Układ nerwowy owadów i jego rozwój

Podobne dokumenty
Multimedial Unit of Dept. of Anatomy JU

Wybrane zagadnienia z fizjologii owadów

Narządy zmysłów, skóra

Phylum Arthropoda stawonogi

biologia w gimnazjum OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

Układ nerwowy (II) ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Somatosensoryka. Marcin Koculak

Komórki neurosekrecyjne

Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych.

Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory

Układ nerwowy. Centralny układ nerwowy Mózg Rdzeń kręgowy Obwodowy układ nerwowy Nerwy Zwoje Zakończenia nerwowe

Temat: Budowa i działanie narządu wzroku.

Neurobiologia WYKŁAD 4

Układ nerwowy. /Systema nervosum/

w kontekście percepcji p zmysłów

a/ narząd słuchu b/ narząd statyczny

5. Powstawanie dwulistkowej tarczki zarodkowej. Drugi tydzień rozwoju 107 Zaburzenia w rozwoju w pierwszych dwóch tygodniach...

Skóra. - jest dużym i rozległym narządem, osiąga powierzchnię około 2 m 2. - u dorosłego człowieka waży 4-5 kg, co stanowi 6% masy ciała

Co działa na nerwy rdzeniowi kręgowemu? Marta Błaszkiewicz

Okres zarodkowy (embrionalny) jest to okres rozwojowy człowieka, który trwa od około szóstego lub ósmego dnia, czyli od momentu

Zmysły i czucie DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Zmysły i czucie DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Regulacja nerwowo-hormonalna. 1. WskaŜ strzałkami na rysunku gruczoły i napisz ich nazwy: przysadka mózgowa, tarczyca, jajniki, nadnercza.

Prof. dr hab. Nadzieja Drela Dr Magdalena Markowska ANATOMIA I MORFOLOGIA FUNKCJONALNA CZŁOWIEKA

Wprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103


ØYET - OKO ROGÓWKA (HORNHINNEN)

Komunikacja wewnątrz organizmu

Dr inż. Marta Kamińska

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I SYSTEMY PERCEPCYJNE UKŁAD WZROKOWY ŹRENICA ROGÓWKA KOMORA PRZEDNIA TĘCZÓWKA SOCZEWKI KOMORA TYLNA MIĘŚNIE SOCZEWKI

Układ nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym

FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA

tel:

Tajemnice świata zmysłów oko.

Narządy zmysłów i budowa mózgu ważek w zestawieniu z innymi owadami Sense organs and the construction of the brain of dragonflies in comparison

IRINOTECANUM. Załącznik C.35.a. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA

TEST DO DZIAŁU TEMATYCZNEGO: POZNAJEMY SWÓJ ORGANIZM KLASA IV

Ukła ł d d n e n rwo w w o y w n rządy d zm ysłó ł w

Wybrane zagadnienia z fizjologii owadów

V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY

Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM

Zmysły chemiczne i ich rola w żywieniu

Neurofizjologia WYKŁAD 6

Czucie bólu z zębów człowieka. dr n. med. Marcin Lipski dr n. med. Jarosław Zawiliński

NARZĄD WZROKU

Kresomózgowie 2. Krzysztof Gociewicz

Biologiczne podstawy zachowania WYKŁAD 6

Fizjologia człowieka

Zmysł słuchu i równowagi

Neuroanatomia. anatomia móżdżku i kresomózgowia jądra podstawy układ limbiczny. dr Marek Binder

dr Urszula Sajewicz-Radtke. Specjalistyczna Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna Tęcza w Gdańsku Gdańsk, r.

SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU DOBRZE MIEĆ O(G)LEJ W GŁOWIE. O KOMÓRKACH UKŁADU NERWOWEGO.

Co nam siedzi w głowie?

voice to see with your ears

ZAJĘCIA 1. uczenie się i pamięć mechanizmy komórkowe. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii

POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA

TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK

Wstęp do neuroanatomii. Kacper Łukasiewicz

I PORUSZAM SIĘ, ODDYCHAM I CZUJĘ

Wykorzystanie integracji sensorycznej w usprawnianiu zaburzeń rozwojowych.

