Spis Treści. PTSD co to jest? Różnica między PTSD a zwykłą reakcją na traumę. Objawy PTSD

Spis Treści rys. Małgorzata Miłek PTSD co to jest? Różnica między PTSD a zwykłą reakcją na traumę. Objawy PTSD Co się dzieje z człowiekiem po wydarzeniu traumatycznym? (szok -> ASD -> PTSD) Zespół stresu pourazowego (PTSD) przyczyny i czynniki ryzyka Jak pomóc sobie samemu? Uzależnienie od alkoholu Uzależnienie od narkotyków Pomoc w leczeniu PTSD Leczenie PTSD Czemu powinienem szukać pomocy? Formy terapii Jak znaleźć dobrego terapeutę? PTSD i rodzina Jak pomóc bliskiej osobie z PTSD Mity o terapii PTSD 4 5 5 6 6 7 10 12 13 13 13 14 15 15 16 17 Publikacja współfinansowana z funduszy EOG w ramach programu Obywatele dla demokracji Autorzy: Katarzyna Gawlińska (red.) Dominika Miłek Bartosz Cichocki Opieka naukowa: Dr Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała Koordynator projektu: Jacek Zawadzki Projekt graficzny i DTP: Maciej Mazurek, zuchowestudio.pl Copyright: Fundacja Szarik, 2015 Wydanie: 1 ISBN: 978-83-942644-0-6 Publikacja Zrozumieć PTSD jest częścią kampanii informacyjno-edukacynej Misja PTSD, realizowanej przez Fundację Szarik 3

PTSD - co to jest? Po przeżyciu traumatycznego wydarzenia, normalnym jest, że czujemy się przestraszeni, smutni i rozdrażnieni. Ale jeśli ten stan nie mija, a ty cierpisz i czujesz się tak, jakbyś wciąż był/a w niebezpieczeństwie, być może cierpisz z powodu Zespołu Stresu Pourazowego (PTSD). Może ci się wydawać, że nigdy już nie będziesz się czuć, tak jak kiedyś. Jednak odpowiednia terapia, wsparcie i nabywanie nowych umiejętności radzenia sobie, pomoże Ci przezwyciężyć PTSD i przywrócić radość życia. PTSD może rozwinąć się na skutek traumatycznych wydarzeń, które naruszą twoje poczucie bezpieczeństwa i sprawią, że poczujesz się bezbronny/a i przerażony/a. Większość ludzi kojarzy PTSD z żołnierzami, biorącymi udział w wojnach. Stres bojowy, rzeczywiście, jest największą przyczyną jego rozwoju u mężczyzn, jednak każde przytłaczające, zagrażające życiu wydarzenie może wyzwolić PTSD, zwłaszcza jeśli jest ono nieprzewidywalne i poza kontrolą. Zespół Stresu Pourazowego może dotyczyć tych, którzy przeżyli katastrofę, którzy byli jej świadkiem i tych, którzy byli wsparciem dla uczestników katastrofy, tuż po niej ratowników medycznych, strażaków i innych służb ratunkowych. Może się także objawić u przyjaciół i członków rodziny, których bliscy przeżyli traumę. PTSD różnie rozwija się u różnych osób. TRAUMATYCZNE WYDARZENIA, KTÓRE MOGĄ PROWADZIĆ DO PTSD TO: WOJNY KATASTROFY NATURALNE GWAŁT PORWANIA Różnica między PTSD a zwykłą reakcją na traumę. Przeżycie traumatyczne związane jest ze skrajnie silnymi emocjami. Naturalną i normalną reakcją na traumę jest szok, dezorientacja, strach czy trudność z odnalezieniem się w rzeczywistości po zdarzeniu. Dopiero gdy objawy utrzymują się ponad miesiąc i mają wpływ na normalne funkcjonowanie jednostki w społeczeństwie mówimy o zaburzeniu PTSD (ang. post traumatic stress disorder). Trwałe doświadczanie złych emocji i niemożność uwolnienia się od obrazów związanych z tragicznym wydarzeniem wpływa na zachowania społeczne, funkcjonowanie procesów umysłowych, zmianę wartości życiowych i mechanizmów fizjologicznych. Natomiast zwykła reakcja na traumę Objawy PTSD pomimo, że cechuje się podobnymi symptomami utrzymuje się nie dłużej niż 4 tygodnie. Po traumatycznym wydarzeniu, umysł i ciało są w szoku. Ale o ile wiesz co się wydarzyło