Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej-Państwowy Instytut Badawczy Rola kobiet w rolnictwie i na obszarach wiejskich badania ankietowe IERiGŻ-PIB dr hab. Agnieszka Wrzochalska prof. IERiGŻ-PIB 15.10.2014
Analizowane zagadnienia Wybrane uwarunkowania demograficzne Poziom wykształcenia ludności wiejskiej Charakterystyka gospodarstw prowadzonych przez kobiety Próba oceny sytuacji i roli kobiet na obszarach wiejskich
Obszary wiejskie 2012 Zamieszkuje 15,2 mln osób 7,6 mln kobiet (38% polskich kobiet) 58,2% kobiet wiejskich jest w wieku produkcyjnym Mediana wieku kobiet na wsi wynosi 38,1 lat (42,2 lat w miastach)
Liczba osób powyżej 70 lat na obszarach wiejskich (w tys.) Kobiety Mężczyźni 928,9 tys 520,3 tys 2012 400,1 2012 169,8 2005 301,3 2005 133,1 2000 232,6 2000 107,3 0 200 400 600 800 1000 0 200 400 600 70-74 75-79 80 i więcej 70-74 75-79 80 i więcej
Badanie ankietowe IERiGŻ-PIB 2011 środkowozachodni (I) kujawskopomorskie i wielkopolskie; środkowowschodni (II) mazowieckie, lubelskie, łódzkie i podlaskie; południowo-wschodni (III) małopolskie, podkarpackie, śląskie i świętokrzyskie; południowo-zachodni (IV) dolnośląskie, lubuskie i opolskie; północny (V) pomorskie, warmińskomazurskie i zachodniopomorskie. [ ] wielkość badanej próby określonej procentem rzeczywistej liczby gospodarstw indywidualnych położonych w obrębie danego makroregionu. [0,18] [0,21] [0,21] [0,23] [0,22]
Kobiety w badaniu Ankietowym IERiGŻ-PIB w 2011 roku 8,4 tysrodzin (14 tyswiejskich kobiet 49,6%) rodziny rolne 48,8% osób 95 kobiet na 100 mężczyzn rodziny bezrolne 50,3% osób 101 kobiet na 100 mężczyzn
Poziom wykształcenia ludności w rodzinach rolnych i bezrolnych Lata Wyższe Średnie i policealne Ludność bezrolna Zawodowe Gimnazjalne Podstawowe 2000 3,6 18,1 38,8 39,5 2005 5,3 22,5 36,1 36,1 2011 11,1 29,1 33,1 26,8 Ludność rolna 2000 2,1 17,0 39,2 41,7 2005 5,0 23,2 37,4 34,4 2011 12,3 32,1 30,7 24,9
Poziom wykształcenia kobiet i mężczyzn w 2011 roku Wyższe magister Wyższe licencjat Średnie i policealne Mężczyźni ogółem Zawodowe Gimnazjalne i podstawowe 5,2 3,9 28,3 38,0 24,7 Kobiety ogółem 8,2 5,3 32,9 24,7 30,7 Kobiety wiek produkcyjny 11,3 7,4 38,5 30,2 12,5 2011
Poziom wykształcenia rolniczego kierowników gospodarstw rolnych wyszczególnienie 1996 2000 2005 2011 Kobiety wykształcenie rolnicze Kursowe 23,9 21,5 13,6 13,7 Szkolne 14,5 17,1 17,9 15,2 Kierownicy bez wykształcenia rolniczego Kobiety 61,6 61,4 68,5 71,1 Mężczyźni 48,7 47,0 52,8 55,4
Odsetek gospodarstw rolnych kierowanych przez kobiety 23 22,6 22,5 22 21,5 21 20,5 20 19,5 20,3 20,6 21,1 21,3 19 1992 1996 2000 2005 2011
Struktura obszarowa gospodarstw kierowanych przez kobiety Obszar w ha Odsetek w danej grupie obszarowej Struktura pionowa 2000 2005 2011 2000 2005 2011 ogółem 21,1 21,4 22,6 100,0 100,0 100,0 1-5 30,1 29,6 29,8 64,5 64,3 64,0 5-10 17,8 18,2 20,0 21,7 20,7 22,8 10-15 13,4 14,8 14,7 9,7 8,3 6,3 15 i więcej 6,3 8,3 9,8 4,1 6,7 6,9
Średni obszar użytków rolnych (w ha) 18 16 14 12 9,0 9,4 10,3 10,7 10 8 6 4 2 0 5,0 5,1 5,6 5,8 1996 2000 2005 2011 Mężczyźni Kobiety
Jakie są opinie kobiet wiejskich odnośnie ich sytuacji, potrzeb? Jak oceniają politykę Państwa w tym zakresie?
