Aktywność przeciwbakteryjna olejku oreganowego (Origanum heracleoticum L.) wobec szczepów klinicznych Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa.

MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2012, 64: 297-307 Aktywność przeciwbakteryjna olejku oreganowego (Origanum heracleoticum L.) wobec szczepów klinicznych Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa. The antibacterial activity of oregano essential oil (Origanum heracleoticum L.) against clinical strains of Escherichia coli and Pseudomonas aeruginosa. Monika Sienkiewicz 1, Małgorzata Wasiela 1, Anna Głowacka 2 1 Zakład Mikrobiologii Lekarskiej i Sanitarnej, Wydział Wojskowo-Lekarski, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Plac Hallera 1, 90-647 Łódź 2 Zakład Biologii Środowiskowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Wydział Wojskowo- Lekarski, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Plac Hallera 1, 90-647 Łódź W niniejszej pracy zbadano aktywność przeciwbakteryjną olejku oreganowego (Origanum heracleoticum L) wobec 2 szczepów wzorcowych, 20 szczepów Escherichia coli oraz 20 szczepów Pseudomonas aeruginosa pochodzących z różnych materiałów klinicznych. Działanie olejku oreganowego oceniano metodą rozcieńczeń w podłożu agarowym, natomiast wrażliwość bakterii na antybiotyki badano metodą dyfuzyjno-krążkową. Na podstawie otrzymanych wyników stwierdzono, że testowany olejek oreganowy był aktywny wobec wszystkich testowanych szczepów klinicznych należących do obu rodzajów bakterii. Jednak szczepy Escherichia coli okazały bardziej wrażliwe. Olejek oreganowy pochodzący z Origanum heracleoticum L posiada właściwości hamujące wobec szczepów klinicznych należących do gatunków Escherichia coli oraz Pseudomonas aeruginosa o różnych wzorach oporności. Słowa kluczowe: olejek oreganowy; działanie hamujące; szczepy kliniczne; Escherichia coli; Pseudomonas aeruginosa. ABSTRACT Introduction: The aim of this study was to investigate the antibacterial properties of oregano (Origanum heracleoticum L.) essential oil against clinical strains of Escherichia coli and Badania finansowane z funduszu: 503/5-020-03/503-01

298 M. Sienkiewicz, M. Wasiela, A. Głowacka Nr 4 Pseudomonas aeruginosa. The antibacterial activity of oregano essential oil was investigated against 2 tested and 20 clinical bacterial strains of Escherichia coli and 20 clinical strains of Pseudomonas aeruginosa come from patients with different clinical conditions. Methods: The agar dilution method was used for microbial growth inhibition at various concentrations of oil. Susceptibility testing to antibiotics was carried out using disc-diffusion method. Results: The results of experiments showed that the tested oil was active against all of the clinical strains from both genus of bacteria, but strains of Escherichia coli were more sensitive to tested oil. Essential oil from Origanum heracleoticum L. inhibited the growth of Escherichia coli and Pseudomonas aeruginosa clinical strains with different patters of resistance. Conclusions: The obtained outcomes will enable further investigations using oregano essential oil obtained from Origanum heracleoticum L. as alternative antibacterial remedies enhancing healing process in bacterial infections and as an effective means for the prevention of antibiotic-resistant strain development. Key