i rozumiesz swoje emocje wyjdziesz z tego. Jednak, kiedy cierpisz na PTSD, wciąż jesteś w szoku psychologicznym. Twoja pamięć o tym co się stało i emocje z tym związane, nie są jasne. Aby móc iść dalej naprzód, należy odświeżyć swoje wspomnienia z wydarzenia i ponownie poczuć towarzyszące mu emocje. Podstawowym objawem PTSD jest dystres - długotrwały stres prowadzący do wyczerpania organizmu i chorób psychosomatycznych np. migreny, choroby wrzodowej, nadciśnienia tętniczego. Do chorego uporczywie powracają traumatyczne wydarzenia podczas snów, bądź w wyniku skojarzenia innych sytuacji z wydarzeniem traumatycznym. Powszechne są reakcje fizjologiczne na bodźce, które przypominają tragedię (np. ucieczka podczas huku). Ponadto zaobserwować można unikanie sytuacji, bądź rzeczy, które mogą mieć jakikolwiek związek z traumą. Ofiara wycofuje się z rzeczywistości, pesymistycznie myśli o swojej przyszłości oraz ma bardzo ograniczoną zdolność do okazywania pozytywnych uczuć. Mimo zewnętrznej bierności ciągle funkcjonuje w stanie wysokiego pobudzenia - ma problemy z zasypaniem, trudności z koncentracją, wzmożoną czujność oraz cierpi na dysforię - gwałtowne wybuchy gniewu. Powyższe objawy muszą występować dłużej niż 4 tygodnie od zdarzenia. WYPADKI SAMOCHODOWE I LOTNICZE NAPADY INNE SYMPTOMY PTSD: ATAKI TERRORYSTYCZNE PRZEMOC FIZYCZNA, PSYCHICZNA, SEKSUALNA Złość i irytacja Depresja i poczucie bezradności NAGŁA ŚMIERĆ UKOCHANEJ OSOBY ZANIEDBANIA W DZIECIŃSTWIE lub jakiekolwiek inne wydarzenia, z powodu których czujesz się bezradny, bezbronny i przerażony. Poczucie winy, wstyd Uzależnienie od substancji psychoaktywnych Brak zaufania i poczucie zdrady Myśli samobójcze Poczucie odosobnienia i samotności Ból psychiczny 4 5

Co się dzieje z człowiekiem po wydarzeniu traumatycznym? W obliczu wydarzenia traumatycznego ujawniają się mniej lub bardziej trwałe zaburzenia psychiczne. Bezpośrednią reakcją na intensywne emocje jest wzmożony stan wzbudzenia. Najpierw występuje szok i dezorientacja psychiczna. Następnie po podjęciu automatycznego działania przychodzi poczucie rozczarowania i opuszczenia. Utraciwszy energię, ofiara zaczyna rozumieć sytuację i odczuwać skutki tragedii. Końcowym etapem jest proces dochodzenia do siebie. W tym etapie człowiek może doświadczać poczucia obcości własnej osoby oraz nierealności rzeczywistości, w której się znajduje. Powszechną reakcją jest chęć izolacji, poczucie oszołomienia, odrętwienia oraz nadwrażliwość emocjonalna (gniew, rozpacz, złość). Są to podstawowe objawy ostrego stresu pourazowego (ang. ASD - acute stress disorder). Jeśli objawy mijają w czasie 2 dni od zdarzenia, mówimy wtedy o szoku. Jeśli utrzymują się powyżej 2 dni, ale ustąpią przed 4 tygodniem od zdarzenia mówimy o ASD. Natomiast powyżej 4 tygodni można mówić o objawach PTSD (ang. post traumatic stress disorder) SZOK ASD PTSD 1 Jak pomóc sobie samemu? Jeśli jesteś weteranem i cierpisz z powodu Zespołu Stresu Pourazowego (PTSD), stresu bojowego lub traumy, oto kilka kroków, które możesz wykonać, aby zacząć sobie radzić z objawami. Powrót do zdrowia jest stopniowym i długim procesem. Nie dzieje się to z dnia na dzień, a wspomnienia traumy nigdy nie znikną całkowicie. To może sprawiać, że życie wydaje się być trudne. Jest jednak wiele rzeczy, które możesz robić, aby poradzić sobie ze szczątkowymi objawami i zmniejszyć niepokój i strach. ZWRÓĆ SIĘ PO WSPARCIE DO INNYCH PTSD może sprawić, że będziesz się