2.1. Dane administracyjne Gmina Czerwonak jest gminą wiejską połoŝoną w północnej części Województwa Wielkopolskiego, na terenie NiŜu Wielkopolski. Administracyjnie gmina naleŝy do Powiatu Poznańskiego. Północną granicę gminy stanowi gmina Murowana Goślina. Od południa graniczy z miastem Poznaniem, a od wschodu z gminami Pobiedziska oraz Swarzędz. Od zachodu Czerwonak graniczy z gminą Suchy Las. Granice przestrzenne gminy od zachodu wyznacza rzeka Warta, a od wschodu tereny Puszczy Zielonki. Całą gminę moŝna podzielić na trzy zróŝnicowane pod względem funkcjonalnym części: wzdłuŝ południowo-wschodniej granicy: pas terenów uŝytkowanych rolniczo, z przewagą dobrych gleb. W tej części znajdują się wsie: Kicin, Kliny, Mielno oraz Dębogóra; zwarty kompleks obszarów leśnych w środkowej i północno-wschodniej części gminy: zajmuje około 40% powierzchni gminy; tereny pozostałe- pas między Wartą a obszarami leśnymi od Koziegłów do Szlachęcina: pełnią funkcję głównie mieszkaniową, usługowo-produkcyjną oraz rekreacyjną. Gmina podzielona jest na 11 sołectw. Pod względem powierzchni największe z nich to:, Bolechowo, Kliny oraz Czerwonak. Całkowita powierzchnia gminy wynosi 82,59 km 2. Spośród gmin wiejskich Powiatu Poznańskiego, Gmina Czerwonak charakteryzuje się dość wysokim stopniem urbanizacji. Ogólna liczba ludności zamieszkująca teren gminy w 2009 roku (stan na 31.01.2009 r.) wynosiła 24.092 osób, a gęstość zaludnienia wynosiła 291 osób na km 2. Gminę Czerwonak charakteryzuje dynamiczny rozwój gospodarki, niski poziom bezrobocia oraz szybki przyrost liczby ludności. 18
Gmina naleŝy do sześciu stowarzyszeń międzygminnych zajmujących się m. in. tematyką ochrony Puszczy Zielonki, rozwoju turystyki i rekreacji, transportu i komunikacji. Gmina Czerwonak ze względu na swoja lokalizację, stała się częścią aglomeracji poznańskiej pełniąc funkcję zaplecza mieszkaniowego stolicy Wielkopolski. PołoŜenie Gminy obrazuje rysunek 1. Rys.1. PołoŜenie geograficzne Gminy Czerwonak Gmina Czerwonak w grudniu 2000 roku, przystąpiła do Międzygminnego Związku Puszcza Zielonka, którego głównym celem jest ochrona środowiska naturalnego. Na Międzygminny Związek Puszcza Zielonka składa się 6 gmin, leŝących w obrębie Parku Krajobrazowego tj. : Czerwonak, Kiszkowo, Murowana Goślina, Pobiedziska, Skoki oraz Swarzędz. Siedziba związku znajduje się na terenie Gminy Murowana Goślina. 19
2.2. PołoŜenie fizycznogeograficzne Zgodnie z fizycznogeograficzną regionalizacją Polski wg Kondrackiego (1994) Gmina Czerwonak pod względem ukształtowania terenu połoŝone jest na obszarze naleŝącym do: makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego; mezoregionu Pojezierza Gnieźnieńskiego; mezoregionu Poznańskiego przełomu Warty. Obszar Gminy znajduje się w większości w strefie zlodowacenia północnopolskiego w zasięgu lądolodu fazy pomorskiej, poznańskiej, poznańskodobrzyńskiej i leszczyńskiej, a niewielka jego część pokryta jest przez utwory związane ze zlodowaceniem środkowopolskim. Powierzchnie Gminy pokrywają urozmaicone utwory czwartorzędowe plejstoceńskie, neoplejstoceńskie oraz holoceńskie, których miąŝszość sięga do 100 m, a miejscami zalegają utwory trzeciorzędowe pochodzące z neogenu (miocen). 