NARODOWY PLAN SZEROKOPASMOWY (PROJEKT)

Załącznik nr 2 Zamówienie jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego NARODOWY PLAN SZEROKOPASMOWY (PROJEKT) Ministerstwo Infrastruktury ul. T. Chałubińskiego 4/6 00-928 Warszawa Departament Telekomunikacji MI 8.03.2011 tel. 22 522-50-00; fax 22 522-50-45 Projekt: POIG.07.01.00-00-019/09 1

1. Wstęp 1.1 Znaczenie ICT we współczesnym świecie Dla zrównoważonego i prawidłowego rozwoju nowoczesnego społeczeństwa niezbędne jest zapewnienie możliwości ciągłej wymiany informacji w sposób pewny i natychmiastowy. W obecnym świecie informacja pozwala kreować nowe możliwości, staje się motorem napędowym dalszych zmian, staje się jednym z najważniejszych dóbr, a dostęp do informacji staje się wyznacznikiem poziomu rozwoju społeczeństwa oraz jego zamożności. Polska jako znaczący kraj europejski, członek Unii Europejskiej musi odpowiedzieć na te nowe trendy, zwłaszcza, że możemy zacząć już mówić o zmianach rewolucyjnych, które obejmują wszelkie dziedziny życia począwszy od nowych form pracy, sposobów dostępu i korzystania z wiedzy, poprzez rozwój nowych modeli biznesowych opartych na wymianie informacji, a kończąc na branży rozrywki. Rozwój technologii informacyjnych, które możemy nazwać zbiorczo ICT nie nastąpi, jeśli nie zostaną stworzone ku temu warunki, w szczególności jeśli nie rozwinie się baza infrastrukturalna, dzięki której nowe rozwiązania czy usługi będą mogły zostać wdrożone. Dlatego też jednym z najważniejszych problemów jakie stoją przed Polską jest rozwój sieci szerokopasmowych 1 i tej kwestii poświęcony jest niniejszy dokument. Należy wspomnieć, iż według danych Banku Światowego, w krajach o niskim i średnim poziomie dochodów, każdorazowy wzrost penetracji łączy szerokopasmowych o 10 punktów procentowych przekłada się na zwiększenie wzrostu gospodarczego o 1,38 punktu procentowego, czyli więcej niż w krajach o wysokim dochodzie i więcej niż w przypadku innych usług telekomunikacyjnych 2. Można powiedzieć, używając pewnej analogii, że sieci szerokopasmowe są czymś w rodzaju autostrad, po których poruszać się mogą szybsze, sprawniejsze, bardziej dostosowane do potrzeb użytkowników usługi, aplikacje, treści oraz informacje. Biorąc powyższe pod uwagę nie dziwi fakt, iż analizą wpływu ICT na gospodarkę oraz społeczeństwo zajmują się zarówno Unia Europejska, jak i ONZ 3 (Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny ITU, który od 1949 r. jest wyspecjalizowaną agendą ONZ 4 ). Dlatego też Narodowy Plan Szerokopasmowy musi być silnie osadzony w kontekście 1 Pojęcie dostępu szerokopasmowego nie definiuje się poprzez normy i standardy techniczne, a raczej poprzez funkcjonalność, tzn. dostęp do sieci umożliwiający korzystanie z większości dostępnych usług telekomunikacyjnych. 2 Building Broadband: Strategies and Policies for the Developing World, World Bank (styczeń 2010), http://siteresources.worldbank.org/extinformationandcommunicationandtechnologies/resources/2 82822-1208273252769/Building_broadband.pdf 3 Np. w ramach Projektu Milenijnego (ang. United Nations Millennium Project), który stanowi część Deklaracji Milenijnej, przyjętej na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ w 2000 roku. Dokument ten wprost wskazuje, iż jednym z głównych celów Narodów Zjednoczonych powinno być upowszechnianie dostępu do nowych technologii, zwłaszcza technologii informacyjnych i komunikacyjnych 4 W ramach ITU powziętych zostało wiele inicjatyw związanych z rozwojem łączy szerokopasmowych m.in.: Build on Broadband którego założeniem jest rozwój Internetu szerokopasmowego na świecie. ITU zauważa, iż szerokopasmowy dostęp do sieci Internet stanowi doskonałe narzędzie do rozpowszechnienia usług e-administracji, e-zdrowia czy e-rolnictwa. ITU podkreśla również, że upowszechnienie szerokopasmowego dostępu do sieci Internet zgodnie z ideą Green ICT tj. biorąc pod uwagę aspekty związane z ochroną środowiska, może w znacznym stopniu przyczynić się do redukcji zużycia energii, a tym samym do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, co bezpośrednio skutkuje ograniczeniem wpływu człowieka na zmiany klimatyczne. 2

zharmonizowanych i horyzontalnych działań na poziomie europejskim, spośród których umożliwienie dostępu do coraz szybszego Internetu jest w zasadzie najistotniejsze bo leży u podstaw i uzależnia od siebie sukces priorytetów strategii Europa 2020. 1.2 Powiązania między inwestycjami w infrastrukturę telekomunikacyjną, a rozwojem rynku usług Rozwój szerokopasmowego Internetu przyczynia się do podnoszenia poziomu potencjału innowacyjnego w niemal wszystkich sektorach gospodarki. Co prawda niniejszy dokument koncentruje się na aspekcie rozwoju infrastruktury szerokopasmowej ale nie należy przy tym zapominać, iż szerokopasmowy dostęp do Internetu nie jest dobrem samym w sobie. Stwarza on dopiero nowe możliwości konsumpcji dóbr oraz korzystania z usług (np. możliwość oglądania filmów, telewizji, załatwienia spraw urzędowych czy nowego wymiaru rozrywki etc.). Jednocześnie popyt na dobra i usługi świadczone z wykorzystaniem sieci szerokopasmowych zwiększa zapotrzebowanie na usługę szerokopasmowego dostępu do sieci Internet. W konsekwencji, zwiększa się rentowność ewentualnych inwestycji infrastrukturalnych. Otwiera się również ogromne możliwości dla przedsiębiorców, którzy dzięki ICT mogą osiągać większą efektywność np. dzięki możliwości outsourcingu 5 i offshoringu 6 części realizowanych zadań, decentralizacji zarządzania oraz większego pola dla planowania inwestycji. W obliczu rosnącej światowej konkurencji oraz rosnących kosztów, wzrasta potrzeba integracji więcej niż kilku podmiotów oraz współpracy z partnerami zewnętrznymi, dostawcami, klientami jak również uczelniami, w poszukiwaniu zmian, zwiększenia bazy pomysłów i technologii. Przykładem uzyskania większej efektywności przy mniejszym zużyciu zasobów energetycznych jest zarządzanie szczytem zużycia energii poprzez lokalizację inwestycji w różnych strefach czasowych. Rozwój nowoczesnych usług świadczonych z wykorzystaniem szerokopasmowego Internetu ma również ogromny wpływ na rynek rozrywki i mediów (E&M). Światowy rynek E&M będzie wzrastał w tempie 5% osiągając w 2014 r. poziom 1,7 bln USD wynika z najnowszego raportu firmy PricewaterhouseCoopers (PwC) Global Entertainment & Media Outlook 2010-2014 7. W ramach tego segmentu warto wskazać: A. przede wszystkim rynek gier online, który w ciągu najbliższych 4 lat będzie wzrastał w zdecydowanie szybszym tempie niż pozostałe segmenty rynku gier. W Europie Środkowo Wschodniej możemy mówić o CAGR 8 na poziomie 23%, dzięki czemu wartość rynku osiągnie w 2014 r. 773 mln USD. B. rynek reklamy online, który charakteryzuje się największym wzrostem w skali globalnej. Segment ten konsekwentnie odbiera udziały w rynku mediom drukowanym, aby razem z telewizją dominować w nowo powstających kampaniach reklamowych. Rynek reklamy 5 Termin outsourcing jest angielskim skrótem od outside-resource-using, oznaczającym korzystanie z zasobów zewnętrznych. Obecnie zaczął być stosowany ogólnie do opisu strategii powierzania operacji wspierających główną działalność przedsiębiorstwa podmiotom zewnętrznym, wyspecjalizowanym w określonej działalności. 6 Offshoring - przeniesienie wybranych procesów biznesowych przedsiębiorstwa poza granicę kraju. Dotyczy to procesów takich jak produkcja, usługi lub zamówienia. 7 http://www.pwc.com/gx/en/global-entertainment-media-outlook 8 Średnia roczna stopa wzrostu 3