words: oregano essential oil; inhibitory effect; clinical strains; Escherichia coli; Pseudomonas aeruginosa. WSTĘP Bakterie z rodzajów Escherichia i Pseudomonas są istotnym czynnikiem etiologicznym groźnych infekcji, a także przyczyną zakażeń szpitalnych. Dysponują one wieloma mechanizmami nabywania oporności na antybiotyki i chemioterapeutyki stosowane powszechnie w praktyce klinicznej. Bezwzględnie chorobotwórcze serotypy pałeczek Escherichia coli są przyczyną oportunistycznych zakażeń układu moczowego, silnych zatruć pokarmowych i biegunek, ale także odpowiedzialne są za przypadki posocznicy i wstrząsu endotoksycznego. Bakterie z rodzaju Pseudomonas wraz z innymi rodzajami bakterii: Burkholderia, Stenotrophomonas, Acinetobacter, Flavobacterium, czy Alcaligenes należącymi do niefermentujących Gram-ujemnych pałeczek biorą znaczący udział w zakażeniach szpitalnych i zaliczane są do alert patogenów (9, 5, 14, 10, 3, 15). Ogromną rolę w rozprzestrzenianiu się tych bakterii w środowisku szpitalnym odgrywa sprzęt i aparatura (cewniki dożylne, cewniki moczowe, dreny, nebulizatory, nawilżacze). Pałeczki Gram-ujemne niefermentujące wywołują infekcje dróg moczowych, zapalenie płuc, nosogardzieli, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych po zabiegach neurochirurgicznych, a także infekcje narządu wzroku. W ostatnich latach obserwowany jest znaczny wzrost zainteresowania preparatami pochodzenia naturalnego, a wśród nich olejkami eterycznymi, które posiadają szeroką gamę aktywności przeciwdrobnoustrojowej. Dla ich przydatności w leczeniu chorób infekcyjnych istotne są również właściwości antyoksydacyjne i immunostymulujące, a także przeciwzapalne (16, 8). Atrakcyjność olejków eterycznych jako substancji przeciwbakteryjnych jest tym bardziej interesująca ponieważ, jak dotąd nie stwierdzono mechanizmów nabywania oporności bakterii na ich składniki. Zastosowanie olejków eterycznych w leczeniu zakażeń człowieka wywoływanych przez szczególnie oporne drobnoustroje może okazać się

Nr 4 Aktywność przeciwbakteryjna olejku oreganowego 299 doskonałą alternatywą dla leków pochodzenia syntetycznego, których skuteczność maleje. Olejki eteryczne, ze względu na ich właściwości synergistyczne stosowane w połączeniu z antybiotykami, jak również w połączeniach z innymi olejkami mogą zapobiegać szerzeniu się zjawiska oporności bakterii (19, 11). Celem niniejszej pracy było określenie właściwości przeciwbakteryjnych olejku oreganowego (Origanum heracleoticum L.) wobec szczepów klinicznych Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa w odniesieniu do ich lekooporności. MATERIAŁ I METODY Szczepy bakteryjne. Do badań wykorzystano szczepy Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa wyizolowane w Pracowni Mikrobiologicznej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Nr 2 w Łodzi, pochodzące z różnych materiałów klinicznych, pobranych od pacjentów leczonych na oddziałach: chorób wewnętrznych, chirurgii, urologii i intensywnej opieki medycznej. Szczepy wzorcowe Escherichia coli ATCC 25922 oraz Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853 pochodziły z kolekcji Zakładu Mikrobiologii Lekarskiej i Sanitarnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Do badań użyto 20 szczepów klinicznych E. coli, wyizolowanych z: jamy otrzewnej, oskrzeli, ran, owrzodzeń i moczu oraz 20 szczepów