czuł/a wyobcowany/a. Możesz mieć pokusę aby zacząć się izolować od znajomych, a nawet od bliskich Ci osób. Bardzo ważne jest jednak, abyś starał/a się być z ludźmi, zwłaszcza tymi, którym na Tobie zależy. Wsparcie od innych osób jest istotne aby radzić sobie z objawami PTSD, poproś więc swoich bliskich o pomoc w tym trudnym dla Ciebie czasie. Zespół stresu pourazowego (PTSD) przyczyny i czynniki ryzyka 2 UNIKAJ ALKOHOLU I NARKOTYKÓW (O TYM W DALSZEJ CZĘŚCI PORADNIKA, A TAKŻE NA STRONIE WWW.MISJAPTSD.PL) Jeśli nie radzisz sobie z trudnymi emocjami i wspomnieniami z traumy, możesz ulec pokusie samoleczenia się alkoholem i narkotykami. Ale, o ile substancje te chwilowo pomogą Ci poczuć się lepiej, w dłuższej perspektywie jedynie zaostrzą objawy PTSD, takie jak emocjonalne odrętwienie, izolację społeczną, gniew, depresję. Alkohol i narkotyki mają także wpływ na leczenie i mogą powiększyć problemy w domu i w relacjach z bliskimi. INNE CZYNNIKI RYZYKA PTSD OBEJMUJĄ: wcześniejsze traumatyczne doświadczenia, zwłaszcza w dzieciństwie i wczesnej młodości, występowanie PTSD i depresji w rodzinie, występowanie fizycznej i seksualnej przemocy, Chociaż nie da się przewidzieć, u kogo - po zdarzeniu traumatycznym - rozwinie się PTSD, istnieją pewne czynniki rysyka, które zwiększają ryzyko wystąpienia. Wiele z nich obraca się wokół natury samego traumatycznego zajścia. Bardziej prawdopodobne jest, że PTSD wystąpi, kiedy traumatyczne wydarzenie, dotyczyć będzie poważnego zagrożenia dla życia i bezpieczeństwa osobistego: im bardziej ekstremalne i długotrwałe zagrożenie, tym większe ryzyko wystąpienia PTSD. Zagrożenia powstałe z winy drugiego człowieka, takie jak napaść, gwałt, tortury również są bardziej traumatyczne niż wypadki i katastrofy. Również to, jak bardzo traumatyczne wydarzenie było nieoczekiwane, niekontrolowane i nieuniknione, odgrywa znaczącą rolę. nadużywanie substancji psychoaktywnych, wysoki poziom stresu w codziennym życiu, brak wsparcia po przeżyciu traumy, brak umiejętności radzenia sobie ze stresem. 3 4 ZMIERZ SIĘ Z POCZUCIEM BEZRADNOŚCI Pokonanie poczucia bezradności jest kluczem do przezwyciężenia Zespołu Stresu Pourazowego (PTSD). Trauma pozostawia uczucie bezsilności i bezbronności. Ważnym jest aby przypomnieć sobie, że masz siłę i umiejętność radzenia sobie z problemami. Jednym z najlepszych sposobów, aby odzyskać poczucie własnej siły jest pomaganie innym: poświęć swój czas dla innych, oddaj krew, pomóż przyjacielowi w potrzebie albo wesprzyj Twoją ulubioną organizację. Biorąc udział w pozytywnych działaniach, likwidujesz poczucie bezradności, które jest częstym objawem PTSD. SPĘDZAJ CZAS NA ŁONIE NATURY Cierpiąc z powodu Zespołu Stresu Pourazowego (PTSD) możesz czerpać korzyści oddając się relaksacji i poczuciu spokoju, który pochodzi z otaczającej nas przyrody. Skupienie się na wyczerpujących aktywnościach fizycznych zredukuje Twoje ciśnienie, stres, zwiększy energię i obniży symptomy depresji i lęku. 6 7

POZYTYWNE SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z PTSD: ROZMAWIAJ SZCZERZE Z OSOBĄ, KTÓREJ UFASZ DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ NA TEMAT TRAUMY I PTSD SPĘDZAJ CZAS Z PRZYCHYLNYMI CI LUDŹMI POSZUKAJ DOBREGO TERAPEUTY UNIKAJ ALKOHOLU I NARKOTYKÓW NAUCZ SIĘ TECHNIK RELAKSACYJNYCH CIESZ SIĘ Z KONTAKTU Z PRZYRODĄ PODEJMUJ AKTYWNOŚCI NA ŚWIEŻYM POWIETRZU 8 9

