Załącznik nr 2 do Uchwały Nr IV/165/05 Rady Gminy Wielowieś z dnia 29 kwietnia 2005 r. Załącznik nr 2 do Uchwały Zebrania Wiejskiego Sołectwa Wielowieś Nr 1/2005 z dnia 5 maja 2005 PLAN ROZWOJU MIEJSCOWOŚCI WIELOWIEŚ WRAZ Z OPISEM PLANOWANEGO DO REALIZACJI ZADANIA PT.: BUDOWA ZATOKI AUTOBUSOWEJ WRAZ Z SKWEREM DLA OCZEKUJĄCYCH PRZY ZESPOLE SZKOLNO-PRZEDSZKOLNYM W WIELOWSI Opracował: Krzysztof Kocot WIELOWIEŚ MARZEC 2005-1-
Spis treści: 1. Charakterystyka miejscowości... 3 1.1. Charakterystyka Gminy Wielowieś... 3 1.2. Kierunki rozwoju Gminy według zapisów Strategii Ekorozwoju Gminy Wielowieś.... 7 1.2.1. Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju gminy... 7 1.2.2. Podstawowe problemy rozwoju uwarunkowania wewnętrzne... 7 1.2.3. Wnioski z uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych... 8 1.2.4. Cele i określenie kierunków rozwoju... 9 1.3. Charakterystyka miejscowości Wielowieś.... 12 2) Inwentaryzacja zasobów... 23 2.1. Zasoby przyrodnicze... 23 2.2. Zasoby kulturowe... 23 2.3. Obiekty i tereny... 24 2.4. Infrastruktura społeczna... 25 2.5. Infrastruktura techniczna... 25 2.6. Gospodarka, rolnictwo... 26 2.7. Środki finansowe i pozyskiwanie funduszy... 27 2.8. Mieszkańcy (kapitał społeczny i ludzki)... 27 2.9. Informacje dostępne o wsi... 27 3) Ocena mocnych i słabych stron.... 28 3.1. Analiza SWOT.... 28 3.2. Wnioski z przeprowadzonej analizy SWOT.... 28 4) Planowane kierunki rozwoju.... 29 4.1. Cel nadrzędny... 29 4.2. Cele strategiczne z odpowiadającymi im zadaniami... 29 4.2.1. Zmiany w strukturze gospodarczej gminy, w tym zasady kształtowania rolnej i leśnej przestrzeni produkcyjnej.... 29 4.2.2. Zmiany w sposobie użytkowania terenu.... 29 4.2.3. Rozwój systemu komunikacji i infrastruktury.... 30 4.2.4. Poprawa stanu środowiska naturalnego.... 30 4.2.5. Poprawa stanu środowiska kulturowego.... 30 4.2.6. Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców, w tym zmiany w strukturze zamieszkania.30 5) Opis planowanego przedsięwzięcia.... 31 5.1. Tytuł projektu... 31 5.2. Lokalizacja projektu... 31 5.3. Opis stanu aktualnego.... 31 5.4. Cele projektu.... 32 5.5. Opis projektu... 32 5.6. Analiza prawna wykonalności projektu.... 33 6) Analiza finansowa projektu... 36 6.1. Szacunkowe koszty planowanego przedsięwzięcia... 36 6.2. Źródła finansowania projektu... 41 6.3. Harmonogram projektu.... 42 6.4. Tabele amortyzacyjne środków trwałych... 44 6.5. Wpływy i koszty wynikające z realizacji projektu... 45 6.6. Zdyskontowany wolny strumień pieniężny... 46 7) Podsumowanie i wnioski... 47 8) Wykorzystane materiały.... 49-2-
1. Charakterystyka miejscowości. 1.1. Charakterystyka Gminy Wielowieś. Gmina Wielowieś zlokalizowana jest w województwie śląskim w jego północno -zachodniej części i wchodzi w skład powiatu gliwickiego. Gmina Wielowieś składa się z 12 sołectw, są to: Wielowieś, Błażejowice, Czarków, Dąbrówka, Gajowice, Kieleczka, Sieroty; Świbie, Radonia, Raduń-Borowiany; Wiśnicze, Zacharzowice. Siedziba Urzędu Gminy mieści się we wsi Wielowieś przy ulicy Głównej 25, a Referatu Ekorozwoju przy ul. Głównej 47. Województwo Śląskie Powiat Gliwicki Rysunek 1 Położenie gminy na tle podziału regionalnego województwa i powiatu (źródło www.bmp.com.pl). Gmina Wielowieś położona jest w środkowo-zachodniej części województwa śląskiego, od północy graniczy z gminami: Zawadzkie i Krupski Młyn, od wschodu z gminami Tworóg, Zbrosławice, od południa z miastem Pyskowice, a od zachodu z gminami: Toszek, Jemielnica i Strzelce Opolskie. Granica z gminami: Zawadzkie. Jemielnica oraz Strzelce Opolskie, stanowi równocześnie granicę pomiędzy województwem śląskim i opolskim. Gmina leży na szlaku komunikacyjnym wiodącym z Opola do Gliwic i Tarnowskich Gór przy skrzyżowaniu dróg wojewódzkich relacji Gliwice Pyskowice - Olesno oraz Tworóg Wielowieś i Wielowieś Toszek. Gmina ma charakter typowo rolniczy. Powierzchnia gminy wynosi 11 659 ha, w tym powierzchnia użytków rolnych - 7.605 ha. Ok. 95% z nich to grunty orne. Zasiewami głównymi są zboża (63% gruntów ornych, gł. pszenica, mieszanki zbożowe) oraz rośliny pastewne (19%) i ziemniaki (10%). Struktura upraw uwarunkowana jest niską jakością gleb. Z ogólnej liczby gospodarstw (888) ok. 45% ma powierzchnię większą niż 5 ha średnia wielkość gospodarstwa jest największa z gmin powiatu gliwickiego. Gmina zajmuje również najważniejsze miejsce w powiecie pod względem hodowli, szczególnie liczby macior (ok. 40% pogłowia powiatu). -3-