klinicznych Pseudomonas aeruginosa, wyizolowanych z tych samych rodzajów materiałów klinicznych. Oznaczanie wrażliwości badanych szczepów bakteryjnych na antybiotyki. Wrażliwość badanych szczepów bakteryjnych na zalecane antybiotyki i chemioterapeutyki określano metodą dyfuzyjno-krążkową i weryfikowano zgodnie z zaleceniami CLSI (6). Do określania wrażliwości szczepów bakteryjnych Escherichia coli użyto następujących antybiotyków (Becton Dickinson): AmC amoksycylina / kwas klawulonowy, CF cefalotyna, CZ cefazolina, CXM cefuroksym, GM gentamycyna, AM ampicylina, NOR norfloksacyna (tylko dla izolatów z moczu), F/M - nitrofurantoina (j.w.), FOS - fosfomycyna (j.w.), PIP piperacylina, TIC tikarcylina, TZP - piperacylina/tazobaktam, TIM - tikarcylina/kw. klawulanowy, FOX - cefoksytyna, CTX cefatoksym, CAZ ceftazydym, FEP cefepim, ATM aztreonam, IPM imipenem, MEM meropenrm, ETP ertapenem, DOR doripenem, CIP ciprofloksacyna, AN amikacyna, NET netilmycyna, TOB - tobramycyna C chloramfenikol, TE tetracyklina, TGC tigecyklina, SXT - trimetoprim / sulfametaksazol. Do określania wrażliwości szczepów bakteryjnych Pseudomonas aeruginosa użyto następujących antybiotyków (Becton Dickinson): TIC tikarcylina, PIP piperacylina, CAZ ceftazydym, GM gentamycyna, TOB tobramycyna, CB - karbenicylina (tylko dla izolatów z moczu), NOR norfloksacyna (j.w.), TIM - tikarcylina/kw. klawulanowy, TZP - piperacylina/tazobaktam, FEP cefepim, CTX cefatoksym, ATM aztreonam, IPM imipenem, MEM meropenrm, DOR doripenem, AN amikacyna, NET netilmycyna, CIP ciprofloksacyna, LVX - lewofloksacyna, CL - kolistyna. Przygotowanie zawiesin szczepów bakteryjnych do określania wrażliwości na olejki eteryczne i antybiotyki. Szczep wzorcowy i testowane szczepy kliniczne badanych bakterii posiewano na stałe podłoża agarowe Columbia Agar i inkubowano 24 godziny w temperaturze 37ºC w warunkach tlenowych. Następnie w 0,85

300 M. Sienkiewicz, M. Wasiela, A. Głowacka Nr 4 % roztworze NaCl sporządzano zawiesinę o gęstości optycznej 0,5 w skali Mc Farlanda. Do określenia gęstości używano densytometru firmy biomerieux. Olejek eteryczny. W badaniach zastosowano olejek eteryczny wyprodukowany przez Hankintatukku Oy Karkkila, Finlandia zakupiony w firmie FINCLUB POLAND. Olejek oreganowy pozyskany został z gatunku Origanum heracleoticum L. Według danych udostępnionych przez producenta zawiera on 80% karwakrolu, pozostałe składniki to głównie: p-cymen, tymol, γ-terpinen i β-kariofilen. Testowany olejek eteryczny posiada certyfikat jakości ISO 4833:2003. Określanie właściwości przeciwbakteryjnych testowanych olejków eterycznych. Roztwór wyjściowy testowanego olejku oreganowego sporządzano w 96% alkoholu etylowym, proporcje olejku do etanolu tak wyliczono by użyć jak najmniejszą ilość tego rozpuszczalnika. Zastosowane stężenia w podłożu agarowym mieściły się w granicach od 0,5 do 4,0 µl/ml dla testowanych szczepów E. coli i od 5,5 do 8,5 µl/ml dla szczepów P. aeruginosa. Dla każdego wariantu stężeń wykonano próby na podłożach kontrolnych zawierających tylko etanol w ilości odpowiadającej objętości wykorzystanej do rozpuszczenia olejku dla prób badanych. Inokulat zawierający 1,5 x 10 8 CFU/ml testowanych szczepów bakteryjnych nanoszono na podłoża agarowe zawierające odpowiednie stężenia badanych olejków. MIC (Minimal Inhibitory Concentration) określano po 