Najczęstsze choroby błony śluzowej nosa i zatok. Poradnik dla pacjenta Dr Grzegorz Warkowski

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Najczęstsze choroby błony śluzowej nosa i zatok. Poradnik dla pacjenta Dr Grzegorz Warkowski"

Ignacy Markiewicz
7 lat temu
Przeglądów:

1 Najczęstsze choroby błony śluzowej nosa i zatok Poradnik dla pacjenta Dr Grzegorz Warkowski

2 1. Błona śluzowa nosa i zatok. Budowa i znaczenie dla organizmu Bariera przeciw zakażeniom i zanieczyszczeniom Błona śluzowa nosa i zatok ma dużą powierzchnię, jej fizjologiczna rola polega na podgrzewaniu powietrza wdychanego do płuc oraz jego oczyszczaniu z zanieczyszczeń. Warto sobie uświadomić, że najważniejszą osłoną przed wirusami jest właśnie błona śluzowa dróg oddechowych. Drogi oddechowe są wyścielone lepkim śluzem, w którym drobnoustroje po prostu grzęzną. Na błonie śluzowej nosa zatrzymuje się większość zanieczyszczeń mechanicznych (pył, kurz i pyłki roślinne) które dzięki temu nie trafiają dalej do płuc. Copyright 2015 CIM Sp. z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone. Publikacja nie może być, bez pisemnej zgody wydawcy, reprodukowana w całości ani we fragmentach. Nie może być również przenoszona za pomocą innych nośników. Wydawca: Błona śluzowa nosa składa się z 3 warstw: nabłonka, w tym bardzo ważnego dla samooczyszczania się dróg oddechowych nabłonka migawkowego (rzęskowego), błony podstawnej, warstwy podśluzowej. Wysoce wyspecjalizowany jest nabłonek migawkowy, który składa się z trzech rodzajów komórek. Są to: komórki podstawne, komórki kubkowe oraz urzęsione lub nieurzęsione komórki walcowate. Warstwa podśluzowa zawiera różne komórki: surowicze i surowiczo-śluzowe gruczoły nosowe, włókna nerwowe i złożony system naczyń krwionośnych. cim@c-im.pl

płuc oraz jego oczyszczaniu z zanieczyszczeń. Warto sobie uświadomić, że najważniejszą osłoną przed wirusami jest właśnie błona śluzowa dróg oddechowych.

3 Śluz składa się z dwóch warstw dolnej (rzadszej) i górnej (gęstszej). Urzęsione komórki posiadają specjalne rzęski, które wykonują synchroniczne ciągłe ruchy w dolnej (rzadkiej) warstwie śluzu, powodując jego przesuwanie. Ten z kolei ruch przesuwa górną warstewkę gęstego śluzu, do którego przyklejają się zanieczyszczenia zawarte w powietrzu. Ruch witek odbywa się zawsze w jednym kierunku w stronę gardła. Dzięki temu mechanizmowi pozbywamy się zanieczyszczeń, które dostały się z wdychanym powietrzem. Rzęski nabłonka migawkowego nosa i gardła poruszają się około 1000 razy na minutę! Dzięki tak ogromnej szybkości usuwają z dróg oddechowych śluz wraz z przyklejonymi zanieczyszczeniami z prędkością 3-25 mm/min. Tak duża sprawność i szybkość mechanizmu zapewnia nam skuteczne usuwanie wirusów, bakterii przeziębienia i grypy, nie pozwalając im zakazić ustroju. czołowa sitowa W warunkach fizjologicznych błona śluzowa zatok i nosa dorosłego człowieka produkuje około 1000 ml (czyli 1 litr!) śluzu. Podgrzewacz powietrza Błona śluzowa nosa i zatok pełni także rolę swoistego klimatyzatora. Jest wymiennikiem cieplnym pomiędzy powietrzem a krwią. Dzięki temu do płuc trafia powietrze o odpowiedniej temperaturze i wilgotności. W ciągu doby błona śluzowa nosa musi ogrzać i nawilżyć do wilgotności 95% ok. 10 tys. litrów powietrza. O ogromnej efektywności tego mechanizmu świadczy fakt, że w zakresie temperatury otoczenia od -8 do +40 C powietrze na poziomie nozdrzy tylnych ma zawsze temperaturę C. Małżowiny szczękowa

Ten z kolei ruch przesuwa górną warstewkę gęstego śluzu, do którego przyklejają się zanieczyszczenia zawarte w powietrzu. Ruch witek odbywa się zawsze w jednym kierunku w stronę gardła.

4 2. Reakcja błony śluzowej nosa i zatok na czynniki zapalne Błona śluzowa wyścielająca nos i zatoki oboczne nosa reaguje obrzękiem i wzmożoną produkcją śluzu na czynniki fizyczne (np. zmiana temperatury powietrza), chemiczne oraz biologiczne (bakterie, wirusy, grzyby). Odrębną kategorię stanowią alergeny, czyli substancje uczulające. Zastój gęstej wydzieliny w jamie nosa oraz zatokach zaburza ruch rzęsek i stwarza bardzo dobre warunki do rozwoju bakterii (śluz stanowi doskonałą pożywkę dla drobnoustrojów). Z tego powodu osoby z wadami anatomicznymi ujść zatok przynosowych często chorują na bakteryjne zapalenie zatok. 3. Zastosowania kliniczne roztworu soli fizjologicznej Zapalenie zatok Alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa Przed podaniem leków do nosa Po zabiegach operacyjnych na nosie i zatokach (leczenie stanów zapalnych) Odbudowanie śluzówki po długotrwałym stosowaniu leków do nosa Przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi na nosie i/lub zatokach Profilaktycznie dla utrzymywania higieny śluzówki nosa i zatok czołowa klinowa sitowa Małżowiny szczękowa

Zastój gęstej wydzieliny w jamie nosa oraz zatokach zaburza ruch rzęsek i stwarza bardzo dobre warunki do rozwoju bakterii (śluz stanowi doskonałą pożywkę dla drobnoustrojów).