Czyste środowisko, powietrze i gleba wolne od zanieczyszczeń sprzyjają produkcji zdrowych płodów rolnych. Strukturę wykorzystania powierzchni gminy przedstawia poniższa tabela i wykres. Powierzchnia l.p. Wyszczególnienie [ha] [%] 1 użytki rolne 7 605 65,23 2 lasy 3 270 28,05 3 pozostałe grunty i nieużytki 784 6,72 ogółem 11 659 100 784 ha 28,05% 6,72% użytki rolne lasy 3 270 ha 7 605 ha pozostałe grunty i nieużytki 65,23% Rysunek 2 Struktura wykorzystania powierzchni gminy Gmina Wielowieś liczy ok. 6 264 mieszkańców, z czego ponad połowa w wieku produkcyjnym, 24,5 % stanowią dzieci do lat 18-tu, a osób w wieku emerytalnym jest około 16%. Od roku 2000 obserwuje się powolny spadek liczby ludności, co spowodowane jest systematyczną malejącą liczbą urodzeń (od 1992). Prognozy przewidują dalszy spadek liczby mieszkańców. Strukturę wiekową mieszkańców gminy przedstawia poniższa tabela. Lata 1999 2001 2003 Liczba ludności ogółem 6459 6375 6264 Mężczyzn W tym w wieku produkcyjnym 3209 2022 3128 2015 3076 2011 Kobiet W tym w wieku produkcyjnym 3250 1690 3247 1702 3182 1706 Dzieci 1837 1725 1536 % Wiek emerytalny % 28,4 910 14,1 27,1 933 14,6 24,5 1011 16,1 Zakłady na terenie gminy związane są w większości ściśle z rolnictwem: Wielowiejska Spółdzielnia Mleczarska. Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Spółdzielnia Handlowo - Usługowa "Rolnik" i Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna oraz z usługami. Spośród wszystkich mieszkańców gminy 1280 osób pracuje w rolnictwie. Związane jest to z największą w całym powiecie gliwickim liczbą gospodarstw wiejskich 838. Ponadto mieszkańcy gminy znajdują zatrudnienie poza rolnictwem indywidualnym w prowadzących działalność na jej terenie podmiotach gospodarczych. Charakterystyką rynku pracy przedstawia poniższa tabela. -4-
Miejsce zatrudnienia liczba Jednostki prowadzące działalność gospodarczą liczba Ludność gminy 6 264 (w wieku produkcyjnym) 3717 razem 232 Zatrudnieni w rolnictwie 1280 usługową: 70 pozostali pracujący* 468 w branży budowlanej 40 w przemyśle i rzemieślniczą 124 budownictwie 11 w usługach rynkowych 146 gastronomiczną 12 w usługach nierynkowych 169 handlową 67 bezrobotni zarejestrowani przetwórstwa 97 spożywczego 9 wykonujące usługi transportowe 23 * bez osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, spółek cywilnych, w których liczba pracujących nie przekracza 5 osób Teren, na którym zlokalizowana jest gmina był miejscem, na którym rozwijało się osadnictwo już w wieku p.n.e. W okolicach Wielowsi podczas badań archeologicznych natrafiono na cenne znaleziska: skarb w Czarkowie i bogate cmentarzysko w Świbiu, świadczące o zamieszkiwaniu tych terenów już w okresie kultury łużyckiej (1000-400 p.n.e.). Na obecny kształt sieci osadniczej największy wpływ wywarł III wiek, w którym to ukształtowała się jej podstawowa struktura związana z dominującymi majątkami rycerskimi. Atrakcją turystyczną gminy są zabytkowe obiekty, których zestawienie przedstawiono w poniższej tabeli. l.p. Miejscowość Obiekty zabytkowe 1 Dąbrówka: Dwór klasycystyczny z 1895 r. Spichlerz murowany z 1821 r. Budynek dworski z 1808 r. 2 Sieroty Kościół parafialny pod wezwaniem Wszystkich Świętych z 1490 r. 3 Świbie Kościół parafialny pod wezwaniem Świętych Mikołaja i Krzysztofa z ok. 1500 r. Kapliczka pod wezwaniem Świętej Benigny z 1669 r. Spichlerz dworski, murowany z końca VIII w. Dawna gorzelnia dworska 1854 r. Stanowisko archeologiczne położone na północy od wsi Zespół parkowy 4 Wielowieś Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP z V w. Dwór przy ul. Zamkowej 1 z 1748 r. Zespół parkowy 5 Wiśnicze Kościół parafialny pod wezwaniem Świętej Trójcy z 1585 r. Kaplica pod wezwaniem Matki Bolesnej z lat 1762-1768 Spichlerz na podwórzu plebanii z 1 połowy I w. Zespół parkowy 6 Zacharzowice Kościół filialny pod wezwaniem Świętego Wawrzyńca z 1580 r. Przez teren gminy przebiega kilka znakowanych szlaków turystycznych: a) Szlak Powstańców Śląskich przebiegający przez: Bytom Toszek Dąbrówka Centawa Strzelce Opolskie Góra Św. Anny Kędzierzyn Koźle Gliwice; -5-
