Współczesne systemy zdrowia na świecie: elementy, modele, wyzwania

Plan wykładu System zdrowia definicje, cele elementy systemu wyzwania Modele systemów zdrowia Podsumowanie

System ochrony zdrowia Zespół wszystkich organizacji i instytucji (publicznych i prywatnych) oraz wszelkich zasobów, które służą poprawie, zachowaniu lub przywracaniu zdrowia, niezależnie od otoczenia (politycznego, instytucjonalnego), w które system jest wpisany. Źródło: Karta tallińska Systemy zdrowotne dla zdrowia i dobrobytu

Elementy systemu zdrowia Opieka zdrowotna Zapobieganie chorobom Promocja zdrowia Międzysektorowa współpraca na rzecz zdrowia Źródło: Karta tallińska Systemy zdrowotne dla zdrowia i dobrobytu

Działania systemów zdrowia Świadczenie usług dla jednostek Świadczenie usług dla populacji Działania międzysektorowe w celu modyfikacji społecznych, środowiskowych i ekonomicznych uwarunkowań zdrowia Źródło: Karta tallińska Systemy zdrowotne dla zdrowia i dobrobytu

Potrzeby zdrowotne Indywidualne potrzeby zdrowotne z których najważniejsze są potrzeby wynikające z chorób, niedomagań, wypadków, czyli tzw. wyrażone potrzeby zdrowotne, choć system powinien brać pod uwagę istnienie również tzw. rzeczywistych potrzeb zdrowotnych, nie zawsze ujawniających się dostatecznie wcześnie i zaspokajać je z własnej inicjatywy. Zbiorowe potrzeby zdrowotne tj. warunki życia, pracy, mieszkania, odżywiania, wypoczynku, a nawet chorowania i wszelkie inny aspekty życia zbiorowego, które minimalizują, jeśli nie eliminują, jakiekolwiek ryzyko utraty zdrowia.

Wartości systemów zdrowia Równość w dostępie do zdrowia Solidarność społeczna w zapewnieniu dostępu do usług Odpowiednia jakość świadczeń Efektywność systemu Osobista odpowiedzialność za własne zdrowie Suwerenność nabywców usług medycznych Szacunek dla pacjenta Osobiste bezpieczeństwo Autonomia personelu medycznego

Cele systemu ochrony zdrowia (WHO) Poprawa stanu zdrowia populacji oraz niwelowanie różnic w zdrowiu Zdolność do odpowiadania (wrażliwości) na oczekiwania ludności (uzasadnione) (medyczne i niemedyczne) Zapewnienie finansowej ochrony przed ponoszeniem nadmiernych kosztów związanych z problemami zdrowotnymi Poprawa wydajności systemu Źródło: WHO, Światowy raport zdrowia z 2000 r.

Wyzwania współczesnych systemów zdrowia Starzenie społeczeństwa Wzrost oczekiwań społecznych Wzrost kosztów technologii medycznych Ograniczenia dostępu do świadczeń zdrowotnych (kolejki, limity, dodatkowe opłaty) Nierówności w zdrowiu i dostępie do opieki zdrowotnej Nowe zagrożenia: oporność na antybiotyki, nowe choroby np. ebola, migracje

Znaczenie systemu opieki zdrowotnej dla zdrowia ludności

W jakim stopniu opieka zdrowotna wpływa na zdrowie? Koncepcja pól zdrowia Marca Lalonde a (1974) Styl życia Czynniki genetyczne Czynniki środowiskowe Opieka zdrowotna Indywidualizacja

Determinanty zdrowia

Nierówności w zdrowiu

Przeciętne dalsze trwanie życia według poziomu wykształcenia w 2010 r. Źródło: Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, NIZP-PZH, Warszawa 2012. W 2012 r. oczekiwana długość życia M w PL była niższa niż w UE15 o 6 lat, a K o 3,1 lat i była prawie niezmienna od 2004 r.

