dr hab. Krzysztof Ślusarek Galicja 1772-1918 Struktura społeczna ludności Galicji na przełomie XIX i XX wieku
Skutki przemian cywilizacyjnych Przemiany cywilizacyjne, zachodzące w Galicji w 2. połowie XIX i na początku XX w., prowadziły rozbicia tradycyjnej, stanowej struktury społeczeństwa. W miejsce właściwych dla społeczeństwa feudalnego stanów powstały nowe warstwy, grupujące ludzi o podobnym statusie społecznym i materialnym, mentalności i upodobaniach. Rodzina chłopska z okolic Jasła.
Nowe warstwy społeczne Na wsi dominująca warstwą byli chłopi, którzy dzielili się na: posiadaczy mających własne gospodarstwa chłopów bezrolnych, tzw. robotników rolnych, znajdujących zatrudnienie na folwarku lub u bogatych chłopów. Wiejskie dziewczyny.
Nowe warstwy społeczne Stan szlachecki rozpadł się na dwie warstwy: ziemian posiadający majątki ziemskie i korzystających z nielicznych już uprawnień stanowych szlachty drobną szlachtę pozbawioną większości dawnych praw szlacheckich, statusem materialnym i prawnym porównywalna do chłopów. Strój szlachty zagrodowej.
Nowe warstwy społeczne W miastach znaleźć możemy następujące warstwy: robotników utrzymujących się z pracy najemnej burżuazję obejmującą ogół ludzi posiadających kapitał i odpowiednio wysoką pozycję społeczną drobnomieszczaństwo obejmującą właścicieli warsztatów rzemieślniczych i drobnych zakładów handlowych inteligencję zbiorowość osób trudniących się zawodowo pracą umysłową lub artystyczną. Górnicy w kopalni soli w Bochni.
Struktura społeczna w 1900 r. Ludność czynna zawodowo w Galicji w 1900 r. (ogółem 3973885 osób). Inteligencja; 75920; 2% Robotnicy; 343702; 9% Inne grupy; 173258; 4% Burżuazja; 148532; 4% Chłopi; 3232473; 81%
Ludność wiejska Liczba mieszkańców wsi w Galicji w latach 1869-1910. 7000000 6000000 5158353 5688214 6118656 5000000 4300972 4666179 4000000 3000000 2000000 1000000 0 1869 1880 1890 1900 1910
Ludność wiejska Struktura zawodowa ludności wiejskiej Galicji w 1900 r. Chłopi posiadacze*; 926229; 29% Robotnicy rolni; 2306224; 71% * dane odnoszą się właścicieli i zarządców wszystkich rodzajów gospodarstw rolnych.
Ludność wiejska Struktura wyznaniowa właścicieli gospodarstw rolnych w Galicji w 1900 r. Inni chrześcijanie; 4452; 0% Żydzi; 15176; 2% Katolicy; 906361; 98%
Ludność wiejska Struktura językowa właścicieli gospodarstw rolnych w Galicji w 1900 r. j. niemiecki; 7311; 1% j. inny; 909; 0% j. polski; 422351; 46% j. ruski; 495471; 53%
Ludność wiejska Struktura językowa właścicieli gospodarstw rolnych w Galicji Wschodniej w 1900 r. j. niemiecki; 6725; 1% j. inny; 249; 0% j. polski; 133380; 21% j. ruski; 483599; 78%
Ludność wiejska Struktura językowa właścicieli gospodarstw rolnych w Galicji Zachodniej w 1900 r. j. niemiecki; 586; 0% j. ruski; 11872; 4% j. inny; 660; 0% j. polski; 288971; 96%
Chłopi Struktura obszarowa chłopskich gospodarstw rolnych w Galicji w 1902 r. (ogółem 1008541 gosp.). 20-50 ha; 8258 50-100 ha; 2603 pow. 100 ha; 5467 10-20 ha; 38667 do 0,5 ha; 68890 5-10 ha; 150471 0,5-1 ha; 124348 2-5 ha; 376574 1-2 ha; 233263
Chłopi Ludność bezrolna w Galicji w latach 1910-1914. 1600000 1539760 1400000 1200000 1220000 1000000 800000 600000 400000 200000 0 1910 1914 Polscy chłopi.