2.3. Warunki klimatyczne Warunki środowiskowe analizowanego obszaru w duŝym stopniu są zaleŝne od warunków fizjograficznych. W zaleŝności od połoŝenia geograficznego kształtują się warunki przyrodnicze oraz klimatyczne danego obszaru. Gmina Czerwonak leŝy w środkowowielkopolskim regionie klimatycznym, charakteryzującym się klimatem umiarkowanym. Cechuje się wczesną i cieplejszą wiosną i latem oraz łagodną zimą z nietrwałą pokrywą śnieŝną. Na terenie gminy istnieje przewaga wpływów oceanicznych związanych z globalną cyrkulacją mas powietrza, napływającego z nad Atlantyku oraz basenu Morza Śródziemnego. W regionie tym częściej niŝ w innych notowane są przypadki występowania pogody bardzo ciepłej i jednocześnie pochmurnej bez opadów. Dni z taką pogodą jest przeciętnie około 39 w roku. Mniej liczne są dni ciepłe umiarkowane z duŝym zachmurzeniem bez opadów, jest ich około 11,6. Nieco liczniejsze w tym regionie są dni z przymrozkową pogodą tj. bardzo chłodną, z duŝym zachmurzeniem oraz opadami. Stosunki klimatyczne w tym regionie są kształtowane przez napływające masy powietrza polarno-morskiego (52%), polarno-kontynentalnego (28%), arktycznego (6%) 20
oraz zwrotnikowego (7%). Średnia roczna temperatura powietrza na terenie gminy wynosi około 8 C, w tym dla półrocza zimowego (od X do III ) około 1,5-2 C, a dla półrocza letniego (od IV do IX) około 15 C. Dobowa temperatu ra w najcieplejszym miesiącu jakim jest lipiec wynosi 18 C. Okres wegetacyjny na terenie gminy trwa około 220 dni. Dominujące są wiatry wiejące z kierunku zachodniego, najczęściej w okresie od czerwca do września. Na terenie gminy występują takŝe wiatry południowo zachodnie, wiejące jesienią oraz zimą gdzie ich średnia prędkość wynosi około 4 m/s. Olbrzymi wpływ na kształtowanie się klimatu na terenie Gminy Czerwonak ma połoŝenie geograficzne gminy, a przede wszystkim bliskie sąsiedztwo duŝej aglomeracji jakim jest miasto Poznań. Na obszarze gminy występują takŝe tereny charakteryzujące się określonym mikroklimatem, a są to: Puszcza Zielonka charakteryzująca się klimatem leśnym; Koziegłowy, a zwłaszcza połoŝony w dolinie Warty Czerwonak - w miejscowościach z silnie rozwiniętym przemysłem klimat miejski;, Mielno oraz Kicin charakteryzujące się klimatem polnym. Szczegółowe parametry klimatyczne na terenie gminy przedstawia tabela 1. Tabela 1. Parametry klimatyczne na terenie Gminy Czerwonak Parametr Wartość Średnia roczna temperatura powietrza [ o C] 8 Średni roczny opad [mm] 500-550 Średnie roczne zachmurzenie nieba [%] 60-76 Średnia prędkość wiatru [m/s] 4 Okres wegetacyjny (w roku) 220 Liczba dni z mroźnych w ciągu roku 30-50 Liczba dni z przymrozkami 100-110 21
2.4. UŜytkowanie terenu Gmina Czerwonak pod względem uŝytkowania terenu charakteryzuje się dość znacznym udziałem uŝytków rolnych których powierzchnia zajmuje około 3.716 ha. Znaczny teren gminy zajmują takŝe uŝytki leśne i grunty zadrzewione o łącznej powierzchni 3.410 ha. Analizowany obszar charakteryzuje takŝe najniŝszy procent wód. Strukturę uŝytkowania gruntów na terenie gminy, na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Gminy przedstawiono w tabeli 2 oraz na rysunku 2. Tabela 2. Wykaz gruntów na terenie Gminy Czerwonak Rodzaje gruntów Powierzchnia ewidencyjna [ha] UŜytki rolne 3.716,0 UŜytki leśne oraz grunty zadrzewione 3.410,0 Grunty zabudowane i zurbanizowane 827,4 Wody 99,1 NieuŜytki 173,4 Pozostałe grunty 33,1 Powierzchnia ogólna 8.259 Rys 2. Struktura uŝytkowania gruntów na terenie Gminy Czerwonak UŜytki rolne 10,0% 1,2% 2,1% 0,4% 45,0% UŜytki leśne oraz grunty zadrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane Wody NieuŜytki 41,3% Pozostałe grunty 22
