02 2011 ENERGIA W INFORMATYCZNYM WYDANIU WULKAN TEMAT NUMERU Czas odbiorcy samodzielnie... z doradcą...... dla innych odbiorców >8 WYDAWCA SYGNITY SA MODY Rewolucja w myśleniu energetyków na bank >4 WIEDZA Sposób na pioniera >16 WULKAN 2(19) 2011 1
OKIEM EKSPERTA Po drugiej stronie lustra Smart w elektroenergetyce rozumiany dość wąsko, jako możliwość i tworzenie warunków w KSE dla współistnienia źródeł rozproszonych i energetyki tradycyjnej, zwiększa konkurencyjność polskiego przemysłu i daje szansę na ochronę środowiska. Autentyczną potrzebę realizacji tej idei mają społeczności lokalne oraz wielcy i drobni odbiorcy. TEKST: WITOLD ZIELONKO Rozważania na temat smart gridu są dość trudne, bo pod tym pojęciem osoby biorące udział w dyskusji rozumieją ogromną liczbę przedsięwzięć obejmujących swoim zasięgiem przeróżne dziedziny działalności (od smart meteringu do smart cateringu jak ostatnio zauważył dyr. Tomasz Kowalak z URE). W swoich rozważaniach ograniczę się do idei smart w obszarze elektroenergetyki. W moim rozumieniu idea smart w elektroenergetyce oznacza: istotne zwiększenie udziału energetyki rozproszonej, opartej na odnawialnych źródłach energii, w całkowitej produkcji energii elektrycznej, stosowanie w systemach elektroenergetycznych najnowszych osiągnięć z zakresu informatyki i telekomunikacji w celu zapewnienia optymalnego współdziałania źródeł rozproszonych z Krajowym Systemem Energetycznym (KSE), stosowanie rozwiązań technicznych i organizacyjnych w zakresie zużycia energii elektrycznej powodujących zwiększenie konkurencyjności polskiego przemysłu oraz zmniejszenie kosztów utrzymania gospodarstw domowych. Niejako skutkiem ubocznym w takim rozumieniu idei smart jest jednocześnie ochrona środowiska naturalnego i oszczędne gospodarowanie wyczerpywanymi zasobami naturalnymi. Zdaję sobie sprawę, że jest to bardzo zawężone podejście do idei smart, ale dające jednocześnie szansę (również mnie) na rozmowę o konkretnych problemach i określonych rozwiązaniach technicznych. Osobiście nie wierzę, że energetycy zawodowi będą głównymi realizatorami idei smart. Jest rzeczą oczywistą, że w czasie branżowych konferencji obowiązuje poprawność polityczna, ale zamierzenia Unii Europejskiej w zakresie zmniejszenia emisji CO 2 oraz ochrony środowiska naturalnego są bardzo często przez energetyków kwestionowane, a w rozmowach prywatnych uznawane wręcz za bezsensowne. Energetyka jest branżą bardzo konserwatywną i zawsze będzie zwolennikiem energetyki tradycyjnej, opartej na węglu, gazie i ewentualnie elektrowniach atomowych. Takie podejście ma również swoje zalety, ponieważ chroni system przed nagłym załamaniem i zapewnia kontrolę nad procesami zmian w energetyce, które będą często prowadzone przez entuzjastów oraz osoby i firmy nieposiadające wystarczającej wiedzy merytorycznej. Realizacja idei smart powinna zależeć przede wszystkim od społeczności lokalnych, przysłowiowych Kowalskich oraz przemysłu innego, niż energetyka zawodowa. 2 WULKAN 2(19) 2011
Partner wydania Według mnie działania energetyki zawodowej związane z budową farm wiatrowych oraz współspalaniem biomasy są wymuszone przez obowiązujący w Polsce system obrotu prawami majątkowymi i nie wynikają z autentycznej potrzeby realizacji idei smart. Energetyka zawodowa powinna raczej dbać o utrzymanie stabilności pracy systemu energetycznego i rozwiązywać trudne problemy współdziałania małych źródeł rozproszonych z KSE. Sądzę, że całe społeczeństwo potrzebuje rozwiązań smart grid z następujących powodów: 1. W interesie drobnych odbiorców jest rozwój budownictwa samowystarczalnego energetycznie, ponieważ już obecnie koszty nośników energetycznych są ogromnym obciążeniem dla rodzinnych budżetów. Wielu ludzi już teraz obawia się, że po przejściu na emeryturę nie będzie w stanie opłacać rachunków za ogrzewanie. 2. Społeczeństwo coraz bardziej ceni sobie środowisko naturalne i coraz ostrzej protestuje przeciwko tradycyjnemu podejściu do wytwarzania energii powodującemu degradację środowiska naturalnego. Na razie politycy i energetycy próbują to ignorować, ale przykład Niemiec daje dużo do myślenia. 3. W przypadku odbiorców przemysłowych energetyka rozproszona może zwiększyć konkurencję na rynku energii i być szansą na przetrwanie wielu gałęzi przemysłu. 4. Ochrona środowiska i oszczędne gospodarowanie wyczerpywanymi zasobami naturalnymi leżą w interesie obecnego i przyszłych pokoleń. Bez aktywnego udziału odbiorców przemysłowych, społeczności lokalnych oraz drobnych odbiorców nie rozpocznie się szybki proces zmian w polskiej energetyce, polegający na odchodzeniu od paliw kopalnych na rzecz korzystania z odnawialnych zasobów przyrody oraz zwiększania efektywności energetycznej. Ogromną rolę odegrają w tym wypadku społeczności lokalne, które z determinacją bronią swoich małych ojczyzn, nie zgadzając się na budowę kopalń węgla (np. w okolicy Legnicy i Ścinawy) lub protestując przeciwko budowie elektrowni atomowych na ich terytorium. Można oczywiście protestujących nazwać hamulcowymi i oskarżać ich o antyspołeczne i egoistyczne postawy. Nie zmienia to jednak faktu, że opór przeciwko niszczeniu środowiska będzie narastał i wymusi to zmianę podejścia do energetyki opartej na odnawialnych źródłach energii. SPIS TREŚCI 4 Mody Energetyka na bank 6 Trendy Energetyczne promocje 8 Temat numeru Czas odbiorcy _ Klient radzi sobie sam _ Pośrednictwo w zakupach _ Pakiet dla samodzielnych firm 16 Wiedza Jak skutecznie wdrożyć AMI 20 Opinie Co ma rynek do pomiarów 21 (Nie) zdarzyło się Widma doskonałości 22 Technologie Inteligencja poza licznikiem WULKAN. MAGAZYN DLA UTILITIES Czasopismo wpisane do rejestru dzienników i czasopism pod numerem rej. Pr 2408 Wydawca: Sygnity SA Adres redakcji: ul. Strzegomska 140 a, 54-429 Wrocław, T: +4871 356 3000, F: +4871 356 3001, www.sygnity.pl Teksty: Aneta Magda (www.pigmalionart.pl) Grafika: Robert Mazurczyk (www.generator.com.pl) WULKAN 2(19) 2011 3
MODY e-bankowość katalizatorem zmian w energetyce? Z JANUSZEM DERDĄ, DYREKTOREM OBSZARU TECHNOLOGII INFORMACYJNYCH W BZ WBK, ROZMAWIA ANETA MAGDA Co wspólnego może mieć bank i smart metering? Spółki energetyczne zaczynają instalować inteligentne liczniki, które spowodują, że płatność za energię będzie odbywała się na podstawie rzeczywistego zużycia. Powiedziałbym, że zbliża to zakupy energii elektrycznej do normalności, bo kupując dowolny towar w sklepie, płacę przy jego odbiorze. Ale trzeba pamiętać, że choć to nieuchronna rzeczywistość, to ma dwojakie konsekwencje dla spółek obrotu: zmianę sposobu finansowania działalności oraz konieczność udziału w walce konkurencyjnej. W obu obszarach bank może wspomóc spółkę energetyczną. Jak? Zmiana sprzedawcy energii stopniowo będzie stawała się niemal tak prosta, jak zmiana operatora sieci komórkowej. Sprzedawcy zatem będą zmuszeni poszukiwać nowych propozycji dla klientów, bo im nowocześniejsze i prostsze usługi będą oferowali, tym większą będą mieli szansę na zdobycie przewagi konkurencyjnej. Jedną z takich propozycji jest zaoferowanie spółkom energetycznym przez BZ WBK swojej infrastruktury do rozliczeń z odbiorcą. Dzięki tej propozycji klient może zapłacić za energię za pomocą bankowości elektronicznej (np. stałych zleceń) lub SMS-em. Można ten pomysł zrealizować już teraz, niezależnie od wdrożenia smart meteringu. Różnica jest tylko w tym, czy klient będzie płacił zgodnie z prognozą, czy za realnie wykorzystaną energię. A jeśli klient będzie płacił za energię zgodnie z miesięcznym zużyciem to pojawi się problem w firmach energetycznych z zachowaniem płynności finansowej. Dotychczasowy sposób rozliczeń był swoistym kredytem dla firm energetycznych. W momencie zmiany filozofii pojawi się problem. Bank może zaoferować dodatkowe usługi finansowe w ramach umowy o płatnościach. Obie strony zarobią na takich usługach. Co klient będzie z tego miał? Klient i firma energetyczna mogą zapomnieć o papierowych fakturach. Papier wymaga chodzenia na pocztę, przechowywania i pamiętania o terminach płatności. Sam czasem gubiłem fakturę i musiałem dodatkowo poświęcać czas na zdobycie kopii. My proponujemy możliwość płacenia przez Internet lub z wykorzystaniem telefonu komórkowego, co skutecznie niweluje te niedogodności i jednocześnie zwiększa terminowość opłat. 4 WULKAN 2(19) 2011