w wyszukiwarkach (SEM) obecnie stanowi już porównywalną wartość do pozostałych form reklamy internetowej (czyli reklamy graficznej, ogłoszeń i innych form ale poza reklamą mobilną). W kolejnych latach tempo rozwoju reklamy SEM przyspieszy. W Polsce wartość rynku reklamy online szacuje się na poziomie 717 mln USD w 2014 r. (CAGR 12,3%). Technologie informatyczne i telekomunikacyjne wkraczają do służby zdrowia, przemysłu, administracji, mediów, energetyki, wpływają na efektywność przedsiębiorstw, obniżanie kosztów funkcjonowania a nawet mogą być wykorzystywane w celu ochrony środowiska dzięki koncepcji Green ICT 9. Jak pokazują analizy m.in. OECD 10 Internet i dostęp do sieci szerokopasmowych stał się technologią wszechobecną, mającą szeroki wpływ na wydajność w poszczególnych gałęziach przemysłu (General Purpose Technology). GPTs (za pomocą efektów wtórnych) prowadzą do dalszych znaczących przemian w funkcjonowaniu przedsiębiorstw różnych branż 11. 1.3 Zmiany społeczne Według PwC Internet staje się centralnym narzędziem konsumpcji treści. Pociąga to za sobą również zmiany społeczne wywołane zmianami w sposobie komunikowania się oraz sposobie dostępu do informacji. Młodzi ludzie na równi ze światem realnym traktują świat wirtualny, w którym relacje międzyludzkie nawiązywane np. w ramach portali społecznościowych są tak samo ważne, jak te zawierane w środowisku rodzinnym, szkolnym, zawodowym. Konieczność posiadania swojego wirtualnego alter ego jest dla młodzieży (ale coraz częściej 9 Idea Zielonego ICT, związana jest bezpośrednio z dążeniem do osiągania celów gospodarki niskoemisyjnej i efektywnie wykorzystującej zasoby środowiska. Również w sektorze telekomunikacyjnym dąży się do stosowania szczególnych rozwiązań mających na celu ograniczenie zmian klimatycznych, ochronę środowiska, redukcję zużycia energii i naturalnych zasobów oraz przede wszystkim zwiększenie świadomości społecznej na temat wpływu gospodarki na środowisko naturalne. Zielone ICT staje się przedmiotem zainteresowania Komisji Europejskiej, która zamierza zachęcać do stosowania rozwiązań IT zmierzających do ograniczenia efektu cieplarnianego. Zainteresowanie Zielonym ICT jest również dostrzegane na rodzimym rynku, chociażby jako jeden z priorytetów Krajowego Forum Szerokopasmowego (http://www.euractiv.com/en/infosociety/commission-unveils-plans-green-ict/article-178001 http://www.businessgreen.com/vnunet/news/2238485/ec-announces-increased-ict http://www.forumszerokopasmowe.pl/) 10 OECD w swoich dokumentach strategicznych wskazuje, iż inwestycje w wartości niematerialne i prawne, inwestycje w rozwiązania teleinformatyczne i inne innowacje są głównym motorem wzrostu zaawansowanych gospodarek. Szerokopasmowy Internet stał się wiodącym systemem dostarczania szerokiej gamy treści w obliczu przemian jakim ulega prasa, rynek muzyczny oraz branża wideo. Broadband jest również podstawą rozwoju w sektorach takich jak transport i edukacja. Szerokopasmowy dostęp zwiększa wydajność gospodarki poprzez możliwość zastosowania outsourcingu i offshoringu. Internet daje możliwość przesyłania głosu, obrazu, grafiki oraz dużej ilości zdigitalizowanych danych niemal natychmiast, przy relatywnie niewielkich kosztach. Dostęp do szerokopasmowego Internetu jest ważnym fundamentem dla zwiększenia potencjału innowacyjności gospodarki rozpatrywanych wg. Oslo Manual (http://www.oecd.org/dataoecd/35/61/2367580.pdf) w aspektach takich jak: innowacyjny produkt: wprowadzenie towaru lub usługi, które są nowe lub znacząco ulepszone w stosunku do ich dotychczasowych właściwości lub planowanych zastosowań. proces innowacji: wdrożenie nowej lub znacząco udoskonalonej metody produkcji. marketing innowacji: wdrożenie nowych metod marketingu co obejmuje projektowanie produktu, opakowania, promocję, etc. innowacje organizacyjne: wprowadzenie nowej metody organizacyjnej w działalności firmy, organizacji pracy i stosunków zewnętrznych. 11 Strategia Innowacyjności OECD, 26 luty 2010 r. (The OECD Innovation Strategy: Innovation to strenghten growth and address global and social challenges). 4

również osób dorosłych) na tyle istotna, że niejednokrotnie kwestie związane z bezpieczeństwem korzystania z technologii informacyjnych, w szczególności ochroną prywatności, danych osobowych schodzą na drugi plan 12. Boom na społeczności internetowe (nasza-klasa.pl, facebook i inne) tylko wzmocnił ten trend. Niestety ww. zmiany pociągają za sobą problemy, które wcześniej nie były identyfikowane takie jak problem wykluczenia cyfrowego, który w dużym stopniu dotyka ludzi starszych. Jak wynika z raportu "Między alienacją a adaptacją. Polacy w wieku 50+ wobec internetu 13 ", Polacy w wieku 50 lat i więcej są w większości wykluczeni cyfrowo. Spośród niespełna 13 mln obywateli po pięćdziesiątce ponad 10 mln (78%) nie korzysta z Internetu. Chociaż ponad 40% ma komputer z dostępem do sieci w domu, tylko połowa faktycznie z nich wykorzystuje tę możliwość. Ponad połowa dojrzałych Polaków (55,7%) deklaruje, że nie korzysta z Internetu, bo nie widzi takiej potrzeby. Nie interesują ich nowoczesne technologie i możliwości, jakie stwarzają. Według autorów raportu, seniorzy nie znają sposobów wykorzystania Internetu lub nie znajdują tam stron odpowiadających ich potrzebom. Prawie co piąty Polak po pięćdziesiątce, który nie korzysta z Internetu, mówi też, że wydaje mu się to zbyt skomplikowane. Jeszcze częściej podają oba powody - brak potrzeby i zbyt duże skomplikowanie (60+). Niespełna 5% wskazuje, iż taki dobrobyt jest zbyt drogi. Z tego względu należy szczególnie pamiętać (chociaż nie jest to bezpośrednim przedmiotem niniejszego planu) o stwarzaniu i upowszechnianiu oferty edukacyjnej dla tej grupy społecznej. Częściej bowiem wspomina się o potrzebach osób młodych czy dzieci, zapominając jak dużym i cennym rynkiem dla dostawców treści lub usług mogą być osoby dojrzałe (w sektorach takich jak e-zdrowie, e-administracja mogą oni stanowić główną grupę docelową). Tymczasem, między popytem na usługi i treści udostępniane, a budową sieci szerokopasmowych istnieje sprzężenie zwrotne, które prezentuje poniższa grafika. 12 http://www.republikadzieci.pl/dla-rodzicow/o-dzieciach-na-powanie/zagrozenia/internet/776-dzieci-bardzonieostroine-w-internecie.html 13 dojrzaloscwsieci.pl/raport.html?file=tl_files/pliki/raport.pdf 5