Struktura gruntów wskazuje na charakter rolniczy gminy, bo aŝ 45 % jej powierzchni stanowią uŝytki rolne. Stopień zalesienia jest znacznie powyŝej średniej dla województwa (25%) i powyŝej średniej dla Polski (29,2%). 2.5. Uwarunkowania gospodarcze 2.5.1. Podmioty gospodarcze Zgodnie z danymi uzyskanymi z urzędu, ilość zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na terenie Gminy Czerwonak w 2007 roku wynosiła 2.123. W okresie od 2003 do 2007 roku moŝna zauwaŝyć wzrost gospodarczy ze względu na dynamikę liczby powstających firm. Strukturę rozwoju gospodarczego na terenie gminy w latach 2003-2007 przedstawia tabela 3. Tabela 3. Struktura rozwoju gospodarczego według ewidencji REGON na terenie gminy Jednostki zarejestrowane w systemie Lata REGON ogółem 2003 2004 2005 2006 2007 Gmina Czerwonak 2.254 2.268 2.200 2.318 2.123 Strukturę podmiotów gospodarczych na terenie gminy ze względu na rodzaj branŝy prezentuje rysunek 3. Rys 3. Podmioty gospodarcze wg rodzaju branŝy 13,0% 5,6% 4,4% przemysł i wytwórstwo oświata, ochrona zdrowia usługi transport, komunikacja 34,4% 9,0% 33,6% handel, naprawy budownictwo 23
Do największych firm na terenie gminy naleŝą: Solaris, ul. Obornicka 46 Bolechowo Osiedle; Presstern Sp. z o. o., ul. Obornicka 1, Bolechowo; Fabryka papieru i tektury, ul. Gdyńska 131, Czerwonak; Star Pipe Polska, ul. Gdyńska 51, Czerwonak; VOX Chemia, ul. Gdyńska 143, Czerwonak; YORK, ul. Poznańska 1, Bolechowo; Guma Bolechowo, ul. Poznańska 1, Bolechowo k/ Poznania; First Recycling Poznań, ul. Gdyńska 131, Czerwonak; Lemar, ul. Gdyńska 99, Czerwonak; Energetyka Poznań, ul. Gdyńska 83, Czerwonak; Hawle, ul. Piaskowa 9, Koziegłowy; Ulmar, ul. Gdyńska 21, Czerwonak; Transkom Sp. z o. o., ul. Piaskowa 1, Czerwonak; Zakłady Drobiarskie Koziegłowy, ul. Piaskowa 3, Koziegłowy k/ Poznania; Na terenie gminy istnieje teŝ duŝa ilość podmiotów o charakterze handlowym i usługowym, których działalność oparta jest o świadczenie usług mieszkańcom. 2.5.2. Gospodarka rolna Znaczenie rolnictwa na terenie gminy jest bardzo duŝe. Funkcja ta jest wypadkową wielu uwarunkowań, gdzie do najwaŝniejszych naleŝą uwarunkowania przestrzenne, własnościowe i przyrodnicze. Na terenie gminy znajduje się 3.716 ha uŝytków rolnych, co stanowi około 45 % ogólnej powierzchni gruntów gminy. Większość uŝytków rolnych na terenie Gminy Czerwonak to grunty orne, zajmują one około 81,9 % powierzchni upraw. Strukturę uŝytkowania gruntów rolnych na terenie gminy przedstawia rysunek 4. 24
Rysunek 4. Struktura uŝytkowania gruntów rolnych na terenie Gminy Czerwonak 5,2% 1,3% 3,2% 6,2% 0,8% 1,4% Grunty orne Grunty pod stawami Grunty pod rowami Grunty rolne zabudowane Pastwiska Łąki 81,9% Sady Na terenie Gminy znajduje się 379 gospodarstw rolnych (stan na 04.02.2009 r.). Zdecydowana większość z nich (nieco ponad 73%) to gospodarstwa małe, o areale od 1 do 5 ha. DuŜych gospodarstw (powyŝej 15 ha) jest w Gminie 22, co stanowi 5,8% ogólnej ich liczby. Gospodarstwa te zajmują jednocześnie blisko 45% powierzchni ogólnego areału. Jedne z większych to Przedsiębiorstwo Ogrodnicze Owiplant w ch oraz Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Bolechowie. Dokładną strukturę gospodarstw rolnych według powierzchni prezentuje tabela 4. Tabela 4. Struktura gospodarstw rolnych na terenie Gminy Czerwonak Powierzchnia gospodarstw rolnych [ha] Gmina Czerwonak 1-2 2-5 5-7 7-10 10-15 pow. 15 Ilość gospodarstw 41,9 31,4 7,4 7,4 6,1 5,8 rolnych [%] Powierzchnia gospodarstw rolnych [%] 9,5 16,3 7,1 10,1 11,9 45,1 Szczegółowe dane dotyczące rodzaju upraw na terenie Gminy Czerwonak prezentuje rysunek 5. 25