1.zakażenia dolnych dróg oddechowych, 2.HIV/AIDS, 3.biegunki,4.udary,5.ch. niedokrwienna serca,6.malaria, 7.powikłania porodowe, 8.gruźlica, 9.zamartwica, 10.niedożywienie 1.ch. niedokrwienna serca, 2.udar, 3.nowotwory: tchawicy, oskrzeli, płuc, 4.alzhaimler i inne ch.otępienne, 5.POChP, 6.zakażenia dolnych dróg oddechowych, 7.rak jelita grubego, 8.cukrzyca, 9.ch.nadciśnieniowa serca, 10.rak piersi Przyczyny zgonów na świecie

System zdrowia Usługi zdrowotne Zarządzanie i przywództwo Personel System finansowania System informacji zdrowotnej Produkty i technologie medyczne

Usługi zdrowotne

Usługi zdrowotne Najbardziej odczuwalny elementem każdego systemu ochrony zdrowia. Świadczenie usług odnosi się do sposobu w jaki pieniądze, personel, sprzęt i leki są połączone, aby umożliwić dostarczanie interwencji zdrowotnych. Usługi zdrowotne obejmują wszystkie usługi związane z: Diagnozowaniem chorób Leczeniem chorób Promocją zdrowia Utrzymaniem zdrowia Przywracaniem zdrowia

Usługi powinny być Dostosowane do specyficznych potrzeb zdrowotnych i specyficznych cech pacjentów Dostępne, czyli udzielane blisko miejsca zamieszkania lub pracy, we właściwym czasie, bez finansowej bariery Punktualne, czyli nieodkładane w czasie, udzielane zgodnie z wyznaczoną porą

Usługi powinny być Ciągłe, czyli udzielane przez tego samego świadczeniodawcę albo przez świadczeniodawcę mającego dostęp do informacji o poprzednich działaniach, w nieprzerwanym cyklu prowadzącym do osiągnięcia celu zdrowotnego. Udzielane z poszanowaniem osobowości i godności osób korzystających, także z okazywaniem troski o ich potrzeby emocjonalne, zapewniające bezpieczeństwo i w sposób zrozumiały dla pacjenta

Usługi powinny być Efektywne, czyli optymalizujące relację między nakładem i efektem, a także przez wybór procedury medycznej oraz ze względu na proporcje stosowania świadczeń zapobiegawczych i leczniczych Skuteczne, czyli prowadzące do osiągnięcia celu zdrowotnego, a wybierane na podstawie empirycznego dowodu

Usługi zdrowotne Poprawa zasięgu i jakości usług zależy od dostępu do kluczowych zasobów oraz tego jak usługi są zorganizowane i zarządzane Celem jest równy dostęp do usług zdrowotnych.

Rezygnacja z usługi zdrowotnej ze względu na koszt w 2013 r.

Usługi zdrowotne (World Health Statistics 2015)

Personel medyczny

Personel medyczny Wystarczająca liczba pracowników Równomiernie rozmieszczony Odpowiednio wykwalifikowany Odpowiadający na oczekiwania Skuteczny w osiąganiu możliwie najlepszego efektu zdrowotnego na miarę dostępnych zasobów i okoliczności Rzetelny Wydajny

Personel medyczny (World Health Statistics 2015)

Liczba personelu medycznego w stosunku do liczby ludności

Liczba praktykujących lekarzy w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2013 r.

Udział lekarze w wieku powyżej 55 lat w 2013 r.

Liczba lekarzy w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w miastach i na terenach wiejskich w 2013 r.

Udział lekarzy wykształconych w innych krajach w 2013 r.

Liczba pielęgniarek w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2013 r.

Udział pielęgniarek wykształconych w innych krajach w 2013 r.

Personel medyczny Według WHO w perspektywie 20 lat, będzie potrzeba ok 40-50 mln nowych pracowników dla systemów ochrony zdrowia.

Produkty i technologie medyczne

Produkty i technologie medyczne Równy dostęp do: produktów medycznych szczepionek technologii: gwarantowanej jakości bezpiecznych skutecznych i efektywnych naukowo uzasadnionych wykorzystywanych efektywnie pod względem kosztów

Usługi zdrowotne (World Health Statistics 2015)

Produkty i technologie medyczne (World Health Statistics 2015)

Szczepienia przeciw grypie osób powyżej 65 roku życia w 2013 r.

