PODRĘCZNIK do szkoły podstawowej. część 3

PODRĘCZNIK do szkoły podstawowej 2klasa część 3

Z tego podręcznika korzysta teraz: 1 2 3 Kochane Drugoklasistki, Kochani Drugoklasiści, ten podręcznik powstał dzięki pracy wielu osób. Dbajcie o niego i nie rysujcie w nim. W przyszłym roku szkolnym będzie przewodnikiem dla Waszych młodszych koleżanek i kolegów.

Nasza szkoła Podręcznik do szkoły podstawowej Maria Lorek, Monika Zatorska klasa 2 część 3 Warszawa 2015 ISBN 978-83-64735-38-7 (całość) ISBN 978-83-64735-41-7 (część 3)

Spis treści PROJEKT ZDROWIE 4 7 W szpitalu 8 9 Jak dbać o zdrowie? 10 11 Jak zwierzęta dbają o czystość? 12 13 Zaułek słówek wyrazy z h 14 15 Do czego potrzebna jest skóra? 16 17 Gazeta Przyjazna 8, 10 marca 18 19 Jak dbamy o zęby? 20 21 Dziwny sen 22 23 To wszystko się opłaciło 24 25 Co jeść, żeby być zdrowym? 26 27 Zaułek słówek jaki? jaka? jakie? 28 29 Co to są witaminy? 30 33 Śmiech to zdrowie 34 Jak rośliny wspomagają zdrowie? 35 Podsumowanie projektu Zdrowie 36 37 Gazeta Przyjazna 20, 21 marca 38 39 Zaułek słówek wyrazy z rz po spółgłoskach WIELKANOC 40 41 Gazeta Przyjazna Wielkanoc 42 43 Wielkanoc na Kaszubach GDZIE MOŻNA SPOTKAĆ SIĘ ZE SZTUKĄ? 44 45 Gazeta Przyjazna 2 kwietnia 46 49 Brzydkie Kaczątko 50 51 Sztuka 52 53 Zaułek słówek ó niewymienne 54 55 O mnichu Gwidonie, co nadał nazwy dźwiękom 56 59 Jak daleko do tej sztuki? 60 61 Jak przyroda inspiruje? 62 63 Skąd wiesz? DZIEŃ ZIEMI NA CO DZIEŃ 64 67 Ścieżka pod górkę 68 69 Zaułek słówek wyrazy z ż niewymiennym 70 71 Jakie są naturalne źródła energii? 72 73 Plastikowa butelka 74 75 Jak można wykorzystać śmieci? 76 77 Gazeta Przyjazna 22 kwietnia 78 79 Co nam wyrośnie? 80 81 Zaułek słówek wyrazy z rz niewymiennym 82 83 Do czego służą kwiaty? Jak powstają nasiona? 84 85 Z wizytą w leśnej pasiece 86 87 Owady pszczoły i mrówki 88 89 Mrówka nie może żyć sama 90 91 Gołąb i mrówka 92 93 Zaułek słówek krótkie i długie zdania SŁOWNICZEK 94 95 Słowniczek

Gazeta Przyjazna inspiracja do tworzenia klasowej gazety. Zaułek słówek zabawy i ćwiczenia słownikowe, gramatyczne i ortograficzne. Edukacja polonistyczna Teksty literackie. Pytania, polecenia, inspiracje do aktywnego działania. Edukacja matematyczna Inspiracje artystyczne. Edukacja przyrodnicza Edukacja artystyczna Edukacja społeczna Doświadczenia, eksperymenty, obserwacje. Teksty popularnonaukowe i przyrodnicze. JAK KORZYSTAĆ Z PODRĘCZNIKA

Roksana Jędrzejewska-Wróbel W szpitalu Wszystko wydarzyło się bardzo szybko. Za szybko. Zanim Maja zdążyła się zorientować, pani doktor już wypisywała skierowanie. Jak to DO SZPITALA? zdenerwowała się Maja. Przecież nic mi nie jest, tylko trochę mnie boli, kiedy Okropny kaszel nie pozwolił jej dokończyć. Niestety, Maju, to mi wygląda na zapalenie płuc. Obustronne pokiwała głową pani doktor, pakując lekarską torbę. Szpital jest konieczny. I to jak najszybciej. A ja? Ja też pojadę? dopytywała Ola z drugiego łóżka. Na szczęście nie. U ciebie, Olu, jest już poprawa uśmiechnęła się pani doktor. Maja poczuła się zdradzona. Nie tylko wysyłają ją do szpitala, ale jeszcze ma tam być bez Oli. Czy pani doktor nie wie, że bliźniaki zawsze wszystko robią razem? Nie! To niesprawiedliwe. Ja nie chcę iść do żadnego szpitala! powtarzała Maja godzinę później, siedząc w izbie przyjęć, a właściwie leżąc owinięta kocem, z głową na kolanach taty. 4 W SZPITALU

Kochanie, po pierwsze, już tu jesteśmy, po drugie zdrowie jest najważniejsze, a po trzecie szpital wcale nie jest taki straszny, zobaczysz tata pogłaskał Maję po włosach. Akurat! Przecież widzę. I wcale mi się nie podoba powiedziała Maja, kątem oka obserwując przechodzące pospiesznie korytarzem białe postacie. Do tego to dziwne zimne światło odbijające się od lodowato zielonych ścian. Jak w pałacu Królowej Śniegu pomyślała Maja i poczuła dreszcze. Na szczęście właśnie wtedy przyszła pani pielęgniarka i zawiozła ich windą na oddział dziecięcy, który w niczym nie przypominał lodowego pałacu z kolorowych ścian uśmiechały się do Mai namalowane motyle, a z dyżurki wyszła uśmiechnięta pani doktor. A potem Maja dostała łóżko przy oknie i trochę nie pamięta, co było dalej, bo kiedy przebrała się w piżamę, poczuła, że jest bardzo zmęczona. Będziesz tu cały czas? zapytała, ściskając tatę za rękę i... zasnęła. Kiedy się obudziła, za oknem było już ciemno, ale tata ciągle siedział na krześle obok i trzymał ją za rękę. Ale zaraz! Na tej ręce coś było! Mały plastikowy samolocik przyklejony białym plastrem i połączony długą przezroczystą rurką ze stojakiem, na którym zawieszony był worek. Z worka kapał do rurki płyn kap, kap... Co mi się stało?! Przestraszona Maja szarpnęła ręką. Spokojnie, kochanie, to tylko wenflon Tata podniósł głowę znad książki. Kiedy spałaś, pani pielęgniarka założyła ci igłę do podawania lekarstw. Igłę? Wbiła mi igłę w rękę i ja nic nie czułam? zdziwiła się Maja i było to pierwsze z całej serii szpitalnych zdziwień. Bo potem okazało się, że na łóżku obok leży Hania, trochę tylko młodsza od Mai, z którą wygłupiały się po kolacji, kiedy mama albo tata Mai wracali do domu. Żeby Hani nie było smutno, bo jej rodzice mieszkali daleko i mogli ją odwiedzać tylko w soboty. 5

Że w szpitalu pobudka jest o szóstej rano i wszyscy muszą wtedy mierzyć temperaturę i czasami oddawać krew do badania. I to jest nieprzyjemne, ale za to potem można znowu pospać i to jest fajne. Ale tylko do śniadania, po którym jest obchód, czyli taki przemarsz lekarzy i pielęgniarek przez sale. Pytają wtedy każdego: No i jak się dziś czujemy?, zapisują coś w kartach i zadają śmieszne pytania. Że codziennie do sal przychodzą panie nauczycielki i że lekcje z nimi w piżamie i na łóżku są zupełnie inne niż te w prawdziwej szkole. No i zawsze można powiedzieć, że już wystarczy, bo na przykład boli głowa. Że co drugi dzień na oddział przychodzi pani z czarodziejską biblioteką na kółkach, z której można wypożyczać najpiękniejsze książki, jakie Maja w życiu widziała. Że czas w szpitalu płynie zupełnie inaczej do obiadu pędzi jak jaguar, a potem wlecze się jak żółw. Że już po kilku dniach Maja poczuła się lepiej i mogła pójść do świetlicy zagrać z Hanią w gry planszowe. Że w szpitalu lekarze i pielęgniarki pracują czasami cały dzień i całą noc. I mimo to potrafią być cierpliwi i mili dla pacjentów. 6 W SZPITALU