Rysunek 5. Struktura upraw na terenie Gminy Czerwonak Pszenica ozima Pszenica jara 27,9% 21,8% 4,8% 2,7% 0,7% 0,4% 3,5% 2,6% 5,6% 15,3% 1,5% 4,6% 2,3% 6,3% śyto Jęczmień ozimy Jęczmień jary Owies PszeŜyto ozime Mieszanki zboŝowe Kukurydza na zielonk Ziemniaki Okopowe pastewne Warzywa gruntowe Odłogi i ugory Pozostałe Gmina Czerwonak jest gminą o charakterze rolniczym, gdzie około 46% powierzchni zasiewów stanowią zboŝa. Pozostałe uprawy to przede wszystkim ziemniaki, kukurydza itd. Bezpośredni wpływ na rodzaj upraw oprócz jakości gleb ma równieŝ produkcja zwierzęca prowadzona na terenie gminy. Szczegółowe dane dotyczące produkcji zwierzęcej prowadzonej na terenie Gminy Czerwonak przedstawia tabela 5. Tabela 5. Produkcja zwierzęca na terenie Gminy Czerwonak Rodzaj hodowli Liczba pogłowia Drób 94.200 Świnie 990 Krowy 55 Konie 53 Kozy 38 26
2.6. Uwarunkowania społeczne 2.6.1. Procesy demograficzne Gminę Czerwonak zamieszkuje 24.092 osób na powierzchni wynoszącej 82,59 km 2 (dane z dnia 31.01.2009 r.). Gęstość zaludnienia na terenie gminy w 2009 roku wynosiła około 291 M/km 2. Szczegółowy przebieg procesów demograficznych na analizowanym obszarze w latach 2004-2007 zgodnie z danymi z Głównego Urzędu Statystycznego w Poznaniu przedstawia tabela 6. Tabela 6. Liczba mieszkańców na terenie Gminy Czerwonak w latach 2004-2007 Lata Ludność Ludność ogółem Kobiety MęŜczyźni 2004 22.999 11.728 11.271 2005 23.481 11.983 11.498 2006 23.908 12.187 11.721 2007 24.525 12.523 12.002 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Odział w Poznaniu Ilość ludności Gminy Czerwonak w stosunku do lat poprzednich wzrosła, a co za tym idzie odnotowano wzrost gęstości zaludnienia. Ponadto zauwaŝa się niewielką przewagę kobiet w stosunku do liczby męŝczyzn. Gęstość zaludnienia na terenie Gminy Czerwonak na przestrzeni lat 2003-2007 charakteryzowała się dodatnią dynamiką. Szczegółowe dane dotyczące jej wzrostu przedstawia wykres 1. Wykres 1. Gęstość zaludnienia na terenie Gminy Czerwonak 300 296 290 284 289 280 278 270 260 2004 2005 2006 2007 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Oddział w Poznaniu 27
ZróŜnicowanie ludności pod względem wieku na terenie gminy w latach 2004-2007 przedstawia tabela 7. Tabela 7. Struktura ludności na terenie Gminy Czerwonak wg wieku w latach 2004-2007 Rok Liczba ludności wg określonych Ludność grup wiekowych ogółem przedprodukcyjnym produkcyjnym poproducyjnym 2004 22.999 4.001 17.100 1.898 2005 23.481 3.957 17.563 1.961 2006 23.908 3.973 17.841 2.094 2007 24.525 4.024 18.286 5.215 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Odział w Poznaniu ZauwaŜa się wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym, natomiast liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym utrzymuje się mniej więcej na tym samym poziomie. Grupa osób w wieku produkcyjnym wzrasta, jednak w związku z coraz to nowymi rocznikami wkraczającymi na rynek pracy, przy wzrastającym przyroście naturalnym moŝna spodziewać się wzrostu liczby osób w tej grupie. Do podstawowych czynników kształtującymi rzeczywisty przyrost ludności są przyrost naturalny oraz saldo migracji. Wartości powyŝszych wskaźników demograficznych przedstawia tabela 8. Tabela 8. Migracje i ruch naturalny ludności na terenie Gminy Czerwonak Lata Napływ Odpływ Przyrost naturalny Saldo ludności ludności migracji ogółem ogółem Kobiety MęŜczyźni Ogółem 2004 622 337 285 74 33 107 2005 731 348 383 64 76 140 2006 663 393 270 82 57 139 2007 857 383 474 82 65 147 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Oddział w Poznaniu 28