b) Szlak Okrężny wokół Gliwic Śląskich przebiegający przez: Rudy Toszek Wilkowiczki Zacharzowice Pniów Pyskowice Łabędy Chudów Szczygłowice Rudy; c) Szlak Stulecia Turystyki przebiegający przez: Rybnik Ligota Toszecka Płużniczka Dąbrówka Hubert Świbie Wielowieś Tworóg Tarnowskie Góry; d) Szlak Zacharzowicki : Zacharzowice Sieroty Gajowice Wiśnicze Świbie; Oraz trasy rowerowe Śląskiej Sieci Tras Rowerowych: a) Trasa Czarna z Lublińca przez Borowiany, Wielowieś, Toszek do Rybnika; b) Trasa Niebieska z Poznania przez Kluczbork, Olesno, Lubliniec, Borowiany, Gliwice, Katowice, Dąbrowę Górniczą do Częstochowy; c) Trasa Zielona z Wrocławia przez Ozimek, Zawadzkie, Borowiany, Tarnowskie Góry, Zawiercie do Krakowa; Projektowane są także kolejne trasy rowerowe: a) Trasa rowerowa Autochtoni Toszek Wiśnicze - Świbie Wielowieś Kieleczka Krupski Młyn; b) Trasa rowerowa Zabytki techniki Dzierżno Kamieniec Zacharzowice Toszek; Największą atrakcją przyrodniczą jest położony na terenie gminy rezerwat Hubert, którego głównym zadaniem jest ochrona lasu mieszanego o cechach naturalnych. Z innych wartości poznawczych i rekreacyjnych gminy Wielowieś wspomnieć należy liczne zabytki kultury materialnej, zwarte kompleksy leśne oraz piękny krajobraz. Należy wspomnieć, że Gmina Wielowieś wraz z gminami Toszek i Rudziniec oraz z 21 gminami województwa opolskiego utworzyła Związek Komunalny Trias Opolski, którego zadaniem jest pozyskiwanie funduszy na realizację kompleksowego programu ochrony zbiornika triasowych wód podziemnych GZWP nr 333. Związek docelowo ma być instytucją pomocną w zdobywaniu funduszy na inwestycje proekologiczne i podwyższające zaplecze infrastruktury technicznej gmin należących do związku. Działania związku powinny doprowadzić do osiągnięcia w stosunkowo niedługim czasie norm i standardów ochrony środowiska, obowiązujących w krajach Unii Europejskiej. Ponadto gmina posiada akcje Rejonu Energetycznego Pyskowice GZE S.A. oraz Gliwickiej Agencji Rozwoju Lokalnego Sp. z o. o. -6-
1.2. Kierunki rozwoju Gminy według zapisów Strategii Ekorozwoju Gminy Wielowieś. Strategia Ekorozwoju Gminy Wielowieś, która jest nadrzędnym dokumentem strategicznym gminy określa następujące kierunki rozwoju Gminy. 1.2.1. Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju gminy Silne i słabe strony: Silne strony: - bardzo duży ośrodek i potencjał rolniczy; - niezły stan środowiska naturalnego gminy (gmina Wielowieś należy do jednych z najczystszych w byłym województwie katowickim); - niezłe wyposażenie gminy (zwłaszcza sołectw Świbie i Wielowieś) w infrastrukturę społeczną; - bogate środowisko kulturowe i przyrodnicze; - atrakcyjny krajobraz; - położenie gminy w pobliżu dużych ośrodków miejskich; - położenie gminy w pobliżu Gliwickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej; - położenie gminy w pobliżu ośrodków akademickich; - położenie gminy przy uczęszczanych drogach wojewódzkich. Słabe strony: - braki w infrastrukturze technicznej, zwłaszcza w sferze gospodarki ściekowej; - szpecące krajobraz gminy nielegalne wysypiska odpadów; - zły stan techniczny dróg; - brak bazy noclegowej; - zróżnicowanie własności nieruchomości; - duża konkurencja okolicznych ośrodków miejskich; - niska średnia wielkość gospodarstw rolnych. 1.2.2. Podstawowe problemy rozwoju uwarunkowania wewnętrzne A. W sferze ekologicznej. nieuregulowana gospodarka wodno - ściekowa; brak selektywnej zbiórki odpadów; nielegalne wysypiska odpadów; brak gospodarki odpadami niebezpiecznymi; stosunkowo duża niska emisja zanieczyszczeń do powietrza; stosunkowo duże zanieczyszczenie powietrza, pochodzące z komunikacji; wzrost stężenia azotanów w ujęciach wody pitnej usytuowanych w Świbiu i Dąbrówce; niewielka świadomość ekologiczna mieszkańców gminy. B. W sferze gospodarczej. brak odpowiedniej infrastruktury technicznej i gospodarczej na obszarach, gdzie rolnictwo może być opłacalne; trudności z nabyciem gruntu na cele pozarolniczej działalności gospodarczej, związane z rozdrobniem gospodarstw i koniecznością pertraktowania z kilkoma właścicielami; restrukturyzacja przemysłu ciężkiego, co wiąże się z upadkiem lub koniecznością przekwalifikowania małych firm obsługujących restrukturyzowane gałęzie przemysłu. -7-