Jeden z narządów zmysłów. Umożliwia rozpoznawanie kształtów, barw i ruchów. Odczytuje moc i kąt padania światła. Bardziej wyspecjalizowanie oczy

Wykład 9. ogólne prawa percepcji. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii

5.1. Powstawanie i rozchodzenie się fal mechanicznych.

8. Narządy zmysłów. 1. Budowa i działanie narządu wzroku. 2. Ucho narząd słuchu i równowagi. 3. Higiena oka i ucha

SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU NEUROGENEZA

Wprowadzenie do technologii HDR

Co nam siedzi w głowie?

Arthropoda (stawonogi): uwagi ogólne

Potencjał spoczynkowy i czynnościowy

Barbara Polaczek-Krupa. Ocena grubości warstwy komórek zwojowych siatkówki w okolicy plamki GCL w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta

TEMOZOLOMIDUM. Załącznik C.64. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp.

Podstawy anatomii, wykłady

Morfologia i anatomia owadów Budowa i funkcjonowanie narządów wewnętrznych. Opracował Mgr Łukasz Dylewski

Zarys budowy układu nerwowego. Biologiczne podstawy zachowania KFZiE PŁ 2009/10

DNO ŻOŁ DKA TRZON ŻOŁ DKA UJŚCIE ODŹWIERNIKA ODŹWIERNIK KRZYWIZNA MNIEJSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA KRZYWIZNA WIĘKSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA

Temat: Stawonogi zwierzęta o członowanych odnóżach.

Móżdżek. Móżdżek położony jest w dole tylnym czaszki pod namiotem móżdżku. Sąsiaduje z płatem skroniowym, potylicznym oraz z pniem mózgu.

Pochodzenie, budowa i ważniejsze czynności życiowe pierścienic Scenariusz lekcji w klasie I Liceum Ogólnokształcącego

Sen i czuwanie rozdział 9. Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8

OKO BUDOWA I INFORMACJE. Olimpia Halasz xd Bartosz Kulus ; x

Fizjologia zmysłów. Jacek Francikowski Katedra Fizjologii Zwierząt i Ekotoksykologii Uniwersytet Śląski w Katowicach

owadów Receptory czuciowe owadów

Podstawowe zagadnienia. Mgr Monika Mazurek Instytut Psychologii Uniwersytet Jagielloński

BROSZURA INFORMACYJNA DLA PACJENTA

Kilka informacji o widzeniu

Budowa i rodzaje tkanek zwierzęcych

Drgania i fale sprężyste. 1/24

Co to są wzorce rytmów?

Czynność rdzenia kręgowego Odruch

Fal podłużna. Polaryzacja fali podłużnej

Dr inż. Krzysztof Petelczyc Optyka Widzenia

CZYNNOŚĆ BŁĘDNIKA, MECHANORECEPTORÓW I BÓL A D R I A N A S C H E T Z

Biologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku

Anatomia mózgu. Kacper Łukasiewicz

Autonomiczny i Ośrodkowy Układ Nerwowy

Określanie wieku. Określanie wieku. Określanie wieku. powierzchnia uchowata. Faza 2: Wiek 25-29; zmniejszone pofalowanie ale zachowany młody wygląd

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I UKŁADY WYKONAWCZE SYSTEM MOTORYCZNY. SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne

Rozkład materiału klasa III (drugi podręcznik)

Tkanka nerwowa. Komórki: komórki nerwowe (neurony) sygnalizacja komórki neurogleju (glejowe) ochrona, wspomaganie

Podział komórkowy u bakterii

Transkrypt:

Układ nerwowy owadów i jego rozwój

Schemat budowy układu nerwowego owadów Trzy główne obszary 1. Centralny ukł. nerwowy a. Łańcuszek brzuszny b. Mózg Tendencja do zmniejszania liczby zwojów nerwowych

Mózg

Schemat budowy układu nerwowego owadów Trzy główne obszary 1. Centralny ukł. nerwowy a. Łańcuszek brzuszny b. Mózg 2. Wisceralny układ nerwowy a. Układ stomatogastryczny - zwój frontalny - zwój potyliczny (hypocerebralny) - corpora cardiaca - corpora allata

Schemat budowy układu nerwowego owadów Trzy główne obszary 1. Centralny ukł. nerwowy a. Łańcuszek brzuszny b. Mózg 2. Wisceralny układ nerwowy a. Układ stomatogastryczny - zwój frontalny - zwój potyliczny (hypocerebralny) - corpora cardiaca - corpora allata b. Brzuszny układ wisceralny, jelito, serce, układ oddechowy c. Układ gonowy (kaudalny)