2.6.2. Struktura bezrobocia Dokonujące się w ostatnich latach przekształcenia strukturalne i gospodarcze miały ogromny wpływ na sytuację ekonomiczną ludności. Wśród głównych przyczyn bezrobocia naleŝy wymienić: restrukturyzację gospodarki (likwidacja miejsc pracy), brak wystarczającej liczby ofert dla absolwentów szkół, regres gospodarczy w sektorze rolniczym i innych gałęziach gospodarki, brak kapitału inwestycyjnego zarówno własnego jak i obcego oraz zasobów kapitału. Stopa bezrobocia w województwie wielkopolskim wg Głównego Urzędu Statystycznego w Poznaniu wynosi 7%. Szczegółowe dane dotyczące ilości bezrobotnych na terenie Gminy Czerwonak w latach 2003-2008 prezentuje wykres 2. Wykres 2. Bezrobocia na terenie Gminy Czerwonak 1000 800 600 849 826 785 592 400 200 300 182 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Poznaniu W latach 2003-2008 obserwuje się znaczny spadek ilości osób bezrobotnych na terenie gminy. Ilość osób bezrobotnych na terenie gminy na dzień 30 września 2008 roku wynosiła 182 osoby. Szczegółowe dane dotyczące bezrobocia na terenie Gminy Czerwonak w latach 2007-2008 obrazuje tabela 9. 29
Tabela 9. Bezrobotni wg płci na terenie Gminy Czerwonak Lata Liczba osób Ogólna Kobiety % MęŜczyźni % 2007 330 206 68,6 124 31,4 2008* 182 105 57,7 77 42,3 * dane z września 2008 roku Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Poznaniu Sytuacja kobiet na rynku pracy jest bardzo trudna, jest ich relatywnie coraz więcej, niŝsza jest rotacja i dłuŝej pozostają bez pracy. 2.7. Walory kulturowe Na terenie Gminy Czerwonak znajdują się liczne zabytki architektoniczne. Większość z zachowanych zabytków to przykłady typowego budownictwa wiejskiego. Do najwaŝniejszych zabytków zalicza się pocysterski klasztor w ch. Klasztor ten został wybudowany w latach 1242-1252 przez księcia Przemysława oraz jego brata księcia Bolesława PoboŜnego. Kościół wybudowano dla sióstr pochodzących z Trzebnicy, przeznaczony był dla nich w celu prowadzenia szkoły Ŝeńskiej na jego terenie. Majątek klasztorny w ciągu wieków znacznie się powiększył, dzięki licznym darowiznom. Obejmował on równieŝ okoliczne wsie tj. Barcinek, Biedrusko, Bolechowo, Chludowo, Czerwonak, Dębogóra, Miękowa, Radojewo, Radzim, Skorzęcin Trzuskotowo oraz Wierzonka. Innym zabytkiem na terenie gminy jest klasycystyczny pałac rodziny von Treskow w ch. Pałac połoŝony jest na terenie XIX wiecznego parku, obecnie jest dość zaniedbany. Został wybudowany w latach 1804-1806 przez Ottona von Treskowa, ówczesnego właściciela Owińsk. Właścicielami pałacu do II Wojny Światowej byli spadkobiercy von Treskow. Po wojnie w pałacu mieściła się szkoła oraz przedszkole. W ścianie frontowej pałacu znajduje się centralny ryzalit, poprzedzony portykiem z czterema kolumnami doryckimi, które podtrzymują balkon. Na piętrze znajduje się obszerna sala, która rozciąga się na całą szerokość pałacu. Od 2002r. właścicielem pałacu oraz okalającego go parku jest Gmina. Corocznie od 2004r. prowadzone są prace porządkowe oraz nasadzenia na terenie parku. W latach 2006-2007 wyremontowane zostały dwie bramy wjazdowe do pałacu. Renowacja bram 30