C. W sferze infrastruktury technicznej i gospodarczej. brak kanalizacji ściekowej i deszczowej; zły stan techniczny dróg; brak chodników na głównych ulicach poszczególnych jednostek osadniczych; zbyt skromna infrastruktura telekomunikacyjna; niedokończona inwestycja gazyfikacji gminy. D. W sferze społecznej. stosunkowo duże bezrobocie (szczególnie ukryte); słaba komunikacja lokalna; zagrożenie zwiększeniem bezrobocia, wynikające restrukturyzacją przemysłu ciężkiego; niewielki procent ludzi z wyższym wykształceniem wśród społeczności gminnej; zbyt duży procent ludzi legitymujących się wykształceniem zawodowym zasadniczym lub podstawowym; mała liczba i słabe wyposażenie placówek kulturalnych; uboga baza rekreacyjno sportowa. 1.2.3. Wnioski z uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych Wszelkie działania w dziedzinie rolnictwa powinny zmierzać do podniesienia jego konkurencyjności w regionie poprzez podniesienie jakości produkcji (zdrowa żywność), zmianę struktury gospodarstw rolnych, organizację przetwórstwa i zbytu. Wiodącą rolę będą tu odgrywały grupy producenckie rolników. Ze względu na kapitałochłonność tych działań należy zabiegać o preferencyjne fundusze dla rolnictwa. Należy umożliwiać mieszkańcom gminy szansę realizacji własnych przedsięwzięć. Istotną rolę będą tu odgrywały władze lokalne oraz instytucje okołobiznesowe. Wszelkie zamierzenia w dziedzinie infrastruktury społecznej należy ukierunkować na poprawę warunków życia i zwiększenie identyfikowania się społeczności z miejscem zamieszkania. Duże znaczenie będzie miało również podnoszenie świadomości ekologicznej. Sytuacja gospodarcza gminy wymusza koncentrowanie się na rozwijaniu jej funkcji poza rolniczych. Decydującym czynnikiem stymulującym zmiany będzie rozwój drobnej przedsiębiorczości, w szczególności drobnego przemysłu przetwórczego, który perspektywicznie stanie się rynkiem zbytu dla 20, 30 % produkcji gminy. Nowoczesna baza rekreacyjno-turystyczna jest niezbędna w świetle założonego wielofunkcyjnego rozwoju gminy rozwoju przedsiębiorczości oraz wykorzystania naturalnych walorów gminy w celu rozwoju turystyki i agroturystyki. Turystyka stanie się narzędziem ściągania kapitału oraz odbiorców szeroko rozumianego produktu lokalnego. Za priorytetowe działania w zakresie infrastruktury technicznej uznano inwestycje w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej. Sprawą istotną jest również stan dróg i chodników oraz przygotowanie miejsc parkingowych odpowiednio do tworzonej bazy turystycznej. Rozwój infrastruktury powinien przebiegać celowo. Inwestycje w zakresie energetyki i gazownictwa przewidziano perspektywicznie w miarę zwiększających się potrzeb. Możliwości wykorzystania sieci energetycznej i gazowej do celów rozwoju w ciągu najbliższych lat są wystarczające. Stworzenie Centralnej Bazy Danych wraz z pełną komputeryzacją gminy i opracowaniem strony internetowej zaplanowano jako pilne. -8-
Gmina Wielowieś posiada stosunkowo duży zasób terenów inwestycyjnych pod budownictwo mieszkaniowe i komercyjne, lecz z drugiej strony, w rejonach stref inwestycyjnych występują braki infrastruktury technicznej (uzbrojenia terenu). Szansą dla rozwoju gminy Wielowieś mogą stać się środki proakcesyjne Unii Europejskiej. Fundusze to mogą mieć niebagatelne znaczenie, z uwagi na fakt, że gmina nie posiada wystarczających własnych środków finansowych, które można by przeznaczyć na rozwój inwestycji, zwłaszcza związanych z ochroną środowiska. 1.2.4. Cele i określenie kierunków rozwoju 1.2.4.1. Cel nadrzędny misja rozwoju. Celem nadrzędnym dla Gminy Wielowieś jest: podniesienie poziomu życia społeczności lokalnej, poprzez rozwój ekologicznego rolnictwa będącego w stanie konkurować z wysoko rozwiniętym rolnictwem zachodnioeuropejskim oraz przemysłu o niskiej uciążliwości dla środowiska i turystyki, z uwzględnieniem uwarunkowań wynikających z zasad ekorozwoju (rozwoju zrównoważonego). 