Zadaniem Rządu powinno być zatem stworzenie wszystkim Polakom równych szans oraz bezpiecznych warunków do korzystania z możliwości jakie dają nowoczesne osiągnięcia w dziedzinie komunikacji, a budowa sieci szerokopasmowych ma w tym zakresie kluczowe znaczenie. Niniejszy dokument stanowi również realizację jednego z celów stawianych przed Międzyresortowym Zespołem ds. Realizacji Programu Polska Cyfrowa. Zadaniem zespołu, jako niezwykle istotnego narzędzia mającego posłużyć do realizacji wyżej przedstawionych postulatów, będzie przede wszystkim koordynacja działań organów administracji rządowej na rzecz rozwoju telekomunikacyjnych sieci następnej generacji, upowszechniania usług szerokopasmowych i rozwoju społeczeństwa cyfrowego oraz opracowanie propozycji działalności edukacyjnej w zakresie wykorzystania technologii. 2. Rynek dostępu do Internetu w Polsce 2.1 Rynek telekomunikacyjny w ogólności W ostatnich kilku latach zaobserwować można szybki rozwój rynku telekomunikacyjnego, którego wartość 14 w okresie od 2005 do 2009 r. wzrosła w Polsce o 12 % (czyli o 4,5 mld zł) 15. Na szczególną uwagę zasługuje rynek dostępu do sieci Internet, który w latach 2005-2009 odnotował wzrost wartości o 138 % z 1,71 mld zł w 2005 r. do 4,07 mld zł, stanowiąc na koniec 2009 r. prawie 10-procentowy udział w całym rynku telekomunikacyjnym w Polsce 16. Pomimo systematycznego rozwoju dostępu do sieci Internet, tempo zmian zachodzących na polskim rynku na tle innych krajów UE oraz OECD jest niezadowalające. Sytuacja Polski prezentuje się nienajlepiej nawet w zestawieniu z krajami Europy Środkowo-Wschodniej. Brak znaczących inwestycji, w szczególności w rozwój wysokowydajnej infrastruktury stacjonarnej, spowoduje dalsze pogłębianie się różnicy pomiędzy nie tylko krajami o przeciętnym rozwoju infrastrukturalnym, ale nawet pomiędzy nowymi członkami Unii Europejskiej. Według danych Komisji Europejskiej, w lipcu 2010 r. penetracja stacjonarnych łączy szerokopasmowych (na 100 mieszkańców) w Polsce wyniosła 14,9%, przy średniej unijnej na poziomie 25,6%, co plasowało Polskę na 25 pozycji (wśród 27 krajów). 14 Wartość rynku telekomunikacyjnego określa się jako całkowity przychód netto ze wszystkich usług - telekomunikacyjnych, z łączy dzierżawionych, usług stacjonarnych sieci, ruchomych usług telekomunikacyjnych, usług wzajemnego połączenia sieci, oraz usług świadczenia Internetu (wg danych przekazanych w formularzach informacyjnych Prezesowi UKE od przedsiębiorców telekomunikacyjnych). 15 Rynek telekomunikacyjny w Polsce w latach 2005-2009, UKE. 16 Ibidem 6

Tabela 1. Penetracja stacjonarnych łączy szerokopasmowych (na 100 mieszkańców) wg KE w ujęciu procentowym Kraj 2004 (VII) 2005 (X) 2006 (X) 2008 (I) 2009 (I) 2010 (I) 2010 (VII) Holandia 14,7 24 29,8 34,2 36,2 37,7 38,7 Dania 15,6 23 29,4 35,6 37,3 37,8 38,2 Luksemburg 5,7 13 19,7 25,4 28,8 32,1 33,2 Szwecja 12,1 19 24,6 31,2 31,3 31,5 31,9 Niemcy 6,6 11 16,4 23,8 27,5 30,4 31,3 Francja 8,2 15 19 23,3 27,7 30,3 31,1 WB 7,4 15 20,4 25,7 28,4 29,8 30,6 Belgia 14 18 21,8 25,6 27,5 29,1 30,1 Finlandia 11 20 26 34,6 30,7 29,4 29,1 Malta 3,5 11 12,3 16,9 23,9 26,8 28,5 Estonia 7,6 12 17,2 21,2 24,6 26 26 Średnia UE 6,5 11 15,7 20 22,9 24,8 25,6 Słowenia 3,8 9 12,6 17,3 21 22,9 23,6 Austria 8,7 12 15,9 19 21,4 22,7 23,5 Cypr 2 4 7,4 13,8 18,2 22,2 23,3 Irlandia 1,7 5 10,3 17,4 20,2 22,2 22,9 Hiszpania 6,7 11 13,9 18,3 20,2 21,5 22,5 Włochy 6,1 10 13,6 17,1 19 20,6 21,3 Czechy 0,7 6 9,6 14,6 17,1 19,1 20,4 Węgry 2,2 5 8,6 14,2 16,3 18,7 19,7 Litwa 2,5 4 9,3 13,7 17,4 18,9 19,6 Portugalia 6,4 11 13,5 16,1 16,5 18,6 19,1 Łotwa 1,5 6 9,3 15 17,5 19,3 18,8 Grecja 0,2 1 3,3 9,1 13,4 17 18,6 Słowacja 0,4 2 3,4 8,8 10,9 14 15,5 Polska 0,5 2 4,5 8,4 13,2 13,5 14,9 Rumunia - - - 9,8 11,7 13 13,9 Bułgaria - - - 7,6 11,2 13 13,7 Źródło: Na podstawie raportów implementacyjnych KE oraz opracowanie KE: Broadband access in the EU: situation at 1 July 2010. Na podstawie danych ujętych w powyższej tabeli zauważyć można, iż różnica pomiędzy wysokością wskaźnika penetracji łączy szerokopasmowych w Polsce a wartością średnią dla 27 krajów UE wynosi ok. 11 punktów procentowych, a pomiędzy pięcioma najwyżej rozwiniętymi krajami UE (pod względem dostępu do sieci Internet) ok. 20 p.p. W okresie od stycznia 2008 r. do stycznia 2010 r. średnioroczne tempo wzrostu wskaźnika penetracji dla krajów UE wynosiło 2,9 p.p., natomiast dla Polski - 2,5 p.p. Oznacza to, że przy założeniu wzrostu wskaźnika penetracji łączy szerokopasmowych w Polsce na poziomie 2,5 p.p. rocznie, obecny średnioeuropejski poziom rozwoju dostępu do sieci Internet zostałby osiągnięty za ponad 4 lata, a poziom najbardziej zaawansowanych krajów UE za 8 lat. Jednak sytuacja Polski pod względem rozwoju stacjonarnego dostępu do Internetu wygląda lepiej, po przedstawieniu przez Komisję Europejską danych za pierwsze półrocze 2010 r. 7