MODY Schemat przepływów pomiędzy podmiotami e-bankowości w energetyce. PIENIĄDZE BZWBK Systemy & Usługi dane Bank/PE Interfejs dane PRZEDSIĘBIORSTWO ENERGETYCZNE (PE) wykrywanie UTILITY przerw COMPANY w dostawie energii monitorowanie (UC) jakości energii elektrycznej protokół transmisji danych inf. o zużyciu i billingach bezpieczeństwo dane rozrywka Dostawca Telekomunikacyjny e-faktura zlecenie płatności energia dane BZ WBK & Klienci PE Oferta Banku Zachodniego BZ WBK SA dla spółek energetycznych i ich klientów Janusz Derda dyrektor Obszaru Technologii Informacyjnych, BZ WBK Kolejna zaleta to likwidacja problemu z groszami, czyli końcówkami kwot, o których też jakoś się nie pamięta. Klient dostaje notę odsetkową na przysłowiową złotówkę, a koszty obsługi takiej operacji przekraczają kwotę przychodu. Dodatkowo, z punktu widzenia klienta banku, każdy kolejny obszar, w którym korzysta z naszych usług, wpływa na cenę produktów bankowych, które może u nas kupić. Płatności za energię to jeszcze jeden wymiar do określenia jego wiarygodności. Możemy sprawdzać jak klient zachowuje się w czasie, co robi i jakie ma płatności, czy ma tendencję do zakupów, czy regularnie dokonuje opłat itd. Wszystkie te informacje powodują, że obcinamy kolejne ułamki punktów procentowych i dlatego jedni klienci dostają od nas kredyt z oprocentowaniem 5,1%, a inni z większym. Czy klient spółki energetycznej, która skorzysta z waszych usług, musi być jednocześnie klientem banku? Najlepiej tak (uśmiech). Jeśli jednak nie jest, mamy dwie możliwości. Dla małych płatności w Polsce oznacza to kwotę do 50 zł możemy zastosować konto niepersonalizowane, ale ta opcja w przypadku płatności za energię raczej rzadko wchodzi w rachubę. Druga możliwość to zgoda klienta na przetwarzanie przez nas danych osobowych w zakresie rozliczeń energetycznych złożona w spółce obrotu. Gdyby bank przejął rozliczenia zgodnie z Pana propozycją, pojawia się jako dodatkowe ogniwo w łańcuchu płatności, w dodatku w Internecie. Jak wygląda kwestia bezpieczeństwa? Banki są najbardziej zainteresowane inwestowaniem w bezpieczne rozwiązania. Gotową fakturę w dowolnym formacie elektronicznym lub dane pomiarowe otrzymujemy z systemu spółki energetycznej, ewentualnie operatora pomiarów. Dane przechowujemy w banku z odpowiednim poziomem dostępu i zachowaniem pełnego bezpieczeństwa. Transakcje również są w pełni chronione. Mógłbym powiedzieć, że udział banku w całym przedsięwzięciu raczej zwiększa poziom bezpieczeństwa niż go obniża. Poza tym jest to dodatkowy atut dla firm energetycznych nie muszą samodzielnie inwestować w najnowocześniejsze systemy IT, bo dajemy im do dyspozycji naszą ciągle rozwijaną infrastrukturę. Rozwój wiąże się z kosztami utrzymania i ryzykiem, więc przerzucenie tych elementów na firmę trzecią też ma niebagatelne znaczenie. Jaki jest oddźwięk na Państwa propozycję w środowisku energetyków? Już po pierwszej prezentacji widać, że wzbudziła zainteresowanie, nie tylko elektroenergetyków. Prowadzimy rozmowy, ale nie chciałbym jeszcze zdradzać szczegółów. Dziękuję za rozmowę. WULKAN 2(19) 2011 5
TRENDY RWE Polska Trendy w promowaniu energii dla firm* Nie widzę podstaw do znaczących zmian cen energii w przyszłym roku, zwłaszcza biorąc pod uwagę wyniki transakcji giełdowych mówił w lipcu br. prezes Urzędu Regulacji Energetyki Marek Woszczyk. W jego opinii do końca roku nie wydarzy się nic zaskakującego, co mogłoby zachwiać rynkiem. Dodatkowe obowiązki związane z zakupem energii z odnawialnych źródeł i posiadaniem odpowiednich certyfikatów oznaczają tylko niewielki wzrost kosztów energii kilka złotych na megawatogodzinie. Dla małych firm wzrost kosztów będzie niezauważalny, co nieco osłabia wydźwięk gwarancji niezmienności cen oferowanej przez większość sprzedawców. TEKST: ROBERT MAZURCZYK * Przegląd ofert dotyczy promocji wybranych sprzedawców energii. Informacje pochodzą z witryn internetowych. Dopasowany Abonament RWE klient opłaca wybrany przez siebie Dopasowany Abonament RWE przez 6 miesięcy; po upływie tego czasu następuje rozliczenie rzeczywistego zużycia energii na podstawie odczytu licznika. Wyłącznik podwyżek gwarancja stałej ceny w trzech wariantach czasowych: od daty wejścia w życie umowy w 2011 do końca br., od daty wejścia w życie umowy w 2011 do końca 2012, od stycznia do grudnia 2012. RWE Świadoma energia kampania społeczna, której celem jest edukacja w zakresie racjonalnego korzystania z energii. Doświadczenia europejskie pokazują, że wprowadzając proste metody oszczędzania, firmy są w stanie zaoszczędzić do 20%, a w szczególnych przypadkach nawet 40% zużywanej energii elektrycznej. Z porad w ramach Programu RWE Świadoma Energia korzysta 900 tys. odbiorców. 6 WULKAN 2(19) 2011
TRENDY Energa Tauron Polska Energia Polska Grupa Energetyczna Energia +/- tańsza energia i do wyboru: plus ubezpieczenie dla firm lub minus opłata handlowa. Energia First Minute utrzymanie ceny energii lub skorzystanie z rabatu. Energetyczna Firma to oferta skierowana do klientów biznesowych, dzięki której mogą we własnym zakresie produkować w mikroźródłach energię na własne potrzeby, zarządzać energią i zmniejszyć związane z nią koszty. W ramach tej oferty klienci mogą skorzystać z: AudytuSmart Eco (Certyfikat Energetyczny i Audyt Energetyczny) TechnologiiSmart Eco (Kompensacja Mocy Biernej) EnergiiSmart Eco ReklamySmart Eco (budowanie wizerunku firmy przyjaznej środowisku i innowacyjny sposób komunikacji przy jednoczesnym wytwarzaniu czystej energii elektrycznej). Firma Wygodna dla firm o zapotrzebowaniu mniejszym niż 40 kw, które cenią łatwość planowania i rozliczania kosztów. Idealna dla firm pracujących w standardowych godzinach: sklepy, banki, drobny handel, punkty usługowe itp. Firma aktywna dla firm korzystających z energii w różnych godzinach w ciągu doby, o zapotrzebowaniu mniejszym niż 40 kw. Oferta oparta na dwóch strefach rozliczeniowych: szczytowej i pozaszczytowej, charakteryzujących się różnymi cenami energii elektrycznej w określonych godzinach. Firma oszczędna noc dla firm korzystających z energii głównie w godzinach nocnych. Oferta oparta na dwóch strefach rozliczeniowych: dziennej i nocnej, z różnymi cenami energii elektrycznej. Idealny wybór dla firm takich jak drukarnie, piekarnie, pralnie, które mogą np. wykonywać prace wymagające większego zużycia energii w nocy. Energia na lato dla firm oferta sezonowa, skierowana do segmentu małych przedsiębiorstw z grup taryfowych C11, C12a, C12b, aktywnie poszukujących ofert sprzedaży energii elektrycznej na rynku, dążących do optymalizacji i stabilizacji kosztów w swojej firmie. Zawiera zróżnicowaną propozycję cenową, uzależnioną od wolumenu zużycia energii elektrycznej: Taryfa wygodna, Taryfa przedsiębiorcza, Taryfa nocna. Cena uzależniona od poziomu zużycia energii elektrycznej (taryfa standardowa, klasyczna, aktywna). Udział w konkursie SMS-owym z jedną nagrodą główną i kilkoma nagrodami pocieszenia po każdym zakończonym miesiącu promocji komisja konkursowa wyłoni 4 zgłoszenia. Nagroda/upominek gwarantowany pamięć USB (oferta ważna do wyczerpania zapasów). Gwarancja niezmienności ceny do końca grudnia 2012 r. WULKAN 2(19) 2011 7