była sfinansowana z BudŜetu Gminy, Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska oraz z dotacji Unii Europejskiej. Całkowity koszt remontu bram wyniósł 580.000 zł. Drewniany kościół pw. Św. Józefa w Kicinie to takŝe imponujący zabytek Gminy. Kościół mieści się na wzgórzu w centralnej części wsi Kicin. Powstał on na miejscu wcześniejszego Kościoła pw. Wszystkich Świętych, którego początki sięgają prawdopodobnie XIII w. W 1749 roku budowla ta została rozebrana, a na jej miejscu wzniesiono nową w 1751 roku. Zbudowana została z drewna na wzór pierwszej budowli, a ufundowana przez Kapitułę Poznańską. Nowo wybudowany Kościół został konsekrowany przez biskupa Józefa Kierskiego w Kicinie, który był dawnym proboszczem i głównym fundatorem powstałego kościoła. Od kilku lat prowadzone są prace renowacyjne na terenie kościoła. Elementy kultury materialnej w postaci zabytków gminy wpisane do rejestru zabytków znajdujące się pod ochroną konserwatorską przedstawia tabela 10. Tabela 10. Zabytki Gminy Czerwonak Miejscowość Bolechowo Bolechowo Kicin Trzaskowo Trzaskowo Rodzaj chronionego zabytku Pałac Park Kościół Św. Józefa Browar Budynek poklasztorny Cysterek Dawna plebania Dom tzw. Dom Dyrektora Freski na sklepieniach i kopule kościoła paraf. Kościół Św. Mikołaja Kościół poklasztorny Św. Jana Chrzciciela Pałac, bramy wjazdowe Park Park poklasztorny Zespół budynków dawnego szpitala psychiatrycznego Dwór Park 2.8. Turystyka i rekreacja Ze względu na otoczenie gminy lasami Puszczy Zielonki, jej teren jest bardzo atrakcyjny krajobrazowo i turystycznie. Miejscowości połoŝone na terenie Gminy stanowią doskonały punkt początkowych tras wycieczkowych przez Puszczę Zielonkę. Miejsca w 31
których najlepiej zacząć wędrówkę to Czerwonak,, Kicin oraz Miękowo. Z tych miejscowości wychodzą szlaki w kierunku Dziewiczej Góry- najciekawszego miejsca w Puszczy Zielonce. Dziewicza Góra jest to jedno z najwyŝszych wzniesień środkowo-poznańskiej moreny czołowej, a jej wysokość wynosi 143 m n.p.m. W jej okolicach spotkać moŝna wiele rzadkich okazów roślinności takich jak dzwonecznik wonny, pełnik europejski, tujowiec i wiele innych. Na szczycie Dziewiczej Góry stanęła 40 metrowa wieŝa, wyposaŝona w specjalną platformę widokową. Pomimo, Ŝe szczyt Dziewiczej Góry to tzw. strefa A ochrony rezerwatowej Nadleśnictwo otrzymało pozwolenie na budowę od Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody, a część kosztów pokrył Fundusz Ochrony Środowiska. Dzięki wybudowanemu punktowi widokowemu moŝna oglądać przepiękną panoramę rozciągającego się krajobrazu gminy. Na obszarze Gminy Czerwonak, w miejscowości, w odrestaurowanej bramie pałacu rodziny von Treskow znajduje się Punkt Informacji Turystycznej, gdzie moŝna się dowiedzieć wielu ciekawych rzeczy na temat atrakcji gminy, zakupić przewodniki oraz mapy. Przez teren gminy przebiegają historyczne szlaki: kościołów drewnianych, cysterski i pielgrzymkowy Ottona III, na których zachowały się historyczne budowle, m.in. kościoły, pałac, browar. Gmina Czerwonak posiada równieŝ wspaniałe warunki do uprawiania sportu i rekreacji. SłuŜą temu nowo wybudowana Hala Sportowa w Czerwonaku doskonale wyposaŝona do sportów walki, 1 stadion i 5 boisk piłkarskich, kort tenisowy. Najnowszymi atrakcjami są aqua park (z basenem sportowym o dł. 25 m i 6 torami, brodzikiem, zjeŝdŝalniami o dł. 60 m i hydromasaŝami oraz sauną), skatepark, ścianka wspinaczkowa oraz przystań Akwenmarina. 