Uzależnienie od alkoholu Nie zawsze łatwo jest dostrzec moment, w którym Twoje picie przestaje być towarzyskie, a staje się problemem. Ale jeśli pijesz, żeby poradzić sobie z trudnościami albo obniżyć stres lub poczucie winy, jest duże prawdopodobieństwo, że masz problem. Alkoholizm jest podstępną chorobą i ważne jest aby umieć rozpoznać sygnały prowadzące do uzależnienia. Rozumienie problemu jest pierwszym krokiem do jego przezwyciężenia. Zrozumieć uzależnienie Uzależnienie od alkoholu może mieć wiele przyczyn, w tym genetykę, to jak zostałeś/łaś wychowany/a, Twoje środowisko społeczne, a także zdrowie psychiczne. U osób, u których w rodzinie była choroba alkoholowa lub u tych, które są blisko związane z uzależnionymi od alkoholu, jest większe prawdopodobieństwo wystąpienia problemów z piciem. W końcu, ci którzy cierpią z powodu depresji, PTSD i innych problemów ze zdrowiem psychicznym, są zagrożeni ryzykiem uzależnienia, ponieważ często zagłuszają swoje problemy alkoholem. MOŻESZ MIEĆ PROBLEMY Z PICIEM ALKOHOLU, JEŚLI: Czujesz się winny z powodu picia; Okłamujesz innych lub ukrywasz, że pijesz; Twoja rodzina bądź znajomi martwią się, że za dużo pijesz; Odczuwasz przymus picia, kiedy potrzebujesz się zrelaksować Urywa Ci się film kiedy pijesz; Regularnie pijesz więcej, niż zamierzałeś. SYGNAŁY UZALEŻNIENIA OD ALKOHOLU: Często zaniedbujesz obowiązki w domu i w pracy z powodu picia. Pijesz alkohol w sytuacjach, które są potencjalnie niebezpieczne, na przykład podczas prowadzenia samochodu, czy obsługi maszyn lub mieszasz alkohol z lekami. Masz powtarzające się problemy z prawem przez nadużywanie alkoholu, na przykład aresztowania za prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu. Pijesz alkohol pomimo problemów w rodzinie, spowodowanych przez alkohol. Na przykład wszczynasz awantury w domu pod wpływem alkoholu. Pijesz, aby odstresować się. Wiele problemów z alkoholem zaczyna się właśnie wtedy, kiedy alkohol staje się jedynym środkiem na pozbycie się stresu. Upijanie się po każdym ciężkim dniu lub sięganie po butelkę po każdej sprzeczce z szefem, również jest sygnałem uzależnienia. Tracisz kontrolę nad piciem alkoholu. Częste picie więcej i dłużej niż zamierzałeś/łaś lub pomimo tego, że obiecałeś/łaś, że nie będziesz pić Chcesz przestać pić, ale nie potrafisz. Przestałeś uprawiać sport i zrezygnowałeś z innych aktywności z powodu alkoholu. Spędzasz mniej czasu robiąc rzeczy, które kiedyś sprawiały Ci przyjemność, ponieważ silniejsza jest chęć napicia się. Alkohol ma duży wpływ na Twoją koncentrację i poziom energii. Spędzasz dużo czasu pijąc i myśląc o piciu lub lecząc się z efektów picia. Masz niewiele bądź nie masz wcale zainteresowań, które nie kręcą się wokół picia. Widzisz, że nadużywanie alkoholu powoduje w Twoim życiu problemy, na przykład niszczy Twoje małżeństwo, czy zdrowie, jednak mimo to nadal pijesz. 10 11

Jeśli usprawiedliwiasz swoje picie, okłamujesz siebie i bliskich oraz zaprzeczasz temu, że masz problem, zastanów się przez chwilę czemu tak bardzo się tłumaczysz. Jeśli szczerze wierzysz w to, że problem nadużywania alkoholu nie dotyczy Cię, nie ma żadnego powodu abyś ukrywał fakt, że pijesz i szukał wyjaśnień dla swojego picia. Jeśli jednak jesteś gotowy, aby przyznać, że ten problem dotyczy Cię, powinieneś rozpocząć leczenie. Stawienie czoła problemowi uzależnienia wymaga odwagi i siły, dlatego sięgnięcie po pomoc nie jest łatwe. Wychodzenie z nałogu jest dużo łatwiejsze jeśli obok siebie masz ludzi, na których możesz polegać. Nauka