Fundusz Pomerania wspiera rozwój sektora MŚP Monika Skolimowska Wiele podmiotów gospodarczych, które chcą się rozwijać, korzysta z obcego kapitału. Niejednokrotnie w wyniku procedowania wniosku o kredyt okazuje się, że posiadają niewystarczający majątek na zabezpieczenie kredytu czy też krótką historię kredytową. Podstawowym zadaniem funduszy poręczeń kredytowych jest ułatwienie przedsiębiorcom oraz osobom rozpoczynającym działalność gospodarczą dostępu do zewnętrznego finansowania kredytów bankowych oraz pożyczek. Dzięki prowadzonej działalności poręczeniowej przyczyniają się pośrednio do realizacji również zadań publicznych w zakresie przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji rynku pracy na terenie danego województwa. mi objęte są kredyty związane bezpośrednio z prowadzeniem przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej. Mogą być poręczane wszystkie rodzaje związane z działalnością gospodarczą, a więc: kredyty inwestycyjne finansowanie i/lub refinansowanie przedsięwzięć zmierzających do rozwoju prowadzonej działalności gospodarczej, czyli np. zakup nieruchomości dla prowadzonej działalności, zakup maszyn i urządzeń, remont, modernizacja środków trwałych firmy; kredyty obrotowe na finansowanie bieżących potrzeb związanych z działalnością gospodarczą, czyli np. zakup towarów lub surowców. Praktyka potwierdza jednak, że wiedza na temat poręczeń wśród przedsiębiorców jest niewystarczająca. Realizacja Inicjatywy JEREMIE kredytów ze środków własnych leasingów Wyspecjalizowana instytucja Od 13 lat Zachodniopomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych (ZRFPK) Fundusz Pomerania aktywnie wspiera rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, ułatwiając im dostęp do źródeł finansowania. W tym czasie udzielił 3,3 tys. poręczeń dla ponad 2 tys. podmiotów, o wartości ok. 346 mln zł, co umożliwiło udzielenie ponad 700 mln zł kredytów. Kapitał zakładowy funduszu wynosi 10,55 mln zł, a poręczeniowy ponad 30 mln zł. Jak już wspomniano misją Funduszu Pome- w ramach PLD PLUS wadiów Źródło: opracowanie własne 46 Nowoczesny Bank Spółdzielczy
Zachodniopomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych TAB. 1. LICZBA I WARTOŚĆ PORĘCZEŃ UDZIELONYCH PRZEZ ZRFPK W RAMACH JEREMIE W LATACH 2010 2015. Rok Liczba poręczeń Wartość poręczeń w mln zł 2010 13 1,4 2011 319 26,6 2012 687 63,5 2013 1051 106,1 2014 1332 137,6 2015 1502 169,1 Fot. Archiwum prywatne rania jest aktywne wspieranie rozwoju regionu oraz podmiotów tworzących jego potencjał ekonomiczny i społeczny, poprzez tworzenie powszechnie dostępnych i efektywnych instrumentów pozyskiwania kapitału, wspieranie celów strategicznych samorządu wojewódzkiego oraz utrzymywanie pozycji wiodącego uczestnika regionalnego rynku poręczeniowego. Fundusz Pomerania posiada perspektywę stabilną na poziomie A+ 1, co przedkłada się na spełnienie wymogów w zakresie pomniejszania rezerw kapitałowych na kredyty poręczane przez fundusz z ratingiem na poziomie inwestycyjnym, a wskazanie takiego zabezpieczenia pomniejsza podstawę tworzenia rezerw celowych. Fundusz Pomerania powstał z inicjatywy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego i z miejsca stał się wyspecjalizowaną instytucją finansową, której głównym zadaniem jest aktywnie wspieranie rozwoju MŚP poprzez udostępnienie instrumentów finansowych ułatwiających dostęp do źródeł finansowania. Jako instytucja nieustanie stara się uświadamiać przedsiębiorcą, że to oni są jedną z sił napędowych województwa, a zadaniem takich instytucji, Monika Skolimowska, absolwentka Akademii Rolniczej w Szczecinie Wydziału Ekonomiki i Organizacji Gospodarki Żywnościowej kierunek: ekonomia oraz podyplomowych studiów menedżerskich Franklin University Leadership and Delegation i studiów Systemy Audytorskie i Praktyka Audytu Wewnętrznego. Certyfikowany audytor wewnętrzny II stopnia PIKW. Dyplomowany pracownik bankowy, specjalista unijnych programów w rolnictwie. Pełniła funkcję audytora wewnętrznego, przewodniczącego komitetu zarządzania ryzykami w banku oraz dyrektora zarządzającego. W bankowości spółdzielczej przeszła szczeble pracy od referenta do dyrektora. W BBS Banku Bałtyckim Banku Spółdzielczym w Darłowie pracuje od 2001 r. jak fundusz jest stwarzanie im jak najlepszych warunków do rozwoju. O działalności funduszu i jego misji najlepiej świadczą fakty. I tak: w przedmiocie realizacji przedsięwzięcia pn. Wsparcie przedsiębiorczości poprzez rozwój instrumentów inżynierii finansowej w ramach inicjatywy JEREMIE w ramach RPO Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007 2013 w projekcie, na który przeznaczono 280 mln zł 40,6% środków stanowiły poręczenia do kredytów bankowych, 11,5% poręczenia portfelowe udzielone przez banki, natomiast 47,9% pożyczki udzielone przez fundusze pożyczkowe i banki. Aktywność oraz współpraca z funduszem w ostatnich latach zwiększyła się, i tak w 2010 r. podpisano 13 umów na 1,4 mln zł, a już w 2015 r. 1502 umowy na kwotą 169,1 mln zł. Godne uwagi jest też to, że fundusz w ub. roku wolumen osiągnął w 8 miesięcy. Przez 4 miesiące w woj. zachodniopomorskim nie było poręczeń JEREMIE. Było to spowodowane przejściami między projektami IV i V. Obecnie fundusz czeka na JERE- MIE VI, konkurs ma zostać ogłoszony w lutym br., alokacja środków to 100 mln zł reporęczeń na 12 miesięcy. Pośrednik jednak nie może wziąć więcej niż 50 mln zł limitu reporęczeń. Samorząd województwa zadbał o to, aby udzielone środki funkcjonowały w formie limitu. Fundusz zakłada w 2016 r. sprzedaż poręczeń JEREMIE na poziomie 40 mln zł, począwszy od marca br. Fundusze i JEREMIE Warto wspomnieć, że w ramach programu JEREMIE szanse mają przedsiębiorcy, którzy dopiero rozpoczęli działalność lub nie posiadają długiej historii kredytowej, a także wystarczających zabezpieczeń do ubiegania się o kredyt w instytucjach 2/2016 47
finansowych każde poręczenie w ramach Inicjatywy JEREMIE stanowi pomoc de minimis. Polsce w 2014 r. aktywność poręczeniowa wspierana była ze środków regionalnych programów operacyjnych na lata 2007 2013 zarówno w ramach Inicjatywy JEREMIE, jak i w schematach poza nią (bez funduszu powierniczego). W pięciu województwach, w których realizowana była Inicjatywa JEREMIE (wielkopolskim, zachodniopomorskim, pomorskim, kujawsko-pomorskim i dolnośląskim) 10 funduszy podpisało umowy o reporęczenia o