No może nie wszyscy, ale niektórzy bardzo, jak pani Małgosia czy pan Michał. Dlatego Maja zrobiła im w nagrodę śliczne kwiaty z bibuły. A oni przypięli sobie te kwiaty do fartuchów i poszli tak na wieczorny obchód! I potem wszyscy na oddziale też chcieli mieć takie same. I w końcu Maja musiała zrobić w świetlicy kurs robienia papierowych kwiatów, na który przyszły nie tylko dzieci w piżamach, ale też panie pielęgniarki, lekarze i pan Andrzej salowy. I nawet pani ordynator zajrzała, chociaż jest bardzo zajęta! I było bardzo wesoło. Że dopiero w szpitalu dowiedziała się, jak przyjemnie jest dostawać listy, bo wcześniej nigdy żadnego nie dostała, a teraz od całej klasy! Aż dwadzieścia pięć listów w kolorowych kopertach! Okazało się, że wszyscy do niej napisali, kiedy się dowiedzieli, że jest w szpitalu. Nawet pani! Mama te listy przywiozła, a kiedy wysypała je na łóżko, wyglądały jak wielka kolorowa narzuta! Ale najdziwniejsze szpitalne zdziwienie Mai było takie, że kiedy po dziesięciu dniach pan doktor Michał powiedział, że pora wracać do domu, to ucieszyła się bardzo, ale Nie aż tak bardzo, jak myślała. To jak właściwie było w tym szpitalu? zapytała siostrę Ola, kiedy w ich pokoju pomagała rozpakowywać Mai szpitalną torbę. Hmmm sama nie wiem. Chyba całkiem dobrze, a czasami to nawet śmiesznie odpowiedziała Maja. Mam ci zazdrościć? zmartwiła się Ola. Aż tak dobrze to nie! roześmiała się Maja. Ale już się go nie boję. Tego szpitala. 1. Jak myślicie, dlaczego Maja bała się pobytu w szpitalu? Dlaczego potem zmieniła zdanie? 2. Dowiedzcie się, kto pracuje w szpitalu i czym się zajmuje. 3. Jakich informacji należy udzielić dorosłej osobie, gdy źle się czujemy? Przygotujcie scenkę. 4. Ułóżcie wspólnie list do Mai. 7

Jak dbać o zdrowie? Mai długo nie było w szkole. Leżała w szpitalu. Napisaliśmy do niej listy, żeby nie było jej smutno i żeby wiedziała, co się u nas dzieje. Ola mówiła nam, jak się czuje jej siostra. Ale kiedy Maja wróciła do szkoły, poprosiliśmy ją, żeby o wszystkim sama nam opowiedziała. Już po chwili rozmawialiśmy o lekarzach, chorobach i zdrowiu. Może teraz wspólnie zastanowimy się, jak dbać o zdrowie? zaproponowała pani. Co was najbardziej interesuje? Mieliśmy dużo pytań. Zapisywaliśmy je i zawieszaliśmy na tablicy. Potem zastanawialiśmy się, gdzie poszukamy na nie odpowiedzi. Wiecie, że mamy sąsiada, który jest lekarzem pediatrą? zapytała Jola. Mogłabym go do nas zaprosić. A moja mama jest dietetyczką pochwaliła się Żaneta. Wie wszystko o zdrowym jedzeniu. Możemy też zaprosić mojego kuzyna, który jest ratownikiem medycznym dodał Bartek. To mamy już kilku ekspertów, którzy mogą nam pomóc zdobyć informacje o zdrowiu oznajmiła pani. Potem ustaliliśmy plan pracy, podzieliliśmy się na grupy i przystąpiliśmy do działania. 1. Opowiedzcie, co spowodowało, że dzieci zainteresowały się zdrowiem. 2. Czego chciały się dowiedzieć dzieci z klasy 2 a? Co interesuje was? Przygotujcie w parach pytania. 3. Ustalcie wspólnie, jakie działania możecie podjąć, żeby znaleźć odpowiedzi na wasze pytania. 4. Zastanówcie się, w jaki sposób zaprezentujecie efekty waszej pracy. 8 JAK DBAĆ O ZDROWIE?

Jak często trzeba chodzić do dentysty? Co robić, aby być zdrowym? Czy naprawdę śmiech to zdrowie? Jak myją się zwierzęta? Co to są witaminy? Do czego potrzebna jest nam skóra? 9

Adam Wajrak Jak zwierzęta dbają o czystość? Bycie czyściochem jest bardzo ważne w świecie zwierząt. Ptaki takie jak kruki, kawki, wrony lub wróble uwielbiają się kąpać w wodzie, szczególnie w upalne dni. Po kąpieli starannie wyczesują dziobem wszystkie piórka. Następnie natłuszczają je specjalną substancją, która znajduje się w gruczole kuprowym w okolicach ogona. Kąpiele w piasku Ptaki lubią też suche kąpiele piaskowe. Wróble, mazurki, kuropatwy i jarząbki potrafią intensywnie kąpać się w piasku, wzbijając tumany kurzu. Tak pozbywają się pasożytów. Podobnie postępują żubry, które uwielbiają się tarzać. One wzbijają naprawdę duże tumany. Żubry potrafią też inaczej czyścić sierść: wycierają się o drzewa i tarzają w wykrotach, czyli dołkach po przewróconych drzewach. 10 JAK ZWIERZĘTA DBAJĄ O CZYSTOŚĆ?

Ptasie usługi Gdy żubry nie mogą się pozbyć natrętnych owadów, które łażą w ich sierści, idą na łąkę. Tam oczyszczaniem sierści żubrów zajmują się szpaki, które chętnie wyjadają owady. Koniom podobną usługę często oferują pliszki, a nosorożcom i bawołom mieszkającym na afrykańskich sawannach ptaki zwane bąkojadami. Błotna maseczka Wilki i lisy wyczesują swoją sierść zębami, podobnie jak psy, a rysie wylizują się jak domowe koty. Dziki natomiast tarzają się w błocie. Po pewnym czasie taka błotna skorupka wysycha i odpada wraz z brudem i pasożytami. Niedźwiedzie uwielbiają stawać na dwóch łapach i plecami wycierać się o drzewa, z których wycieka żywica. Zawarta w niej terpentyna odstrasza pasożyty. Niedźwiedzie bardzo lubią też tarzać się w śniegu, co czasami wygląda jak szalona zabawa. 1. Opowiedzcie na podstawie tekstu, co robią zwierzęta, aby być czyste. Poszukajcie podobnych informacji o innych zwierzętach. 2. Jeśli macie zwierzęta, zaobserwujcie, jak dbają o czystość. Opowiedzcie o tym w klasie. 3. Znajdźcie w tekście nowe dla was słowa. Dowiedzcie się, co oznaczają. Możecie skorzystać ze słowników lub internetu. 11

Hulajnoga, piłka, rower... harce miłe są i zdrowe! Ząb higieny potrzebuje dzięki niej się rzadziej psuje. Kto humorem dobrym tryska, przed tym większość chorób pryska. 1. Do czego zachęcają hasła, które zwierzęta wygłaszają podczas pikniku? 2. Zaproponujcie własne hasła reklamujące dbanie o zdrowie i higienę. 3. Wskażcie w wierszykach wyrazy z h. Poszukajcie ich w słowniku ortograficznym. 12 ZAUŁEK SŁÓWEK WYRAZY Z H

Rzucam hasło: chrup warzywa, w nich się moc witamin skrywa. Żaden wirus nie dogania zwolenników hartowania! 4. Wymyślcie historyjki o zwierzętach. Napiszcie je i zilustrujcie. Przeczytajcie opowiadania koleżankom i kolegom. Skorzystajcie z proponowanych tematów lub wymyślcie inne. HéičsötàoŢrÔiàaã ßpşeæwňnşeæjĂ héişeŕnéyă. NýişeŕzéwÁyŠkéłşeå ßpěršzéyĹgĹořdéyĂ héiépàoőpàoőtàaěmàaã. O téyëmã, ßjĹaékã đzäaéjĺąàcŕzşeækã đzäožsötàaéłã băoőhàaétşeŕrëeŕmã. 5. Rozwiążcie rebusy. 6. Narysujcie rebusy do wyrazów: hamak, ha ń hod hulajnoga, huta. 13

Do czego potrzebna jest skóra? 1. Dobierzcie się w pary i zastanówcie się, co odczuwamy dzięki temu, że nasze ciało pokryte jest skórą. Możecie zrobić doświadczenie z wykorzystaniem różnych przedmiotów, na przykład: miękkiej maskotki, ciepłej wody w szklance, grzebienia, kostek lodu. W naszej skórze znajdują się receptory, czyli niewidoczne gołym okiem czujniki, dzięki którym odczuwamy dotyk, ból i temperaturę. 2. Obejrzyjcie pod lupą skórę w różnych miejscach ręki. 3. Co dzieje się ze skórą, gdy jest wam zimno? 4. Porozmawiajcie o tym, w jakich sytuacjach się pocimy. Jak wygląda wtedy skóra? DLA CIEKAWYCH Najcieńsza skóra u człowieka znajduje się na powiekach, a najgrubsza na piętach. 14 DO CZEGO POTRZEBNA JEST SKÓRA?