24 godzinach inkubacji płytek w temperaturze 37ºC w warunkach tlenowych. Dla każdego wariantu stężeń olejków, a także w przypadku prób kontrolnych stosowano trzykrotne powtórzenia. Stwierdzono, że w podłożach kontrolnych rozpuszczalnik użyty w tak niewielkiej ilości nie wpływał na wzrost wszystkich badanych szczepów E. coli oraz P. aeruginosa. WYNIKI Zarówno szczepy wzorcowe, jak i wszystkie szczepy kliniczne były wrażliwe na testowany olejek oreganowy. Aktywność testowanego olejku eterycznego wobec szczepów klinicznych Escherichia coli. Badany olejek oreganowy wykazywał wysoką aktywność wobec wszystkich badanych szczepów Escherichia coli. Wartości współczynników MIC mieściły się w granicach od 1,0 do 3,5 ml/ml (Rycina 1). Wartość MIC 1.0 ml/ml oznaczono dla szczepu wzorcowego E. coli ATCC 25922 i 1 z 4 szczepów klinicznych pochodzącego z oskrzeli. MIC 1,5 ml/ml wyznaczono dla największej liczby szczepów, w tym dla 3 z 4 pochodzących z oskrzeli i ran oraz dla 1 z 4 pochodzących z owrzodzenia i moczu, łącznie 8/20 szczepów. Wartość współczynnika MIC 2,0 ml/ml wyznaczono dla 2 z 4 szczepów pochodzących z jamy otrzewnej oraz 1 z 4 pochodzących z ran i owrzodzeń. Najbardziej oporne na działanie olejku oreganowego okazały się szczepy kliniczne pochodzące z moczu, owrzodzeń i jamy otrzewnej. Stężenie 2,75 ml/ml było skuteczne dla 3 z 4 izolatów pochodzących z moczu oraz dla 1 z 4 izolatów pochodzących z owrzodzeń. Najwyższą wartość MIC 3,5 ml/ml wyznaczono dla 2 z 4 szczepów pochodzących z jamy otrzewnej oraz dla 1 z 4 wyizolowanych z owrzodzeń. Aktywność testowanego olejku eterycznego wobec szczepów klinicznych Pseudomonas aeruginosa. Testowany olejek oreganowy wykazywał niższą aktywność wobec szczepów klinicznych pałeczek ropy błękitnej niż wobec badanych szcze-

Nr 4 Aktywność przeciwbakteryjna olejku oreganowego 301 Ryc. 1 Wrażliwość badanych szczepów Escherichia coli pochodzących z różnych materiałów klinicznych na olejek oreganowy (Origanum heracleoticum L.) określona współczynnikiem MIC (Minimal Inhibitory Concentration (µl/ml)) pów Escherichia coli. Wyznaczone wartości współczynnika MIC mieściły się w granicach od 6,0 do 8,0 ml/ml (Rycina 2). Szczep wzorcowy P. aeruginosa ATCC 27853 był wrażliwy na olejek oreganowy w najniższym ze stężeń. Wartość MIC 6,0 ml/ml wyznaczono również dla 2 z 4 izolatów pochodzących z jamy otrzewnej i oskrzeli. Dla pojedynczych szczepów pochodzących z jamy otrzewnej i oskrzeli MIC wynosiło 6,25 ml/ml. Stężenie 6,5 ml/ml było skuteczne dla 1 z 4 izolatów pochodzących z jamy otrzewnej, oskrzeli, ran i owrzodzeń. Jednakowa liczba szczepów (2 z 4) wyizolowanych z owrzodzeń i moczu hamowana była przez MIC 7,0 i 8,0 ml/ml. MIC 7,5 ml/ml wyznaczono dla: 3 z 4 izolatów pochodzących z ran, 2 z 4 pochodzących z moczu oraz dla 1 z 4 szczepów wyizolowanych z owrzodzeń. Lekowrażliwość szczepów Escherichia coli. Na podstawie otrzymanych wyników oznaczania lekowrażliwości badanych 20 szczepów klinicznych Escherichia coli pochodzących z jamy otrzewnej, oskrzeli, ran, owrzodzeń i moczu stwierdzono, że największa liczba testowanych szczepów była oporna na: AMC 12 (60%), GM 8 (40%), AM 18 (90%), PIP 10 (50%), TIC 10 (50%), TE 13 (65%), SXT 10 (50%). W najwyższym Ryc. 2 Wrażliwość badanych szczepów Pseudomonas aeruginosa pochodzących z różnych materiałów klinicznych na olejek oreganowy (Origanum heracleoticum L.) określona współczynnikiem MIC (Minimal Inhibitory Concentration (µl/ml))