łącznej wartości blisko 210 mln zł. Natomiast, nie zawarto nowych umów zwiększających zdolność poręczeniową funduszy w regionach wdrażających wsparcie w schemacie bez funduszu powierniczego (ostatnią umowę wsparcia podpisano w 2013 r.), jednak w latach poprzednich podpisano ogółem 28 takich umów o wartości przeszło 460 mln zł 2. Niewątpliwie kolejną korzystną ofertą funduszu są poręczenia lesingów, gdyż przyczynia się to do finansowania działalności sektora MŚP poprzez: większe możliwości finansowania mniej płynnych środków trwałych; Przykład bez poręczenia z poręczeniem (40%) Wartość przedmiotu 100 000 zł 100 000 zł Opłata wstępna 10 000 zł (10%) 5000 zł (5%) Wartość finansowania: 90 000 zł 95 000 zł Prowizja za poręczenie 0,00 zł 456 zł (1,2%) Oszczędność 0,00 zł 4544 zł KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z PORĘCZENIA WADIALNEGO brak konieczności wpłaty i zamrożenia gotówki szybkość i elastyczność działania atrakcyjność cenowa produktu w stosunku do innych rozwiązań oferowanych na rynku finansowanie firmy z krótką historią kredytową oraz tych firm, które zaczynają działalność gospodarczą; dla banku jest to dodatkowe, płynne zabezpieczenie, a tym samym dywersyfikacja ryzyka. Źródło: Fundusz Pomerania zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorcy wskutek możliwości uczestnictwa w kilku postępowaniach przetargowych jednocześnie wzrost wiarygodności uczestnika przetargu jako potencjalnego partnera biznesowego Kilka słów na temat oferty ZRFPK wadium w formie poręczenia. Otóż oferta skierowana jest do firm, które startują w przetargach publicznych. Wniesienie wadium w wysokości nawet 3% wartości zamówienia czasami bywa kłopotliwe. Warto więc skorzystać z możliwości dysponowania gotówką, a nie mrożenia jej nawet na 3 miesiące, kiedy trwa postępowanie przetargowe. Wadium w formie poręczenia jest tak samo traktowane jak zabezpieczenie wniesienie wadium w pieniądzu. Oferta Funduszu Pomerania dotyczy zarówno pojedynczych poręczeń wadiów, jak również utworzenia tzw. limitu wadialnego, którym przedsiębiorca dysponuje w kolejnych przetargach, bez konieczności wszczynania procedury weryfikacyjnej. Maksymalna wartość pakietu wadialnego to 1 mln zł, stanowiący łączny limit poręczeń wadialnych, ustalony na okres do 12 miesięcy, natomiast po- 48 Nowoczesny Bank Spółdzielczy
Zachodniopomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych jedyncze poręczenia udzielane w ramach pakietu wadialnego na okres do 90 dni, stanowi równowartość do 100% wysokości wadium przewidzianego w SIWZ, a maksymalna wartość poręczenia jednostkowego wynosi 500 000 zł. Pomeranii Przy analizie struktury poręczeń Fundusz Pomerania ze względu na wielkość przedsiębiorstwa łatwo zauważyć, że prawie 80% wszystkich stanowią poręczenia udzielone dla mikro przedsiębiorców z przewagą sektora usług (w tym transport) ponad 41% i handel ponad 30%. ZRFPK udzielił do 2015 r. 3715 poręczeń na łączną kwotę 396 mln zł, natomiast w 2015 r. 148 poręczeń bankom spółdzielczym, co stanowiło 54,41% ogółu kwoty wszystkich poręczeń. Wartość ta wzrosła dla tego sektora z ponad 13 mln zł w 2013 r. do prawie 22 mln zł na koniec 2015 r. Raport o stanie