Bocian Wizyta studyjna w Holandii 2008-05-09 21.04.08 27.04.08 uczestniczyłem z Dominikiem Krupińskim w wizycie studyjnej w Holandii. Wizyta była związana z projektem ochrony błotniaka łąkowego. Celem podróży była niewielka miejscowość Nieuw Sheemda w prowincji Groningen. Na miejscu przywitał nas Ben Koks - koordynator projektu ochrony błotniaka łąkowego w Holandii. Po zjedzeniu kolacji i krótkiej rozmowie pojechaliśmy do pensjonatu, w którym zaplanowano dla nas noclegi. Następnego dnia po wybornym śniadaniu wybraliśmy się z Benem Koksem w teren. Ben przybliżył nam stosowaną przez Holenderską Fundację Błotniaka Łąkowego metodykę monitoringu ptaków krajobrazu rolniczego. Krajobraz wydał mi się dziwny i dopiero później przypomniałem sobie, że Holandia leży w depresji, stąd wszędzie wały przeciwpowodziowe. Na wałach wypasane są owce, które pełnią rolę żywych kosiarek. W czasie wycieczki z Benem poznaliśmy kilku wolontariuszy i rolników współpracujących z Fundacją. Wieczorem wraz z Benem, Christine Trierweiler, Joną Arisz i Erikiem Visserem zjedliśmy kolację i przedyskutowaliśmy plany związane z rozpoczęciem badań radiotelemetrycznych w Polsce. Radiotelemetrię błotniaka łąkowego chcemy rozpocząć już w tym roku. Badania są jednym z wielu zadań naszego wspólnego projektu. Podczas kolacji ustaliliśmy również jak spędzimy kolejne dni naszej wizyty.
Całą środę spędziliśmy na zwiedzaniu. Na początek wybraliśmy się na pobliski zbiornik retencyjny gdzie mieliśmy okazje zobaczyć kilka ciekawych gatunków ptaków m.in. bernikle białolice, gęgawy, kuliki większe, krwawodzioby, biegusy malutkie i zmienne, a także pokaźne stadko szczudłaków, kilka pustułek i samicę błotniaka łąkowego. Po południu wyruszyliśmy do miasta Groningen, gdzie kupiliśmy pamiątki i zwiedziliśmy centrum miasta. Musze przyznać, że ciekawa architektura miasta, uprzejmi i kulturalni ludzie oraz naprawdę duża ilość rowerzystów oraz dróg rowerowych wywarły na mnie ogromne wrażenie. Centrum miasta jest zamknięte dla ruchu samochodowego, dlatego też tylko od czasu do czasu można zobaczyć jakiś autobus bądź patrol policji. Pod koniec dnia pojechaliśmy zobaczyć stary, holenderski wiatrak. W czwartek wraz z Erikiem Visserem udaliśmy się na jedną z powierzchni monitoringowych. Erik mówił nam o monitoringu ptaków krajobrazu rolniczego prowadzonego przez wolontariuszy Fundacji w prowincji Groningen oraz przygranicznym regionie Reiderland (Niemcy). Monitoring jest prowadzony dwoma metodami. Pierwsza prowadzona w Holandii od 15 lat polega na kontrolowaniu (5 kontroli w sezonie) powierzchni o wielkości 1 km2. Liczenia prowadzone są z tranzektu, którego przebieg przedstawiłem na załączonym rysunku. Najczęściej obserwator porusza się po śladach ciągnika. Podobną metodykę zastosowano w prowadzonym w Polsce Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych
Druga metoda to obserwacje z punktów. W sezonie przeprowadza się tylko trzy kontrole podczas, których odnotowuje się wszystkie gatunki w promieniu 200m od wyznaczonego punktu. Obserwację prowadzi się tylko przez pięć minut. Metoda ta została wprowadzona 3 lata temu i obecnie na obszarze działania Fundacji dane gromadzone są z 400 punktów. Na obszarach monitoringowych przeważają monokultury, a teren jest zazwyczaj bardzo płaski, co ułatwia obserwacje. Obie metody monitoringu mają jeden, ten sam cel. Przede wszystkim chodzi o ocenę stanu środowiska w krajobrazie rolniczym jak również ocenę działań Fundacji polegających na poprawianiu warunków żerowiskowych i siedliskowych błotniaka łąkowego i innych ptaków krajobrazu rolniczego. Dzięki staraniom Fundacji w Prowincji Groningen od 10 lat tworzone są przez rolników tzw. Faunazone czyli strefy dla fauny, odpowiednik naszych miedź śródpolnych. Faunazone mają szerokości od 5 do 25 m i są koszone tylko raz w roku w sierpniu. Mają one ogromne znaczenie dla wielu gatunków zwierząt w tym oczywiście dla błotniaka łąkowego. Badania radiotelemetryczne wykazały, że błotniaki łąkowe często polują wzdłuż Faunazone. Strefy dla fauny zwiększają bioróżnorodność, urozmaicają bazę żerowiskową, a tym samym wpływają na zwiększenie sukcesu lęgowego błotniaka łąkowego. Faunazone są tworzone również w Niemczech w regionie Reiderland. Krajobraz rolniczy Reiderland znacząco różni się od holenderskiego. Rolnictwo jest bardziej ekstensywne, a krajobraz bardziej urozmaicony. Wzdłuż rowów melioracyjnych można zobaczyć drzewa i krzewy, a pola maja mniejsza powierzchnię. Większa jest także powierzchnia trwałych użytków zielonych. W całej Holandii utworzono do tej pory ok. 3000 ha stref dla fauny, w tym w samej prowincji Groningen aż 500 ha. W Niemczech Faunazone tworzone są tylko w regionie Reiderland i obejmuje powierzchnię 120 ha. Za utworzenie 1 ha Faunazone holenderski rolnik otrzymuje dopłatę w wysokości 1300 /rok (tj. około 4680 zł), a w Reiderland 1100 /rok (tj. około 3960 zł). Dla porównania w Polsce za utworzenie miedzy śródpolnej o szerokości 5 m rolnik otrzyma tylko ok. 2200 zł/ha/rok (tj. około 650 ).