zdrowego radzenia sobie ze stresem i z trudnymi sytuacjami w życiu jest częścią terapii uzależnień. Aby skutecznie wyjść z nałogu, ważne jest aby przede wszystkim stawić czoła problemom, które go spowodowały. Problemy te mogą stać się dużo poważniejsze, w momencie gdy nie będzie już alkoholu, dzięki któremu je zagłuszysz. Pamiętaj jednak, że będziesz w dużo lepszej kondycji psychicznej aby w końcu poradzić sobie z nimi i uzyskać pomoc, której potrzebujesz. Uzależnienie od narkotyków Gdy będziesz walczyć z narkomanią, trzeźwość może wyglądać jak niewykonalny cel. Ale powrót do zdrowia nigdy nie jest poza zasięgiem, jakkolwiek beznadziejna wydaje się Twoja sytuacja. Zmiana jest możliwa dzięki dobrej terapii i wsparciu oraz dzięki zajęciu się problemami, które spowodowały Twoje uzależnienie. Nie poddawaj się, nawet jeśli już próbowałeś wyjść za nałogu i nie udało Ci się to. Droga do powrotu do zdrowia często wiąże się z problemami i komplikacjami. Ale myśląc o zmianie, jesteś już na dobrej drodze. MYŚLĄC O ZMIANIE: Staraj się zapamiętać, bądź zapisuj to, jak zażywasz narkotyki (jak często i ile). To sprawi, że zobaczysz, jak duży wpływ mają one na Twoje życie. Zrób listę za i przeciw rzuceniu nałogu, jak również koszty i korzyści kontynuowania go. Zastanów się nad sprawami, które są dla Ciebie ważne, tak jak Twój partner/ka, Twoje dzieci, Twoja kariera, czy zdrowie. Jaki wpływ na to wszystko mają narkotyki? Porozmawiaj o tym z kimś, komu ufasz. Zapytaj jak się czuje, kiedy jesteś pod wpływem narkotyków. Zapytaj sam/a siebie, czy jest coś, co uniemożliwia Ci wyjście z nałogu. Czy są jakieś sprawy, które pomogą Ci stawić temu czoła. 1 2 3 4 5 5 KROKÓW NA DRODZE DO WYJŚCIA Z UZALEŻNIENIA Przypomnij sobie powody, dla których chcesz się zmienić; Pomyśl o Twoich poprzednich próbach rzucenia nałogu, jeśli takie były. Co pomagało? Co nie? Ustal sobie wyraźne cele, na przykład: data rozpoczęcia leczenia. Usuń z miejsc, w których przebywasz rzeczy, które przypominają Ci o uzależnieniu. Powiedz rodzinie i przyjaciołom, że chcesz rzucić nałóg i prosisz o ich wsparcie. Pomoc w leczeniu PTSD Jeśli wydaje Ci się, że Ty, bądź ktoś z Twoich bliskich cierpi na Zaburzenie Stresu Pourazowego (PTSD), ważnym jest, aby jak najszybciej poszukać pomocy. Jeśli nie jesteś przekonany/a do tego, aby zwrócić się po pomoc, pamiętaj, że PTSD nie jest oznaką słabości. Jedyną drogą aby je przezwyciężyć, jest konfrontacja z tym co Ci się przydarzyło i zaakceptowanie tego, jako części Twojej przeszłości. Przejście przez taki proces jest dużo łatwiejsze, kiedy masz wsparcie doświadczonego terapeuty lub lekarza. Leczenie PTSD łagodzi objawy, pomagając Ci poradzić sobie z traumą jako z doświadczeniem. Zamiast unikać myślenia i wspomnień z traumatycznego wydarzenia, terapeuta zachęci Cię do przypomnienia sobie i przetworzenia emocji i uczuć, które towarzyszyły Ci w trakcie traumy. Oprócz tego, że znajdziecie ujście dla emocji, które skrywałeś w sobie, terapia PTSD pomoże Ci także przywrócić poczucie kontroli i zredukować ogromny wpływ traumy na Twoje życie. Leczenie PTSD Naturalnym jest, że chcesz unikać bolesnych wspomnień. Ale jeśli będziesz próbował/ła się izolować, żyć w odrętwieniu i spychać swoje wspomnienia, PTSD będzie się jedynie nasilać. Nie możesz kompletnie uciec od swoich emocji - pojawią się one nieoczekiwanie, pod wpływem stresu, bądź gdy tylko przestaniesz być czujny - a takie postępowanie jest bardzo wyczerpujące. Nieustanne