Szansą na pozostanie kobiet na wsi jest: kobiety wiejskie znalezienie pracy zarobkowej dostęp do lekarzy specjalist. komunikacja publiczna dobra sieć handlowo-usług. opieka nad małymi dziećmi zwolnienie z prac w gosp. lepsza opieka przedszkolna rozrywka i życie kulturalne zajecia pozalekcyjne 18,8 18,0 34,9 32,1 29,5 28,2 27,4 41,3 51,8 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 kobiety wiejskie
Szansą na pozostanie kobiet na wsi jest: znalezienie pracy zarobkowej dostęp do lekarzy specjalist. dobra sieć handlowo-usług. zajęcia pozalekcyjne lepsza opieka przedszkolna opieka nad małymi dziećmi komunikacja publiczna rozrywka i życie kulturalne zwolnienie z prac w gosp. 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 rodziny bezrolne kierowniczki GR rodziny rolnicze
Czy polityka państwa sprzyja poprawie sytuacji kobiet wiejskich? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 28,4 kobiety wiejskie TAK NIE
Czy polityka państwa sprzyja poprawie sytuacji kobiet wiejskich? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 41,5 29,8 26,9 rodziny rolnicze kierowniczki GR rodziny bezrolne TAK NIE
Poprawa sytuacji kobiet na obszarach wiejskich: w zakresie polityki państwa kobiety wiejskie kursy i szkolenia zawodowe poprawa polityki prorodzinnej 47,0 46,2 lepszy dostęp do porad 36,4 lepsza opieka nad dziećmi do 5 lat 31,2 wsparcie stowarzyszeniom i org. kobiet wnioski kobiet o kredyty działa. gosp. kobiety w samorządzie lokalnym wnioski kobiet fundusze UE 20,4 17,2 16,6 14,3 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0
Poprawa sytuacji kobiet na obszarach wiejskich: w zakresie polityki państwa wnioski kobiet fundusze UE wnioski kobiet o kredyty działa. gosp. poprawa polityki prorodzinnej lepszy dostęp do porad lepsza opieka nad dziećmi do 5 lat wsparcie organizacjom i stow. kobiet kobiety w samorządzie lokalnym kursy i szkolenia zawod. 0 10 20 30 40 50 60 rodziny bezrolne kierowniczki GR rodziny rolnicze
Sytuacja kobiet na obszarach wiejskich w latach 2005-2011 21,5 13,1 65,4
Sytuacja kobiet na obszarach wiejskich w latach 2005-2011 nic się nie zmieniło pogorszenie rodziny bezrolne kierowniczki GR rodziny rolnicze poprawa 0 20 40 60 80
Sytuacja uległa pogorszeniu: Kobiety w rodzinach rolnych 9,6% Kobiety w rodzinach bezrolnych 15,5% Brak pracy i możliwości jej znalezienia wpływa na pogorszenie sytuacji, młodzi uciekają za granicę, wieś pustoszeje 45,7 56,5 Nadal kobietom jest ciężko 17,8 9,5 Niedostateczny rozwój infrastruktury społecznej 9,3 6,3
Sytuacja uległa poprawie: Kobiety w rodzinach rolnych 22,0% Kobiety w rodzinach bezrolnych 21% Kobiety stały się bardziej niezależne, jest więcej kobiet na stanowiskach i kobiet aktywnych społecznie 26,4 30,9 Praca w gospodarstwie jest lżejsza, jest mniej pracy 28,5 14,2 Lepszy dostęp do dóbr, żyje się lepiej i prościej i lżej 11,7 18,3
Podsumowanie Upodabnianie się środowiska wiejskiego do miejskiego; wyraźnie zarysowany proces starzenia się społeczeństwa, znaczący wzrost poziomu wykształcenia przede wszystkim kobiet wiejskich. Zarysowały się pozytywne zmiany odnośnie pracy kobiet w gospodarstwach rolnych i zarządzania nimi. Kobiety związane z rolnictwem są bardziej zadowolone ze zmieniającej się rzeczywistości. Jednak nadal gospodarstwa kierowane przez kobiety stanowią stały odsetek wśród ogółu gospodarstw rolnych w kraju, są też nadal znacznie mniejsze obszarowo niż te kierowane przez mężczyzn. Ponad 40% kierowniczek gospodarstw rolnych uważa, że polityka państwa sprzyja poprawie sytuacji kobiet na obszarach wiejskich. Co piąta kobieta z rodzin rolniczych oraz z rodzin bezrolnych uznały że sytuacja kobiet na obszarach wiejskich uległa poprawie. Najwięcej z tych kobiet powiedziało, że:
Kobiety stały się bardziej niezależne, jest więcej kobiet na stanowiskach i kobiet aktywnych społecznie (same przejmują inicjatywę odnośnie działań mających na celu poprawę ich sytuacji)
Rola kobiet w rolnictwie i na obszarach wiejskich badania ankietowe IERiGŻ-PIB wrzochalska@ierigz.waw.pl Dziękuję za uwagę