Pani naczelnik zapala światło Gdy URE przygotowywało wzorcowe opracowanie dokumentacji przetargowej na zakup energii elektrycznej dla administracji, zwróciło się z zapytaniem do prezydenta miasta Częstochowy o zgodę na wykorzystanie dokumentów Biura Inżyniera Miejskiego. Prezydent z dumą wyraził zgodę. Czemu miałby się nie zgodzić? Przecież to realizacja jednego z założeń polityki miejskiej edukacji. TEKST: ANETA MAGDA Edukacja to tylko jeden z pięciu filarów częstochowskiego Urzędu Miasta. Bożena Herbuś, inżynier miejski (i od 2010 roku jednocześnie naczelnik Wydziału Komunalnego), wylicza założenia jej działań, czyli 5 x e: energię, ekonomię, ekologię, edukację i efektywność. Energia Częstochowa kształtuje lokalną politykę energetyczną od lipca 2003 roku. Wtedy ówczesny prezydent miasta powołał stanowisko inżyniera miasta i tę funkcję powierzył pani Bożenie Herbuś, która miała już za sobą staż w administracji samorządowej oraz wykształcenie i wiedzę z zakresu energetyki. Pole do uprawy było ogromne. Inżynier miejski miał do zagospodarowania cztery działki: koordynację zaopatrzenia w media energetyczne, współpracę z przedsiębiorstwami energetycznymi i naczelnikami wydziałów w zakresie zaopatrzenia w media oraz z miejskim zarządem dróg w zakresie oświetlenia miejsc publicznych, dróg i placów. To był bardzo ciekawy i nowatorski obszar. Nikt tego wcześniej w mieście nie robił i ta propozycja stanowiła dla mnie duże wyzwanie mówi Bożena Herbuś. Z energią, którą widać nawet w ruchach i sposobie mówienia, wzięła się do pracy. Trzeba było zacząć od inwentaryzacji majątku, czyli zgromadzenia szczegółowej wiedzy o posiadanych obiektach i ich specyfice typie obiektu, charakterze działań, godzinach pracy, stanie technicznym, pododbiorcach itp. Po pierwszej inwentaryzacji kolejne były już prostsze. Od 2003 roku monitorowanych jest 176 obiektów (wszystkie jednostki podległe gminie łącznie ze spółkami miejskimi), natomiast szczegółowe raporty generowane są dla 121 obiektów, czyli wszystkich budynków oświatowych. Raz do roku przeprowadzane są ankiety aktualizujące stan budynków. Dysponujemy oprogramowaniem, w którym administratorzy naszych budynków raz na miesiąc wprowadzają dane dotyczące zużyć i kosztów mediów energetycznych. Również coroczne ankiety wypełniane są elektronicznie mówi naczelnik Herbuś. Wydawać by się mogło, że to koniec postępu w tym zakresie. Tymczasem dla trzech budynków Urzędu Miasta, w ramach programu pilotażowego, w 2008 roku wprowadzono monitoring online, w którym dane dotyczące zużyć są odczytywane co 15 minut. Ten projekt pozwala wyeliminować awarie oraz ograniczyć przekroczenia mocy zamówionej, dzięki czemu eliminujemy opłaty dodatkowe dodaje pani naczelnik. Uporządkowanie wiedzy o majątku jest podstawą jakichkolwiek innych działań. Planowanie energetyczne, które jest dużym 8 WULKAN 2(19) 2011
TEMAT NUMERU OSZCZĘDNOŚCI NA MEDIACH Od 2004 roku Częstochowa dzięki działaniom zarządczym i inwestycjom (termomodernizacje, przebudowy węzłów cieplnych, modernizacje lokalnych kotłowni) zaoszczędziła na mediach energetycznych 21 mln złotych. Działania zarządcze w zakresie wody i odprowadzania ścieków regulacja urządzeń, drobne uszczelnienia i wymiany przyniosły oszczędności w wysokości 3 mln złotych. Łącznie przez 7 lat urząd nie wydał 24 mln złotych. Bożena Herbuś, inżynier miejski i naczelnik Wydziału Komunalnego UM w Częstochowie Miałabym takie życzenie, a może marzenie, żeby samorządy umiały korzystać z wolnego rynku energii, bo to są pieniądze, które uciekają. A po co? wyzwaniem, jest jednocześnie bardzo dużą szansą dla gminy. Jeśli się to potraktuje jak ustawowy obowiązek, wtedy Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną, gaz i wodę są tylko dokumentem na półkę mówi Bożena Herbuś. A to jest podstawa działań, również dla przedsiębiorstw energetycznych dodaje. Po raz pierwszy dokument powstał w Częstochowie w 2004 roku i aby był przydatny, założono jego aktualizację co trzy lata. W 2010 r. w Prawie energetycznym przyjęto obowiązek aktualizacji takiego dokumentu co trzy lata. U nas wynika to z praktyki i potrzeby mówi z zauważalną dumą pani naczelnik. Kształtowanie polityki energetycznej to element zrównoważonego rozwoju i zarządzania środowiskiem miejskim. Według Bożeny Herbuś samorządowcy może nawet o tym nie wiedzą, ale taką politykę kształtują. Zakres urbanistyczny, w którym określa się zagospodarowanie przestrzeni gminy, to nic innego jak równoczesne generowanie rozwoju sieci energetycznych, a gospodarowanie obiektami użyteczności publicznej to również zarządzanie energią w tych obiektach mówi Bożena Herbuś. Jedyna różnica jest w świadomości. Jeśli ktoś zarządza świadomie, wtedy potrafi nadać kierunki i poukładać fragmenty układanki w logiczną całość. Wszystkie te elementy pod kierownictwem Bożeny Herbuś układają trzy osoby, z których każda odpowiedzialna jest za własny obszar: energię elektryczną, ciepło, gaz oraz wodę i odprowadzanie ścieków. Pracownicy Biura Inżyniera Miejskiego (BIM) pracują razem już ponad 6 lat i są w stanie zastępować się, jakkolwiek podstawowy podział branżowy jest zachowany mówi Bożena Herbuś. Ekonomia Zarządzanie energią i środowiskiem w obiektach użyteczności publicznej bezpośrednio przekłada się na finanse gminy. Pierwsze oszczędności wynikały z działań racjonalizujących zużycie energii, aktualizacji umów z dostawcami mediów, dostosowania taryf w porozumieniu z operatorem systemu dystrybucyjnego, dopasowania mocy umownych i zamówionych w obszarach ciepła sieciowego i energii elektrycznej oraz dostosowania gazomierzy i poziomów zamówionego gazu dla potrzeb obiektów. Ponieśliśmy jedynie drobne wydatki finansowe przy montażu regulatorów termostatycznych na grzejnikach, ale zachęciliśmy także naszego dostawcę ciepła sieciowego do kontroli automatyki pogodowej w węzłach cieplnych i montażu automatyki godzinowej, dzięki czemu możemy wykorzystywać doliny nocne, weekendowe czy ew. ograniczenie dostaw ilości ciepła w czasie ferii/przerw świątecznych. To są działania zarządcze, które przyniosły bardzo duże oszczędności mówi Bożena Herbuś. Energia, której w wyniku działań zarządczych i przeprowadzonych inwestycji (termomodernizacje, przebudowy węzłów cieplnych, modernizacje lokalnych kotłowni) nie zużyto od 2004 roku, da się przeliczyć na złotówki to równowartość 21 mln złotych. Działania zarządcze w zakresie wody i odprowadzania ścieków regulacja urządzeń, drobne uszczelnienia i wymiany przyniosły oszczędności w wysokości 3 mln złotych. Łącznie przez 7 lat urząd nie wydał 24 mln złotych. WULKAN 2(19) 2011 9