1.2.4.2. Cele strategiczne mające zapewnić osiągnięcie celu nadrzędnego. Określono następujące cale strategiczne rozwoju gminy: A) Poprawa stanu środowiska naturalnego w gminie. B) Rozwój działalności małych i średnich przedsiębiorstw. Rozwój ten nie może pogorszyć stanu środowiska (rozwój zgodny z zasadami ekorozwoju). C) Unowocześnienie rolnictwa w kierunku produkcji zdrowej żywności oraz powstania gospodarstw wielofunkcyjnych, nie tylko produkujących płody rolne, ale i przetwarzających je. D) Rozwój gospodarki turystycznej z zachowaniem zasad ekorozwoju. E) Poprawa kondycji społecznej ludności gminy. 1.2.4.3. Cele operacyjne i odpowiadające im zadania do realizacji. A. Poprawa stanu środowiska naturalnego. a) uregulowanie gospodarki wodno ściekowej na terenie gminy; b) zorganizowanie selektywnej zbiórki odpadów; c) organizowanie okresowej zbiórki odpadów niebezpiecznych; d) likwidacja nielegalnych składowisk odpadów; e) obniżenie niskiej emisji; f) zwiększenie lesistości gminy; g) współpraca z sąsiednimi gminami w celu ochrony wód powierzchniowych i wgłębnych oraz organizacji gospodarki odpadami. B. Rozwój działalności małych i średnich przedsiębiorstw. a) rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej gminy; b) przygotowanie terenów pod inwestycje; c) opracowanie systemu ofert inwestycyjnych i usługowych; d) mobilizacja przedsiębiorstw i kapitału z terenu gminy; e) realizacja działań proekologicznych w celu podniesienia wartości środowiska naturalnego gminy; f) pozyskiwanie terenów dla mieszkalnictwa; g) zachęcanie ludności z terenu GOP-u do inwestowania w mieszkalnictwo jednorodzinne, rezydencjonalne i letniskowe na terenie gminy; h) propagowanie agroturystyki. C. Restrukturyzacja rolnictwa. -9-
a) organizowanie szkoleń dla rolników na tematy produkcji ekologicznej; b) sprzyjanie tworzeniu miejsc pracy poza sektorem rolniczym, co spowoduje powstawanie mniejszej liczby gospodarstw; c) stworzenie warunków na terenie gminy dla inwestorów z branży przetwórstwa spożywczego; d) poprawa stanu środowiska naturalnego; e) propagowanie wśród rolników nawożenia naturalnego; f) promocja gminy jako obszaru o małym zanieczyszczeniu środowiska, produkująca czystą żywność na bazie nawozów naturalnych. D. Rozwój turystyki. a) budowa i rozbudowa ścieżek rowerowych; b) zagospodarowanie zespołu parkowego w Wielowsi oraz renowacja pałacu znajdującego się w tym zespole; c) rozbudowa i renowacja istniejącego zaplecza sportowo rekreacyjnego; d) organizowanie imprez rekreacyjno - sportowych obejmujących swym zakresem obszar powiatu lub nawet województwa (szczególnie imprezy masowe i młodzieżowe); e) tworzenie atrakcyjnych centrów poszczególnych miejscowości i ich otoczenia; f) wyznaczenie terenów dla mieszkalnictwa letniskowego; g) reklama gminy za pomocą prasy i internetu; h) odpowiednie oznakowanie miejsc atrakcyjnych turystycznie, postawienie map gminy z zaznaczonymi najważniejszymi informacjami dla turysty; i) wydanie informatora turystycznego dla gminy; j) ciągła troska o środowisko naturalne, oraz ochrona krajobrazu gminy; k) współpraca i zapraszanie szkół z pobliskich miast do organizacji na terenie gminy zielonych szkół (zarówno kilkudniowych jak i jednodniowych); l) organizowanie imprez rekreacyjno - sportowych obejmujących swym zakresem obszar powiatu lub nawet województwa (szczególnie imprezy masowe i młodzieżowe) mające na celu promocję gminy; m) współpraca z sąsiednimi gminami mająca na celu rozwój turystyki i rekreacji. E. Poprawa kondycji społecznej ludności gminy. a) zapewnienie poczucia bezpieczeństwa społeczności lokalnej; b) zapewnienie dzieciom i młodzieży sprzyjających warunków do rozwoju intelektualnego i zdobycia jak najlepszego wykształcenia; c) sprzyjanie rozwojowi drobnego przemysłu i zakładów usługowych; d) rozbudowa infrastruktury technicznej gminy; e) poprawa jakości usług komunikacyjnych; f) zachęcanie młodzieży do podejmowania nauki w szkołach średnich i wyższych; g) stworzenie silnego ośrodka oświatowego na poziomie podstawowym i gimnazjalnym; h) propagowanie kultury i sportu wśród społeczności gminy; i) aktywizacja współpracy międzygminnej dla rozwoju. Poprawa stanu środowiska