5. Przygotujcie tacki z kaszą manną, piaskiem i mąką. Pobawcie się w pisanie liter palcami, tworzenie obrazków, odbijanie dłoni. Po zabawie podajcie sobie ręce. Co zauważyliście na swoich dłoniach? Jakie wnioski można wyciągnąć z tego doświadczenia? Wirusów i bakterii nie widać gołym okiem. Jeśli nie umyjemy rąk, zwłaszcza przed posiłkiem, to wirusy lub bakterie mogą dostać się do naszego organizmu wraz z jedzeniem. CHCECIE WIEDZIEĆ WIĘCEJ? W naszej skórze występuje substancja zwana melaniną. Chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych. Pod wpływem słońca ilość melaniny się zwiększa. Nasza skóra opala się, czyli przejściowo zmienia barwę na ciemniejszą. 6. Dowiedzcie się, w jaki sposób należy chronić skórę przed działaniem promieni słonecznych. 7. Porozmawiajcie w grupach i przygotujcie odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule. 15

10 marca Dzień Mężczyzn 8 marca Dzień Kobiet Czasopismo klasy 2 Numer 10 NASI REPORTERZY INFORMUJĄ Postanowiliśmy sprawdzić, skąd się wziął zwyczaj obchodzenia Dnia Kobiet i jak świętuje się go w różnych krajach. Oto, czego się dowiedzieliśmy: Dzień Kobiet zaczęto świętować ponad 100 lat temu. To wtedy w Stanach Zjednoczonych kobiety zorganizowały demonstrację. Uważały, że są traktowane gorzej od mężczyzn, dlatego postanowiły zaprotestować. W Wietnamie Dzień Kobiet obchodzony jest dwa razy w roku: 8 III i 20 X. Popularnym prezentem jest goździk. We Włoszech panowie wręczają paniom gałązki akacji srebrzystej. Prezentami obdarowują się też same kobiety. W Wielkiej Brytanii tego dnia organizowane są spotkania z wybitnymi kobietami. 16 GAZETA PRZYJAZNA 8, 10 MARCA

Jak zrobić... prezenty z okazji Dnia Kobiet i Dnia Mężczyzn Przygotujcie: klej wikol, nożyczki, przezroczystą folię, zawieszkę lub tasiemkę oraz drobne elementy (na przykład koraliki, cekiny, wstążki, koronki, śrubki, nakrętki, spinacze). 1. Narysujcie na folii dowolny wzór breloczka. 2. Wypełnijcie klejem wzór na folii. 3. W miejsce wypełnione klejem powkładajcie różne drobne elementy. Ułóżcie zawieszkę lub tasiemkę tak, żeby jej część wystawała poza klej. 4. Pozostawcie prace do wyschnięcia na mniej więcej 12 godzin. 5. Odklejcie od folii zastygnięty klej. Niedawno w kalendarzu pojawił się Dzień Mężczyzn. Uważamy, że to trochę niesprawiedliwe, bo przecież 30 września jest już Dzień Chłopaka. Może powinien być również Dzień Dziewczyny? Co o tym sądzicie? ZAPROSZENIE Chłopcy z klasy V zapraszają na wystawę i przedstawienie Nasi sławni imiennicy. Impreza odbędzie się 10 III o godz. 14.00 w auli szkolnej. 17

Jak dbamy o zęby? Dzieci mają 20 zębów mlecznych. Zaczynają je tracić od około szóstego roku życia. Potem zaczynają im wyrastać 32 zęby stałe. ząb mleczny zawiązek zęba stałego korona korzeń dziąsło Korona zębów pokryta jest szkliwem, które chroni je przed zniszczeniem. Po jedzeniu i piciu na zębach pozostają resztki, na których gromadzą się bakterie. Wydzielane przez nie kwasy mogą zniszczyć szkliwo, a bakterie dostać się do wnętrza zęba. 1. Skorupki jaj, podobnie jak szkliwo zębów, zbudowane są głównie z wapnia. Sprawdźcie, jak kwasy oddziałują na skorupki jaj. Wykorzystajcie do tego ocet, który jest kwasem. Przygotujcie: 3 jajka, pastę do zębów z fluorem, 3 szklanki, ocet. Pierwsze jajko umieśćcie w szklance z octem. Drugie jajko posmarujcie częściowo pastą. Włóżcie je do szklanki z octem. Całą skorupkę trzeciego jajka posmarujcie pastą do zębów i włóżcie do szklanki z octem. Obserwujcie, co się dzieje z każdym jajkiem. Następnego dnia ostrożnie wyjmijcie jajka ze szklanek i sprawdźcie, czy coś się zmieniło. 18 JAK DBAMY O ZĘBY?

Kilka rad, jak mieć zdrowe zęby 1 Bardzo ważne jest regularne mycie zębów przynajmniej 2 razy dziennie przez 2 3 minuty po śniadaniu i przed snem. 2 Na szczoteczkę nakładamy 1 2 cm pasty z fluorem. Szczoteczka powinna mieć wygodną rączkę i miękkie włosie. Co 2 3 miesiące należy wymienić ją na nową. Mycie zaczynamy od powierzchni żujących zębów, czyli miejsc, którymi gryziemy i żujemy. Wykonujcie tam krótkie ruchy szorujące, do przodu i do tyłu. Potem należy dokładnie umyć boki zębów z przodu i z tyłu ruchami wymiatającymi od strony dziąseł. Miejsca między zębami, do których nie dociera włosie szczoteczki, czyścimy nicią dentystyczną. Można też użyć płynu do płukania jamy ustnej. 3 Nie jedzcie między posiłkami, zwłaszcza przekąsek, które oblepiają zęby. 4 Po jedzeniu kwaśnych pokarmów przepłuczcie buzię wodą i nie myjcie zębów przez pół godziny. 5 Starajcie się regularnie chodzić na wizyty kontrolne do lekarza dentysty i koniecznie leczcie zęby. 2. Jak możemy zapobiegać chorobom zębów? Co jeszcze, oprócz mycia zębów, pomaga utrzymać je w zdrowiu? 19

Natalia Usenko Dziwny sen Miałam dziś sen. Niesamowity! Byłam na łące, z moim bratem, i wszędzie latał rój motyli, bo to się chyba działo latem? A te motyle mi siadały na czole, włosach, na sukience. I coś śpiewały! I tańczyły I chciały, by je brać na ręce! 20 DZIWNY SEN

A potem przyszedł straszny człowiek. Ogromny! Szary był jak skała. I spalił trawę Zgasił słońce I ja się go okropnie bałam! Motyle zamknął w czarnej klatce płakały tam jak małe dzieci. Powiedział, że im złamie skrzydła i żaden nigdzie nie poleci! Chciałam coś krzyknąć i nie mogłam! I wtedy coś mnie obudziło Na parapecie siedział motyl. Na jasnym niebie słońce lśniło. 1. W jaki sposób ilustrator przedstawił nastrój wiersza? 2. Dobierzcie wspólnie muzykę do pierwszej części wiersza, a potem do drugiej. Przedstawcie sen za pomocą ruchu. 3. Opowiedzcie sobie w parach, co chcielibyście zobaczyć w swoich snach. Opiszcie lub namalujcie swój wymarzony sen. 4. Co sen ma wspólnego ze zdrowiem? Dlaczego trzeba się wysypiać? 21