Liczba rezonansów magnetycznych i tomografów komputerowych w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców w 2013 r.

System informacji zdrowotnej

System informacji zdrowotnej Zapewniający: pozyskiwanie analizę rozpowszechnianie korzystanie z wiarygodnych i aktualnych informacji na temat: stanu zdrowia ludności uwarunkowań zdrowotnych funkcjonowania systemów zdrowotnych

M-zdrowie W 2017 r. 3,4 mld osób będzie miało smartfona Co druga osoba skorzysta z aplikacji zdrowtnych Obecnie ok 165 tys. aplikacji

Przywództwo i zarządzanie J. Stanfield, National Georaphic, 1987

Przywództwo i zarządzanie Obejmuje: tworzenie strategii działania i efektywny nadzór nad ich realizacją budowanie porozumień i koalicji tworzenie prawa i regulacji zapewnienie odpowiednich systemów motywowania monitorowanie funkcjonowania całego systemu ewaluacja odpowiedzialność współpraca międzysektorowa (zdrowie we wszystkich politykach)

Uwarunkowania polityki zdrowotnej Polityczne ukazujące, jakie miejsce zajmują problemy zdrowotne w działalności władzy ustawodawczej i wykonawczej, w programach partii politycznych, jaki jest stan zorganizowania grup wpływowych w sferze zdrowia

Uwarunkowania polityki zdrowotnej Ekonomiczne związane z ogólną sytuacją gospodarczą, stanem zamożności społeczeństwa oraz wielkością bezrobocia Demograficzne i zdrowotne związane z tendencjami rozwoju ludności, wcześniej realizowanymi działaniami na rzecz zdrowia

System finansowania

System finansowania Dostarcza odpowiednią ilość środków Zapewnia ludziom możliwość korzystania z potrzebnych usług zdrowotnych Zapewnia ochronę przed katastrofą finansową lub zubożeniem związanym z koniecznością samodzielnego płacenia za usługi zdrowotne.

Efektywność system finansowania Makroekonomiczna przeznaczanie na usługi medyczne takiej wielkości środków, która umożliwi zaspokojenie potrzeb zdrowotnych, nie naruszając równowagi ekonomicznej Mikroekonomicznej uzyskiwania najlepszych efektów zdrowotnych i zadowolenia pacjentów przy możliwie niskich kosztach

Finansowanie ochrony Zdrowia Pieniądze zawsze płyną z kieszeni obywateli, Sposób finansowania określa charakter systemu opieki zdrowotnej Budżet podatki ogólne Obowiązkowe ubezpieczenia podatek celowy (im wyższe dochody tym wyższy podatek) Dobrowolne ubezpieczenia prywatne wysokość składki w zależności od zakresu i ryzyka

Wydatki na zdrowie w 2013 r. (% PKB)

Wydatki na zdrowie w 2013 r. (per capita)

Wydatki na zdrowie w 2013 r. według źródła finansowania

Znaczenie systemu finansowania Wydatki na zdrowie stanowią inwestycję w rozwój ludzki, pomyślność i dobrobyt. Lepsze zdrowie przyczynia się aktywniejszego uczestnictwa w rynku pracy oraz rozwoju ekonomicznego. Zdrowie = dobrobyt

Znaczenie systemu finansowania Według WHO: co roku 100 mln osób popada w ubóstwo, a 150 mln doświadcza problemów finansowych ze względu na konieczność płacenia za leczenie z własnej kieszeni (out-of-pocket) 32% wszystkich wydatków na zdrowie na świecie to wydatki z własnej kieszeni pacjentów

Dostępność Dostosowanie wielkości oraz struktury zasobów do wielkości oraz struktury potrzeb populacji Dostosowanie sposobu organizacji procesu udostępniania usług medycznych do możliwości korzystania pacjentów z tych usług