TEMAT NUMERU Bezwzględnie trzeba też korzystać z wolnego rynku energii elektrycznej. W tym obszarze udało nam się osiągnąć bardzo ciekawe efekty dodaje. Jak twierdzi pani naczelnik, gra rynkowa jest bardzo rzetelnie kreowana przez pracowników Biura, którzy są nowatorami i prekursorami takich działań w samorządach. W 2008 roku BIM ogłosiło pierwszy przetarg na zakup energii elektrycznej. Wzięły w nim udział trzy firmy i mimo że przetarg był niewielki, bo dotyczył energii tylko dla trzech budynków Urzędu Miasta, łącznie 1,5 GWh, efekty były bardzo zachęcające: pierwsze oszczędności wyniosły 56 tys. zł rocznie. W 2009 roku ogłoszono jeszcze dwa postępowania na zakup energii na 9 miesięcy i pół roku, żeby przetestować opłacalność okresów. W wyniku tych testów UM kupuje energię na rok, w jak największym wolumenie. Ostatni przetarg na 2011 rok dotyczył zamówienia 22 GWh energii elektrycznej dla prawie 800 punktów pomiarowych w 56 obiektach oraz oświetlenia. Wynik: 2 mln oszczędności. Miałabym takie życzenie, a może marzenie, żeby samorządy umiały korzystać z wolnego rynku energii, bo to są pieniądze, które uciekają. A po co? pyta retorycznie naczelnik Herbuś. Na potwierdzenie tych słów znów ma twarde dane finansowe. Za lata 2009-2011 dzięki korzystaniu z możliwości rynkowych BIM zyskało 3 mln 600 tys. złotych. Ekologia Dane finansowe warto też przedstawiać z perspektywy ekologicznej, bo mniej wykorzystanej energii to mniej zanieczyszczona atmosfera. 21 mln zł w latach 2004-2010 to 108 GWh oszczędności w zakresie zużycia paliw, energii elektrycznej, ciepła sieciowego i gazu ziemnego (przeliczane na GWh zgodnie z tabelami dla łatwiejszego porównania) dla 121 monitorowanych obiektów oświatowych. Gdyby przyrównać wielkość oszczędności do wielkości rocznego zużycia energii przez te obiekty, to okazuje się, że przy rocznym zużyciu w wysokości 58 GWh UM zaoszczędził energii na dwa lata. Zmniejszenie zużycia energii przekłada się też na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. W tym czasie ograniczono emisję CO 2 o 46 tys. ton. Podobne wielkości dotyczą wody. Trzy miliony zaoszczędzonych złotych oznacza 433 146 m3 wody. Biorąc do porównania wielkość zużycia wody w 2010 roku przez obiekty oświatowe, czyli 125 885 m3, wynika, że oszczędności równają się 3,5 roku korzystania z wody. Analizy porównawcze zużyć energii i wody dokonywane są w stosunku do roku bazowego 2003, kiedy nie był realizowany program Zarządzanie energią i środowiskiem w obiektach użyteczności publicznej. Edukacja Efekty byłyby zdecydowanie mniejsze bez elementu edukacyjnego. Bożena Herbuś zaczęła od siebie i swoich pracowników. Biuro podąża za nowymi trendami i kierunkami w zakresie polityki energetycznej Polski i Unii Europejskiej. Cały czas musimy podążać za nowymi aktami prawnymi i szukać nowych rozwiązań. Jak już się podjęło takiego działania, to później trudno powiedzieć, że się czegoś nie wie z uśmiechem komentuje pani naczelnik. Zdobytą wiedzą pracownicy BIM dzielą się przede wszystkim z zarządcami budynków komunalnych, bo jest to działanie bardzo użyteczne dla nich samych. Już teraz większość prac, które musieliby wykonać samodzielnie, mozolnie gromadząc dane, z pomocą narzędzi informatycznych realizują zarządcy. Nauczyliśmy naszych zarządców być gospodarzami obiektów i to jest bardzo cenne mówi Bożena Herbuś. Zarządcy bardzo aktywnie współpracują. Sami potrafią monitorować swoje wydatki i zauważać problemy (np. awarie) na bieżąco, nie czekając do miesięcznych rozliczeń dodaje. Marzeniem pani naczelnik jest świadomość samorządowców w zakresie zarządzania energią, więc wzięła się do jego realizacji. Rozmawia z kolegami samorządowcami, dzieli się wiedzą podczas konferencji i spotkań indywidualnych, przekazuje dokumenty przetargowe (które dostępne są również w Biuletynie Informacji Publicznej) i bierze udział w różnego rodzaju grupach roboczych, np. grupie wymiany doświadczeń w zakresie efektywności energetycznej przy Związku Miast Polskich. Zależało mi na zaszczepieniu w samorządach potrzeby kształtowania i realizacji lokalnej polityki energetycznej. Ten kierunek chyba już został uznany przez samorządy za interesujący i opłacalny w kategoriach biznesowych z optymizmem mówi Bożena Herbuś. 10 WULKAN 2(19) 2011
TEMAT NUMERU Ostatnią, choć równie ważną, grupą do edukacji są mieszkańcy. BIM wspólnie z Fundacją na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii FEWE stworzyło portal informacyjny http://www.czestochowa.energiaisrodowisko.pl. Jest to jeden z elementów realizacji projektu Podnoszenie poziomu świadomości społecznej w zakresie aktywnego udziału w procesie podejmowania decyzji dotyczących ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju gospodarki energetycznej na poziomie lokalnym. Efektywność Zwiększenie efektywności działań w odczuciu pani naczelnik można osiągnąć tylko dzięki współpracy z przedsiębiorstwami energetycznymi. Wspólny dla samorządowców i energetyków obszar zainteresowania i działania to przede wszystkim bezpie- > Bożena Herbuś: Nauczyliśmy naszych zarządców być gospodarzami obiektów i to jest bardzo cenne. Zarządcy bardzo aktywnie współpracują. Już teraz większość prac realizują samodzielnie z pomocą narzędzi informatycznych. Sami potrafią monitorować swoje wydatki i zauważać problemy (np. awarie) na bieżąco, nie czekając do miesięcznych rozliczeń. czeństwo energetyczne. Bezpieczeństwo energetyczne dla samorządu oznacza jakość życia mieszkańców, a dla przedsiębiorstwa energetycznego dobrze realizowaną usługę, czyli zyski mówi Bożena Herbuś. Kolejny obszar współdziałania to efektywność energetyczna. Ustawa o efektywności energetycznej nakłada na przedsiębiorstwa obowiązki realizacji działań efektywnościowych u odbiorcy końcowego, a dla BIM efektywność energetyczna to zaoszczędzone pieniądze i poprawa jakości atmosfery. Również w obszarze edukacji można znaleźć wspólny cel. W dobrze pojętym interesie przedsiębiorstwa leży, żeby odbiorca był wyedukowany, bo wtedy odpowiednio korzysta z dobra, jakim jest energia, a w interesie UM jest mieć dobrze wyedukowane społeczeństwo, bo to przekłada się bezpośrednio na lepszą jakość życia i wspólne dążenie do zrównoważonego rozwoju. Współdziałanie przynosi korzyści obu stronom, choć jak wskazuje pani naczelnik nadal pojawiają się ciągoty monopolistycznego traktowania po stronie energetyków, a po stronie samorządów często pokutuje przekonanie, że z energetyką nie za wiele da się zrobić, bo to jest monopol. Trzeba znać swoje możliwości i uprawnienia, a wtedy naprawdę można być partnerem, choć być może niełatwym uśmiecha się Bożena Herbuś. Przykładem efektywnego podejścia są prace nad inteligentnym opomiarowaniem i sieciami. Pani naczelnik uczestniczy w pracach Rady ds. zrównoważonego rozwoju miasta Częstochowy, której uczestnikami są również naukowcy z częstochowskiej Politechniki, prezesi przedsiębiorstw energetycznych i największych zakładów przemysłowych w Częstochowie. W tym gronie toczą się już dyskusje, choć na konkretne działania jest jeszcze trochę za wcześnie. W każdym razie szczególnie przy takich rozwiązaniach wymagana jest ścisła współpraca wszystkich zainteresowanych stron. Administracja lokalna posiada szeroką wiedzę niezbędną do realizacji programów pilotażowych w zakresie inteligentnych liczników i sieci, nie sposób więc pominąć jej udziału. Sięgaj, gdzie wzrok nie sięga Jednym z głównych celów zapisanych w aktualizacji dokumentu Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Częstochowy w 2011 roku jest lokacja Miasta Częstochowy w grupie przodujących miast Unii Europejskiej zaangażowanych w zrównoważone gospodarowanie energią i ochronę klimatu ziemi Convenant of Mayors Unii Europejskiej. Pani naczelnik na pewno kładzie solidne fundamenty pod realizację tego celu. WULKAN 2(19) 2011 11