SŁ AWEK OPOWIADA To wszystko się opłaciło Dzisiaj jestem bardzo zadowolony. Chcecie wiedzieć, dlaczego? To opowiadam: Kilka miesięcy temu byliśmy z klasą na spacerze w poszukiwaniu kolorów i smaków jesieni. Na polanie zrobiliśmy przerwę na piknik. Usiadłem obok Gabrysi, bo bardzo ją lubię. Gabrysia wyjęła kanapkę z razowego chleba, pokrojone marchewki, kawałki jabłka, listki sałaty. Chciała mnie poczęstować, ale odmówiłem. Nie jestem zającem powiedziałem i sam się zdziwiłem, że mam takie poczucie humoru. Jednak prawda była taka, że nie przepadałem za warzywami i owocami. Co innego o wiele bardziej mi smakowało. Mama mówiła mi o zdrowej żywności, ale dorośli często mówią, że coś jest ważne, albo że tak trzeba. Ale skoro nawet Gabrysia zdrowo się odżywia, to postanowiłem i ja spróbować. Następnego dnia przy śniadaniu sięgnąłem po razowy chleb, biały ser i sałatę. Potem poprosiłem jeszcze o jabłko i marchewkę. Mama uśmiechnęła się, a tata powiedział: Widzę, że mama skłoniła cię wreszcie do zdrowego jedzenia. To może dasz się też namówić na basen i rower? Czemu nie? odpowiedziałem, śmiejąc się w duchu, bo przecież ta zmiana nie nastąpiła dzięki namowom mamy. Od tego czasu przestałem unikać warzyw i owoców. Pływałem. Jeździłem na rowerze. Nawet zapisałem się do klubu sportowego na zajęcia dżudo. Jest to sztuka walki pochodząca z Japonii. 22 TO WSZYSTKO SIĘ OPŁACIŁO

Trener mówi, że to co jemy, wpływa na naszą siłę, wytrzymałość, a nawet na to, jak się uczymy. Dlatego powinniśmy dobrze się odżywiać i pić dużo wody. Lubię jeść, ale do tej pory nie zastanawiałem się nad tym, czy jedzenie ma coś wspólnego ze zdrowiem i uprawianiem sportu. Ale wiecie co? To wszystko się opłaciło! Bo dzisiaj Dzisiaj w sali gimnastycznej pani zorganizowała wyścigi. Byłem w tej samej drużynie co Gabrysia. Biegłem tak szybko jak nigdy dotąd i dzięki temu wygraliśmy. Gabrysia spojrzała na mnie z podziwem. Masz świetną kondycję, Sławku pogratulowała mi. 1. Dzięki czemu możemy mieć dobrą kondycję? 2. Podzielcie kartkę na pół. Po jednej stronie wypiszcie potrawy korzystne dla zdrowia, po drugiej te, które waszym zdaniem są szkodliwe. Porozmawiajcie w grupach na ten temat. 3. Zaproponujcie inny tytuł opowiadania. 23

Co jeść, żeby być zdrowym? Jedzcie posiłki regularnie, uwzględniając produkty z piramidy żywieniowej. Nie podjadajcie między posiłkami. Piramida żywieniowa Pijcie dużo wody, najlepiej niegazowanej. Ćwiczcie, biegajcie, bawcie się na świeżym powietrzu. 1. Przygotujcie w grupach jadłospisy na cały dzień: na pierwsze i drugie śniadanie, obiad, podwieczorek i kolację. Skomponujcie je tak, aby uwzględnić zasady zdrowego żywienia. 24 CO JEŚĆ, ŻEBY BYĆ ZDROWYM?

Ograniczcie jedzenie słodyczy, dosalanie potraw i picie słodkich napojów. Cukier nie dostarcza wartościowych składników odżywczych, a jego nadmiar powoduje otyłość i jest przyczyną wielu chorób. Tłuszcze W codziennej diecie powinna się znaleźć niewielka ilość tłuszczu, najlepiej roślinnego. Tłuszcze wpływają na zdrowy wygląd skóry, wspomagają pamięć. Mięso, jaja, ryby i rośliny strączkowe Dwa posiłki powinny zawierać mięso, jaja, ryby lub rośliny strączkowe, na przykład fasolę, groch. Zawierają one białko ważne dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Produkty mleczne Trzy lub cztery razy dziennie jedzcie produkty mleczne, na przykład jogurt, ser, maślankę, kefir, mleko. Są one budulcem naszych kości i zębów. Owoce i warzywa Do każdego posiłku jedzcie owoce lub warzywa. Są one dla organizmu tarczą obronną przed chorobami. Produkty zbożowe Źródłem energii w waszej diecie powinny być produkty zbożowe, czyli pieczywo, kasze, płatki i makaron. 2. Wykonajcie plakaty zachęcające do zdrowego odżywiania lub przedstawiające piramidę żywieniową. 25

1. Krasnoludki przygotowują kolację. Co kupiły? Jakimi słowami mogą opisać pozostałe zakupione produkty? Złoty, słodki, gęsty, pachnący. Czerwone, soczyste, kwaśne, smaczne. Zielona, krucha, liściasta, zdrowa. 2. Co widać za oknem? Opowiedzcie, wykorzystując jak najwięcej nazw kolorów. 3. Co może być w torbie, której krasnoludki jeszcze nie rozpakowały? Wymyślcie zagadki i zadajcie je sobie w parach. 4. Jak wyobrażacie sobie kota, który ukrył się w koszu? Namalujcie go, a potem opiszcie. 26 ZAUŁEK SŁÓWEK JAKI? JAKA? JAKIE?

5. Opiszcie przedmioty, odpowiadając na pytania: jaki? jaka? jakie? Jaki? Jaka? Jakie? 6. Przeczytajcie, jak wygląda Bombalin, a potem opiszcie Maurycego. Skorzystajcie z wyrazów w ramce. Krasnoludek Bombalin jest niski i gruby. Ma rozczochrane włosy, długą brodę i krótkie wąsy. Nosi jasny kubraczek i szerokie spodnie. Krasnoludek Maurycy jest i. Ma włosy, brodę i wąsy. Nosi kubraczek i spodnie. ciemny wysoki szczupły białe długie wąskie krótką ZWRÓĆCIE UWAGĘ O wyrazy, które określają cechy osób, zwierząt, roślin i rzeczy, pytamy: jaki? jaka? jakie? 7. Wymyślcie imię dla trzeciego krasnoludka. Opiszcie go. Wykorzystajcie jak najwięcej wyrazów określających jego wygląd. 27

Co to są witaminy? Kilka dni temu pani Ania poprosiła nas, abyśmy poszukali informacji o witaminach. Podzieliliśmy się na grupy. Dostaliśmy adresy stron internetowych oraz tytuły książek, w których znajdziemy informacje. Witamina D zwana jest witaminą słońca. Wytwarzana jest w organizmie dzięki docierającemu do naszej skóry światłu słonecznemu. Zawierają ją tłuste ryby i żółtka jaj. Ma wpływ na zdrowie naszych kości. Witamina K wzmacnia kości i sprawia, że rany szybko się goją. Jest w kapuście, kalarepie, marchwi, pomidorach, ziemniakach, wątróbce, szpinaku, żółtkach jaj. Witamina A potrzebujemy jej, żeby dobrze widzieć. Produkty bogate w witaminę A to: ryby morskie, żółtka jaj, papryka, pomidory, szpinak, sałata, dynia, marchew. CHCECIE WIEDZIEĆ WIĘCEJ? Odkrywcą pierwszej witaminy był urodzony w Warszawie uczony, Kazimierz Funk. On też wymyślił nazwę witaminy. 28 CO TO SĄ WITAMINY?