Ziemiaństwo i drobna szlachta Struktura obszarowa wielkiej własności ziemskiej (pow. 100 ha) w Galicji w 1902 r. (ogółem 5467 gosp.). pow. 1000 ha; 474; 9% 500-1000 ha; 870; 16% 100-200 ha; 1798; 33% 200-500 ha; 2325; 42%
Ziemiaństwo i drobna szlachta Wielka własność ziemska w Galicji w 1890 r. Liczba właścicieli tabularnych (ogółem 4493). Żydów; 557; 12% Publiczna; 228; 5% Chrześcijan; 3708; 83%
Ziemiaństwo i drobna szlachta Wielka własność ziemska w Galicji w 1890 r. Struktura obszarowa. Ciała tabularne powyżej 200 mórg Ciała tabularne do 200 mórg Żydów; 322; 12% Publiczna; 130; 5% Żydów; 235; 13% Publiczna; 98; 6% Chrześcijan; 2266; 83% Chrześcijan; 1442; 81%
Ziemiaństwo i drobna szlachta Liczba dzierżawców dóbr tabularnych w Galicji w 1893 r. Galicja Zachodnia; 504; 31% Galicja Wschodnia; 1116; 69%
Ziemiaństwo i drobna szlachta Struktura wyznaniowa dzierżawców dóbr tabularnych w Galicji w 1893 r. Galicja Wschodnia Galicja Zachodnia Żydzi; 178; 35% Żydzi; 605; 54% Chrześciajanie; 511; 46% Chrześciajanie; 326; 65%
Ziemiaństwo i drobna szlachta Liczebność ziemiaństwa trudna do oszacowania. Pewne wyobrażenia daje zsumowanie liczby chrześcijan właścicieli dóbr tabularnych oraz dzierżawców. W latach 90. XIX w. wynosiłaby ona zatem około 4500 osób. Kulig w Krynicy.
Ziemiaństwo i drobna szlachta Liczebność drobnej szlachty trudna do oszacowania, ponieważ brakuje narzędzi do wykonania takiego obliczenia. Nowoczesne spisy ludności nie rejestrowały bowiem struktury stanowej. Młode szlachcianki.
Przemysłowcy i rzemieślnicy Struktura i liczebność przemysłowców i rzemieślników w Galicji w 1900 r. Komunikacja i handel; 61574; 41% Przemysł; 86958; 59% Przedstawione dane uwzględniają właścicieli oraz wyższą kadrę zarządzającą zakładów przemysłowych i komunikacyjnych oraz handlowych.