unikanie, w ostateczności, zaszkodzi Twoim relacjom z bliskimi, Twojemu funkcjonowaniu i jakości Twojego życia. W CZASIE TERAPII BĘDZIESZ: CZEMU POWINIENEM SZUKAĆ POMOCY? analizować swoje myśli i uczucia związane z traumą; pracować nad poczuciem winy, obwiniania się i braku zaufania; uczyć się, jak radzić sobie i jak kontrolować natarczywe wspomnienia; zajmować się problemami, na które PTSD wpłynęło już w Twoim życiu i relacjach. Wczesna terapia jest lepsza. Objawy PTSD mogą się nasilać. Poradzenie sobie z nimi wcześniej, może je zatrzymać, aby nie pogarszały się w przyszłości. Uzyskanie informacji jak działa terapia, gdzie szukać pomocy i jakie pytania zadawać, ułatwi Ci uzyskanie pomocy i doprowadzi do lepszych wyników. Objawy PTSD mogą zmienić rodzinne życie. Możesz zauważyć, że oddalasz się od bliskich, nie odnajdujesz przyjemności w przebywaniu z innymi lub chodzisz zły, a nawet dopuszczasz się przemocy. Uzyskanie pomocy w leczeniu PTSD pomoże Ci poprawić Twoje rodzinne życie. PTSD może być przyczyną innych zdrowotnych problemów. Objawy PTSD mogą sprawić, że Twoje fizyczne problemy zdrowotne pogorszą się. Badania pokazują związek pomiędzy PTSD a chorobami serca. Zwrócenie się o pomoc w leczeniu PTSD poprawi także Twoje zdrowie fizyczne. 12 13

W obecnych czasach radzenie sobie z PTSD jest ułatwione dzięki różnym dostępnym metodom terapeutycznym. Kiedy cierpisz na syndrom stresu pourazowego, pogodzenie się z przeszłymi traumatycznymi wydarzeniami może być bardzo trudne. Zamiast dzielić się swoimi przeżyciami z innymi, często zachowujemy milczenie i tłumimy negatywne emocje głęboko w sobie. Formy terapii Pamiętaj jednak, że zawsze warto podjąć próbę skorzystania z pomocy tych, którzy dzięki swojej wiedzy i doświadczeniu mogą Cię skutecznie przeprowadzić przez drogę ku odzyskaniu psychicznej równowagi. Aktualne zalecenia dotyczące leczenia PTSD obejmują stosowanie psychoterapii wspomaganej farmakoterapią. NIEKTÓRE METODY TERAPEUTYCZNE STOSOWANE W LECZENIU ZESPOŁU STRESU POURAZOWEGO OBEJMUJĄ: Terapię poznawczo behawioralną terapeuta pomaga zrozumieć i zmienić sposób myślenia o traumie oraz jej następstwach. Nauczysz się identyfikować myśli odpowiedzialne za odczuwany przez Ciebie strach i zdenerwowanie. Z pomocą swojego terapeuty, dowiesz się, w jaki sposób zastąpić te negatywne myśli, racjonalnym spojrzeniem na świat. Poznasz również sposoby radzenia sobie z uczuciami, takimi jak złość, poczucie winy i strach. EMDR (desensytyzacja i przetwarzanie za pomocą wodzenia wzrokiem) podobnie jak inne rodzaje terapii, EMDR może pomóc zmienić sposób reagowania na wspomnienia związane z traumą. Myśląc czy mówiąc o swoich wspomnieniach, terapeuta pomoże Ci się skupić na innych bodźcach, takich jak ruchy gałek ocznych, poruszanie rękoma, czy dźwięki. Na przykład, terapeuta będzie poruszał swoją ręką, a Ty będziesz śledził ten ruch oczami. Terapia ekspozycyjna opowiadając wielokrotnie swemu terapeucie o swojej traumie dowiesz się, jak uzyskać kontrolę nad swoimi myślami i uczuciami związanymi z traumatycznym wydarzeniem. Z pomocą swojego terapeuty, możesz zmienić sposób reagowania na stresujące wspomnienia. Terapia z udziałem psa metoda z powodzeniem używana w różnych częściach świata, ale najlepiej rozwinięta i rozpowszechniona w Stanach Zjednoczonych. W Polsce od wielu lat kojarzona głównie z terapią wspomagającą rehabilitację dzieci i osób z niepełnosprawnością intelektualną. Jako