W ciągu sześciu miesięcy 2010 r. wzrost wskaźnika penetracji w Polsce wyniósł 1,4 p.p. i był wyższy od średniej unijnej o 0,6 p.p. Pomimo niezadowalającego rozwoju stacjonarnego dostępu do Internetu w Polsce, na uwagę zasługuje jednak stosunkowo wysoki wskaźnik penetracji dostępu do sieci Internet w technologii ruchomej. Według danych Komisji Europejskiej, wskaźnik penetracji wynosił w lipcu 2010 roku 6,5%, co plasowało Polskę na 10 pozycji wśród 27 analizowanych krajów członkowskich UE (zob. tabela 2 ). Różnica między wartością wskaźnika penetracji dla Polski a średnią unijną wyniosła 0,4 p.p. na korzyść Polski, natomiast dystans pomiędzy Polską a trzema czołowymi krajami pod tym względem wynosił ok. 11 p.p. Tabela 2. Penetracja dostępu do Internetu w szerokopasmowej technologii ruchomej wg KE L.p. Kraj 2009 (styczeń) 2010 (styczeń) Lipiec 2010 1 Finlandia 9,1 17 21,5 2 Austria 11,4 15,1 16,7 3 Szwecja 6,6 11,9 14 4 Dania 4,7 10,7 13,4 5 Portugalia 8,3 16,1 12,1 6 Irlandia 6,3 10,5 10,6 7 Włochy 2,9 6,8 8,5 8 Hiszpania 2,6 3,8 7,5 9 WB * 6,7 6,9 10 Polska 2,8 4,3 6,5 11 UE (średnia) 2,8 5,2 6,1 12 Słowacja 4 5,1 5,4 13 Holandia * 1,5 5,4 14 Litwa 3,4 4,8 5,2 15 Niemcy 2,3 4 4,4 16 Węgry * * 4,2 17 Francja 1,6 3,3 3,7 18 Czechy 2,7 3,5 3,6 19 Rumunia 1,3 2,2 3,3 20 Estonia * 1,7 3,1 21 Malta 1,2 1,9 2,6 22 Słowenia 2,3 3,2 2,3 23 Bułgaria 0,5 * 2,3 24 Belgia 1,1 1,7 2,2 25 Grecja 1,6 2 2,1 26 Łotwa 0,4 1,7 2 27 Cypr 0,4 1,1 1,5 28 Luksemburg 1 1,3 1,4 * brak danych Źródło: XIV i XV raport implementacyjny KE. Raport nie obejmuje Bułgarii i Węgier; opracowanie KE: Broadband access in the EU: situation at 1 July 2010. 8

Należy również zwrócić uwagę na dynamikę przyrostu dostępu w technologii ruchomej w Polsce w pierwszym półroczu 2010 r. Wzrost współczynnika penetracji w Polsce wyniósł w tym okresie (lipiec do stycznia) 2,2 p.p., a dla średniej unijnej 0,9 p.p. Pozycja Polski wygląda zdecydowanie lepiej w zestawieniu wskaźników penetracji szerokopasmowego dostępu do Internetu w krajach UE w przeliczeniu na gospodarstwa domowe. Według danych Eurostatu, w pierwszym kwartale 2010 r. 57% gospodarstw domowych w Polsce posiadało szerokopasmowy dostęp do Internetu, co oznaczało 15 (ex aequo z Hiszpanią) pozycję wśród 27 państw członkowskich UE. Natomiast średnia unijna wysokość współczynnika penetracji wynosiła 61%, czyli była wyższa zaledwie o 4 p.p. (zob. tabela 3). Tabela 3. Odsetek gospodarstw domowych posiadających szerokopasmowy dostęp do Internetu w % Kraj 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: Eurostat. Szwecja 51 67 71 79 83 Holandia 66 74 74 77 * WB 44 57 62 69 * Dania 63 70 74 76 80 Niemcy 34 50 55 65 80 Finlandia 53 63 66 74 76 Luksemburg 44 58 61 71 70 Belgia 48 56 60 63 70 Malta 41 44 55 63 69 Francja 30 43 57 57 67 Estonia 37 48 54 62 64 Austria 33 46 54 58 64 Słowenia 34 44 50 56 62 EU (średnia ) 30 40 47 55 61 Irlandia 13 31 43 54 58 Hiszpania 29 39 45 51 57 Polska 22 30 38 51 57 Litwa 19 34 43 50 54 Czechy 17 28 36 49 54 Łotwa 23 32 40 50 53 Węgry 22 33 42 51 52 Cypr 12 20 33 47 51 Portugalia 24 30 39 46 50 Słowacja 11 27 35 42 49 Włochy 16 25 31 39 49 Grecja 4 7 22 33 41 Bułgaria 5 8 13 24 26 Rumunia 10 15 21 26 23 * brak danych 9

Niekorzystnie natomiast przedstawia się sytuacja przedsiębiorstw polskich pod względem korzystania z szerokopasmowego dostępu do Internetu. Według danych Eurostatu, na koniec 2009 r. tylko 58% polskich przedsiębiorstw (zatrudniających powyżej 10 pracowników) posiadało łącze szerokopasmowe, co plasowało Polskę na przedostatniej pozycji (wspólnie z Litwą) wśród 27 krajów członkowskich UE. Dla porównania średnia unijna wartość wskaźnika wynosiła 83%, a czołowe 4 kraje w zestawieniu charakteryzowały się penetracją na poziomie 93-94%. 2.2 Technologie Wśród technologii dostępowych w Polsce główną pozycję zajmują łącza xdsl, jednak udział zastosowania tej technologii w ostatnich latach systematycznie maleje. W 2009 roku drugim najpowszechniejszym sposobem dostępu do sieci Internet była technologia ruchoma (modemy 2G/3G), a na kolejnym miejscu technologia kablowa (TVK) zob. schemat 1. Schemat 1. Dostęp szerokopasmowy w Polsce z podziałem na technologie 100% 80% 60% 1 1 1 3 8 5 5 13 8 7 8 8 18 24 27 21 27 20 40% 20% 55 57 47 37 0% 2006 2007 2008 2009 xdsl TVK modem kablowy Modem 2G/3G WLAN LAN - Ethernet Inne technologie* *CDMA, FWA, Wimax, łącza dzierżawione Źródło: Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego Polsce w 2009 roku, op. cit. Technologia xdsl, podobnie jak w Polsce, ma szerokie zastosowanie w krajach Europejskich, w USA obserwuje się wysokie wykorzystanie TVK, natomiast w krajach azjatyckich dominującą technologię stanowią łącza światłowodowe. Warto jednocześnie zwrócić uwagę na coraz bardziej powszechne stosowanie technologii FTTx wśród krajów Europy Środkowo- Wschodniej (Słowacja, Węgry, Czechy). 10