302 M. Sienkiewicz, M. Wasiela, A. Głowacka Nr 4 odsetku były to bakterie izolowane z jamy otrzewnej, oskrzeli i owrzodzeń. Lekowrażliwość szczepów klinicznych pałeczek E. coli przedstawia rycina 3. Lekowrażliwość szczepów Pseudomonas aeruginosa. Oznaczenie lekowrażliwości 20 klinicznych szczepów Pseudomonas aeruginosa wykazało, że badane szczepy charakteryzowała najwyższa oporność na: TIC 17 (85%), PIP 14 (70%), CAZ 11 (55%), GM 8 (40%), TZP 11 (55%), FEP 9 (45%), CTX 8 (40%), IPM 6 (30%), MEM 14 (70%), CL 7 (35%). W przypadku pałeczek ropy błękitnej szczepy oporne pochodziły ze wszystkich rodzajów testowanych izolatów klinicznych. Ryc. 3 Lekowrażliwość badanych szczepów klinicznych Escherichia coli

Nr 4 Aktywność przeciwbakteryjna olejku oreganowego 303 Ryc. 4 Lekowrażliwość badanych szczepów klinicznych Pseudomonas aeruginosa DYSKUSJA Otrzymane wyniki wskazują, że wszystkie testowane szczepy kliniczne Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa, również te charakteryzujące się wysokim stopniem oporności na antybiotyki były wrażliwe na olejek oreganowy pozyskany z gatunku Origanum heracleoticum L. Stwierdzono również, że testowany olejek eteryczny był bardziej efektywny wobec szczepów klinicznych E. coli. Minimalne stężenie hamujące wzrost szczepów klinicznych pałeczek okrężnicy mieściło się w granicach od 1,0 do 3,5 µl/ml, natomiast dla pałeczek ropy błękitnej wynosiło od 6,0 do 8,0 µl/ml. Spośród testowanych szczepów E. coli najbardziej oporne na antybiotyki okazały się szczepy wyizolowane z jamy otrzewnej, oskrzeli i owrzodzeń. Szczep wyizolowany z jamy otrzewnej wykazujący oporność na 14 z 27 antybiotyków okazał się wrażliwy na olejek oreganowy w stężeniu 3,5 µl/ml. Dla opornych szczepów pochodzących z wydzieliny oskrzelowej wartość współczynnika MIC wynosiła 1,5 µl/ml. MIC 2,75 µl/ml wyznaczono dla szczepu wyizolowanego z owrzodzenia, który był oporny na 11 z 27 testowanych antybiotyków. Należy jednocześnie podkreślić, że dla wszystkich szczepów pałeczek okrężnicy charakteryzujących się niższą opornością

304 M. Sienkiewicz, M. Wasiela, A. Głowacka Nr 4 wartości MIC były nieco niższe. Testowane szczepy Pseudomonas aeruginosa wyizolowane z wszystkich rodzajów materiałów klinicznych charakteryzowały się zbliżonym stopniem oporności. Najwyższe wartości współczynników MIC wyznaczono dla szczepów pochodzących z ran, moczu i owrzodzeń. Najbardziej oporny na 11 z 18 testowanych antybiotyków szczep wyizolowany z rany był wrażliwy na olejek oreganowy w stężeniu 7,5 µl/ml. Dla opornych szczepów pałeczek ropy błękitnej wyizolowanych z moczu i owrzodzeń współczynniki MIC wynosiły 7,5 i 8,0 µl/ml. Otrzymane wartości współczynników MIC wskazują na silne działanie hamujące testowanego olejku zwłaszcza wobec szczepów klinicznych należących do gatunku Escherichia coli. Chaudhry i wsp. (4) stwierdzili również silną aktywność olejku oreganowego pozyskanego z gatunku Origanum vulgare L. wobec szczepów klinicznych Gram-ujemnych pałeczek: Aeromonas hydrophila, Citrobacter sp., Escherichia coli, Flavobacterium sp., Klebsiella ozaenae, Klebsiella pneumoniae, Salmonella typhi, Salmonella para typhi B, Serratia marcescens i Shigella dysenteriae. W badaniach prowadzonych metodą dyfuzji przy użyciu 