W piątek mieliśmy przyjemność pojechać z fotografem przyrody Hansem Hutem nad Zatokę Golard. Na miejsce w szuwarach usłyszeliśmy wąsatki. Do ustawionej po środku wielkiego rozlewiska wieży obserwacyjnej szliśmy po drewnianych kładkach. Z stamtąd mogliśmy obserwować ptaki bez obawy że je wypłoszymy. Mieliśmy okazje zobaczyć ohary, krwawodzioby, brodźce śniade, ostrygojady, bernikle białolice czy też błotniaki stawowe w czasie budowy gniazda. Po dłuższej chwili spędzonej na obserwacjach udaliśmy się do rolnika, członka Landwirschaftliche Naturverein Reiderlander Marsch - jest to stowarzyszenie powołane przez rolników z regionu Reiderland. Głównym celem stowarzyszenia jest promowanie praktyk rolniczych przyjaznych przyrodzie m.in. tworzenie stref dla fauny (Faunazone). W trakcie rozmowy okazało się, że w gospodarstwie rolnika w starym spichlerzu od ponad 30 lat gnieżdżą się płomykówki. Rolnik sam wykonał i powiesił skrzynkę lęgową dla płomykówki. Podsumowując nasi rolnicy mogą brać przykład z kolegów z regionu Reiderland. W sobotę uczestniczyliśmy w corocznym spotkaniu dla wolontariuszy Fundacji. Spotkanie jest organizowane zawsze przed sezonem błotniakowym. Jego celem jest zaplanowanie działań na nadchodzący sezon lęgowy oraz zmobilizowanie wolontariuszy współpracujących z Fundacją do działania na rzecz ochrony błotniaka łąkowego. Z samego rana pojechaliśmy na miejsce spotkania, czyli małego gospodarstwa. Po przywitaniu się oraz krótkim omówieniu planu działania, podzieleni na grupy wyruszyliśmy w teren w poszukiwaniu pierwszych błotniaków łąkowych. Za błotniakami jeździliśmy do godziny 18. Udało się nam wpatrzeć jednego samca i kilka samic, w tym Catrin - samicę z nadajnikiem satelitarnym. Po obiadokolacji Ben Koks przedstawił plany i dotychczasowe sukcesy Fundacji oraz wręczył statuetkę wolontariatu za wieloletnie czynne uczestnictwo w ochronie błotniaka łąkowego. Po wręczeniu wyróżnienia, Christine Trierweiler zaprezentowała wyniki badań radiotelemetrycznych prowadzonych w latach 2003-2007 w prowincji Groningen, Flevoland i w Niemczech. Zaraz po Christine swoją prezentację przedstawił Dominik. Mówił przede wszystkim o naszych działaniach, rozpoczętych badaniach oraz planach na przyszłość. Zwieńczeniem wieczoru był pokaz slajdów z Afryki autorstwa Hansa Huta. Hans wraz z Benem i Chris uczestniczył w ekspedycji badawczej na zimowiska błotniaka łąkowego. Muszę przyznać, że zdjęcia Hansa zrobiły ogromne wrażenie na wszystkich uczestnikach spotkania.
Uważam że nasza wizyta była udana i pouczająca, myślę że zarówno my jak i nasi zagraniczni przyjaciele wiele się nauczyliśmy. Niektóre z holenderskich rozwiązań można byłoby z powodzeniem wprowadzić u nas, chociażby monitoring prowadzony z punktów. Myślę także, że niektóre nasze pomysły i doświadczenia będą inspiracją dla Holendrów. Krzysztof Szulak Dominik Krupiński Wsparcie udzielone przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.