Przemysłowcy i rzemieślnicy Struktura branżowa przemysłowców i rzemieślników w Galicji w 1900 r. Górnictwo i hutnictwo; 231; 0% Inny; 135; 0% Kamieniarski i ziemny; 1545; 2% Metalowy; 7084; 8% Maszynowy; 2507; 3% Chemiczny; 942; 1% Odzieżowy; 31813; 36% Budowlany; 6858; 8% Poligraficzny; 329; 0% Tkacki; 3145; 4% Wyrób napojów; 13721; 16% Skórzany; 1692; 2% Spożywczy; 10229; 12% Drzewny; 6726; 8%
Przemysłowcy i rzemieślnicy Struktura branżowa przemysłowców i kupców w Galicji w 1900 r. Inni; 5503; 9% Transport wodny; 145; 0% Transport lądowy; 3792; 6% Bankowcy; 346; 1% Kupcy; 51788; 84%
Przemysłowcy i rzemieślnicy Struktura wyznaniowa przemysłowców w Galicji w 1900 r. Katolicy; 47776; 55% Żydzi; 37803; 43% Pozostali chrześcijanie; 1374; 2%
Przemysłowcy i rzemieślnicy Struktura wyznaniowa bankierów i ubezpieczycieli w Galicji w 1900 r. Katolicy; 55; 16% Pozostali chrześcijanie; 0; 0% Żydzi; 291; 84%
Przemysłowcy i rzemieślnicy Struktura wyznaniowa handlowców w Galicji w 1900 r. (handel towarowy i pozostały). Katolicy; 5374; 9% Pozostali chrześcijanie; 131; 0% Żydzi; 51783; 91%
Robotnicy Struktura branżowa robotników w Galicji w 1900 r. Służba domowa; 87635; 25% Robotnicy w przemyśle; 136787; 41% Robotnicy w wolnych zawodach; 815; 0% Robotnicy w urzędach; 13707; 4% Służba dochodząca; 58832; 17% Robotnicy w handlu; 45926; 13%
Inteligencja Struktura zawodowa i liczebność inteligencji w Galicji w 1900 r. Rolnictwo; 6282; 8% Przemysł; 4759; 6% Komunikacja i handel; 10578; 14% Oficerowie; 4266; 6% Urzędnicy; 45516; 60% Wolne zawody; 4519; 6%
Inteligencja Struktura zawodowa i liczebność inteligencji we Lwowie w 1900 r. Wolne zawody; 1187; 11% Rolnictwo; 354; 3% Przemysł; 577; 5% Handel; 2341; 22% Urzędnicy; 5681; 52% Oficerowie; 715; 7%
Inteligencja Struktura zawodowa i liczebność inteligencji w Krakowie w 1900 r. Wolne zawody; 715; 11% Rolnictwo; 218; 3% Przemysł; 280; 4% Handel; 1058; 17% Oficerowie; 551; 9% Urzędnicy; 3512; 56%
Ludność nieproduktywna Struktura i liczebność tzw. ludności nieproduktywnej w Galicji w 1900 r. J; 87635; 44% I; 27379; 14% A; 12847; 7% B; 11919; 6% C; 7958; 4% D; 5754; 3% E; 4158; 2% F; 10807; 6% G; 6936; 4% H; 19418; 10% Kategorie ludności nieproduktywnej: A właściciele kamienic, kapitaliści, osoby żyjące z rent itp. B emeryci C wymownicy (gospodarze na emeryturze ) D osoby żyjące z jałmużny E osoby pozostające na wychowaniu w zakładach naukowych i wychowawczych F osoby pozostające pod opieką w szpitalach, zakładach dla obłąkanych i innych zakładach dobroczynnych G osoby pozostające pod nadzorem w więzieniach i innych zakładach H dzieci nie żyjące przy swojej rodzinie, a pozostające pod opieką u innych osób lub przygotowujące się do zawodu I osoby, które swego zawodu nie wymieniły J służba domowa, żyjąca przy rodzinie służbodawcy
Źródła i literatura Galizien. Seine kulturelle und wirschaftliche Entwicklung, Wien [brw]. T. Gąsowski, Struktura społeczno-zawodowa mieszkańców większych miast galicyjskich w okresie autonomicznym, Prace Historyczne, z 123: 1997. T. Gąsowski, Urbanizacja Galicji w dobie autonomii, Studia Historyczne, R. XXVIII, 1985, z. 2. Wiadomości Statystyczne o Stosunkach Krajowych, T. XII, XV, XX. B. Wilpert-Kołkiewicz, Informator statystyczny do dziejów społecznogospodarczych Galicji. Struktura agrarna wielkiej własności ziemskiej (tabularnej) w Galicji w dobie autonomii, Kraków 1989. D. Vnenchak, Informator statystyczny do dziejów rolnictwa w Galicji. Struktura agrarna własności chłopskiej w Galicji w dobie autonomii, Kraków 1983.