Witaminy z grupy B odpowiadają za prawidłową pracę mózgu, pomagają w zapamiętywaniu. Znajdziemy je w mleku, jabłkach, ziarnach zbóż, orzechach, mięsie, jajach. Witamina C pomaga bronić się przed chorobami, wspomaga gojenie się ran. Zawierają ją owoce dzikiej róży, natka pietruszki, czarne i czerwone porzeczki, agrest, cytryny, maliny, cebula, szczypiorek, truskawki, pomidory, rzodkiewki. Witamina E potrzebna jest naszym mięśniom i skórze. Znajduje się między innymi: w czerwonej kapuście, zielonym groszku, białej fasoli, kaszach, olejach roślinnych i orzechach. W dniu prezentacji czekała na nas niespodzianka. Pani Ania zaprosiła mamę Żanety, która jest dietetyczką. Przedstawialiśmy zdobyte informacje i konsultowaliśmy je z naszą ekspertką. Później zadawaliśmy mamie Żanety pytania. 1. Dowiedzcie się, czym zajmuje się dietetyk. Zapiszcie pytania, które chcielibyście mu zadać. 2. Poszukajcie informacji o tym, którą witaminę odkrył Kazimierz Funk. 3. Ułóżcie krótkie rymowanki o właściwościach witamin. 29

Agnieszka Frączek Śmiech to zdrowie Raz pewna sowa, niemłoda chyba, rzekła: Znów będę zdrowa jak ryba. Mądrości bowiem mam w głowie mrowie, wśród nich i taką, że śmiech to zdrowie. I sowa owa od tego czasu śmiała się głośno z całego lasu i ze zwierzątek, i z drzew, i z krzaków, i z mchu, i z grzybów, i z innych ptaków... Aż kiedyś prawie ze śmiechu pękła! Wtedy się owa sowa przelękła. Nie wyszło mi to chyba na zdrowie... rzekła, tarmosząc pióra na głowie. Muszę przemyśleć sprawę na nowo, bo co za dużo, to wszak niezdrowo. 30 ŚMIECH TO ZDROWIE

śmiech to zdrowie śmiech dobrze wpływa na zdrowie, pomaga pozbyć się smutku, strachu i złości. być zdrowym jak ryba mieć bardzo dobre zdrowie. co za dużo, to niezdrowo to, czego jest zbyt dużo, może być dla nas niekorzystne. coś wyszło (lub nie wyszło) komuś na zdrowie coś okazało się dla kogoś dobre (lub niedobre). 1. O czym mogły myśleć zwierzęta przedstawione na ilustracjach? 2. Czy do każdej śmiesznej sytuacji pasuje wyrażenie śmiech to zdrowie? 3. Zastanówcie się, co mogą znaczyć powiedzenia: Nie śmiej się dziadku z cudzego wypadku i Ten się śmieje, kto się śmieje ostatni. 4. Czy śmiech można zmierzyć? Zaproponujcie, jak można to zrobić. 31

Natalia Usenko Śmiech to zdrowie Patryk wpadł do domu zły jak osa i cisnął plecakiem. Ktoś tu ma zły dzień! powiedział dziadek. Pola pogłaskała brata po rękawie. Okropny! Patryk prawie płakał. Nie, nie powiem! Będziecie się śmiać! Jeśli to coś przykrego, będziemy ci współczuć. Dziadek poklepał go po plecach. A jeżeli było śmiesznie, pośmiejemy się razem. Dobrze? No, dobrze Wczoraj odrabiałem lekcje i poszedłem do kuchni zrobić sobie kanapkę, bo strasznie burczało mi w brzuchu. A kiedy wróciłem, zeszytu już nie było! Szukałem przez cały wieczór i nic! Więc poszedłem do szkoły bez zeszytu. I bez pracy domowej. Taki żółty zeszyt? upewnił się dziadek. Z pingwinami? Ja go dziś znalazłem w lodówce! Pewnie go tam położyłeś, kiedy robiłeś kanapkę. Patryk jęknął. Daj spokój, nie ma co rozpaczać pocieszył go dziadek. Śmieszne rzeczy każdemu się zdarzają. Kiedyś poszliśmy z siostrą do parku oglądać kijanki. Przykucnęliśmy nad wodą, a tu nagle TRZASK! I Halince pękły całe spodnie z tyłu! I co? przeraził się Patryk. Zdjęła sweter, zawiązała w pasie, że niby tak jej gorąco, i pobiegliśmy do domu 32 ŚMIECH TO ZDROWIE

A ja poszłam do przedszkola w spodniach od piżamy! zachichotała Pola. Bo byłam zaspana i włożyłam na nie sukienkę, a mama nie zauważyła. Ale się dzieci śmiały! Nie było ci przykro? zdziwił się Patryk. Nie, bo ja też się śmiałam. I mama, i pani Ela. A potem wszystkim to opowiadałyśmy! A wasza mama, jak była mała, poszła po zakupy powiedział dziadek. Ten blok był nowiutki, dopiero zbudowany, dokoła rozkopy. A ona postanowiła sobie skrócić drogę. Wlazła na górkę, ziemia pękła, a pod spodem było błoto wessało jej nogę w sandałku, a wyciągnęła już bosą I tak wróciła, w jednym bucie! Patryk śmiał się, aż go policzki rozbolały. Widzisz? dziadek otarł oczy chusteczką. Śmiech to zdrowie! Fakt! przyznał Patryk. Ale nie mów mamie, dobrze? Ja opowiem to moja historia! 1. Co spowodowało, że Patrykowi wrócił dobry nastrój i uśmiech? 2. Porozmawiajcie o tym, dlaczego warto się śmiać. 3. Co by było, gdyby ludzie nie potrafili się śmiać? 4. Zaobserwujcie, co się dzieje, gdy się śmiejemy. Opowiedzcie o tym. 33

Jak rośliny wspomagają zdrowie? rumianek pospolity Z malin można zrobić sok i syrop stosowany przy przeziębieniach. Rumianek wykorzystuje się w leczeniu różnych chorób oraz do produkcji kosmetyków. malina właściwa 1. Dowiedzcie się, jakie inne rośliny wspomagają zdrowie. 2. Poszukajcie informacji o ziołach, które wykorzystuje się jako przyprawy. Jak zrobić ozdobną podstawkę z płyty kompaktowej i serwetki? 34 JAK ROŚLINY WSPOMAGAJĄ ZDROWIE?

Podsumowanie projektu Zdrowie Tworzymy gry 1. Zawodnicy dzielą się na 4 5-osobowe grupy. Przygotowują kostki dla każdej grupy i pionki dla wszystkich uczestników. 2. Każda grupa projektuje i wykonuje planszę do gry oraz przygotowuje pytania. 3. Pytania powinny dotyczyć informacji o zdrowiu. 4. Grupy wymieniają się planszami, instrukcją i pytaniami. 5. Wszyscy kolejno rzucają kostką i przesuwają pionki o wyrzuconą liczbę oczek. 6. Jeżeli gracz stanie na polu oznaczonym cyfrą, czyta pytanie oznaczone tą cyfrą i na nie odpowiada. 7. Jeśli gracz odpowie poprawnie, zostaje na swoim polu, jeśli odpowie błędnie, cofa się o 3 pola. 8. Zwycięża osoba, która pierwsza dotrze do mety. PODSUMOWANIE PROJEKTU ZDROWIE 35

21 marca 20 marca Pierwszy dzień wiosny Czasopismo klasy 2 Numer 11 Wiosna w różnych zakątkach świata Polska Japonia Arktyka Grecja 36 GAZETA PRZYJAZNA 20, 21 MARCA

Od: Leśniczy Wysłano: 18-03-2016 Do: Klasa 2 a Temat: Wiosna Drogie Dzieci! Czy zauważyłyście, że jest już wiosna? Chyba najbardziej widać to w lesie. Na polanach pojawiły się przebiśniegi. Słychać coraz więcej ptaków. Znajomy leśnik mówił, że widział już ślady niedźwiedzia na resztkach śniegu. Poszukajcie też w Waszej okolicy oznak wiosny. Na pewno je znajdziecie. Zapraszam na kolejną wycieczkę do lasu i serdecznie pozdrawiam. Leśniczy Od: Klasa 2 a Wysłano: 19-03-2016 Do: Leśniczy Temat: Wiosna Prace plastyczne Szanowny Panie Leśniczy! Bardzo dziękujemy za e-mail. My też obserwujemy nadchodzącą wiosnę. Zrobiło się cieplej, na drzewach widać pąki, a w szkolnym ogródku kwitną krokusy. Bardzo chętnie wybierzemy się do lasu. Może też wypatrzymy ślady zwierząt? Przesyłamy Panu kilka zdjęć naszych wiosennych prac plastycznych. Z pozdrowieniami Klasa 2 a Z OSTATNIEJ CHWILI Napływają do nas sygnały o budzących się muchach, komarach i kleszczach. Kleszcze mogą roznosić groźne choroby, dlatego należy się przed nimi chronić. Na wycieczki w plener najlepiej wkładać czapkę oraz ubrania dobrze osłaniające ciało. Warto stosować środki odstraszające, a codziennie dokładnie sprawdzać, czy nie mamy gdzieś na skórze kleszcza. 37