naturalnego. Gospodarka wodno-ściekowa. Do zadań gminy należą zadania związane z zaopatrzeniem w wodę, odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków oraz ochrony środowiska. Realizacja tych zadań wiąże się z korzystaniem z wód, polegającym na poborze wód powierzchniowych i podziemnych oraz wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi. Wymogi ekologiczne w gospodarce wodno-ściekowej dotyczą przede wszystkim takiej ochrony zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem, ażeby nadawały się do wykorzystania na potrzeby ludności lub gospodarki, a ich stan nie wywoływał szkodliwych zmian w środowisku. Realizacja zadań gospodarki wodno-ściekowej wymaga stosowania odpowiednich systemów i urządzeń technicznych, a przede wszystkim: -10-
wodociągów do zbiorowego zaopatrzenia w wodę ludności, jednostek gospodarczych oraz innych użytkowników; kanalizacji do odprowadzania i unieszkodliwiania ścieków powstających w wyniku użytkowania wody w gospodarstwach domowych, jednostkach gospodarczych i innych; indywidualnych urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych stosowanych na terenach o małej intensywności zagospodarowania nie objętych sieciowymi systemami wodociągowymi i kanalizacyjnymi; systemu odbioru i wywozu ścieków od użytkowników wody nie objętych zasięgiem kanalizacji sieciowej, jeżeli nie ma lokalnych rozwiązań unieszkodliwiania i odprowadzania ścieków do gruntu, oraz systemu wywozu osadów ściekowych w przypadku istnienia lokalnych rozwiązań odprowadzania ścieków do gruntu; kanalizacji deszczowej służącej do odprowadzania i odpowiedniego oczyszczania ścieków opadowych z terenów wymagających usuwania tego rodzaju ścieków. Za sprawne funkcjonowanie wszystkich wymienionych systemów i urządzeń, poza indywidualnymi urządzeniami wodociągowymi i kanalizacyjnymi odpowiada gmina. Wynika z tego konieczność nie tylko eksploatacji tych obiektów, ale również prowadzenia działalności inwestycyjnej, która w zależności od konkretnej sytuacji może polegać na; podejmowania inwestycji pierwotnych, czyli budowie urządzeń i systemów w miejscowościach dotychczas ich pozbawionych; prowadzeniu inwestycji odtworzeniowych w celu utrzymania istniejących systemów i urządzeń w należytym stanie technicznym; prowadzeniu inwestycji modernizacyjnych w celu dostosowania istniejących systemów i urządzeń do podwyższonych wymagań jakościowych; prowadzeniu inwestycji rozwojowych w celu dostosowywania istniejących systemów i urządzeń do zwiększających się potrzeb związanych z rozwojem jednostki osadniczej i intensyfikacją zagospodarowania jej terenu. Miejscowości Gminy Wielowieś są w stu procentach zaopatrzone w wodę. Sieć wodociągowa jest zasilana z ujęć wodnych zlokalizowanych w Wielowsi, Wiśniczu, Świbiu i Dąbrówce. W Gminie Wielowieś jedynie wieś Świbie posiada oczyszczalnię ścieków. W pozostałych miejscowościach ścieki przechowuje się w bezodpływowych zbiornikach do gromadzenia ścieków i są one wywożone wozami asenizacyjnymi do punktów zlewnych oczyszczalni ścieków położonych w Świbiu, Toszku lub Tworogu. -11-
1.3. Charakterystyka miejscowości Wielowieś. Wieś wzmiankowana w 1305 r. jej nazwa oznacza po staropolsku wielką wieś. Źródła dokumentują kolejnych właścicieli wsi: w 1422 roku rycerz Proch, w połowie V wieku Zbroszko, a następnie rycerz Mikołaj. W 1496 r. Anna von Gasicka, w 1574 r. Wenzel von Worff, w 1679 r. Karol Paczyński, od 1700 r. hr Verdugo, od 1737 r. hr von Schack, od 1760 r. Ludwig Magnus von Schack, W I wieku Wielowieś stała się siedzibą dóbr Freherr von Duranta, obejmujących też Błażejowice i Sieroty. W 1776 roku król pruski Fryderyk Wielki zezwolił na założenie cmentarza żydowskiego. W połowie I wieku Wielowieś była ośrodkiem handlu skórami. Od zachodu do wsi przylega Kolonia Wielowieś (ul. Wolna), na północ od wsi znajduje się folwark i osada Jeżmanów, wzmiankowane w 1860 r. (do 1945 roku nazywane Hermaniec). Na południowy-wschód od wsi leży Kotków, wzmiankowany już w 1444 r. Sołectwo zajmuje powierzchnię 1627,81 ha, z czego tereny pod zabudowę i usługi stanowią odpowiednio: Cmentarz Stacja redukcyjno pomiarowa Tereny mieszkaniowo usługowe zabudowa jednorodzinna