funduszy poręczeniowych w Polsce wskazuje, że średnia wartość poręczenia udzielonego w 2014 r. wyniosła 149 tys. zł (była o 7 tys. zł wyższa niż w 2013 r.), przy czym poręczenia udzielane na rzecz banków miały przeszło dwukrotnie większą średnią wartość niż te udzielane na rzecz funduszy pożyczkowych (odpowiednio: 178 tys. wobec 82 tys. zł). Natomiast zdecydowana większość, bo 86% pod względem wartości udzielonych w 2014 r. poręczeń i 72% pod względem ich liczby, stanowiło zabezpieczenie kredytów bankowych 3. Procentowy udział poręczeń udzielonych przez Fundusz Pomerania, z podziałem na wielkość kwoty, w woj. zachodniopomorskim przedstawiam w tabelach i na wykresach. Zwraca uwagę fakt, że poręczenia najmniejsze w wielu przypadkach są bardzo niskiej wartości zapewne znacznie poniżej progu 50 tys. zł, na TAB. 2. STRUKTURA BRANŻOWA AKTYWNYCH PORĘCZEŃ UDZIELONYCH PRZEZ ZRFPK Branża 2012 2013 2014 2015 usługi (w tym transport) 40,20% 42,20% 49,50% 41,00% handel 32,40% 35,70% 29,50% 30,50% budownictwo 17,70% 14,90% 11,50% 16,70% produkcja 9,70% 7% 9,10% 12,00% inne 0% 0,20% 0,40% 0,07% koniec 2015 r. stanowią 43%. Z drugiej strony, wartość poręczeń w kategorii powyżej 100 tys. zł (w ub. r. wyniosła 36%) wskazuje, że znaczna część transakcji przekroczyła próg 100 tys. zł, a skoro stanowiła w 2014r. WYKR. 1 LICZBA UDZIELONYCH PORĘCZEŃ PRZEZ ZRFPK WYKR. 2. KWOTA UDZIELONYCH PORĘCZEŃ PRZEZ ZRFPK (W ZŁ) 40% - można przypuszczać, że w pojedynczych przypadkach mamy do czynienia z poręczeniami o znacznej wartości jednostkowej. Korzyści z tytułu udzielanych poręczeń przez fundusz, odnosi zarówno 2/2016 49
TAB. 3. UDZIELONE PORĘCZENIA PRZEZ ZRFPK Z PODZIAŁEM NA WIELKOŚĆ KWOTY PORĘCZENIA Wartość poręczenia 2013 2014 2015 do 50 tys. zł 31% 38% 43% pow. 50 tys. zł do 100 tys. zł 30% 22% 21% pow. 100 tys. zł do 500 tys. zł 38% 40% 36% pow. 500 tys. zł 1% 1% 1% razem 100% 100% 100% WYKR. 3. PORĘCZENIA I POŻYCZKI KREDYTOWE UDZIELONE PRZEZ ZRFPK W POSZCZEGÓLNYCH GRUPACH RYZYKA KREDYTOWEGO Sytuacja w jakiej udzielono poręczenia lub pożyczki 2013 r. 2014 r. 2015 r. w sytuacji normalnej i pod obserwacją 86,38% 89,95% 92,35% w sytuacji zagrożonej 13,62% 10,05% 7,65% klient, jak i bank. Wspomniana wyżej forma zabezpieczenia zwiększa możliwość uzyskania kredytu nawet przy niewystarczających własnych zabezpieczeniach jego spłaty, a tym samym zwiększa wiarygodność kredytową klienta. Nie tylko poręczenia Fundusz Pomerania dziś to nie tylko poręczenia kredytów. Postrzegany jest znacznie szerzej jako instytucja otoczenia biznesu realizująca zapisy strategii rozwoju województwa. Rozwijając się, fundusz nieustanie starał się wzbogacać swoją ofertę o kolejne instrumenty finansowe, tj. poręczeń leasingowych czy świadczenia kompletnych rozwiązań doradczych, szkoleniowych i finansowych. Ostatnio wprowadził do oferty poręczenia wadialne. Fundusz dostosował ofertę, także dla biznesu do nowej perspektywy finansowej RPO 2014 2020, w tym inteligentnych specjalizacji i innowacji. Oferuje również pełną obsługę firm pod względem finansowym i doradczym. Fundusz Pomerania poręcza kredyty, leasingi i wadia, a we współpracy ze swoimi partnerami zapewnia każdej firmie