Koszty nieświadomości Z jednej strony mamy świat koncernów, a z drugiej nieświadomego klienta mówi Sławomir Skibicki, założyciel i prezes jednej z firm pośredniczących w obrocie energią elektryczną. Jeśli przyjąć definicję Skibickiego, że klient świadomy to taki, który już raz zmienił sprzedawcę, to w Polsce dominuje klient nieświadomy. A więc taki, do którego należy trafić i zaoferować mu lepsze niż dotychczas warunki zakupu energii elektrycznej. TEKST: ANETA MAGDA Jakie działania zwracające uwagę na koszty energii elektrycznej trafiają do przeciętnego klienta biznesowego? Pojawia się coraz więcej ofert spółek obrotu, docierają do niego brokerzy energetyczni lub profesjonalne firmy doradcze, które analizują strukturę kosztów energii elektrycznej, negocjują warunki zakupu i optymalizują wszystkie pozostałe składowe kosztowe energii. Pojawiają się wreszcie firmy IT, które oferują systemy informatyczne albo wspomagające działalność na rynku energii, jeśli firma dysponuje taką wiedzą (pakiet dla sprzedawców Sygnity Winuel), albo pozwalające na śledzenie rozpływów energii w przedsiębiorstwie (np. system Etna produkcji Sygnity Winuel). Pułapki rynku, czyli gdzie jest ser? Klient, który przez lata miał świadomość braku wpływu na koszty energii, bo kupował ją od monopolisty, jest nieco zdezorientowany w pojawiającej się teraz masie informacji. Sławomir Skibicki zauważa, że wraz z rozwojem rynku energii pojawiają się nowe techniki sprzedaży związane z pozyskaniem lub utrzymaniem klienta. Intensywne działania marketingowe sprzedawców świadczą z jednej strony o rosnącej roli klienta, z drugiej często okazują się pułapkami zastawianymi na nieświadomych odbiorców energii. Skibicki wskazuje na dwie odmienne strategie związane z utrzymaniem klienta: niskie ceny taryfowe i brak promocji lub wysokie ceny uzupełnione o akcje promocyjne i lojalnościowe. W pierwszej klient nie ma często wystarczająco dużo motywacji, aby odejść, w drugiej łapany jest w potrzask umów lojalnościowych. Według Skibickiego w programach lojalnościowych stosuje się mniej lub bardziej przejrzyste chwyty, np. w promocjach typu obniżka cen lub gwarancja upustu sprzedawca usługi kompleksowej gwarantuje stały, np. 5% upust przez okres związania umową, przy czym upust liczony jest od aktualnej ceny taryfowej, którą sprzedawca może zmieniać w sposób dowolny. Powoduje to, że już po pierwszej podwyżce ceny mogą być wyższe od tych przed przystąpieniem do promocji. Inną odmianą tej strategii jest gwarancja stałych cen, która na rosnącym rynku wygląda atrakcyjnie, z tym że odnosi się do cen taryfowych. Według ekspertów innym pomysłowym podejściem marketingowym jest gwarantowanie najniższej ceny, przy czym ceny rzeczywiście są niższe od taryfowych, ale dodatkowa opłata inicjacyjna powoduje, że sumaryczne opłaty za energię są wyższe od taryfowych. Zdarza się, że klienci poniewczasie pytają pośredników w obrocie energią co dalej zrobić, ale wtedy nie mają już możliwości ruchu, przynajmniej do czasu, gdy wygaśnie okres związania umową. Specjaliści od taniej energii Praktycznie jedyną możliwą drogą uniknięcia pułapek i kupowania energii na najkorzystniejszych warunkach jest powie- 12 WULKAN 2(19) 2011
TEMAT NUMERU działania Innpact, jednego z doradców energetycznych, jest możliwość organizowania aukcji internetowych na zakup energii. Do tej pory wykorzystanie aukcji jest niewielkie, choć przyczyna tkwi raczej w niskim zainteresowaniu sprzedawców udziałem w tego typu formie sprzedaży, która siłą rzeczy obniża do minimum ich marże. Pewnie w miarę upowszechniania się mody na zmianę sprzedawcy taka forma będzie coraz bardziej popularna, a więc i sprzedawcy będą bardziej skłonni brać w niej udział. > Sławomir Skibicki: W wyniku naszych kompleksowych działań doprowadzamy do tego, że klient za ten sam wolumen energii płaci np. 30% mniej. rzenie procesu negocjacji wyspecjalizowanym firmom twierdzi Sławomir Skibicki. Dzięki wykorzystaniu narzędzi oraz znajomości rynku firmy te potrafią precyzyjnie określić cel negocjacyjny, a dzięki stosowanym mechanizmom rozliczenia na zasadach rezultatu nie może być wątpliwości, czy cena jest rzeczywiście najniższa z możliwych dodaje. Duża część firm oferujących pomoc w obniżeniu opłat za energię działa na zasadzie brokerskiej. Klient otrzymuje produkt, który broker chce sprzedać, zatem korzystny dla brokera, a nie najbardziej korzystny dla niego. Wynagrodzenie dla brokera zawsze wliczane jest w końcową cenę, którą płaci klient. Nam dzięki strategii win-win jest wszystko jedno, który sprzedawca wygrywa. Ważny jest interes klienta, bo im lepsze warunki wynegocjujemy, tym większe wynagrodzenie dla nas. Każdego sprzedawcę traktujemy tak samo mówi Sławomir Skibicki. Jakie możliwości oferują specjaliści od taniej energii? Sławomir Skibicki wskazuje, że podstawą jakichkolwiek działań jest budowanie świadomości klienta. Dominującą dotychczas postawą jest strach przed zmianami oraz obawa o ciągłość dostaw energii i całość procesu, a więc najbardziej skuteczna w przypadku firm spoza tradycyjnej energetyki jest sprzedaż bezpośrednia. Firmy pośredniczące proponują klientom indywidualne negocjacje cen oraz tworzenie grup zakupowych. Tym, co wyróżnia Produkt jest gotowy do uruchomienia w każdej chwili na konkretne zapytanie klienta. Pracujemy nad wyposażeniem aukcji w dodatkowe funkcjonalności, które spowodują, że będzie to w przyszłości bardzo cenne narzędzie mówi prezes Skibicki. Aukcje są bardzo użyteczne dla firm, które mają specjalistów ds. zarządzania energią, bo nie wiedza, którą dysponują doradcy/ brokerzy, jest dla nich ważna, a jedynie narzędzie, dzięki któremu mogą szybko i skutecznie przeprowadzić proces negocjacji. Przyszłością, według Skibickiego, jest masowa sprzedaż energii do klienta końcowego za pomocą kalkulatora taryf i rozliczenia z wykorzystaniem mikropłatności. Mimo, iż taki mechanizm stworzył już w 2008 roku, będąc pewnym, że uwolnienie klientów segmentu gospodarstw domowych jest tuż za rogiem, nadal czeka na ten moment. To taki groupon energetyczny, w którym klient staje się zauważalny dla sprzedawcy z powodu swojej liczebności mówi Skibicki. Ale nadal czekam z jego uruchomieniem dodaje z uśmiechem. Trudne małżeństwo Firmy doradcze/brokerskie oraz sprzedawcy energii są dla siebie jednocześnie partnerami i konkurencją. Żeby skutecznie prowadzić działalność, doradca musi współpracować ze wszystkimi sprzedawcami na rynku. Co prawda w wyniku naszej działalności obniża się marża sprzedawcy, ale cała praca związana z pozyskaniem i uświadamianiem klienta jest po naszej stronie mówi prezes Innpact. Z drugiej strony toczy się pomiędzy nimi cicha konkurencja. Sprzedawcy mają akcje promocyjne, własnych sprzedawców i sieć partnerów. Każdy klient, który podpisze umowę ze sprzedawcą, nie jest już naszym klientem. Przynajmniej przez czas związania kontraktem mówi Sławomir Skibicki. Ważne, że klient, który raz został złapany w sidła takiej czy innej promocji, lepiej dostrzega meandry rynku energii i chętniej w przyszłości skorzysta z ofert niezależnych firm doradczych dodaje. WULKAN 2(19) 2011 13