Schemat 2. Penetracja stacjonarnych łączy szerokopasmowych z podziałem na technologie (stan na lipiec 2010 r.) w % OECD Słowacja Polska Czechy W ęgry Hiszpania Japonia USA W B Niemcy Francja Szwecja Korea Holandia 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 Źródło: Opracowanie na podstawie danych OECD. DSL TVK Fibre/LAN Inne Wśród państw Europy Środkowo Wschodniej coraz częściej dokonuje się inwestycji w technologie najnowszej generacji. Według danych FTTH Council za grudzień 2009 r., 180 tys. gospodarstw domowych (czyli 13% wszystkich gospodarstw domowych) na Litwie posiadało dostęp do sieci Internet w technologii fiber-to-the-home (FTTH), natomiast w Polsce, takich gospodarstw domowych było ok. 21 tys., a w połowie 2010 roku 24 tys. (z kolei wskaźnik penetracji wynosił poniżej 1%) 17. Schemat 3. Stacjonarne łącza szerokopasmowe wg przepływności w krajach UE (stan na lipiec 2010r.) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% BE BG CZ DK DE EE EL ES IE IT CY LV LT LU MT PL PT RO SI SK FI SE UK EU poniżej 2Mb/s od 2Mb/s i poniżej 10Mb/s powyżej 10 Mb/s Źródło: KE: Broadband access in the EU: situation at 1 July 2010. 17 FTTH European Ranking, FTTH Council Europe & IDATE, grudzień 2009, oraz art. 24 tys. abonentów FTTH w Polsce, Rzeczpospolita, 13.12.2010, http://www.rp.pl/artykul/578055.html. 11

Udział łączy stacjonarnych o prędkościach poniżej 2 Mb/s w Polsce jest najwyższy w całej Unii Europejskiej, gdzie przeważają łącza o przepływności w przedziale 2-10 Mb/s (zob. Tabela 4) Wynika to z niskiej przepływności łączy w technologii xdsl, która jest najczęściej wykorzystywaną technologią w Polsce. Tabela 4. Rodzaje przepływności łączy szerokopasmowych (stan na lipiec 2010 roku) Źródło: XV raport implementacyjny KE, Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego w Polsce w 2009 r., KE: Broadband access in the EU: situation at 1 July 2010. W celu szybkiego rozwoju kraju, konkurencyjnego na rynkach światowych należy skupić się na inwestycjach w najnowsze technologie. Poniższa tabela przedstawia odsetek stacjonarnych łączy szybkich prędkości w Polsce i w wybranych krajach UE według stanu na lipiec 2010. Tabela 5. Odsetek stacjonarnych łączy szybkich prędkości wśród wszystkich łączy stacjonarnych (stan na lipiec 2010) KRAJ >=30 MB/S, <100 MB/S >=100 MB/S Rumunia 33,8% 8,9% Belgia 24,6% 1,2% Bułgaria 18,2% 1,3% Litwa 17,7% 3,2% Holandia 6,1% 0,3% Niemcy 3,2% 0,1% WB 2,8% 0,0% Dania 1,5% 0,7% UE (średnia) 4,4% 0,5% Polska 0,6% 0,2% Hiszpania 0,3% 0,0% Włochy 0,0% 0,0% Irlandia 0,2% 0,1% Źródło: KE: Broadband access in the EU: situation at 1 July 2010. 12

Z powyższej tabeli wynika, że kraje Europy Środkowo-Wschodniej przyjmują podobną strategię inwestowania od razu w infrastrukturę umożliwiającą dostęp do Internetu o dużych prędkościach, co najmniej 30 Mb/s. W przypadku Rumunii takie łącza stanowią ponad 42% wszystkich łączy stacjonarnych w kraju. Dla Polski odsetek szybkich łączy powyżej 30 Mb/s wynosi poniżej 1%. Jednak obok krajów o wysokim odsetku szybkich łączy, pozostaje grupa krajów, w tym krajów wysoko rozwiniętych, gdzie brak jest (lub jest to znikoma liczba) łączy powyżej 30 Mb/s. 3. Wyzwania dla Polski wynikające z Agendy Cyfrowej - kontekst międzynarodowy dokumentów strategicznych dotyczących szerokopasmowego dostępu do Internetu. Bardzo istotnego kontekstu dla działań Polski w odniesieniu do rozwoju Internetu szerokopasmowego dostarczają inicjatywy podejmowane na szczeblu Unii Europejskiej. Szacuje się, że w UE istnieje około 124 mln stałych łączy abonenckich Internetu szerokopasmowego oraz około 25 mln mobilnych łączy abonenckich Internetu szerokopasmowego. Oferowane przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych przepustowości są zróżnicowane, ale w większości przekraczają 2 Mbit/s do użytkownika. Natomiast przepustowość wysyłania zazwyczaj przekracza wartość 256 Kbit/s i wciąż wzrasta. Komisja Europejska (zwana dalej Komisją, KE ) dostrzegając szansę dla gospodarki europejskiej wynikającą z rozwoju sieci szerokopasmowych podejmuje działania mające na celu wsparcie procesów inwestycyjnych. Na tym polu europejska gospodarka, zdaniem Komisji, musi silnie konkurować z krajami azjatyckimi oraz USA, za którymi pozostaje nieznacznie w tyle. W tym celu Komisja Europejska wydała szereg dokumentów o charakterze strategicznym oraz wykonawczym wskazując, jakie działania kraje Unii zobowiązane są podejmować, aby osiągnąć ww. cel. Dokumenty te są również niezwykle ważne dla Polski, wynikają z nich bowiem konkretne obowiązki, których wypełnienie będzie miało ogromne znaczenie, a jednocześnie będzie dużym wyzwaniem. Dokumenty programowe Komisji Europejskiej wymieniają kilka sposobów dostarczania Internetu szerokopasmowego, spośród których dwa zasługują na szczególną uwagę ze względu na zaawansowanie technologiczne oraz największe możliwości rozwoju. Pierwszy z nich to światłowodowe sieci dostępowe - FTTx 18 zapewniające największe przepływności łączy, przekraczające 100 Mbit/s. Komisja zwraca również uwagę na kwestie właściwego projektowania architektury sieci FTTH tak, aby możliwy był rozwój nowych usługi i aplikacji. Drugą technologią, której poświęcono znaczną uwagę, są bezprzewodowe usługi naziemne w technice LTE 19. Oferują one prędkości przesyłania danych przekraczające 30 Mbit/s, przez 18 FTTH (Fiber to the Home) system dostępu abonenckiego wykorzystującego w charakterze medium transmisyjnego kabel światłowodowy doprowadzony bezpośrednio do gniazdka abonenckiego FTTB (Fiber to the Building) - system dostępu abonenckiego wykorzystującego w charakterze medium transmisyjnego kabel światłowodowy doprowadzony węzła znajdującego się wewnątrz budynku FTTC (Fiber to the Curb) - (Fiber to the Building) - system dostępu abonenckiego wykorzystującego w charakterze medium transmisyjnego kabel światłowodowy doprowadzony szafki ulicznej 19 Long Term Evolution (LTE) interfejs radiowy zgodny ze specyfikacjami GSM UMTS 3GPP serii 36 Europejskiego Instytutu Standardów Telekomunikacyjnych (ETSI), pozwalający na zwiększenie przepływności w kanale radiowym sieci komórkowych standardu UMTS. 13