Schemat budowy układu nerwowego owadów Trzy główne obszary 1. Centralny ukł. nerwowy a. Łańcuszek brzuszny b. Mózg 2. Wisceralny układ nerwowy a. Układ stomatogastryczny - zwój frontalny - zwój potyliczny (hypocerebralny) - corpora cardiaca - corpora allata b. Brzuszny układ wisceralny c. Układ gonowy (kaudalny) 3. Peryferyczny układ nerwowy

Peryferyczny układ nerwowy narządy zmysłów u owadów Zewnętrzne narządy zmysłów: -Różnicują się z włosków, szczecinek (setae) Zbudowane z komórek włosowych, tormogenowych i neuronu bipolarnego Ze względu na kształt klasyfikowane jako sensilla: Trichoidalne (włoskowe) Pręcikowe (pręciki zagłębione) Trichoidalne Pręcikowe Płytkowe Płytkowe

Peryferyczny układ nerwowy narządy zmysłów u owadów Sensilla Trichoidalne Płytkowe Pręcikowe

Mechanoreceptory Proprioreceptory zewnętrzne; dotyk, bodźce kierunkowe Sensille trichoidalne (np. cerci, wrażliwe na kierunek bodźca) Płytki z włoskami u podstawy czułków

Mechanoreceptory Proprioreceptory wewnętrzne Narządy chordotonalne Narząd subgenualny między udem i golenią; kierunek ruchu, położenie Narząd Johnstona u podstawy anten; szybkość wiatru, drgania powietrza - dźwięk Narządy tympanalne bodźce dźwiękowe; komunikacja, ucieczka, lokalizacja ofiar

Mechanoreceptory narządy tympanalne, położenie

Chemoreceptory Węchowe chemoreceptory wrażliwe na substancje lotne (bardzo niskie stężenia; wysoka specyficzność feromony płciowe, agregacyjne, oznaczanie tras wędrówki) Smakowe substancje płynne (wysokie stężenia; mała specyficzność)

Fotoreceptory Oczy złożone złożone z 10 do 20 000 ommatidiów; budowa: aparat dioptryczny, aparat receptorowy Stemmata przyoczka boczne Stemmata wielokrotne Rhabdom sztyft otoczony komórkami siatkówki

Oczy apozycyjne i superpozycyjne apozycyjne superpozycyjne

Oczy superpozycyjne działają wydajniej

Różnicowanie centr. układu nerwowego w czasie rozwoju zarodkowego W stadium 5 różnicuje obszar neurogeniczny z wyspecjalizowanej ektodermy Podzielony jest na część brzuszną (wentralną) i głowową (procefaliczną) Obszar neurogeniczny oddziela od mezodermy pas komórek zwany mezektodermą odpowiedzialny za tworzenie neuroblastów w późniejszym rozwoju Do 9 stadium w obszarze procefalicznym różnicują płaty wzrokowe (optic lobes), których rozwój przebiega niezależnie od centralnej części mózgu Obszar neurogeniczny różnicuje nie tylko w neuroblasty, ale też w ektodermę brzuszną i głowową

Różnicowanie centr. układu nerwowego w czasie rozwoju zarodkowego Wkrótce po gastrulacji stadium 8 neurogeniczny obszar brzuszny zwiększa swoją objętość a komórki epidermy grzbietowej dzielą się ciągnąc za sobą obszar neurogeniczny W stadium 9 neuroblasty oddzielają się od ektodermy (delaminacja) proces jest 3 etapowy SI (dwa rzędy po każdej ze stron zarodka), SII (uzupełnianie przestrzeni pomiędzy neuroblastami pierwszej fali), SIII (ostateczne pozycjonowanie neuroblastów stadia 10-11)

Różnicowanie centr. układu nerwowego w czasie rozwoju zarodkowego Po segregacji neuroblasty zaczynają się dzielić ich jądra ustawiają się prostopadle do osi zarodka; 8 fal podziałów Komórki potomne powstające podczas podziałów neuroblastów nazywają się macierzystymi (matczynymi) komórkami zwojów (gmc); układają się między neuroblastami i mezodermą Macierzyste komórki zwojów dzielą się tylko raz dając dwa neurony, co skutkuje zwiększaniem grubości warstwy neuronalnej Dochodzi do tworzenia się bruzd przyporządkowujących grupy komórek neuronalnych do poszczególnych segmentów Mezektoderma traci kontakt z powierzchnią ciała; komórki mezektodermy w miejscach przewężeń stają się prekursorami neuronalnymi (z których powstają zarówno neurony jak i komórki glejowe)