Dostępność Dostosowanie kosztów usług medycznych do zdolności wnoszenia opłat przez pacjentów Dostosowanie rozmieszczenia przestrzennego do skali oraz struktury potrzeb Dostosowanie oczekiwań pacjentów wobec podmiotów świadczących usługi i stopnia spełnienia tych oczekiwań

Dostępność Według WHO na świecie 400 mln ludzi nie ma dostępu do opieki medycznej

Modele systemów opieki zdrowotnej

Opieka zdrowotna w poszczególnych krajach zależy od: Stopnia rozwoju ekonomicznego Ustroju społeczno-politycznego (polityki, nauki i techniki) Tradycji Kultury W efekcie każdy jest wyjątkowy

Modele systemów zdrowia Model Bismarck a system ubezpieczeniowy (1883) Model Beveridge a system zaopatrzeniowy (1948) Model rynkowy oplata za leczenie z wlasnej kieszeni (ok 80% krajow swiata)

W stronę systemu ubezpieczeń Bismarcka Praca dzieci i kobiet w ciąży Praca 10-14 h przez 6 dni w tygodniu, niskie wynagrodzenia, złe warunki pracy Złe warunki życia Niepokoje społeczne

System ubezpieczeń

System ubezpieczeń zdrowotnych Bismarck i system ubezpieczeń zdrowotnych (1883) Obowiązkowe finansowanie przez pracodawców i pracowników, administrowane przez istniejące wcześniej kasy chorych Podobne prawa w Japonii (1922) i gdzie indziej w Europie Kontraktowanie świadczeń lub honoraria za świadczenia Prawo do świadczeń" związane ze statusem pracy Zdrowi pracownicy są bardziej wydajni Łagodzenie niepokojów społecznych Potrzeba zdrowego rekruta Nie miało na celu powszechnego dostępu"

W stronę Narodowej Służby Zdrowia Beveridge a Niedostatek, niewiedza, choroba, brod, bezczynnosc

Narodowa Służba Zdrowia

Narodowa Służba Zdrowia Beveridge i Narodowa Służba Zdrowia (1948) Finansowany z dochodów sektora finansów publicznych, obejmujący wszystkich obywateli Podobny do systemu radzieckiego (Siemaszki), ale dostawcy usług są dużo bardziej niezależni Świadczenia udzielane w ramach pensji lub na zasadzie kapitacji Rozwijane w krajach o względnie wysokich dochodach (a następnie na całym świecie), przejście od ubezpieczenia zdrowotnego jako prawa wynikającego z pracy, do zdrowia jako prawa człowieka lub prawa obywatelskiego Solidarność, troska o spójność społeczną

Porównanie źródło: G. Jasiński, Ochrona zdrowia na świecie, Biuletyn NFZ System ubezpieczeń (Bismarck) Narodowa Służba Zdrowia (Beveridge) środki pochodzą ze składek, przeważnie obowiązkowych, związanych z zatrudnieniem upoważnieni do uzyskiwania świadczeń są wszyscy płacący składki, głównie pracownicy oraz ich rodziny fundusze dysponowane są przez quasi-publiczne, niedochodowe organizacje kasy chorych koszyk świadczeń określony jest przez aktywne wykluczenie niektórych rodzajów usług (m.in. stomatologii lub jej części, fizjoterapii, chirurgii plastycznej) świadczeniodawcy głównie prywatni działający dla zysku (lecznictwo otwarte), lub typu non-profit (szpitale) kontakty płatników ze świadczeniodawcami stawki na kontraktach określone w mechanizmie administracyjno-negocjacyjnym, często jednolite dla całego kraju finansowanie za usługę (fee-for-service) współpłacenie za większość świadczeń środki pochodzą z podatków ogólnych lub innych dochodów państwa upoważnieni do świadczeń są (prawie) wszyscy obywatele kraju fundusze dysponowane są przez centralne (rządowe) lub zdecentralizowane (rządowe lub samorządowe) instytucje administracji publicznej koszyk świadczeń bardzo ogólny i szeroki, w praktyce określony publicznymi inwestycjami świadczeniodawcy głównie publiczni środki alokowane z poziomu centralnego na pośredni (w tym do samorządów) i do świadczeniodawców według centralnie określonych zasad zasady alokacji określane centralnie lub na poziomie regionalnym, w powiązaniu z infrastrukturą i cechami populacji finansowanie kapitacyjne oraz budżety globalne (głównie dla szpitali) współpłacenie marginalne wolny wybór świadczeniodawców, bez gate-keeper a funkcja gate-keeper a, regulowany dostęp do kolejnych szczebli opieki