6 mm krążków bibułowych zawierających 10 ml testowanego olejku oreganowego uzyskali dla szczepów E. coli strefę zahamowania wzrostu = 19,0 ± 2.2 mm. Testowane przez nich szczepy kliniczne Pseudomonas aeruginosa okazały się niewrażliwe na olejek oreganowy w użytym stężeniu. Niculae i wsp. (13) wykazali aktywność przeciwbakteryjną olejku z Origanum vulgare L. wobec szczepów klinicznych Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa, w tym lekoopornych. Jednak metodą dyfuzyjną (6 mm krążki bibułowe, 20 ml olejku) stwierdzili aktywność olejku eterycznego tylko wobec szczepów E. coli strefa zahamowania wzrostu wynosiło 30 mm. W badaniach z zastosowaniem metody mikrorozcieńczeń w bulionie wyznaczyli współczynniki MIC i MBC dla szczepów E. coli 4% v/v, natomiast dla szczepów Pseudomonas aeruginosa odpowiednio 4 i >4 % v/v. Coelho da Costa i wsp. (7) wykryli aktywność przeciwbakteryjną olejku organowego pozyskanego z tego samego gatunku wobec szczepów klinicznych Escherichia coli produkujących β-laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym oraz wobec szczepów Pseudomonas aeruginosa opornych na ceftazydym i karbapenemy. Natomiast metodą mikrorozcieńczeń określili, że działanie hamujące olejku wobec pałeczek okrężnicy wynosi 0,125%, natomiast dla 3 z 4 testowanych szczepów pałeczek ropy błękitnej 0,5%. Właściwości przeciwdrobnoustrojowe olejków eterycznych pozyskiwanych z roślin należących do rodziny Lamiaceae jak np. Origanum vulgare L., Thymus vulgaris L. i Ocimum basilicum L. są ściśle związane z zawartością w nich związków fenolowych jak karwakrol czy tymol. Z danych piśmiennictwa wiadomo, że olejek eteryczny pozyskiwany z gatunku Origanum scabrum Boiss. & Heldr. wykazuje silną aktywność wobec Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, Escherichia coli, Enterobacter cloace, Klebsiella pneumoniae głównie dzięki dużej zawartości karwakrolu (1). Natomiast olejek oreganowy z Origanum microphyllum Vogel zawierający jako dominujące składniki alkohole terpin-4-ol, linalool i γ-terpinene wykazuje słabsze właściwości przeciwbakteryjne (2). W naszych badaniach olejek pozyskany z Origanum heracleoticum L. zawierający 80% karwakrolu wykazywał wysoką aktywność wobec testowanych pałeczek okrężnicy, a także hamował wzrost szczepów Pseudomonas aeruginosa. Skład olejku oreganowego z Origanum heracleoticum L. oznaczyli Milovanović i wsp. (12), w którym zawartość karwakrolu wynosiła 83,45%, p- -cymenu 17,03%, tymolu 7,78%, γ-terpinenu 1,97% i β-kariofilenu 1,28%. Olejek oreganowy firmy Hankintatukku Oy Karkkila użyty w naszych badaniach posiada skład bardzo zbliżo-

Nr 4 Aktywność przeciwbakteryjna olejku oreganowego 305 ny do opisanego. W badaniach własnych dotyczących szczepów klinicznych Escherichia coli charakteryzujących się wysoką opornością na antybiotyki stwierdzono również silne działanie hamujące olejku tymiankowego zawierającego fenole tymol i karwakrol, a także p-cymen, γ-terpinen, linalol i β-kariofilen (17). Uzyskane wartości MIC wyznaczone metodą rozcieńczeń wynosiły 0,25 i 0,5 ml/ml. Natomiast dla olejku lawendowego zawierającego głównie linalol, octan linalilu i octan lawandulilu, a także (Z)-β-ocymen, (E)-β-ocymen i β-kariofilen uzyskane wartości MIC były znacząco niższe i mieściły się w granicach od 1,5 do 4,5 ml/ml. Prezentowane w niniejszej pracy wyniki zachęcają do