrożnienie ujścia naturalnego i bardzo oszczędnego usunięcia zmian chorobowych z światła zatoki obecnie główna metoda leczenia chirurgicznego(czynnościowa chirurgia endoskopowa zatok przynosowych /functional endoscopic sinus surgery FESS. Leczenie chirurgiczne obejmuje również korektę odmienności anatomicznych bocznej ściany nosa tj. nadmiernie upowietrznionej lub paradoksalnie ustawionej małżowiny nosowej środkowej, odmian wyrostka haczykowatego lub zmian przegrody nosa (kolec, skrzywienie, listwa). Wskazaniami do leczenia operacyjnego są najciężej przebiegające ostre stany zapalne zatok przebiegające z powikłaniami wewnątrzczaszkowymi lub oczodołowymi, pacjenci z przewlekłym zapaleniem zatok, u których leczenie farmakologiczne nie odniosło skutku, u pacjentów z rozległymi procesami zapalnymi przebiegającymi z polipami jam nosa i zatok, w nawrotowych stanach zapalnych zatok po leczeniu chirurgicznym. Leczenie wspomagające płukanie nosa i zatok. Wszystkie obecne publikacje podkreślają rolę płukania nosa roztworami soli fizjologiczne (lub też stężonej) w procesie leczenia zapalenia zatok przynosowych zarówno ostrego jak i przewlekłego. W zapobieganiu nawrotom stanów zapalnych, poprawie kondycji transportu śluzówkowo-rzęskowego. Płukanie nosa i zatok sprzyja również gojeniu zatok po przebytym leczeniu chirurgicznym. 10

MOŻLIWE PRZYCZYNY NAWROTÓW PRZEWLEKŁEGO ZAPALENIA ZATOK PRZYNOSOWYCH NOWE PERSPEKTYWY Istnieje coraz więcej dowodów na to, że bakteryjne biofilmy mogą pełnić istotną funkcję w patogenezie niektórych typów PZZP, ich obecnością można również wytłumaczyć oporne na leczenie lub nawracające infekcje. Nowe kierunki terapii uwzględniające istnienie biofilmów jako patogenu mogą zapewnić większy odsetek powodzeń w leczeniu pacjentów z PZZP. Biofilm jest samopowstającą społecznością wielokomórkową złożoną z drobnoustrojów. Komórki tworzące biofilm wytwarzają dość cienką polimeryczną macierz (ang. matrix) zawierającą polisacharydy, kwasy nukleinowe i białka. Macierz ma określoną strukturę i przylega do powierzchni struktur organicznych i nieorganicznych. Może zwierać komórki grzybów i bakterii, które komunikują się ze sobą oraz współpracują. Wśród bakterii tworzących biofilm wymienia się: Staphylococcus epidermidis, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Enterococcus faecalis. Bakterie bytujące w biofilmie mają inne wzory ekspresji genów, z tego powodu zwiększa się czestość przenoszenia genów pomiędzy bakteriami, co prawdopodobnie wpływa na dostosowywanie się tych drobnoustrojów do zmieniających się warunków środowiska, i w zdecydowany sposób utrudnia leczenie. Jedną z możliwości leczenia nawrotów przewlekłego zapalenia zatok o możliwej etiologii związanej z istnieniem biofilmów bakteryjnych jest Hydrodebrider firmy Medtronic. Funkcja Flex-Tip umożliwia bezpośredni dostęp do zatok przynosowych i wypłukania solą fizjologiczną biofilmów bakteryjnych i równoczasowe usuwanie płynu z światła zatoki. Może być stosowany w warunkach sali operacyjnej w chirurgii endoskopowej zatok lub w ambulatorium. Celem jest wypłukanie i usunięcie z zatok przynosowych bakterii i biofilmów bakteryjnych. Badania in vitro wskazywały, że leczenie Hydrodebrider jest bardziej skuteczne niż klasyczne płukanie nosa solą fizjologiczną Wyniki badań klinicznych: 99% zmniejszenie zasięgu bakterii in vitro, przy jednoczasowym bezpieczeństwie dla wrażliwego nabłonka migawkowatego nosa i zatok. Hydrodebrider posiada dwa rodzaje jednorazowych końcówek do płukania: pierwsza do zatok szczękowych, sitowych i klinowych oraz druga do zatok czołowych. Każda rękojeści Hydrodebrider gwarantuje obrotowe płukanie zatok o zasięgu 270 roztworem soli fizjologicznej pod ciśnieniem 5 ml / sec z jednoczasowym odsysaniem wypłukanych zmian pozapalnych. Hydrodebrider System pomaga usunąć biofilmy bakteryjne, które sprzyjają nawrotami przewlekłego zapalenia zatok. Innowacyjna konstrukcja pozwala na usunięcie bakterii z miejsc anatomicznych, które tradycyjnie były trudne do osiągnięcia, takie jak przyśrodkowa ściana i dno zatok szczękowych. Ponieważ jest to nowy produkt wymaga dalszych badań klinicznych ale daje szansę na wyleczenie dużej grupie pacjentów z nawrotowymi i przewlekłymi zmianami zapalnymi zatok przynosowych. 11