metoda dopełniająca terapię służb mundurowych, wyłoniła się stosunkowo niedawno, ale już możemy zaobserwować pierwsze pozytywne rezultaty. Ta forma terapii wykorzystuje naturalną, leczniczą moc psów, ich zdolność do redukowania lęku, poprawiania samopoczucia. Psy są także swoistym smarem społecznym, powodującym, że szybciej i chętniej otwieramy się na komunikację z drugim człowiekiem, co w terapii stanowi niebagatelną wartość. Jak znaleźć dobrego terapeutę? Gdy szukasz terapeuty Zespołu Stresu Pourazowego (PTSD), poszukuj profesjonalistów specjalizujących się w terapii traum i PTSD. Możesz zacząć od spytania swojego lekarza, o ile zna terapeutów mających doświadczenie w tym temacie. Możesz także zapytać innych, o których wiesz, że już podjęli leczenie lub zadzwonić do poradni zdrowia psychicznego w Twoim mieście bądź do szpitala psychiatrycznego. Doświadczanie syndromu stresu pourazowego jest udręką, która nie jest tylko udziałem osoby bezpośrednio uczestniczącej w traumatycznym wydarzeniu, ale zwykle staje się udziałem także osób bliskich. Na ogół możemy nie zdawać sobie sprawy, że trauma może być przekazana komuś, kto w rzeczywistości nie doświadczył traumatycznego zdarzenia. PTSD sprawia, że osoba nim dotknięta napotyka wiele ogromnych trudności w codziennym funkcjonowaniu, również w sferze osobistych relacji. Specyficzne objawy traumy, takie jak wycofanie, poczucie wyobcowania, odrętwienie psychiczne, ograniczony afekt, osłabiają zdolność do utrzymania intymnego charakteru życia rodzinnego. Ponadto podwyższone pobudzenie wpływa wprost na zwiększenie poczucia drażliwości i wrogości skierowanej na otoczenie, które utrudniają osobie cierpiącej na PTSD kontrolowanie swej agresji, wyładowywanej często na tych, których kochamy. Członkowie rodziny często wspominają o odczuwanym wyobcowaniu, zniechęceniu i zranieniu, ponieważ ukochana osoba nie jest w stanie przezwyciężyć skutków przebytej traumy. Często w pełni poświęcają się pomocy tej osobie, zaniedbując tym samym własne potrzeby. Wsparcie społeczne i instytucjonalne jest niezwykle ważne w zapobieganiu i przezwyciężaniu PTSD, ale również w utrzymywaniu dobrostanu członków rodziny osoby borykającej się z urazem psychicznym, ponieważ niejednokrotnie także i rodzina nosi na swych barkach brzemię PTSD. Jeśli Twój partner (partnerka) cierpi na Zespół Stresu Pourazowego (PTSD), bardzo ważne jest abyś umiał/a PTSD i rodzina Poza kwalifikacjami i doświadczeniem, ważne jest aby znaleźć terapeutę, który sprawi, że będziesz się czuć komfortowo i bezpiecznie, tak aby nie było dodatkowego niepokoju i lęku o samą terapię. Zaufaj swojemu przeczuciu, jeśli coś nie leży Ci w terapeucie, poszukaj kogoś innego. Aby terapia zadziałała musisz czuć się szanowany/a i zrozumiany/a. zadbać o siebie i uzyskał/a dodatkowe wsparcie. PTSD może wyrządzić w rodzinie ogromne straty, jeśli na to pozwolisz. Może być Ci trudno zrozumieć, dlaczego bliska Ci osoba, nie jest wobec Ciebie otwarta, dlaczego jest mniej czuła i zmienna. Objawy PTSD mogą także wpłynąć na utratę pracy, uzależnienie od psychoaktywnych substancji, a także na inne obszary życia. Jeśli pozwolisz na to, aby członek Twojej rodziny, cierpiący z powodu PTSD, zdominował Twoje życie i zaczniesz ignorować swoje potrzeby, bardzo szybo wypalisz się i nie będziesz w stanie mu pomóc. Aby móc prawidłowo zadbać o bliską Ci osobę, najpierw musisz zadbać o siebie. Ważne jest abyś jak najwięcej dowiedział/a się na temat PTSD, jego objawów i terapii. Im więcej wiesz na ten temat, tym lepiej będziesz mógł/ mogła pomóc, a także będziesz potrafił/a zdystansować się do tego. 14 15