co spełniają wartość docelową dotyczącą przepływności łączy szerokopasmowych określoną w Agendzie Cyfrowej 20 i stają się znaczącą alternatywą dla stacjonarnego dostępu do szerokopasmowego Internetu. Komisja Europejska zauważyła, że bezprzewodowe usługi mają szczególne znaczenie w regionach słabo zaludnionych lub o trudnych warunkach terenowych, gdzie świadczenie usług opartych na dostępie przewodowym jest utrudnione, a niekiedy niemożliwe. Wspomina się również o technologii satelitarnej, która może spełniać podobną funkcję. 21 Powiedziano już, że działania i wytyczne służące rozwojowi Internetu szerokopasmowego to dzisiaj zadanie globalne. Również Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny ITU 22 jest w tym zakresie aktywny i dostrzega konieczność oparcia gospodarek świata o rozwój Internetu. Przede wszystkim zwraca uwagę na potrzebę większej inicjatywy administracji państw np. w postaci stanowienia odpowiedniego elastycznego prawa biorącego pod uwagę szybko zmieniające się otoczenie technologiczne Internetu. Główne kierunki rozwoju wg Komisji Europejskiej i ITU to przede wszystkim: - rozwój sieci szerokopasmowych (co najmniej szkieletowych) opartych na światłowodach jako najnowocześniejszej technologii i dającej największe możliwości świadczenia innowacyjnych usług; - komplementarny, ale konieczny rozwój sieci bezprzewodowych dających, przy porównywanych do sieci stacjonarnej parametrach jakościowych (w szczególności przepływności łączy), zupełnie nowe możliwości zarówno usługodawcom jak i usługobiorcom; - rozróżnienie kwestii funkcjonalności infrastruktury telekomunikacyjnej, która musi uwzględniać trendy rozwojowe oraz możliwości wykorzystania w przyszłości od konkretnych dostępnych na rynku usług telekomunikacyjnych. Projektowanie sieci powinno uwzględniać z jednej strony zasadę neutralności technologicznej oraz kompatybilność, z drugiej możliwość dalszej modernizacji i rozbudowy. Projektowanie sieci pod kątem wykorzystania jej do świadczenia konkretnych usług powodowałoby zaburzenia konkurencji oraz mogłoby negatywnie wpływać na możliwość wdrożenia innowacyjnych usług w przyszłości; 20 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno Społecznego i Komitetu Regionów Europejska Agenda cyfrowa, Bruksela, 19.05.2010, KOM (2010)245 21 W komunikacie Komisji - Internet Szerokopasmowy w Europie: inwestycje na rzecz rozwoju opartego na technologiach szerokopasmowych, technologia ta wskazana jest jako komplementarna wobec innych technologii bezprzewodowych, które mogą być wykorzystane do osiągania celów Agendy cyfrowej szczególnie w obszarach o trudnych warunkach terenowych. Dzisiaj technolgia ta umożliwia przesył danych w kierunku do abonenta o przepływności ok. 4 Mbit/s (384 kbit/s w kierunku od abonenta). Pozwala to na korzystanie nie tylko z broadbandu, ale także z telefonu VoIP czy telewizji IPTV (opartej na protokole IP). Niewątpliwą zaletą tej technologii jest możliwość korzystania z Internetu z dowolnego miejsca. Potrzebny byłby jednak dalszy rozwój technologiczny aby dostęp satelitarny miał odegrać dużą rolę w niwelowaniu białych plam w świetle ambitnych celów agendy. 22 ITU oczywiście, podobnie jak Komisja także dostrzega bezpośredni związek pomiędzy rozwojem szerokiego pasma a przyrostem GDP. Szczególnie ważne dla Związku wydaje się wkład rozwoju ICT dla osiągnięcia tzw. celów milenijnych do 2015 r., które koncentrują się głównie na walce ze światowym ubóstwem i wykluczeniem społecznym 14

- wprowadzenie zasad rozbudowy infrastruktury telekomunikacyjnej w sposób umożliwiający wykorzystanie najnowocześniejszych urządzeń (wskazuje się tutaj na popularność smartfonów); - wprowadzanie zasad współdzielenia infrastruktury między usługodawców telekomunikacyjnych, tak aby została zapewniona najlepsza współpraca i kompatybilność między aplikacjami i usługami; - systematyczne usuwanie barier dostępu do sieci (koszty, bariery technologiczne, etc.); - zaktywizowanie rynku telekomunikacyjnego w kierunku modernizacji istniejących sieci oraz podejmowania nowych inwestycji; - uruchomienie i uregulowanie kwestii prowadzenia inwestycji z wykorzystaniem środków publicznych w taki sposób, aby nie zostały naruszone zasady uczciwej konkurencji; - zachowanie otwartego charakteru sieci oraz wspieranie zasady neutralności technologicznej 3.1 Najważniejsze europejskie dokumenty programowe Podstawą działań Komisji Europejskiej jest chęć uczynienia gospodarki europejskiej konkurencyjną w stosunku do rynków USA, czy Dalekiego Wschodu. Wzajemną zależność najważniejszych dokumentów strategicznych przedstawiających główne zamierzenia KE w perspektywie czasowej do 2020 r. przedstawia poniższy schemat: Schemat 4. Najważniejsze europejskie dokumenty programowe Europa 2020 23 wskazuje najważniejsze obszary działań (flagships) do zrealizowania 3 celów. Jednym z obszarów jest szerokopojęta telekomunikacja Cele Europa 2020: rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną, Agenda Cyfrowa dla Europy 24 stanowi kalendarz działań na okres 10 23 Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, KOM (2010) 2020, Bruksela, marzec 2010. 24 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno Społecznego i Komitetu Regionów Europejska Agenda cyfrowa, Bruksela, 19.05.2010, KOM (2010)245 15

lat Inicjatywy prawne Komisji Europejskiej opracowuje narzędzia do osiągnięcia ww. celów, najważniejsze dokumenty: Internet szerokopasmowy w Europie 25, Zalecenia ws. sieci nowej generacji (NGN). Pierwszy Program ws. Polityki Widma Radiowego (RSPP) Wytyczne w sprawie stosowania zasad dotyczących pomocy państwa zawartych w Traktacie WE do finansowania sieci szerokopasmowych ze środków publicznych Cele Agendy Cyfrowej: uzyskanie trwałych korzyści ekonomicznych i społecznych z jednolitego rynku cyfrowego jest możliwe do osiągnięcia w oparciu o szybki i bardzo szybki Internet i interoperacyjne aplikacje oraz osiągnięcie następujących wskaźników: szerokopasmowy dostęp do Internetu dla wszystkich Europejczyków do roku 2013, dostęp do łączy o dużo większej prędkości transmisji danych 30Mb/s i więcej dla wszystkich Europejczyków do roku 2020, dostęp do łączy o prędkości powyżej 100 Mb/s dla co najmniej 50% europejskich gospodarstw domowych Konkluzje Rady UE Element miękkiego prawa obejmujący zalecenia, wykładnie, sugestie skierowane zarówno do KE, państw członkowskich, interesariuszy 3.2 Narzędzia służące do osiągnięcia celów Agendy Cyfrowej dla Europy wskazane przez Komisję Europejską Dokumenty, o których była mowa w pkt 3.1 zostały opracowane po przeprowadzeniu badań i analiz na zlecenie Komisji Europejskiej i wskazują narzędzia służące do osiągnięcia celów Agendy Cyfrowej dla Europy (zwanej dalej: Agendą, EAC ). Stanowią one m.in. wskazówkę dla państw członkowskich, jakie kwestie powinny zostać poruszone w krajowych dokumentach strategicznych Narzędzia zaproponowane przez KE można podzielić na te skierowane przede wszystkim do krajowych regulatorów rynku telekomunikacyjnego oraz te skierowane do organów administracji rządowej państw członkowskich. Są to przede wszystkim: Sporządzenie krajowych planów dotyczących rozwoju sieci szerokopasmowych Zaleca się wszystkim państwom członkowskim stworzenie programu zawierającego zrównoważony zestaw działań w zakresie polityki rozwoju sieci szerokopasmowych (niniejszy dokument jest wykonaniem przedmiotowego zalecenia). Krajowe plany pozwolą Komisji monitorować rozwój sieci szerokopasmowych i koordynować działania podejmowane w poszczególnych krajach. Pozwoli to również na prowadzenia wzajemnych przeglądów 25 Internet Szerokopasmowy w Europie: inwestycje na rzecz rozwoju opartego na technologiach szerokopasmowych, KOM (2010) 472, Bruksela, wrzesień, 2010 16