Różnicowanie centr. układu nerwowego w czasie rozwoju zarodkowego Do końca stadium 13 formują się pęcherzyki ektodermalne usytuowane pod tworzącym się mózgiem (przytwierdzone są do bazalnej części mózgu) Komórki tych pęcherzyków utworzą płaty wzrokowe przez cały czas rozwoju wykazują cechy bliższe epidermie niż komórkom nerwowym

Różnicowanie centr. układu nerwowego w czasie rozwoju zarodkowego Różnicowanie neuronów rozpoczyna się od stadium 13. Tworzą się aksony, a z nich formowane są nerwy. Włókna podłużne tworzą konektywy, poprzeczne tworzą dwie komisury (w każdym segmencie kontaktujące się z komórkami mezektodermy glejowymi położonymi centralnie). Aksony opuszczające CNS tworzą nerwy przednie (dłuższe) i tylne (krótsze).

Różnicowanie centr. układu nerwowego w czasie rozwoju zarodkowego Od stadium 14 do 17 dochodzi do kondensowania (scalania) układu nerwowego. Zanikają typowe dla wcześniejszych stadiów zagłębienia oddzielające poszczególne zwoje

Różnicowanie centr. układu nerwowego w czasie rozwoju zarodkowego 11 13 17 nb-neuroblasty gmc- macierzyste komórki zwojów mec-mezektoderma mp- prekursory neuronalne co- komisury cn- konektywy pn- aksony czuciowe

Różnicowanie centr. układu nerwowego w czasie rozwoju larwalnego i poczwarkowego Liczba neuroblastów u larwy jest podobna jak u zarodka pod koniec jego rozwoju; zajmują powierzchnię mózgu i zewnętrzną stronę łańcuszka nerwowego Neuroblasty dzielą się w sposób analogiczny jak w rozwoju embrionalnym dają początek presumptywnym neuronom form dorosłych (te nie różnicują aż do stadium późnej poczwarki) W czasie rozwoju larwalnego rozrastają się pęcherzyki tworzące płaty wzrokowe; w poczwarce różnicują blaszki zwojowe (lamina, medula i lobula)

Różnicowanie centr. układu nerwowego w czasie rozwoju poczwarkowego Do mózgu dołączają zwoje nadprzełykowe i podprzełykowe Zwoje brzusznego łańcuszka nerwowego zlewają się w zwój tułowiowoodwłokowy

Różnicowanie obwodowego układu nerwowego w czasie rozwoju zarodkowego Prekursory sensilli pojawiają się w stadium 11 (są to różnicujące komórki epidermalne) Proces ich powstawania jest zbliżony do neuroblastów CNS Prekursory sensilli dzielą się 2-3 krotnie Tworzą 3 typy komórek: bipolarny neuron czuciowy; trzy komórki wspomagające; komórka pochwy towarzysząca aksonowi (niektóre sensille budowane są przez więcej niż jeden neuron; bilolarny neuron ma zakończenia w CNS Taki schemat powstawania mają wszystkie narządy zmysłów larw Różnicowanie sensilli kończy się w stadium 17 rozwoju zarodkowego

Różnicowanie obwodowego układu nerwowego w czasie rozwoju larwalnego i poczwarkowego Podczas rozwoju larwalnego układ obwodowy praktycznie się nie zmienia W czasie metamorfozy wszystkie sennsille larwy ulegają degeneracji; układ obwodowy ulega przemodelowaniu; nowe sensille powstają z epidermy dysków imaginalnych Podczas tworzenia układu obwodowego dorosłej formy włókna nerwowe (aksony) biegną tymi samymi szlakami co u larwy

Lokalizacja narządów zmysłów u owada po linieniu imaginalnym

Różnicowanie układu stomatogastrycznego w czasie rozwoju larwalnego Z nabłonka grzbietowej strony przełyku wyróżnicowują 3 populacje komórek początek zwoju frontalnego, zwoju potylicznego i zwoju wentralnego (żołądkowego) Konektywy okołoprzełykowe otaczaja przełyk i łączą się z tritocerebrum Rozdzieleniu trzech zwojów towarzyszy wytworzenie gruczołu kolistego

Koniec