JAK POMÓC BLISKIEJ OSOBIE Z PTSD Mity o terapii PTSD Bądź cierpliwa/y i staraj się rozumieć. Powrót do zdrowia wymaga czasu, nawet jeśli osoba jest poddana terapii. Bądź sprzymierzeńcem i dobrym słuchaczem. Osoba z PTSD może potrzebować ciągle mówić o traumatycznym wydarzeniu. To także część zdrowienia, unikaj więc pokusy, aby powiedzieć bliskiej osobie, żeby przestała przeżywać, to co się stało i zaczęła żyć. Spróbuj przewidzieć i przygotować się na bodźce wyzwalające objawy PTSD. Te wyzwalacze to najczęściej rocznice traumatycznego wydarzenia, ludzie i miejsca związane z traumą, widoki, dźwięki i zapachy. Jeśli jesteś świadoma/-y tego, które bodźce wywołują reakcje niepokoju, będziesz w stanie lepiej zaopiekować się bliską Ci osobą, a także ją uspokoić. Terapeuta tylko przytakuje i słucha. Terapie takie, jak poznawczo-behawioralna, metoda przedłużonej ekspozycji, EMDR to terapie, podczas których pacjent i terapeuta pracują razem. Terapeuta jest bardzo zaangażowany. Sesje terapeutyczne są nastawione na osiąganie celów. Elementy terapii oparte są na umiejętnościach. Terapia trwa całymi latami. Nie odbieraj objawów PTSD osobiście. Objawy Zespołu Stresu Pourazowego (PTSD) to emocjonalne odrętwienie, gniew i wycofanie. Jeśli bliska Ci osoba wydaje się być odległa, rozdrażniona lub zamknięta, pamiętaj, że to może zupełnie nie mieć związku z Tobą i Waszym związkiem. Terapie: poznawczo-behawioralna, metoda przedłużonej ekspozycji, EMDR są terapiami określonymi czasowo. Nie naciskaj swojego partnera/ki, żeby mówił/a. Osobom z PTSD często jest bardzo ciężko mówić o tym co przeżyli. Dla niektórych może to nawet pogorszyć sytuację. Nigdy nie próbuj, więc na siłę go/jej otwierać. Daj jej jednak jasno do zrozumienia, że gdyby zechciał/a mówić, Ty jesteś obok i chętnie go/jej wysłuchasz. Terapeuta zagląda do Twojej głowy, żeby zmienić to kim jesteś. Terapeuta pomaga Ci zrozumieć Twoje myśli i uczucia, abyś mógł mieć nad nimi kontrolę. Sam dam sobie lepiej radę. Jeśli cierpisz z powodu PTSD od roku lub dłużej, szansa na wyzdrowienie bez terapii jest niewielka. 16 17

Jeśli mam mówić o tym co przeżyłem, przegram. Terapia odbywa się w bezpiecznych i kontrolowanych warunkach i pracujesz z terapeutą tylko do momentu, gdy czujesz się bezpiecznie. Uczysz się jak radzić sobie ze swoimi lękami. Tylko terapeuta, który przeżył to samo co ja, zrozumie mnie na tyle, żeby mi pomóc. Terapeuci i bez własnych przeżyć traumatycznych są w stanie efektywnie poprowadzić terapię PTSD. Ważne jest aby wybrany przez Ciebie terapeuta miał odpowiednie wykształcenie i doświadczenie, aby pomóc Ci rozwinąć umiejętności, dzięki którym będziesz sobie lepiej radzić. Wszystko czego potrzebuję to wsparcie ludzi, którzy przeszli przez to samo, co ja. Grupy wsparcia mogą pomóc Ci się odnaleźć, ale nie ma dowodów na to, aby pomogły poradzić sobie z objawami PTSD. Wydarzenie traumatyczne miało miejsce tak dawno temu, że żadna terapia mi już nie pomoże. Bez względu na to, jak dawno miało to miejsce, zawsze jest możliwość, aby lepiej sobie radzić. 18

Jeśli cokolwiek w tekście było nie jasne, zajrzyj na stronę: www.misjaptsd.pl. Tam znajdziesz więcej informacji o PTSD oraz m.in. słownik pojęć, kontakt ze specjalistą oraz społeczność osób zmagających się z podobnymi problemami.