W pakiecie z klientem Znacząco niższa cena energii dla klienta detalicznego na razie jest mrzonką. Czym zatem przekonać klienta do swojej oferty? TEKST: LESZEK JĘDRZEJCZAK Dwa najważniejsze powody, dla których klient detaliczny nie zmienia lawinowo sprzedawcy energii, to skomplikowanie procedury zmiany sprzedawcy oraz niewielkie możliwości walki cenowej. Są plany uproszczenia procedury, szczególnie dla drobnych odbiorców indywidualnych. Może więc okazać się, że zniknie mentalna bariera związana z niechęcią do komplikacji. Drugą przeszkodę może sforsować kreatywność sprzedawców w wymyślaniu niestandardowych rozwiązań, przynajmniej do czasu, gdy uwolnienie taryf pozwoli na realną możliwość walki ceną. Z publikacji prasowych wynika jednak, że nowi na rynku najbardziej aktywni sprzedawcy już teraz przygotowują się i zaczynają realizować kampanie łączące energię z innymi produktami lub usługami. Pakiet dla sprzedawców Sygnity realizuje projekty zarówno dla koncernów energetycznych z pozycją rynkową ugruntowaną wielopokoleniową tradycją, jak również dla firm, których aktywność na rynku energii można 14 WULKAN 2(19) 2011
TEMAT NUMERU BIZNESOWY CYKL ŻYCIA ODBIORCY Z PUNKTU WIDZENIA SPRZEDAWCY ENERGII ROZLICZENIA OBSŁUGA FINANSOWA OBSŁUGA KLIENTA A E I DZIAŁANIA HANDLOWE ZMIANA SPRZEDAWCY D H REALIZACJA UMOWY L ZAKOŃCZENIE UMOWY C B G F K J A B Pozyskanie danych pomiarowych Wyznaczenie zużycia E F Rejestracja wpłat Księgowanie I J Komunikacja z klientem Procesowa obsługa C D Fakturowanie Dystrybucja faktur G Sprawozdawczość regulacyjna H Zamykanie miesiąca K L Przyjmowanie zgłoszeń i reklamacji Windykacja liczyć w pojedynczych latach. Ciekawostką jest fakt, że sztandarowy system rozliczeń i obsługi klienta produkcji Sygnity multizbyt jest użytkowany w naszych koncernach energetycznych już od 35 lat. Przez te lata system przechodził znaczące zmiany, podążając za zmieniającym się biznesem i kolejnymi generacjami technologii informacyjnych. Od kilku lat multizbyt to linia oprogramowania biznesowo dedykowana operatorom sieci dystrybucyjnych (multizbyt/d3s), sprzedawcom energii (multizbyt/t3s) i podmiotom obsługi klienta (multizbyt/ccs). Technologicznie jest to oprogramowanie w pełni internetowe (webowe), użytkowane już przez wiodących graczy rynkowych, zarówno polskich, jak i globalnych. Na internetowej linii oprogramowania multizbyt firma Sygnity opiera predefiniowany biznesowo pakiet oprogramowania specjalnie dla sprzedawców, niezależnie od rodowodu. Pakiet ten pozwala agresywnie uczestniczyć w grze rynkowej, a w szczególności pozyskiwać i utrzymywać odbiorców. Istotne jest, że ten zestaw pozwala obsłużyć cały biznesowy cykl życia klienta. Elementy tego pakietu to systemy: pomiarowy sprzedawcy, wsparcia sprzedaży, obsługi klienta, obsługi sprzedaży energii elektrycznej oraz aplikacje wspomagające współpracę baza wiedzy, system do wymiany informacji i system do ilościowej ewidencji energii elektrycznej. W zależności od potrzeb poszczególne elementy są ze sobą swobodnie łączone. Pomysły na promocje Sygnity realizuje projekty dla sprzedawców, którzy dzięki oprogramowaniu Sygnity Winuel mogą elastycznie definiować nowe produkty dla odbiorców rynku energii. Klienci Sygnity mogą sprzedawać energię zarówno wewnątrz własnej grupy firm, jak również bezpośrednio odbiorcom detalicznym. Pojawiają się pomysły łączenia zakupu energii z produktami codziennego użytku, ubezpieczeniami, różnymi programami lojalnościowymi itp. Już niebawem ich produkty pojawią się na rynku, a w połączeniu z uproszczeniem procedury zmiany sprzedawcy będą smacznym kąskiem dla odbiorców indywidualnych. WULKAN 2(19) 2011 15
Smart metering to dla nas oczywistość Projekt prowadzony przez ENERGA-OPERATOR SA jest przedsięwzięciem pionierskim na polskim rynku tak o przedsięwzięciu AMI gdańskiej spółki dystrybucyjnej pisze się na stronie PIIO, będącej platformą informacyjną inteligentnego opomiarowania. Podobnie mówi się w branży. A przecież pilotażowe projekty inteligentnych liczników prowadzi się w Polsce co najmniej od 2 lat. Gdzie więc pierwszeństwo? TEKST: ANETA MAGDA Gazownicy twierdzą, że decyzję o uruchomieniu projektów w zakresie inteligentnej sieci podejmą po analizach ekonomicznych, których oczywiście znaczącą podwaliną będą stosunkowo niewielkie pilotaże. A zatem, gazownicy analizują i rozważają. Elektroenergetycy podejmują działania w zakresie wdrożeń inteligentnych liczników już od jakiegoś czasu. W 2009 roku przedstawiciel ówczesnej EnergiiPro SA, w wywiadzie dla Wulkana (nr 1(17)/2009), mówił: Działania prowadzone od 2004 roku, czyli od czasu powstania koncernu, zmierzają do wprowadzenia smart meteringu. Wspomina również o 2010 jako roku pilotażu dla tysiąca liczników przy jednoczesnym zastrzeżeniu, że jeszcze nie wiadomo, jakie docelowo będą wymagania, normy prawne, liczniki itd. Od tego czasu trochę się zmieniło, bo spółki dystrybucyjne rozpoczęły zadania pilotażowe, choć wyraźnie są to dopiero przymiarki. ENERGA-OPERATOR tymczasem przyjęła program smart meteringu jako działanie strategiczne, które ma się przyczynić do poprawy jakości dostaw i obsługi klientów. Na uwagę zasługuje połączenie trzech czynników: wizja całości, przekonanie, że smart metering to tylko niezbędna stacja pośrednia oraz odwaga w kształtowaniu rozwiązań. 16 WULKAN 2(19) 2011 Smart metering to stacja pośrednia W tej chwili smart metering jest dla nas oczywistością, przedsięwzięciem ważnym dla organizacji, ale wpisującym się w szerszy kontekst technologicznej przebudowy firmy: sposobu zarządzania ruchem, modernizacji i rozbudowy sieci oraz wdrażania innowacji. Realizacja projektu przebiega zgodnie z planem, choć naturalnie napotykamy na trudności związane z publicznymi procedurami przetargowymi. Natomiast to, co nas teraz najbardziej angażuje, to konieczność zdefiniowania rozwiązań, które stworzą możliwość rozwoju różnych funkcjonalności związanych z pojęciem smart gridu. Są to wyzwania techniczne, organizacyjne, ale też związane z obszarami regulacyjnym i prawnym mówi Rafał Czyżewski, wiceprezes ENERGA-OPERATOR. Projekt AMI, mimo że znaczący, jest tylko jednym z elementów prowadzących do celu. Nadrzędnym celem projektu jest poprawienie jakości dostaw energii elektrycznej i zwiększenie efektywności realizacji procesów obsługi danych pomiarowych poprzez budowę infrastruktury inteligentnego opomiarowania (AMI) jako pierwszego kroku w kierunku budowy sieci inteligentnej na obszarze ENERGA-OPERATOR SA. Rafał Czyżewski, wiceprezes zarządu, ENERGA-OPERATOR SA Głęboko wierzymy w projekt AMI, bo przynosi konkretne korzyści dla firmy.