możliwość przygotowania biznes planu, napisanie wniosku o wsparcie unijne, opracowanie montażu finansowego i zapewnienie środków potrzebnych na inwestycję. Fundusz prowadzi doradztwo w zakresie środków unijnych i pozyskiwania ich przez firmy w województwie. W obecnej perspektywie daje to również możliwość zaangażowania partnerów w finansowanie przedsięwzięcia, czyli banków w tym szczególnie spółdzielczych w finansowanie wkładu własnego z kredytu. Nastawienie banków do współpracy z funduszami w ostatnich latach zmienia się. Powoli zaczynają dostrzegać korzyści z poręczeń kredytowych, chociaż ciągle jeszcze nie oferują 50 Nowoczesny Bank Spółdzielczy
Zachodniopomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych TAB. 4. PRZYKŁAD KORZYŚCI Z PORĘCZEŃ ZRFPK Ekspozycja kredytowa w wys. 500 tys. zł Hipoteka Zabezpieczenie Poręczenie Wartość 500 tys. zł 400 tys. zł (80%) Wycena komornicza 350 tys. zł - Wartość sprzedaży 230 tys. zł (2/3 ceny) 400 tys. zł Czas odzysku Powyżej 1 2 lat 30 dni lepszych warunków kredytowania przedsiębiorcom, którzy korzystają z poręczenia. W praktyce poręczenie jest jeszcze często po prostu dodatkowym zabezpieczeniem, niezależnym od tych wymaganych standardowo. Praktyka bankowa pozwala stwierdzić, że najbardziej zachęcającymi do skorzystania z poręczenia czynnikami dla przedsiębiorstw byłyby: niższe oprocentowanie kredytów, przyspieszone procedury bankowe czy brak zabezpieczeń własnych. Niewątpliwie oferta bankowa w tym zakresie zachęciłaby podmioty z sektora MŚP do Źródło: Fundusz Pomerania skorzystania w większej mierze z produktów bankowych. Kolejnym ważnym elementem wsparcia działalności funduszy poręczeniowych jest pomoc władz w zakresie edukacji przedsiębiorców w kwestii skorzystania z różnych form wsparcia. Wreszcie warunkiem motywującym przedsiębiorstwa do korzystania z poręczeń jest możliwość uzyskiwania wymiernych efektów z poręczenia. Jeżeli przyjrzymy się procentowemu rozkładowi regionów w wartości poręczeń udzielonych w Polsce w 2014 r., zauważymy, że ponad Rada dla przedsiębiorców Znajdź właściwe źródło finansowania Myśl projektowo Podpisz umowę Realizuj projekt jedną czwartą (28%) wartościowego portfela poręczeń udzieliły fundusze mające siedziby w Wielkopolsce, zaś jedną piątą (20,6%) fundusze z województwa zachodniopomorskiego. Wysoką aktywność reprezentuje także województwo kujawsko-pomorskie (ok. 12% wartości udzielonych poręczeń). W 6 regionach udział nie przekroczył poziomu 2% 4. Adamowi Badachowi, prezesowi zarządu oraz Bartoszowi Domaszewiczowi, dyrektorowi oddziału ZRFPK serdecznie dziękuję za udostępnienie materiałów. Przypisy 1 http://www.eurorating.com/pl/ratingi/fundusze/zrfpkszczecin - data nadania 5.01.2016 rok. Niski poziom ryzyka kredytowego. Wysoka wiarygodność finansowa i zdolność do obsługi zobowiązań. Przeciętna odporność na wpływ niekorzystnych warunków gospodarczych utrzymujących się przez dłuższy czas. 2 Raport o stanie funduszy poręczeniowych w Polsce stan na dzień 31.12.2014 r. Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych, Policy & Action Group Uniconsult Sp. z o.o., Warszawa październik 2015 r. 3 Vide przypis 1 4 Vide przypis 1 2/2016 51