1. Przeczytajcie tekst. Porównajcie go z ilustracją. Jakich informacji nie ma w tekście, a zostały przedstawione na ilustracji? Krzysztof rozejrzał się wokół. Drzewa pięknie kwitły, tylko trawnik zarósł pokrzywami i chrzanem. Trzeba też skopać nowe grządki. Dobrze, że pogoda sprzyja. Krzysztof wrzucił do taczki łopatę i grabie. Zabrał się do pracy. 2. Niektóre litery zostały wyróżnione innym kolorem. Zastanówcie się w parach, dlaczego. Czy ma to jakiś związek z pisownią wyrazów z rz? Wytłumaczcie. 38 ZAUŁEK SŁÓWEK WYRAZY Z RZ PO SPÓŁGŁOSKACH

3. Ułóżcie zdania z tymi wyrazami. Zapiszcie je w zeszycie. 4. Przepiszcie wyrazy na osobnych karteczkach. Ułóżcie je w kolejności alfabetycznej. przyroda przysmak przebiśniegi brzoza brzęczy olbrzymi trzmiel jastrząb patrzy drzewo modrzew Andrzej 5. Narysujcie obrazki do podanych wyrazów. Podpiszcie je. 6. Zaproponujcie dalszy ciąg tekstu. krzak skrzynka skrzydła grzebień grzyby Grzesiek Zosia usłyszała głośny wrzask. Spojrzała za siebie i... 7. Przeczytajcie wyraźnie zdanie. Czy było to łatwe? Zapamiętajcie to zdanie i zapiszcie je w zeszycie. Sprawdźcie, czy napisaliście poprawnie. W Sţzäcŕzşeæbňršzşeèsĺzéyënéişeå cæhěršzäąčsĺzäcŕzã bňršzěméiã ßw těršzäcæiěnéişeå. ZWRÓĆCIE UWAGĘ Rz piszemy między innymi po spółgłoskach: p, b, t, d, k, g, j, w, ch. 39

Wielkanoc Czasopismo klasy 2 Numer 12 Tak ozdabia się jajka w różnych regionach Polski. Z księgi przysłów Gdy Wielki Piątek ponury, Wielkanoc będzie bez chmury. Szukamy ciekawych dekoracji świątecznych Radości w sercu, pogody ducha, smacznego jajka i mokrego dyngusa z okazji Wielkanocy życzy Redakcja. Ogromna pisanka ozdobiona tradycyjnymi wzorami kaszubskimi w Wejherowie 40 GAZETA PRZYJAZNA WIELKANOC

Jak zrobić... pisankę z roślinnym wzorem Na jajko naklejamy listki pietruszki. Potem wkładamy jajko do cienkiej skarpetki i ściśle zawiązujemy. Gotujemy je w wybranym barwniku. Gdy wystygnie, zdejmujemy skarpetkę. KĄCIK PRZYRODNICZY Do barwienia jajek można wykorzystać naturalne barwniki: liście brzozy, rumianek żółty łupiny cebuli brązowy buraki różowy czerwoną kapustę niebieski szpinak zielony CIEKAWOSTKA Na Oceanie Spokojnym leży Wyspa Wielkanocna. Pomysł na taką nazwę związany jest z odkryciem wyspy. Holenderscy żeglarze dotarli do jej brzegu ponad 300 lat temu dokładnie w Niedzielę Wielkanocną. Wyspa znana jest z posągów przedstawiających olbrzymie kamienne postacie. CZY PISANKA I KRASZANKA TO TO SAMO? Pisanki są popisane, czyli ozdobione w różny sposób rysunkami, a kraszanki są gładko i jednolicie pofarbowane, bez żadnych wzorów. 41

ROBERT OPOWI ADA Wielkanoc na Kaszubach W tym roku pojechaliśmy do dziadka na Kaszuby. Wielkanoc obchodzi się tam trochę inaczej niż u nas. Na niedzielne śniadanie jest podawana prażnica, czyli wielka jajecznica na boczku. Bardzo ciekawy jest śmigus-dyngus! Zamiast oblewać wodą, rano budzi się śpiochów, uderzając ich w nogi gałązkami jałowca. Nazywa się to dyngowanie. Koszyczek wielkanocny ozdabia się serwetkami w kolorowe kwiatki. Dziadek powiedział nam z dumą, że babcia sama je haftowała i że są na nich tradycyjne hafty kaszubskie. Opowiedział też jedną z legend związaną z tymi haftami. Wnuczka niosła dla babci obiad i poplamiła biały fartuszek. Babcia postanowiła temu zaradzić: poszła z fartuszkiem na łąkę, obrysowała na nim polne kwiaty i wyhaftowała je różnokolorowymi nićmi. Każdy kolor w hafcie kaszubskim oznacza coś innego. Trzy odcienie błękitu, czyli chabrowy, niebieski i granatowy oznaczają morze, jeziora, rzeki i przejrzyste niebo. Żółty słońce, pola porośnięte zbożem, piasek z nadmorskich plaż i bursztyn. Zielony łąki, lasy. Brązowy lub czarny żyzne gleby, a czerwony serce pełne miłości do ojczyzny. 42 WIELKANOC NA KASZUBACH

Kaszuby 1 2 1 Wianek z polnych kwiatów. 2 Niebieski 3 sznurowany gorset ze złotym haftem, wiązany na kokardę. 3 Biała koszula z haftem 4 na rękawach. 4 Biały fartuszek z haftem. 5 5 Niebieska spódnica z dwiema czarnymi tasiemkami. 6 Białe pończochy. 7 Czarne pantofle. 7 6 4 2 3 1 1 Biała koszula z haftem na rękawach i kołnierzu. 2 Czarna kamizelka ze srebrnymi guzikami. 3 Białe spodnie. 4 Czarne buty. 1. Opiszcie, jak wyglądają regionalne stroje kaszubskie. Z jakich elementów się składają? 2. Wyjaśnijcie na podstawie tekstu, dlaczego hafty na strojach kaszubskich mają właśnie takie kolory. 3. Posłuchajcie języka kaszubskiego i muzyki ludowej. Czego jeszcze chcielibyście się dowiedzieć o kulturze Kaszub? Jak możecie to zrobić? 43

2 kwietnia Międzynarodowy Dzień Książki dla Dzieci Czasopismo klasy 2 Numer 13 KÓŁKO LITERACKIE INFORMUJE Drugiego kwietnia obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Książki dla Dzieci. Byliśmy ciekawi, dlaczego właśnie wtedy. Sprawdziliśmy, że jest to data urodzin Hansa Christiana Andersena, znanego autora baśni. Postanowiliśmy się dowiedzieć, dlaczego zaczął je pisać. HANS CHRISTIAN ANDERSEN Urodził się w biednej rodzinie. Bajki znał z opowieści babci i z książek, które czytał mu tata. Uwielbiał teatr. Na podstawie tytułów i ilustracji na afiszach teatralnych przyszły pisarz wymyślał własne baśnie. Często bawił się w teatr, pisał sztuki i dużo czytał. Pomimo trudności całe życie podążał za marzeniami. Został autorem pięknych baśni, które znane są do dziś. 44 GAZETA PRZYJAZNA 2 KWIETNIA

SPOTKANIE Z POEZJĄ Edward Szymański Książka (fragmenty) Będziesz wraz ze mną oglądać baśnie i cuda, i dziwy na końcu świata. Po niebie, po morzach i lądach jako te ptaki szczęśliwe będziemy latać. Ja cię bez trudu nauczę tego, co przydać się może choćby po latach paru. Ja tobie słowem, jak kluczem, w cudowny sposób otworzę pałace czarów. Szkolna lista najciekawszych książek Z okazji Międzynarodowego Dnia Książki dla Dzieci przygotowaliśmy klasową listę dziesięciu ulubionych książek. Wybór nie był łatwy. Zachęcamy wszystkie klasy do tworzenia podobnych list. OGŁOSZENIE Kasia z klasy 3 a zostawiła na ławce w ogródku szkolnym swoją ulubioną książkę Kubuś Puchatek. Znalazcę prosi o zwrot książki do sekretariatu szkoły. Zapraszamy do tworzenia książek dotykowych. Chcemy je podarować bibliotece ośrodka dla dzieci niewidomych. My przygotowaliśmy w formie książki dotykowej baśń Hansa Christiana Andersena Księżniczka na ziarnku grochu. KSIĘŻNICZKA NA ZIARNKU GROCHU 45