WIEDZA Tak ustawione priorytety działania mają nawet swoją wizualizację specjalnie wykreowany znak firmujący projekty, których celem jest inteligentna sieć. Przygotowanie do instalacji inteligentnych liczników Do inteligentnej sieci jednak niezbędne są inteligentne liczniki. W ramach tego przedsięwzięcia najważniejszy był etap prac analitycznych, bo przygotowywał podwaliny pod cały projekt. Składał się z 10 elementów, które łącznie trwały 6 miesięcy. Na początku analiz zajęto się tematem związanym z wymaganiami dotyczącymi funkcjonalności oraz roz- wiązań technicznych. ENERGA-OPERATOR postanowiła sforsować przeszkodę, zamiast się przed nią zatrzymywać. Wszystko było konsultowane z Urzędem Regulacji Energetyki. Urząd nas bardzo wspierał w tym zakresie, co więcej zapisy, które znajdują się w stanowisku URE dotyczącym wymagań technicznych, są zbieżne z naszymi oczekiwaniami. Na pewno nie podjęlibyśmy takiego ryzyka, gdybyśmy nie mieli dużej pewności, że obrana przez nas ścieżka będzie biegła w tym samym kierunku, co regulacje mówi prezes Rafał Czyżewski. AMI W ENERDZE Drawsko Pomorskie Kalisz Hel zabudowa miejska zabudowa wiejska baza dla projektu Smart Grid Do końca czerwca 2011 roku wyłonieni zostali dostawcy we wszystkich obszarach: liczników, oprogramowania i infrastruktury telekomunikacyjnej. Rozpoczął się pierwszy etap wdrożenia, w ramach którego planowane jest uruchomienie 100 tysięcy liczników w trzech punktach. Pilotaż ma zostać zrealizowany w ciągu 6 miesięcy. Zgromadzone tam doświadczenia będą podstawą weryfikacji założeń do kolejnych etapów wdrożenia, realizowanego w cyklu zaplanowanym do 2017 roku. Równolegle z projektem technicznym dopracowywana jest strategia komunikacyjna. Mamy jeszcze trochę czasu, zanim zaczniemy pukać do drzwi i wymieniać liczniki mówi Rafał Czyżewski. Analizujemy właśnie, z jakim natężeniem i w jakiej formule będziemy chcieli projekt komunikować dodaje. Finansowanie Głęboko wierzymy w ten projekt, bo przynosi konkretne korzyści dla firmy. Im wcześniej go zrealizujemy, tym szybciej pojawią się efekty mówi Rafał Czyżewski. Na rysunku na str. 19 zaprezentowane zostały wydatki i korzyści dla ENERGA-OPERATOR w latach 2010- -2030. W tym opracowaniu oparto się na własnych wyliczeniach kosztu, jaki należy ponieść na punkt pomiarowy (PP). Koszt PP ogółem, uwzględniając nakłady na wszystkie warstwy systemu w latach WULKAN 2(19) 2011 17
WIEDZA Wstęp do nowych obszarów Determinacja w określeniu celu i dążeniu do niego wynika z przyjętej optyki. Specyfika naszej grupy kapitałowej opiera się na przewadze działalności dystrybucyjnej i sprzedażowej, a nie na produkcji energii. Sieć inteligentna jest zatem zagadnieniem dotykającym istoty naszego działania. Niewielka liczba źródeł wytwórczych powoduje, że kluczowe również dla Grupy stają się zadania związane m.in. z poprawą jakości dystrybucji energii oraz stworzeniem możliwości przyłączania do sieci większej liczby rozproszonych źródeł energii wyjaśnia prezes Czyżewski. Trudno byłoby znaleźć inną drogę rozwoju spółki i grupy. Widzimy ogromną szansę na to, by stworzyć nowy model funkcjonowania firmy energetycznej, która wychodzi naprzeciw nowym wyzwaniom wynikającym z konieczności redukcji gazów cieplarnianych, zaangażowania odbiorców w podnoszenie efektywności energetycznej oraz racjonalizowanie zużycia energii, jak również z możliwości przyłączania źródeł rozproszonych do sieci dodaje. Zakup samochodów z silnikiem elektrycznym to inicjatywa Grupy ENERGA promująca postawy proekologiczne i innowacyjne rozwiązania technologiczne. Nowoczesne ekoauta nie wydzielają spalin i są dziesięciokrotnie tańsze w eksploatacji od tradycyjnych samochodów. Ekologiczne pojazdy stają się nowym wyzwaniem dla sieci energetycznych. > Rafał Czyżewski: Widzimy ogromną szansę na stworzenie nowego modelu funkcjonowania firmy energetycznej, która wychodzi naprzeciw nowym wyzwaniom, wynikającym z konieczności redukcji gazów cieplarnianych, zaangażowania odbiorców oraz możliwości przyłączania źródeł rozproszonych do sieci. 2010-2017, oszacowano na 386 złotych. Skorzystano m.in. z analiz wdrożeń smart meteringu w Europie Zachodniej. Koszt całego projektu do 2017 roku to 1,2 mld złotych, w tym zakup liczników wyniesie ok. 800 milionów. To około 10 procent planowanych wydatków na program inwestycji, rozwoju i modernizacji sieci do 2015 r., wynoszących łącznie 7,2 mln złotych. W zasadniczej części ten największy w historii firmy program rozwoju jest finansowany ze środków generowanych z działalności operacyjnej. Dodatkowo zostanie zasilony kwotą 2 mld zł z kredytu od międzynarodowych instytucji finansowych mówi prezes Czyżewski. Znaczne środki przeznaczone zostaną na projekty w ramach smart gridu, dotyczące m.in. automatyzacji sieci wszystkich poziomów napięć. Skutkować to będzie ponaddwukrotnym zwiększeniem nakładów na modernizację sieci w ENERGA-OPERATOR. Helski poligon smart gridu ENERGA-OPERATOR zastanawia się nad technicznymi możliwościami przygotowania sieci na te wyzwania, ale przede wszystkim postrzega je jako interesującą perspektywę biznesową wykreowania nowych produktów i usług oraz nowego obszaru działalności firmy energetycznej. Jeden z ośrodków wytypowanych do pierwszego etapu projektu smart metering ma być również poligonem doświadczalnym rozwiązań z obszaru sieci inteligentnych i jest nazywany Inteligentnym Półwyspem Helskim. Obecnie gdański oddział Instytutu Energetyki wspólnie ze spółką prowadzi prace nad koncepcją techniczno- -finansową takiego przedsięwzięcia. Prace mają się zakończyć na przełomie trzeciego i czwartego kwartału br. i będą podstawą do podjęcia decyzji inwestycyjnych. W jakich obszarach? Najważniejszym jest przeprowadzenie doświadczeń związanych z automatyzacją pracy sieci w kontekście przyłączania na szeroką skalę rozproszonych źródeł energii. Chcemy dodatkowo przetestować koncepcję pracy wyspowej, by w przypadku blackoutu móc utrzymać zasilanie danego obszaru wyspy w oparciu o lokalne rozproszone źródła energii mówi prezes Czyżewski. Dodatkowo planuje się testy w obszarze inteligentnych budynków (integracja rozwiązań energetycznych z systemami funkcjonującymi w domu, by poprzez infrastrukturę energetyczną sterować pracą urządzeń) oraz infra- 18 WULKAN 2(19) 2011