kontynuacji doświadczeń nad działaniem przeciwbakteryjnym olejków eterycznych. Dowodzą one, że środki przeciwdrobnoustrojowe występujące w naturze są skuteczne nawet wobec szczególnie opornych drobnoustrojów, których pojawianie się spotęgowane jest również powszechnym użyciem związków syntetycznych. Choć olejki eteryczne stosowane są w aromaterapii i wiele z nich należy do surowców farmakopealnych, to jednak do ich powszechnego zastosowania w terapii schorzeń infekcyjnych konieczna jest szczegółowa i wiarygodna dokumentacja. Wiele preparatów zawierających olejki eteryczne zostało opatentowanych jako środki polecane w leczeniu m.in. infekcji układu oddechowego, pokarmowego, zakażeń skóry, jamy ustnej, a także w zapobieganiu powstawania biofilmu bakteryjnego. Wiadomo, że mogą mieć one znaczący wkład w hamowanie zjawiska oporności drobnoustrojów i w zwalczaniu chorób infekcyjnych o różnym pochodzeniu. Stwierdzono ich przydatność w produktach kosmetycznych i dezynfekcyjnych, w konserwacji żywności, a także w hodowli zwierząt, jako dodatek do pasz oraz w rolnictwie, jako skuteczne repelenty (18). WNIOSKI Na podstawie przeprowadzonych badań wrażliwości bakterii należących do dwóch gatunków: Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa o różnym stopniu oporności na zalecane antybiotyki można wysnuć następujące wnioski: 1. Olejek oreganowy otrzymany z Origanum heracleoticum L. wykazuje właściwości przeciwbakteryjne wobec szczepów wzorcowych i szczepów klinicznych Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa. 2. Poziom aktywności testowanego olejku oreganowego dla bakterii należących do rodzajów Escherichia i Pseudomonas jest zróżnicowany. 3. Testowany olejek oreganowy jest aktywny wobec szczepów klinicznych obu gatunków bakterii charakteryzujących się zróżnicowanym poziomem oporności na antybiotyki. 4. W dalszych pracach wskazane będzie przebadanie większej liczby izolatów klinicznych z poszczególnych rodzajów materiałów klinicznych. 5. Otrzymane wyniki wskazują potrzebę prowadzenia badań aktywności olejków eterycznych wobec patogenów odpowiedzialnych za choroby infekcyjne, w tym również za zakażenia szpitalne w kontekście ich wykorzystania jako skuteczne środki przeciwdrobnoustrojowe.

306 M. Sienkiewicz, M. Wasiela, A. Głowacka Nr 4 PIŚMIENNICTWO 1. Aligiannis N, Kalpoutzakis E, Mitaku S i inni. Composition and antimicrobial activity of the essential oils of two Origanum species. J Agr Food Chem 2001; 49: 4168-70. 2. Bozin B, Mimica-Dukic N, Simin N i inni. Characterization of the volatile composition of essential oils of some Lamiaceae species and the antimicrobial and antioxidant activities of the entre oils. J Agr Food Chem 2006; 54:1822-8. 3. Cagnacci S, Gualco L, Debbia E i inni. European emergence of ciprofloxacin-resistant Escherichia coli clonal groups O25:H4-ST 131 and O15:K52:H1 causing community-acquired uncomplicated cystitis. J Clin Microbiol 2008; 46 (8): 2605-12. 4. Chaudhry NMA, Saeed S, Tariq P. Antibacterial effects of oregano (Origanum vulgare) against Gram negative bacilli. Pak J Bot 2007; 39(2): 609-13. 5. Chmielarczyk A, Wójkowska-Mach J, Grzesik A. Występowanie lekoopornych pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae u dzieci hospitalizowanych na oddziałach pediatrycznych szpitala wysokospecjalistycznego. Przegl Epidemiol 2010; 64: 55 62. 