Tereny mieszkaniowo usługowe zabudowa jednorodzinna i zagrodowa Tereny mieszkaniowo usługowe zabudowa wielorodzinna Tereny pól uprawnych z dopuszczeniem eksploatacji kamienia Tereny pól uprawnych z dopuszczeniem zabudowy Tereny produkcyjno usługowe i inżynierii Tereny ujęć wody pitnej Tereny usług innych Tereny usług innych i zieleni urządzonej Tereny usług kultu religijnego Tereny usług oświaty Tereny usług sportu i rekreacji Tereny zieleni urządzonej Wody otwarte 1,19 ha 0,39 ha 18,76 ha 67,59 ha 0,59 ha 1,10 ha 11,34 ha 25,49 ha 0,06 ha 1,75 ha 3,52 ha 0,52 ha 2,93 ha 1,37 ha 0,54 ha 0,18 ha Pozostałe to pola uprawne i lasy. Wieś ma charakter typowo rolniczy, na jej terenie nie są zlokalizowane żadne zakłady przemysłowe. Pozarolnicza działalność gospodarcza oparta jest na usługach dla ludności. W sołectwie zarejestrowanych jest 12 podmiotów gospodarczych w tym: Usługi 12; Branża budowlana 15; Rzemiosło 8; Gastronomia 6; Handel 39; Przetwórstwo spożywcze 6; Usługi transportowe 9; -12-
Rysunek 3 Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Sołectwa Wielowieś. -13-
Wielowieś zamieszkuje 1875 osób w tym 41 osoby czasowo. W obrębie miejscowości zlokalizowanych jest 468 gospodarstw domowych, wszystkie podłączone są do sieci wodociągowej, 421 korzysta z systemu zbiórki odpadów komunalnych. Dla wszystkich budynków istnieje możliwość podłączenia do sieci telekomunikacyjnej, do sieci gazowej podłączonych jest 256 budynków. Gospodarka ściekami komunalnymi oparta jest na wykorzystaniu indywidualnych zbiorników bezodpływowych. W najbliższym czasie planowana jest budowa zbiorczego systemu kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków dla miejscowości, inwestycja jest ujęta w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków, przewidywany termin rozpoczęcia inwestycji to 2006 rok, obecnie opracowywana jest dokumentacja techniczna i studium wykonalności, projekt zgłoszony jest przez Związek Komunalny TRIAS OPOLSKI do dofinansowania z środków Funduszu Spójności. Zabudowa wsi ma charakter jednorodzinny o średnim rozproszeniu. Na terenie wsi usytuowana jest szkoła podstawowa i przedszkole, do których uczęszczają dzieci nie tylko z Wielowsi, ale także z: Błażejowic, Czarkowa, Kieleczki, Sierot, Zacharzowic i Świniowic (Gmina Tworóg) oraz gimnazjum, z którego korzysta młodzież z całej gminy i Świniowic. Na terenie miejscowości funkcjonuje Gminny Ośrodek Kultury i Biblioteka Publiczna. Na terenie wsi zlokalizowane jest boisko z sztucznym oświetleniem, budynek Mniejszości Niemieckiej, kościół parafialny. W budynku gimnazjum mieści się dodatkowo siłownia dostępna dla wszystkich mieszkańców. Podstawową opiekę medyczną mieszkańców zapewnia NZOZ w Wielowsi, mający swą siedzibę w zespole pałacowo parkowym w Wielowsi, dodatkowo usługi opiekuńcze dla osób chorych prowadzi Caritas. Na terenie miejscowości funkcjonuje klub sportowy, prowadzący zajęcia w dziedzinie piłki nożnej w trzech grupach wiekowych tj. dzieci, młodzieży i dorosłych, w klubie na zajęcia uczęszcza ponad 50 osób. Od siedziby starostwa powiatowego w Gliwicach wieś oddalona jest o 25 km, natomiast od najbliższych większych miast odpowiednio: Katowice (miasto wojewódzkie) 48 km; Zabrze 30 km; Opole 57 km; Częstochowa 56 km. Wielowieś od zachodu i północy sąsiaduje z kompleksami leśnymi. Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 901 Gliwice Poznań oraz 907 Toszek Lubliniec. -14-
Rysunek 4 Ortofotomapa miejscowości Wielowieś. -15-
Do Opola 57 km Do Częstochowy 56 km 30 km Do Gliwic 25 km Do Katowic 48 km Rysunek 5 Wielowieś tle układu drogowego. -16-