Hans Christian Andersen Brzydkie Kaczątko Prześlicznie i cudownie było na wsi. Na pochyłości wzgórza jasne słońce oświetlało stary zamek otoczony murem i szeroką wstęgą wolno płynącej wody. Z muru zwieszały się pnące rośliny, a wielkie liście łopianu schylały się aż do wody. Pod jednym z takich liści młoda kaczka zrobiła gniazdo i siedziała na jajach. Pewnego dnia skorupki jaj zaczęły pękać. Co chwila wysuwały się z nich główki piskląt, oznajmiające cienkim głosikiem, że żyją. Pip, pip! wołały wszystkie. Kwa, kwa! odpowiadała im poważnie matka. Czy już wszystkie wyszłyście ze skorupek? zapytała, wstając. Jeszcze nie! Największe ani myśli pęknąć. I siedziała kaczka cierpliwie, aż pękło i wielkie jajo. Pisklę było bardzo duże i brzydkie! Pewnie indycze powiedziała jedna z kaczek. Nazajutrz była prześliczna pogoda. Kaczka z całą rodziną wybrała się do kąpieli. Plusk! I skoczyła do wody. Kwa, kwa! zawołała i dzieci zaczęły skakać za nią jedno po drugim. Brzydkie kaczątko pływało z innymi. To nie indycze rzekła do siebie kaczka umie pływać. Inne kaczki przypatrywały się nowym przybyszom. Ładne masz dzieci rzekła stara kaczka można ci pozazdrościć. To duże tylko jakoś ci się nie udało. Kaczki je biły, kury je dziobały, nawet dziewczyna, która dawała jeść ptactwu, odtrącała je nogą. 46 BRZYDKIE KACZĄTKO

Brzydkiemu kaczątku było tak źle i smutno, że postanowiło uciec. W drodze zaskoczyła je okropna burza. Pioruny biły, deszcz lał strumieniami, a wicher miotał biednym pisklęciem jak listkiem. Gdzie się schronić? Brzydkie kaczątko upadało ze znużenia, kiedy ujrzało wreszcie małą chatkę. W chatce mieszkała stara kobieta z kotem i kurą. Ale i tutaj nie traktowano brzydkiego kaczątka dobrze. Nie rozumiecie mnie rzekło kaczątko. 47

My ciebie nie rozumiemy? Doprawdy? Więc któż cię może zrozumieć? Czy sobie nie wyobrażasz czasem, ty głuptasie, żeś mądrzejszy od kota albo od naszej pani? O sobie już nie mówię wymądrzała się kura. Pójdę sobie w świat chyba rzekło kaczę. Otwarta droga, nikt cię tu nie zatrzymuje. I poszło sobie kaczę. Pewnego razu pływało po wodzie. Wtem spoza lasu podniosło się stado wielkich, wspaniałych ptaków. Podobnie pięknych kaczę nie widziało dotąd: leciały niby chmurki śnieżnobiałe, spokojne, wdzięczne i dostojne. Były to odlatujące łabędzie. Nadeszła surowa i mroźna zima. Zamarzły wody. Kaczątko poruszać musiało nóżkami bez odpoczynku, żeby nie przymarznąć. Lecz i to nie pomogło: zmęczone, ustało, a wówczas lód uwięził je jak w kleszczach. Zobaczył to nazajutrz z rana jakiś wieśniak, rozbił lód butem z drewnianą podeszwą, a ptaka zabrał do siebie, do chaty. Tu kaczątko spędziło zimę i doczekało wiosny. Gdy jak zwykle pływało po jeziorze, spoza gęstych krzaków wypłynęły trzy wielkie, wspaniałe łabędzie. Oto królewskie ptaki, które kaczątko tylko raz widziało i pokochało tak bardzo od razu. Popłynę do nich pomyślało nagle niech mnie przepędzą za moje zuchwalstwo, że śmiem zbliżyć się do nich, tak potwornie brzydkie. I pochyliło głowę, oczekując, co się wydarzy. Ale cóż to? Cóż widzi w zwierciadlanej fali? Wszakże to jego obraz? Jego własny! Jego! To już nie brudnoszare, brzydkie i niezgrabne kaczę, to łabędź biały. O, jak miłe jest życie! łabędź uniósł szyję wdzięcznym ruchem i z głębi serca zawołał radośnie: Nie marzyłem o takim szczęściu nie marzyłem! 48 BRZYDKIE KACZĄTKO fragmenty baśni na podstawie tłumaczenia Cecylii Niewiadomskiej

1. Porozmawiajcie o tym, co poruszyło was w tej baśni. 2. Dlaczego nie powinniśmy oceniać innych po wyglądzie? 3. Zastanówcie się, w jaki sposób powstały ilustracje do baśni. Zilustrujcie wybrane fragmenty dowolną techniką. 4. Wypożyczcie z biblioteki różne baśnie Hansa Christiana Andersena. Obejrzyjcie, jak zostały zilustrowane. Sprawdźcie, kto je ilustrował. 49

Natalia Usenko Sztuka Kiedy stanie się coś niezwykłego coś zachwyci nas nagle czy zrani, wielką radość i wielkie nieszczęście czasem trudno przekazać słowami I okaże się nagle, że smutek dużo łatwiej jest nam namalować. Albo szczęście ogromne wytańczyć taniec bywa łatwiejszy niż słowa. Każde zdjęcie opowie historię i to samo potrafi muzyka, a zrozumie je każdy na świecie, choćby nie znał twojego języka! O miłości wiersz można napisać. A o strachu wyrzeźbić coś raczej? Każdy z nas zrobi to po swojemu. Każdy zrobi to całkiem inaczej. Bo od tego, kochani, jest Sztuka, żeby każdy w niej ścieżki swej szukał i powiedział o wszystkim, co czuje właśnie tak jak mu serce dyktuje! 50 SZTUKA

1. Z czym kojarzy wam się sztuka? Przedstawcie swoje wypowiedzi w postaci mapy myśli. 2. Dlaczego ludzie tworzą sztukę? Porozmawiajcie o tym. 3. Przedstawcie różne emocje za pomocą słów, ruchu, obrazów lub dźwięków. 51

1. W jaki sposób reklamowana jest Filmowa wiosna? Spotkanie z reżyserem filmu Król Józef i Wróżka Róża 2. Utwórzcie rodzinę wyrazu: król. Wybieram się na film Planeta żółtych żółwi. PROGRAM Ja pójdę na przegląd filmów o górach, a później na spotkanie z reżyserem. Ostatnie bezpłatne bilety na kryminał Detektyw Wiewiórkowski na tropie. 52 ZAUŁEK SŁÓWEK Ó NIEWYMIENNE

Zapraszamy na premierę filmu Tajemnicze źródło. PRZEGLĄD FILMÓW ANIMOWANYCH Zaczarowany ołówek O króliku, który szukał szczęścia Ogórek, który zaśpiewał 3. Zaproponujcie tytuły filmów, w których wystąpią wyrazy wróbel, jaskółka albo sójka. Wymyślcie fabułę do jednego z nich. 4. Napiszcie jak najwięcej wyrazów z literą ó, każdy z nich na osobnej karteczce. Potem ułóżcie je w kolejności alfabetycznej. 5. Jak zareklamowalibyście swoje ulubione filmy? Przedstawcie propozycje koleżankom i kolegom. 53

Justyna Bednarek O mnichu Gwidonie, co nadał nazwy dźwiękom Ludzie nadają nazwy wszystkiemu, co ich otacza. Jeśli badacze odkryją nową gwiazdę albo bakterię, zaraz nadają jej nazwę, żeby mogli wymieniać na jej temat opinie. Nie inaczej jest w świecie muzyki każdy dźwięk zapisany na pięciolinii po kluczu wiolinowym ma nazwę, by muzycy wiedzieli, co mają grać lub śpiewać. Dźwięki nazywają się: do, re, mi, fa, sol, la, si, i znowu do. Dzięki temu jeden skrzypek może powiedzieć do drugiego: Ale fałszuje twoje sol! Bo to nie jest sol, tylko la odpowiada mu drugi i obaj wiedzą, o co chodzi. Dawniej jednak dźwięki nie miały nazw. Przeszkadzało to pewnemu mnichowi, który nazywał się Gwidon. Żył on tysiąc lat temu we Włoszech i uczył dzieci śpiewu. Lubił to zajęcie, tyle że miał kłopot, bo jak powiedzieć: Ale fałszywie śpiewasz to sol kiedy słowo sol nie istnieje? Myślał, co z tym zrobić, aż wreszcie wpadł na pomysł, by dźwięki ponazywać. Na ich nazwy wybrał pierwsze sylaby kolejnych wersów Hymnu do Świętego Jana. Znane dziś nazwy dźwięków to początki łacińskich słów. 54 O MNICHU GWIDONIE...