6. Clinical and Laboratory Standard Institute (CLSI). Performance standards for antimicrobial susceptibility testing: nineteenth informational supplement. CLSI document M100-S19. Clinical and Laboratory Standard Institute, 940 West Valley Road, Suite 1400, Wayne, Pennsylvania 19087-1898 USA, 2009. 7. Coelho da Costa A, Cavalcanti dos Santos BH, Filo LS i inni. Antibacterial activity of the essential oil of Origanum vulgare L. (Lamiaceae) against multiresistant strains isolated from nosocomial patients. Braz J Pharmacognosy 2009, 19 (1B), 236-41. 8. Edris AE. Pharmaceutical and therapeutic potentials of essential oils and their individual volatile constituents: A review. Phytother Res 2007; 21: 308-23. 9. Empel J., A. Baraniak, E. Literacka, i inni. Molecular survey of β-lactamases conferring resistance to newer β-lactams in Enterobacteriaceae isolates from Polish hospitals. Antimicrob Agents Chemother 2008; 52: 2449-54. 10. Falagas ME, Kopterides P. Risk factors for the isolation of multi-drug-resistant Acinetobacter baumannii and Pseudomonas aeruginosa: a systematic review of the literature. J Hosp Infect 2006; 64 (1): 7-15 11. Maiza-Benabdesselam F, Bekka F, Touati A i inni. Antibacterial activity of essential oils of two Algerian medicinal plants: Origanum glandulosum Desf. and Artemisia herba alba Asso. Life Sci Leaflets 2011; 16:583 94. 12. Milovanović ILJ, Mišan AČ, Sakač MB. Evaluation of a GC-MS method for the analysis of oregano essential oil composition. Food Process, Quality and Safety 2009; 3-4: 75-9. 13. Niculae M, Spînu M, Dana C i inni. Antimicrobial potential of some Lamiaceae essential oils against animal multiresistant bacteria. Lucrări Stiintifice Med Vet 2009, XLII (1): 2009; 170-5. 14. Parkins MD, Pitout JDD, Church DL, Conly JM, Laupland KB. Treatment of infections caused by metallo-blactamase-producing Pseudomonas aeruginosa in the Calgary Health Region. Clin Mi-crobiol Infect 2007; 13: 199-202. 15. Poirel L, Lagrutta E, Taylor P. i inni. Emergence of metallo-β-lactamase NDM-1-producing multidrug-resistant Escherichia coli in Australia Antimicrob Agents Chemother 2010; 54 (11): 4914-6. 16. Reichling J, Schnitzler P, Suschke U, Saller R. Essential oils of aromatic plants with antibacterial, antifungal, antiviral and cyto-toxic properties - an oview. Forsch Komplementment 2009; 16: 79-90. 17. Sienkiewicz M, Kalemba D, Wasiela M. Ocena wrażliwości szczepów klinicznych Escherichia coli na działanie olejku tymiankowego i lawendowego w odniesieniu do ich lekooporności. - Med Dośw Mikrobiol 2011; 63: 273-81.

Nr 4 Aktywność przeciwbakteryjna olejku oreganowego 307 18. Sienkiewicz M, Kowalczyk E, Wasiela M. Recent patents regarding essential oils and the significance of their constituents in human health and treatment. - Rec Patents Anti-Infect Drug Discovery 2012; 7(2): 133-40. 19. Silva NCC, Fernandes Júnior A. Biological properties of medicinal plants: a review of their antimicrobial activity. J Venom Anim Toxins incl Trop Dis 2010; 16: 402-13. Podziękowania Autorzy serdecznie dziękują Panu prof. dr hab.n.med. Markowi Paradowskiemu i Pani dr n. med. Grażynie Woch za udostępnienie materiału mikrobiologicznego do badań. Otrzymano: 6 IX 2012 r. Adres Autora: 90-647 Łódź, Plac Hallera 1, Zakład Mikrobiologii Lekarskiej i Sanitarnej, Wydział Wojskowo-Lekarski, Uniwersytet Medyczny w Łodzi