System wolnorynkowy Zdrowie = Towar UMIESZ LICZYĆ, LICZ NA SIEBIE!

Cecha Podstawa tworzenia Rola państwa Prawo do świadczeń Finansowanie świadczeń Model ubezpieczeniowy (Bismarcka) Ochrona przed skutkami nieprzewidzianych zdarzeń losowych Państwo sprawuje nadzór w ramach tworzonych przez siebie ram prawnych dla funkcjonowania systemu, a instytucje ubezpieczeniowe są niezależne od administracji publicznej Zagwarantowane opłacaniem powszechnych składek ubezpieczenia zdrowotnego Realizowane przez płatników niezależnych od administracji państwowej z obowiązkowych składek uiszczanych przez pracowników i pracodawców Model narodowej służby zdrowia (Beveridg a) Gwarancja socjalnego bezpieczeństwa dla całego społeczeństwa Państwo tworzy prawo gwarantujące zabezpieczenie potrzeb zdrowotnych w ramach uniwersalnego dostępu do świadczeń i roztacza kontrolę nad funkcjonowaniem całego systemu, jest monopolistą zatrudniającym wszystkich świadczeniodawców Zagwarantowane przez państwo na takich samych zasadach dla wszystkich Realizowane przez budżet państwa z podatków ogólnych, centralnych, lokalnych Model wolnorynkowy Współuczestniczenie sektora prywatnego w zabezpieczeniu ochrony zdrowia Państwo tworzy ramy prawne, ale odgrywa ograniczoną rolę i ma ograniczoną kontrolę Wynika z umowy z komercyjnym ubezpieczycielem, w publicznej ochronie zdrowia gwarantowane przez państwo Realizowane przez prywatnych ubezpieczycieli, a w publicznej ochronie zdrowia z podatków źródło: E. Nojszewska, System ochrony zdrowia w Polsce, Warszawa 2011, s. 101.

Który model jest lepszy?

Kierunki zmian w Europie

Czy można utrzymać systemy ubezpieczeniowe? Przemiany demograficzne/proces starzenia się populacji Mniejszy udział aktywnych zawodowo w ogólnej liczbie ludności Obawy o konkurencyjność i zatrudnienie Międzynarodowa rywalizacja o przyciąganie inwestycji i zwiększenie lub utrzymanie zatrudnienia wywiera presję na niższe koszty pracy (niższe podatki związane z pracą) W jaki sposób utrzymać powszechny zasięg ubezpieczeń Dofinansowanie z budżetu państwa (podatków ogólnych) Ograniczać zakres ubezpieczenia Ograniczać dostęp do świadczeń (kolejki, współpłacenie) Ograniczać zasięg ubezpieczeń, ale kogo wykluczyć?

Jakie działania można podjąć? (WHO) Eliminować nieskuteczne i niepotrzebne usługi Zwiększenie racjonalności stosowania leków (w tym kontrola ilości) Przeznaczyć więcej środków na podstawową opiekę zdrowotną i ambulatoryjną opiekę specjalistyczną Inwestowanie w infrastrukturę, której utrzymanie jest mniej kosztowne Zmniejszać ilość usług najmniej efektywnych kosztowo Racjonalizacja kosztów administracyjnych

Szanse dla systemu opieki zdrowotnej Innowacje w organizacji opieki zdrowotnej Gromadzenie danych i technologie informacyjne Tworzenie zdrowego środowiska

Koniec