2.8.1 Szlaki turystyczne 2.8.1.1. Piesze szlaki turystyczne Okolice Gminy Czerwonak stanowią prawdziwą korzyść dla miłośników przyrody. Na terenie gminy istnieją ciekawe pod względem walorów krajobrazowych i przyrodniczych cztery szlaki turystyczne (czerwony, niebieski, Ŝółty oraz czarny). Schemat szlaków pieszych przebiegających przez teren Gminy Czerwonak przedstawia rysunek 6. 32
Rys 6. Schemat szlaków pieszych na terenie Puszczy Zielonki Źródło: www.czerwonak.pl CZERWONAK - DZIEWCZA GÓRA - OKONIEC - SKOKI: 35,6 KM To najpopularniejsze dojście na wierzchołek Dziewiczej Góry. Szlak w przewaŝającej części biegnie zalesionym terenem Puszczy Zielonki. DZIEWICZA GÓRA LEŚNICZÓWKA ANNOWO-OWIŃSKA LUDWIKOWO- TUCZNO: 17,3 KM Turyści podąŝający tym szlakiem mogą połączyć aktywnym wypoczynkiem na łonie natury z oglądanie zabytków. W okolicach Annowa warto zobaczyć leśniczówkę z połowy XIX w. W samym Annowie zachowały się zabudowania folwarczne z końca XIX i początku XX w. Następnym interesującym przystankiem na szlaku jest miejscowość z pocysterskimi zabytkami, pałacem von Tresków i pomnikowym dębem Bartkiem. Dalsza część szlaku biegnie przez Puszczę Zielonkę do jezior w okolicach Tuczna i dalej do Zielonki. Po drodze obejrzeć moŝna jeszcze Ludwikowo, niewielką osadę z zabudowaniami z przełomu XIX i XX w. DZIEWICZA GÓRA KICIN WIERZENICA KOBYLNICA: 9,9 KM Szlak prowadzi przez urozmaicone krajobrazowo okolice: lasy, pola i łąki. Po zejściu z Dziewiczej Góry turyści docierają do Kicina, niewielkiej wsi leŝącej na skraju Puszczy Zielonki. Atrakcją tej miejscowości jest stary drewniany kościółek pw. Św. Józefa oraz unikalne przykłady budownictwa z głazów narzutowych. Kolejny drewniany kościółek zobaczyć moŝna w Wierzenicy, która jest następnym przystankiem na szlaku. LUDWIKOWO MIELNO DZIEWICZA GÓRA: 7,0 KM Szlak zaczyna się w Ludwikowie, najmniejszej miejscowości na terenie gminy Czerwonak, złoŝonej z kilku domostw i zamieszkałej przez 9 osób. Następnie biegnie skrajem Puszczy 33
Zielonki do Mielna, nieduŝej osady załoŝonej jako folwark w XIX w. Do dziś zachował się tam spichlerz i zabudowania z przełomu XIX/XX w. Ostatnią miejscowością, którą moŝna odwiedzić zanim szlak wejdzie w zalesiony teren Parku Krajobrazowego, są Kliny. W tej dawnej osadzie olęderskiej obejrzeć moŝna domy z początku XX w. oraz pozostałości ewangelickiego cmentarza z XIX w. 2.8.1.2. Rowerowe szlaki turystyczne Powstałe szlaki rowerowe stały się trwałym elementem zagospodarowania terenów turystycznych na terenie gminy. Podstawowy układ tras rowerowych na obszarze gminy stanowią dwa pierścienie. DuŜy Pierścień Rowerowy (DPR) - jego długość wynosi 51,7 km, a początek trasy znajduje się w Czerwonaku. Trasa szlaku prowadzi przez Dąbrówkę Kościelną, Niedźwiedziny, Sławicę, Brzeźno, Pacholewo oraz Uchorowo. W Starczanowie łączy się z Małym Pierścieniem Rowerowym (MPR). Mały Pierścień Rowerowy (MPR) całkowita długość szlaku wynosi 35,4 km. Początek i koniec szlaku znajduje się w Murowanej Goślinie. Szlak prowadzi przez takie miejscowości jak: Kamińsko, Zielonka, Głęboczek, Wojnowo, Długa Goślina, Kąty. W Starczanowie łączy się