i porównywanie planów przez państwa członkowskie w celu dzielenia się najlepszymi praktykami. Promowanie inwestycji i zmniejszanie kosztów Komisja proponuje przyjęcie środków regulacyjnych i finansowych zarówno przez władze centralne jak i lokalne. Komisja widzi możliwość redukcji kosztów inwestycji w sieci szerokopasmowe poprzez: 1. Wprowadzenie wymogu instalacji nowych infrastruktur telekomunikacyjnych oraz okablowania wewnątrz budynków. 2. Inwentaryzację istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej. 3. Koordynacja robót budowlanych w celu umożliwienia i usprawnienia wdrażania elementów sieci. 4. Uproszczenie przepisów i regulacji dotyczących robót budowlanych, zagospodarowania terenów miejskich, ochrony środowiska, zdrowia publicznego i administracji ogólnej w celu uproszczenia i przyspieszenia procedur, np. procedur przyznawania prawa dostępu lub planowania masztów, w razie konieczności ustanawiając do tych celów punkty kompleksowej obsługi. 5. usunięcie przeszkód administracyjnych przy realizacji inwestycji w sieci bezprzewodowe (np. trudności dotyczące uzyskiwania pozwoleń dla nowych stacji bazowych lub przedłużania umów dla już istniejących stacji). W 2012 r. Komisja opublikuje sprawozdanie na temat obecnych praktyk zakresie redukcji kosztów inwestycji. Stworzenie warunków dla inwestycji publicznych lub finansowanych ze środków publicznych zgodnie z przepisami dotyczącymi pomocy państwa, w przedmiotowym zakresie. 1. Organy publiczne są uprawnione do realizowania inwestycji budowlanych w zakresie sieci szerokopasmowych o ile nie narusza to zasad pomocy publicznej (sieci będą otwarte, dostępne dla wszystkich użytkowników, żadne przedsiębiorstwo, ani sektor nie będą traktowane preferencyjnie, zagwarantowany zostanie dostęp na niedyskryminacyjnych zasadach) 2. W razie potrzeby państwa członkowskie powinny uwzględnić utworzenie na poziomie krajowym funduszy na rzecz Internetu szerokopasmowego, z których mogłyby korzystać lokalne organy w celu budowy takiej infrastruktury pasywnej. 3. Aby przyspieszyć wykorzystanie pomocy państwa w zakresie sieci szerokopasmowych, państwa członkowskie zachęca się usilnie do zgłaszania krajowych programów ramowych i unikania w ten sposób wielokrotnych zgłoszeń poszczególnych projektów. Promowanie bezprzewodowych sieci szerokopasmowych 17

Znaczenie technologii bezprzewodowych dla zapewnienia szerokiego pasma dla użytkowników wzrasta. Bardzo istotna jest tutaj polityka widma radiowego, a więc z jednej strony skuteczne udostępnienie użytkownikom tych częstotliwości, które zostały już zarezerwowane w ramach alokacji zharmonizowanych, z drugiej natomiast udostępnienie widma w ramach dywidendy cyfrowej dla usług łączności elektronicznej. Wzmocnienie i racjonalizacja wykorzystania funduszy strukturalnych i funduszy rozwoju obszarów wiejskich Instrument ten ma głównie na celu wsparcie dla większego wykorzystania środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich właśnie w kwestii łączy szerokopasmowych oraz innych usług społeczeństwa informacyjnego. Komisja w 2011 r. opublikuje wytyczne dotyczące inwestycji w sieci szerokopasmowe dla organów lokalnych i regionalnych w celu promowania pełnego wykorzystania środków UE. Wzmocni także współpracę z regionami aby absorpcja pomocy w ramach funduszy była większa, a także przedstawi wytyczne w sprawie wykorzystania środków z partnerstw publiczno-prywatnych oraz innych instrumentów finansowych. Tworzenie instrumentów finansowania sieci szerokopasmowych Propozycje Komisji w tym zakresie zmierzają do ograniczenia dużego ryzyka podejmowania inwestycji szczególnie tych, które uwzględniają współdzielenie infrastruktury przez operatorów prywatnych bądź będących efektem współpracy publiczno-prywatnej. Planowane jest szersze wykorzystanie instrumentów finansowych Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). Założenia zaangażowania EBI w finansowanie sieci szerokopasmowych będą przedmiotem komunikatu KE w 2011 r. Należy zauważyć, co z punktu widzenia niniejszego Planu jest niezwykle istotne, że zgodnie z Konkluzjami Rady UE poświeconymi komunikatowi broadbandowemu Komisji 26 państwa członkowskie UE w zakresie sposoby osiągania celów EAC dysponują dużą swobodą w doborze narzędzi. Wsparcie budowy sieci NGN W zakresie dostępu do sieci nowej generacji (NGN), którą definiuje się jako przewodową sieć dostępową składającą się w całości lub w części z elementów światłowodowych i mogącą zapewnić świadczenie usługi szerokopasmowego dostępu do Internetu o wyższych parametrach, Komisja proponuje w swoich zaleceniach podjęcie przez krajowe organy regulacyjne odpowiednich środków regulacyjnych odnoszących się do hurtowego dostępu do infrastruktury sieciowej, do których należy zaliczyć m.in.: 1. obowiązek udzielenia przez operatorów o znaczącej pozycji rynkowej dostępu do infrastruktury technicznej operatorom alternatywnym (taki dostęp powinien być udzielany po cenach zależnych od kosztów), 2. zobowiązanie operatora o znaczącej pozycji rynkowej do instalacji urządzeń o przepustowości wystarczającej dla korzystania z nich przez innych operatorów, 26 European Broadband: investing in digitally driven growth - Council Conclusions (16836/10) 18

3. jeśli operator o znaczącej pozycji rynkowej buduje sieć FTTH, to krajowy organ regulacyjny powinien zobowiązać go do udzielenia dostępu do jego sieci dostępowej operatorom alternatywnym, włącznie z przewodami wewnątrz budynków oraz udzielenia szczegółowych informacji o architekturze sieci dostępowej operatora o znaczącej pozycji rynkowej. Zgodnie z art. 19 dyrektywy w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej, państwa członkowskie Unii Europejskiej mają zapewnić uwzględnianie powyższego zalecenia przez krajowe organy regulacyjne 27. Określenie zasad lokowania środków publicznych w inwestycje w sieci szerokopasmowe Komisja Europejska wskazała również, że wytyczne w sprawie stosowania zasad dotyczących pomocy państwa zawartych w Traktacie WE do finansowania sieci szerokopasmowych ze środków publicznych określają w jaki sposób można ukierunkować środki publiczne na budowę sieci szerokopasmowych oraz sieci dostępowych nowej generacji na terenach, na których operatorzy prywatni nie dokonują inwestycji. Wytyczne wyróżniają trzy obszary: czarne, białe, szare. Obszar czarny jest to ten, na którym istnieje konkurencja, a dwa pozostałe to te, na których budowa sieci może być nieopłacalna, lub na których zasięg sieci jest niedostateczny. Wytyczne przewidują szereg ważnych zabezpieczeń takich jak m.in. przygotowanie szczegółowych planów, otwartą procedurę przetargową, zobowiązanie się do otwartego dostępu lub neutralności technologicznej. Zabezpieczenia te mają posłużyć promowaniu konkurencji oraz zapobiec wypieraniu prywatnych inwestycji. Wytyczne mają przede wszystkim propagować rozwój sieci szerokopasmowych, przy jednoczesnym utrzymaniu dynamiki rynku i konkurencji w sektorze, który osiągnął pełną liberalizację. Wytyczne gwarantują także, że w każdym przypadku udzielenia pomocy państwa operatorowi prywatnemu, musi ona promować konkurencję. Wiąże się to ze zobowiązaniem beneficjenta do udowodnienia, że zapewnia on innym operatorom otwarty dostęp do sieci sfinansowanej ze środków publicznych. Zapewnienie zasady otwartego Internetu oraz neutralności technologicznej Ponadto, Komisja Europejska pomiędzy 30 czerwca a 30 września 2010 r. przeprowadziła konsultacje w sprawie otwartego Internetu i neutralności sieci 28. Konsultacje miały na celu szczegółowe zbadanie kwestii takich jak ewentualna potrzeba regulacji zarządzania ruchem internetowym poprzez przepisy unijne, wpływ takiego zarządzania na jakość usług, czy odpowiedzieć na pytanie jak nowe unijne przepisy w dziedzinie telekomunikacji radzą sobie z rozwiązywaniem problemów. Wyniki konsultacji będą stanowiły wkład 27 Dz. U z 18.12.2009 L 337, s.37 http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:l:2009:337:0037:0069:pl:pdf 28 Stanowiska http://ec.europa.eu/information_society/policy/ecomm/library/public_consult/net_neutrality/comments/inde x_en.htm 19