Nie od razu wszystkie nazwy brzmiały tak jak dzisiaj. Z biegiem lat trochę się zmieniały. Nie wiemy dokładnie, w jaki sposób Gwidon wpadł na pomysł nadania nazw dźwiękom. Od czego jednak jest wyobraźnia! Wyobraźmy sobie zatem, że pewnego dnia na jego oknie przysiadł szpak. Miał ochotę na pajdę chleba, która została mnichowi z kolacji. Gwidon chciał przegonić ptaka, ale wtedy jego wzrok padł na obraz przedstawiający Świętego Jana, który groźnie marszczył brwi... Dobroduszny Gwidon zrozumiał przytyk. A potem zaśmiał się i zaśpiewał. Możemy sobie nawet wyobrazić, że piosenka (gdyby nie była po łacinie) brzmiała tak: Jeśli nauczycie się tej piosenki, to zapamiętacie nazwy kolejnych dźwięków. Zupełnie tak jak uczniowie mnicha Gwidona ponad tysiąc lat temu... DO-bry Janie, na śniadanie RE-sztkę chleba tylko mam. MI-mo wszystko dam ją ptaszkom, FA-solówkę zjem zaś sam. SOL-ną wrzucę do niej szczyptę. LA-to idzie, śpiewa szpak, SI-si-sir wtóruje pliszka. DO-brze, Janie, żyć mi tak! 1. Opowiedzcie, na jaki pomysł wpadł mnich Gwidon. 2. Dowiedzcie się, w jaki sposób można pokazać poszczególne dźwięki gamy za pomocą dłoni. 3. Zaśpiewajcie gamę, zaczynając od dźwięku do. Zagrajcie ją na dzwonkach lub na innym instrumencie. 55

Roksana Jędrzejewska-Wróbel Jak daleko do tej sztuki? Pojedźmy wszyscy! Taka rodzinna wycieczka zaproponowała mama, kiedy okazało się, że babcia musi jechać w podróż służbową. Babcia jest scenografem i często jeździ do Łodzi ze swoimi projektami, ale Franek jeszcze nigdy tam nie był. Dlatego uznał, że wycieczka do nieznanego miasta to całkiem fajny pomysł. Ale teraz, kiedy pędzili jakąś strasznie długą ulicą, żeby zdążyć na wystawę w Muzeum Sztuki, nie był już tego taki pewny. Wystawę chcieli zobaczyć wszyscy i rodzice, i dziadkowie. Wszyscy oprócz Franka i Izy. Daleko jeszcze do tej sztuki? Nogi mnie bolą jęknął Franek, siadając na ławeczce obok jakiegoś pana. Pan też był chyba zmęczony, bo w ogóle się nie ruszał, nic a nic. Ale zaraz! Dlaczego Iza łapie pana za kapelusz, a tata, zamiast zwrócić jej uwagę, robi zdjęcia? Franek nagle orientuje się, że pan w kapeluszu i ławeczka to elementy rzeźby. A on na tej rzeźbie usiadł! To Julian Tuwim, poeta, mieszkał kiedyś w Łodzi śmieje się babcia. Ławeczka Tuwima 56 JAK DALEKO DO TEJ SZTUKI?

Mural przy ulicy Piotrkowskiej Tak jak Artur Rubinstein, słynny pianista dodaje mama, pokazując stojący na środku ulicy ogromny skrzydlaty fortepian. Może to dzięki temu fortepianowi Franek też nagle czuje, jakby dostał skrzydeł. Zmęczenie znika. Maszeruje ulicą Piotrkowską, rozglądając się uważnie dookoła. Ile tu ciekawych rzeczy! Ze ściany odrapanego budynku wypływa ogromna łódź z żaglem, a spod niej wyjeżdża tramwaj i coś jeszcze. Co to jest? Franek przygląda się uważnie... Wygląda zupełnie jak prawdziwy obraz mówi zachwycona Iza. Bo to jest prawdziwy obraz, tylko namalowany na murze, dlatego nazywa się mural tłumaczy tata. 57

Pod jedną z kamienic para muzyków gra na skrzypcach tak pięknie, aż dziadek żałuje, że nie ma przy sobie swojej tuby. Chętnie by się dołączył do tego ulicznego muzykowania. O! A tu stojaki na rowery z takim ładnym napisem Łódź mały rowerzysta siedzi na jego literach jak na rowerze. Nieopodal smoki uzbrojone w halabardy pilnują żółto-czerwonej kamienicy, a nieco dalej, w oknie sklepu z materiałami, wyrasta niezwykła konstrukcja z parasolek i tkanin. Świetne! Trochę rzeźba, trochę scenografia. Prawdziwa sztuka użytkowa. Tak powinny wyglądać wszystkie wystawy babcia kiwa z uznaniem głową, a Franek z Izą biegną do śmiesznej minifontanny ze źródlaną wodą do picia. Piją i przyglądają się siedzącej na fontannie dziewczynce z rybą, kiedy z bocznej ulicy wychodzi potwór na szczudłach, a za nim tańcząc grupa ludzi z wymalowanymi na biało twarzami! Zatrzymują się tuż obok Izy i Franka, i nagle na środku ulicy zaczyna się niezwykłe przedstawienie. Franek i Iza stoją jak zahipnotyzowani. I chociaż mama zerka na zegarek, oglądają spektakl do końca i długo biją brawo. Co to było? pyta zachwycony Franek, kiedy pochód znika za rogiem. Teatr uliczny odpowiada mama. Całkiem nieźle grali, trzeba przyznać. Ale przez nich już nie zdążymy do Muzeum Sztuki. Muzeum nam zamknęli, ale na brak sztuki chyba nie mogliśmy dziś narzekać śmieje się dziadek, a Iza robi obliczenia na palcach. 58 JAK DALEKO DO TEJ SZTUKI?

Mural przy ulicy Tuwima Dotykaliśmy dziesięciu rzeźb, posłuchaliśmy jednego koncertu, obejrzeliśmy dwa murale i jedno przedstawienie. I prawie wszystko na jednej ulicy! stwierdza zaskoczona mama. Spieszyliśmy się do sztuki, a ona sama do nas przyszła. Ciekawe, czy w innych miastach też tak jest? zastanawia się Franek. Trzeba to koniecznie sprawdzić mówi tata. I wszyscy się z nim zgadzają. 1. Opowiedzcie, co podczas wycieczki zobaczyła rodzina Franka. 2. Sprawdźcie, gdzie w waszej okolicy znajdują się miejsca, w których można podziwiać dzieła sztuki. Zróbcie przewodnik po tych miejscach. 3. Zaprojektujcie makietę miasteczka, w którym można spotkać się z różnymi dziedzinami sztuki. 59

Jak przyroda inspiruje? Przyjrzyjcie się obrazom. Opiszcie, co przedstawiają. Jan Stanisławski Ogród wiejski 1. Wyobraźcie sobie, że znaleźliście się w środku tych obrazów. Co jeszcze moglibyście zobaczyć? Co usłyszeć? Co poczuć? 2. Jakich barw użyli malarze do namalowania pejzaży? O których z nich można powiedzieć, że są ciepłe, a o których zimne? 3. Wyjdźcie w plener. Namalujcie własne pejzaże. Nadajcie im tytuły. Przygotujcie galerię obrazów. 60 JAK PRZYRODA INSPIRUJE?

Barwy ciepłe Barwy zimne Julian Fałat Zachód słońca nad mokradłami 4. Obejrzyjcie albumy ze zdjęciami krajobrazów i obrazami przedstawiającymi przyrodę. Które miejsca chcielibyście odwiedzić? Opowiedzcie sobie w parach, dlaczego. 5. Porozmawiajcie o tym, jak przyroda inspiruje do tworzenia sztuki. NOWE SŁOWO Obraz przedstawiający krajobraz to pejzaż. 61