z DuŜym Pierścieniem Rowerowym (DPR). Pierścienie rowerowe uzupełnione są trasami łącznikowymi (promienistymi). Tras jest dwanaście a oznakowane są symbolami od R-1 do R-12. R-1: Długość drogi wynosi 15,5 km, a trasa szlaku przebiega przez miejscowości: - Mielno - Wierzonka - Wierzenica - Kobylnica - połączenie w Gruszczynie z trasą Poznań-Gniezno. R-2: Długość drogi wynosi 21,8 km, a jej trasa przebiega przez następujące miejscowości: Murowana Goślina Rakownia - Okoniec Kamińsko Tuczno - Kowalskie Jerzykowo połączenie w Biskupicach z trasą Poznań Gniezno. R-3: Długość drogi wynosi 25,5 km, a jej trasa przebiega przez następujące miejscowości: Murowana Goślina Zielonka Bednary Krześlice Węglewo Skrzetuszewo Brama III Tysiąclecia nad Jeziorem Lednickim, gdzie trasa łączy się z trasą R-8. R-4: Długość tego szlaku wynosi 11,4 km, a jej trasa przebiega przez: Murowaną Goślinę Boduszewo Głęboczek Dąbrówkę Kościelną- połączenie z DuŜym Pierścieniem Rowerowym. Bezpośrednią kontynuacja tej trasy jest trasa R-8. 34
R-5: Długość trasy wynosi 10,9 km, a jej szlak przebiega przez następujące miejscowości: Murowana Goślina (Przebędowo) Głębocko Łopuchówko Łopuchowo Brzeźno połączenie z DuŜym Pierścieniem Rowerowym. R-5: Długość trasy wynosi 10,2 km, a jej szlak obejmuje następujące miejscowości: Murowana Goślina (Przebędowo) Trojanowo Kąty leśniczówka Łoskoń połączenie z DuŜym Pierścieniem Rowerowym. R-7: Długość trasy wynosi 11,4 km, a jej szlak przebiega przez następujące miejscowości: Murowana Goślina osada z leśniczówką Starczanowo BiałęŜyn Nieszawa połączenie na północ od Nieszawy z DuŜym Pierścieniem Rowerowym. R-8: Długość trasy wynosi 29,7 km, a jej szlak przebiega przez następujące miejscowości: Dąbrówka Kościelna Pawłowo Skockie Rybno Wielkie Kiszkowo Węgorzewo Skrzetuszewo Brama III Tysiąclecia nad Jeziorem Lednickim połączenie z trasą R-3. R-9: Długość trasy wynosi 45,5 km, a jej szlak przebiega przez następujące miejscowości: Niedźwiedziny Rejowiec Stawiany Raczkowo Skoki Budziszewice Słomowo Pacholewo - połączenie z trasą R-3. R-10: Długość trasy wynosi 31,6 km, a jej szlak przebiega przez następujące miejscowości: Raczkowo Jabłkowo Olekszyn Łagiwniki Kościelne Myszki Sławno Kamionek Imiołki Skrzetuszewo Rybitwy Lednogóra Imielenko. R-11: Długość trasy wynosi 23,0 km, a przebiega ona przez następujące miejscowości: Kamionek Dziećmiarki Waliszewo Siemienowo Dziekanowice Imielenko Imielno Gołduń Zbierkowo Kociałkowa Górka. R-12: Długość trasy wynosi 47,3 km, a jej szlak przebiega przez następujące miejscowości: Jerzykowo Borowo Promno Góra Kociołkowa Góra Sanniki Rujsca Szwedzki Okop Jezierce Wagowo Zbierkowo Pobiedziska Węglewo Pomarzanowice Złotniczki Wroczyn Krześlice. Przez teren Gminy Czerwonak przebiega takŝe Cysterski Szlak Rowerowy, który został oficjalnie otwarty w październiku 2007 roku. Całkowita długość szlaku wynosi 143 km, i obejmuje swoją trasą następujące miejscowości: Poznań (początek trasy przy kościele Św. Jana Jerozolimskiego) wzdłuŝ jeziora Swarzędzkiego Wierzenica, Kamińsko Zielonka Dąbrówka Kościelna Rejowiec Antoniewo Skoki Lechlin Wiatrowo Wągrowiec Tarnowo Pałuckie Łekno Bracholin Mieścisko Budziejewko koniec trasy w Dąbrówce Kościelnej. 35
Schemat szlaków rowerowych przebiegających przez teren Gminy Czerwonak przedstawia rysunek 7. Rys 7. Szlaki rowerowe na terenie Puszczy Zielonki Źródło: www.czerwonak.pl 36