WIEDZA struktury do ładowania samochodów elektrycznych. Być może pójdziemy w kierunku wyleasingowania samochodów elektrycznych, np. dla tamtejszych gmin po to, by wspierać proekologiczny charakter obszaru zdradza Rafał Czyżewski. Zaprosiliśmy do współpracy lokalny samorząd. Reakcja na nasze propozycje jest bardzo pozytywna dodaje prezes. Przedstawiciel ENERGI-OPERATOR jest przekonany, że energetyka jest w przededniu ogromnych zmian w usługach świadczonych przez przedsiębiorstwa energetyczne. Już teraz część z nich można zdefiniować, ale jest wiele obszarów, które się wyłonią w najbliższych latach mówi Rafał Czyżewski. Smart grid otwiera ogromne możliwości nie tylko dla Operatorów Systemu Dystrybucyjnego, ale też dla firm typowo usługowych. Żeby przewidzieć nieprzewidziane, ENERGA-OPERATOR rozpoczęła współpracę z Electric Power Research Institute (EPRI) i przystąpiła do programu badawczego Smart Distributions Applications. Współpracuje również z PSE-Operator w projekcie wykreowania usługi na rynku, polegającej na zarządzaniu popytem. W tym pomyśle firma nazywana agregatorem popytu, na bazie kontraktów biznesowych (ze średnim i dużym biznesem), uzgadnia zmiany w sposobie wykorzystywania energii. Przedsiębiorcy podejmują świadomą decyzję o takiej organizacji produkcji, by np. przesunąć własne zużycie energii na okres, kiedy jej ceny są niższe. Z perspektywy całego systemu elektroenergetycznego skutkuje to tym, że szczyt zużycia spłaszcza się, jest bardziej przewidywalny, przez co odsuwa się ryzyko niedopasowania wytwarzania do zapotrzebowania na energię i zmniejsza ryzyko istotnych awarii w systemie. Można o tym myśleć również w kontekście generacji rozproszonej. Byłaby to nowa usługa polegająca na agregacji potencjału, jaki drzemie w rozproszonych źródłach energii przez jeden podmiot i uruchamianiu go na podstawie sygnału z PSE podsumowuje Rafał Czyżewski. mln zł przegląd dotychczasowych doświadczeń w AMI analiza dostępnych rozwiązań i kierunki rozwoju Wydatki OSD 2538 ETAPY PRAC ANALITYCZNYCH, PRZYGOTOWUJĄCYCH ENERGĘ OPERATOR DO WDROŻENIA AMI 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Korzyści OSD 600 4819 wymagania dotyczące funkcjonalności oraz rozwiązań technicznych 754 967 wymagania dotyczące modelu wdrożenia i eksploatacji systemu 1250 analiza kosztów analiza korzyści analiza wpływu wdrożenia na politykę regulacyjną 1412 1430 zdefiniowanie czynników ryzyka 1346 1353 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 analiza opłacalności wdrożenia WYDATKI I KORZYŚCI Z WDROŻENIA AMI W ENERGA-OPERATOR Korzyści sprzedawcy Korzyści netto Korzyści odbiorcy 745 3025 2672 15% przygotowanie dokumentów do przetargu obniżenie straty bilansowej obniżenie kosztów usług obcych utrzymanie dotychczasowych liczników pozostałe NAKŁADY NA PROJEKT AMI STANOWIĄ 10% PLANOWANYCH WYDATKÓW W ENERGA-OPERATOR 23% 60% pozostałe nakłady modernizacja i odtworzenie istniejącego majątku przyłączenia nowych odbiorców i wytwórców oraz związana z tym budowa nowych sieci nakłady na projekt AMI WULKAN 2(19) 2011 19
OPINIE Współzależność rynku i pomiarów Jarosław Zarychta Sygnity SA Wyraźne i oficjalne już sygnały płynące z Komisji Europejskiej i od krajowego regulatora nie pozostawiają wątpliwości, że budowa sieci inteligentnej i wdrożenia inteligentnych systemów pomiarowo-rozliczeniowych zbiegną się z opracowywanymi zmianami modelu rynku energii w Polsce. Zarówno w czasie, jak i w założeniach. Tę tezę potwierdza zakres wielu projektów dotyczących opracowania wytycznych dla kluczowych rozwiązań w elektroenergetyce. Przykładem jest współpraca OSD i OSP w zakresie zarządzania popytem. Wdrożenie mechanizmów DSM/DSR (DSM Demand Side Management, DSR Demand Side Response) w zależności od przyjętej koncepcji wiązałoby się z istotnymi zmianami w systemie informatycznym rynku energii. Kluczowe z nich to wprowadzenie do systemu nowego typu jednostki grafikowej JG odbiorczej aktywnej i umożliwienie zgłaszania dla takiej jednostki ofert bilansujących redukcji obciążenia. Modyfikacji uległyby także algorytmy planowania pracy i rozliczeń godzinowych. Zmiany mogłyby nastąpić także w zawartości raportów rozliczeniowych oraz w standardach WIRE i SOWE. Inny przykład to plany uruchomienia przez Sygnity i partnerów ze świata nauki, biznesu, OSD i OSP projektu dotyczącego opracowania standardów komunikacji dla systemów pasywnej akwizycji danych pomiarowych oraz adresu elektrycznego. To ważne przedsięwzięcie w kontekście rozwoju smart metering. Jednym z podstawowych założeń przy budowaniu koncepcji inteligentnych pomiarów jest maksymalne uniezależnienie się OSD od dostawców urządzeń i technologii. Istotna jest również konieczność precyzyjnego zlokalizowania każdego punktu poboru energii w sieci (również sieci nn) oraz powiązanie pomiarów mocy, energii i pozostałych sygnałów dostarczanych przez urządzenia pomiarowe z elementami infrastruktury technicznej systemu elektroenergetycznego. Zatem w ramach projektu opracowane zostaną standardy komunikacji między koncentratorami a serwerami akwizycji danych pomiarowych. Określone również zostaną zasady konstruowania adresu elektrycznego, bez którego trudno wyobrazić sobie rozwój inteligentnej sieci lub zarządzania popytem i aktywnością prosumentów. Założenia modelu rynku energii Nowy model rynku energii, zgodnie z ostatnimi ustaleniami, ma być oparty na modelu cen węzłowych. W założeniach ma wyeliminować niedoskonałości obecnie funkcjonującego rozwiązania tzw. modelu miedzianej płyty. Najwięcej problemów sprawiało traktowanie w sposób uproszczony technicznych uwarunkowań funkcjonowania systemu elektroenergetycznego w obrocie energią, uśrednianie wielu istotnych kosztów w zakresie dostaw energii i ograniczanie konkurencji cenowej. Nie było także rynkowych mechanizmów rozwoju źródeł wytwórczych. Nowa koncepcja rynku wprowadza lokalizacyjne aspekty funkcjonowania systemu, zarówno w wymiarze technicznym, jak i ekonomicznym. Z jednej strony ma dać to silne sygnały dla wytwórców, z drugiej wymierne korzyści dla odbiorców, ale też stawia nowe wyzwania przed operatorami pomiarów. Model pozwalający wycenić dostawę energii w poszczególnych węzłach, czyli lokalizacjach sieci, stanowi podstawę do zwiększania efektywności systemu elektroenergetycznego oraz podnosi poziom jego bezpiecznej pracy. To ważne z punktu widzenia budowy smart grid, gdyż mając na uwadze wycenę energii w każdej lokalizacji sieci, można wyliczyć ekonomiczne podstawy rozwoju nowych technologii czy źródeł wytwórczych, w tym generacji rozproszonej. Bundling obszarów biznesowych Nie jest więc już zasadne pytanie czy smart grid i nowy model rynku wyjdą z etapu idei i przekształcą się w konkretne projekty i wdrożenia, ale kiedy to nastąpi. Odpowiedź na to pytanie należy pozostawić ekspertom oraz unijnej i krajowej legislacji. Biorąc jednak pod uwagę wzajemny wpływ pomysłów dotyczących modelu rynku energii oraz rozwiązań pomiarowych (na poziomie smart meteringu i smart gridu) w Pionie Utilities firmy Sygnity podjęto decyzję o połączeniu dwóch obszarów biznesowych. Rozwiązania dla Operatora Systemu Przesyłowego w zakresie Systemu Informatycznego Rynku Energii (SIRE) oraz Operatorów Systemów Dystrybucyjnych w zakresie obsługi pomiarów były dotychczas traktowane rozłączne. W efekcie nowy Obszar Biznesowy pod nazwą Rozwiązania dla Rynku Bilansującego i pomiarów w utilities ma za zadanie wypracować strategię produktowo-usługową w odpowiedzi na potrzeby OSP, OSD, w tym również OSDn (OSD innych niż wydzielonych z dawnych spółek dystrybucyjnych), sprzedawców i odbiorców energii. 20 WULKAN 2(19) 2011