5 Zapalenie zatok Aktualne zalecenia dotyczące leczenia schorzeń nosa i zatok przynosowych (EPOS) wskazują na konieczność stosowania w pierwszych 5-10 dniach zapalenia zatok przynosowych o łagodnym przebiegu leczenia objawowego, w tym roztworu soli fizjologicznej. W przebiegu zapalenia zatok gęsta, zalegająca wydzielina uszkadza mechanizm rzęskowy. Jej spływanie po tylnej ścianie gardła może powodować powikłania np. zapalenie migdałków gardłowych. Jest też źródłem nieprzyjemnego zapachu z ust. Stosowanie roztworu soli fizjologicznej u pacjentów z zapaleniem zatok ułatwia usuwanie gęstej wydzieliny zawierającej m.in. bakterie i inne substancje prozapalne (nasilające proces zapalny leukotrieny, cytokiny, histaminę). Usuwanie wydzieliny zawierającej bakterie ułatwia działanie antybiotykom. Alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa Alergie są wynikiem nadwrażliwości organizmu osoby uczulonej. Reaguje on patologicznie na substancje, które dla zdrowego człowieka nie są szkodliwe, np. pyłki roślin, sierść zwierząt, kurz, jedzenie. Przy pierwszym kontakcie z potencjalnym alergenem komórki naszego układu immunologicznego (odpornościowego) uczą się go rozpoznawać. Na tym etapie nie dochodzi do żadnych reakcji chorobowych. Organizm zapamiętuje jednak obcą substancję, która wniknęła do jego wnętrza (przez przewód pokarmowy, skórę czy drogi oddechowe), i wytwarza przeciwciała do walki z nią. Gdy po raz kolejny dojdzie do kontaktu z tą substancją, organizm, rozpoznając w niej wroga, uruchamia reakcję obronną w postaci reakcji alergicznej. Z tzw. komórek tucznych organizmu uwalniana jest histamina. Histamina jest substancją odpowiedzialną za obrzęk błony śluzowej, zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych i wzrost wydzielania śluzu. Ocenia się, że obecnie ponad 30% populacji osób dorosłych cierpi na zapalenie alergiczne błony śluzowej nosa. W leczeniu tego schorzenia stosuje się leki antyhistaminowe, sterydy donosowe i fizjologiczny roztwór soli. Działanie roztworu soli fizjologicznej U pacjentów z alergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa obserwowano znaczące zmniejszenie czynników prozapalnych (histaminy i leukotrienów) w wydzielinie z nosa, poprawę stanu klinicznego i zmniejszone użycie leków antyhistaminowych. W jednym z badań udowodniono, że łączne stosowanie leku antyhistaminowego i fizjologicznego roztworu soli jest skuteczniejsze od monoterapii samym tylko lekiem.

Jej spływanie po tylnej ścianie gardła może powodować powikłania np. zapalenie migdałków gardłowych. Jest też źródłem nieprzyjemnego zapachu z ust.

6 Ułatwienie penetracji innych leków Sytuacja ta dotyczy w ogromnej większości sterydów stosowanych donosowo. Aby steryd mógł rozwinąć swoje działania, powinien zetknąć się bezpośrednio z błoną śluzową a nie z grubą warstwą wydzieliny. Dlatego ważne jest, aby przed aplikacją sterydu oczyścić błonę śluzową jest to nawet napisane w ulotkach przylekowych sterydów donosowych. Prawidłowe stosowanie, gwarantujące najwyższą skuteczność sterydów powinno więc odbywać się w następującej kolejności: najpierw oczyszczenie błony śluzowej nosa, potem zastosowanie sterydu donosowo. Odbudowanie śluzówki po długotrwałym stosowaniu leków do nosa Na skutek wielomiesięcznego lub wieloletniego stosowania niektórych leków do nosa (głównie leków obkurczających naczynia, ale również sterydów) może dojść do zmian, a nawet zaniku błony śluzowej nosa. W takiej sytuacji, przez długi okres, czasu należy stosować fizjologiczny roztwór soli w celu właściwego nawilżenia jam nosa i zatok obocznych. Copyright 2015 CIM Sp. z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone. Publikacja nie może być, bez pisemnej zgody wydawcy, reprodukowana w całości ani we fragmentach. Nie może być również przenoszona za pomocą innych nośników. Wydawca: cim@c-im.pl

Dlatego ważne jest, aby przed aplikacją sterydu oczyścić błonę śluzową jest to nawet napisane w ulotkach przylekowych sterydów donosowych.

Podobne dokumenty

Temat: Higiena i choroby układu oddechowego.

Temat: Higiena i choroby układu oddechowego. 1. Sprawność układu oddechowego - ważnym czynnikiem zdrowotnym. a) zanieczyszczenia powietrza Pyły miedzi, aluminium, żelaza, ołowiu, piaskowe, węglowe, azbestowe,