w przygotowywane przez Komisję sprawozdanie w sprawie ewentualnej konieczności wprowadzenia dodatkowych wytycznych, które zostanie przekazane Parlamentowi Europejskiemu i Radzie na początku 2011 r. 4. Problemy do rozwiązania i cele Biorąc pod uwagę wymagania stawiane Polsce przez Komisję Europejską w ramach Agendy Cyfrowej oraz potrzeby nowoczesnego społeczeństwa w zakresie bazy infrastrukturalnej umożliwiającej dostęp do Internetu szerokopasmowego wydaje się zasadne formułowanie na poziomie krajowym celów międzyokresowych. Można przyjąć następujący kalendarz rozwoju Internetu szerokopasmowego w Polsce. Do roku 2013: 100% gospodarstw domowych i przedsiębiorstw powinno mieć zapewniony dostęp do Internetu o prędkości co najmniej 2 Mbit/s, powszechny dostęp do Internetu powinien mieć prędkość powyżej 10 Mbit/s, co najmniej 15% gospodarstw domowych i przedsiębiorstw powinno mieć dostęp o prędkości powyżej 30 Mbit/s. Do roku 2015: 100% gospodarstw domowych i przedsiębiorstw powinno mieć zapewniony dostęp do Internetu o prędkości co najmniej 5 Mbit/s, co najmniej 30% gospodarstw domowych i przedsiębiorstw powinno mieć zapewniony dostęp do Internetu o prędkości co najmniej 30 Mbit/s, około 10% gospodarstw domowych i przedsiębiorstw powinno posiadać dostęp do Internetu o prędkości powyżej 100 Mbit/s. Do roku 2017: 100% gospodarstw domowych i przedsiębiorstw powinno mieć zapewniony dostęp do Internetu o prędkości co najmniej 15 Mbit/s, Co najmniej 60% - gospodarstw domowych i przedsiębiorstw powinno mieć zapewniony dostęp do Internetu o prędkości co najmniej 30 Mbit/s, Co najmniej 20% gospodarstw domowych i przedsiębiorstw powinno posiadać dostęp do Internetu o przepływności powyżej 100 Mbit/s. W ostatniej fazie, tj. do roku 2020, zgodnie z wymogami EAC: 100% gospodarstw domowych i przedsiębiorstw powinno mieć zapewniony dostęp do Internetu o prędkości co najmniej 30 Mbit/s, co najmniej 50% gospodarstw domowych i przedsiębiorstw powinno posiadać dostęp do Internetu o prędkości powyżej 100 Mbit/s. Do osiągnięcia ww. parametrów konieczne jest w pierwszej kolejności zidentyfikowanie najważniejszych wyzwań i problemów hamujących rozwój. 20

4.1 Zwiększenie inwestycji infrastrukturalnych w sieci światłowodowe Biorąc pod uwagę wytyczne i wymogi stawiane w EAC przez Komisję Europejską, Polska powinna zintensyfikować rozwój technologii, które umożliwią zwiększanie prędkości przesyłu danych. Dlatego też należy zapewnić, aby do roku 2015 co najmniej 40% procent gospodarstw domowych i przedsiębiorstw korzystało z szerokopasmowego dostępu do sieci NGN. W chwili obecnej technologią oferującą największe przepływności jest technologia światłowodowa. Nowoczesne sieci światłowodowe, jako najbardziej zaawansowane technologicznie, powinny wypierać, w zakreślonej w niniejszym planie perspektywie czasowej, technologie miedziane. Sieci światłowodowe przewyższają bowiem dotychczas stosowane technologie w zakresie możliwości, jakimi dysponują dostawcy usług działających w oparciu o te sieci, jak również odbiorcy tych usług. W szczególności sieci światłowodowe mogą zapewnić wielokrotnie wyższą przepływność łączy w porównaniu z tradycyjną technologią miedzianą. Doświadczenia innych krajów UE wskazują wyraźnie, iż dzięki rozwojowi sieci FTTx wzrasta potencjał innowacyjny gospodarki poprzez pojawienie się nowych zaawansowanych usług telekomunikacyjnych i usług świadczonych drogą elektroniczną. 4.1.1 Działanie: Wprowadzenie obowiązku wyposażenia nowo budowanych budynków mieszkalnych wielorodzinnych, budynków zamieszkania zbiorowego i budynków użyteczności publicznej w instalację światłowodową Wyposażanie budynków mieszkalnych wielorodzinnych, budynków zamieszkania zbiorowego i budynków użyteczności publicznej w światłowodową instalację telekomunikacyjną umożliwiającą przyłączenie do publicznych sieci telekomunikacyjnych ma na celu doprowadzenie do zwiększenia penetracji sieciami światłowodowymi, która jest w naszym kraju za niska. Pośrednio również wpłynie na operatorów sieci telekomunikacyjnych, którzy chętniej będą modernizować swoje sieci (w szczególności na odcinku ostatniej mili do budynku) i zastępować kable miedziane światłowodem. W chwili obecnej bowiem pojawiają się opinie, iż nie ma potrzeby modernizowania sieci operatorów skoro sieci wewnątrzbudynkowe nie są przystosowane do świadczenia usługi szerokopasmowego dostępu do Internetu o wysokich przepływnościach, takich jakie oferuje technologia światłowodowa. Jednocześnie korzyść odniosą mieszkańcy ww. budynków potencjalni abonenci, którym będzie można świadczyć nowoczesne, zintegrowane usługi telekomunikacyjne. Narzędzia Nowelizacji ulegnie rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.). Nowobudowane budynki mieszkalne wielorodzinne, budynki zamieszkania zbiorowego i budynki użyteczności publicznej będą musiały zostać wyposażone w światłowodową instalację telekomunikacyjną umożliwiającą przyłączenie do publicznych sieci telekomunikacyjnych. Ma to stanowić jedno z narzędzi prowadzących do zwiększenia penetracji sieciami światłowodowymi. Przepisy obecnie obowiązującego rozporządzenia w sposób ogólny wskazują na obowiązek wyposażenia budynku w instalacje telekomunikacyjną, nie wskazując jednocześnie przy tym 21