Rysunek 6 Zespół pałacowo-parkowy w Wielowsi. Główną atrakcją turystyczną miejscowości jest zabytkowy zespół parkowo-pałacowy w Wielowsi z dworem barokowym z 1748 roku, zbudowany przez hr Verdugo, piętrowy na planie litery L, w elewacji frontowej ryzalit wsparty na obłych kolumnach, z boku portal wjazdowy z kartuszem herbowym, część dachów masandrowa. Obecnie w prawym skrzydle pałacu mieści się ośrodek zdrowia, w lewym skrzydle apteka, Ośrodek Pomocy Społecznej, mieszkania. Planuje się rewitalizację obiektu obejmującą odnowienie elewacji pałacu, przystosowanie zachodniego skrzydła pałacu na potrzeby biblioteki i izby regionalnej (w której przedstawiana będzie historia gminy) oraz uporządkowanie drzewostanu parkowego. W 2004 roku gmina zgłosiła ww. projekt do dofinansowania z środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach działania 3.1 Obszary Wiejskie - Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. W styczniu 2005 roku Zarząd Województwa Śląskiego wytypował projekt do dofinansowania. Planuje się zakończenie projektu na listopad 2005 roku. O wielokulturowości i wieloreligijności miejscowości Wielowieś na przestrzeni wieków, świadczą zachowane do dziś na jej terenie zabytki: katolicki kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, kaplica ewangelicka z 1924 roku, budynek dawnej synagogi oraz cmentarze, katolicki i żydowski. Zwiedzając Wielowieś można na jej terenie natrafić na żydowskie dziedzictwo. Materialnymi śladami po dawnych żydowskich mieszkańcach Wielowsi są zachowane do dziś dwa obiekty: budynek dawnej synagogi i kirkut. Ludność żydowska w tej miejscowości pojawiła się w II połowie VII stulecia. Gmina żydowska została założona przez polskiego Żyda Jonatana Blocha i była macierzystą gminą dla powstałych gmin żydowskich w Pyskowicach i Toszku. Do dziś w Wielowsi na ulicy Gminnej, obok stacji benzynowej znajduje się budynek, w który w latach 1771 1938 mieściła się synagoga. Budynek ten zachował się do dziś i mimo pogromu ludności żydowskiej w 1938 roku w czasie Nocy kryształowej, synagoga w Wielowsi nie została zniszczona przez hitlerowców. -17-
Po wojnie została zamieniona na magazyn zbożowy. Budynek ten jest zatem najstarszą zachowaną synagogą w naszym regionie. Kolejnym materialnym śladem po dawnych żydowskich mieszkańcach Wielowsi jest cmentarz żydowski, który położony jest w pięknym malowniczym miejscu. Znajduje się około 600 metrów od drogi w kierunku miejscowości Wojska. Został założony prawdopodobnie pod koniec VII wieku. Na cmentarzu zachowało się około 250 macew. Najstarsza macewa pochodzi z 1722 roku i jest to na terenie kirkutu najstarszy zachowany do dziś nagrobek pierwszego żydowskiego mieszkańca Wielowsi, Jonatana Blocha. Na cmentarzu pochowani są nie tylko Żydzi z Wielowsi ale także z innych miejscowości (Toszek, Pyskowice). Na zachowanych nagrobkach widnieje przepiękna symbolika. Zwiedzając kirkut podziwiać można różne płaskorzeźby: menory, złamane świece, błogosławiące dłonie, palmy, ptaki oraz inne. Symbolika ta pozwala na określenie, kto w danym miejscu został pochowany. Na przykład świeczniki zdobią groby kobiet, ponieważ zapalanie i błogosławienie świateł szabatu jest jedną z ważnych powinności kobiety żydowskiej. Często świece bywają złamane na znak przerwanego życia. Dziś na terenie Wielowsi nie mieszka ani jeden żydowski mieszkaniec, dlatego zachowany kirkut to miejsce gdzie o historii wielowiejskich żydów mówią nam kamienne macewy. Cmentarz żydowski w Wielowsi nie jest już tajemniczym ogrodem i można go dziś zwiedzać. Stało się to możliwe dzięki uczniom kół historycznego i przyrodniczego ich opiekunom działających przy Szkole Podstawowej w Wielowsi, władzom gminy Wielowieś oraz jej mieszkańcom, którzy społecznie wysprzątali to miejsce kultu, w okresie od marca 2003 do maja 2004. Rada Gminy Wielowieś w 2004 roku uznała za pomniki przyrody 4 dęby rosnące na terenie cmentarza i nadała im imiona: Król Dawid, Król Salomon, Jonatan, Beracha Rysunek 7 Kirkut w Wielowsi. -18-
Obiekty o walorach kulturowych Wykaz obiektów architektury i budownictwa wpisanych do rejestru zabytków Adres Rodzaj Data powst. Nr rejestru ul. Kościelna kościół p.w. V w./1935 371/60 Wniebowzięcia NMP oraz cmentarz przykościelny ul. Główna 1 zespół pałacowy (pałac, park, folwark, kapliczka) VIII w./ 1923 372/60 Obiekty walorach kulturowych objęte ewidencją zabytków chronione, prawem miejscowym Wykaz obiektów architektury i budownictwa Adres Rodzaj Data Wartości kulturowe ul. Główna 1 chlewnia folwarczna VIII/I w. lokalne ul. Główna 1 stajnia folwarczna VIII/I w. lokalne ul. Główna 1 magazyn folwarczny VIII/I w. lokalne ul. Główna 5 dom, Bank 1 ćw. w. lokalne Spółdzielczy ul. Główna 21 dom l. 20. w. lokalne ul. Główna 23 dom, Urząd Gminy 1 ćw. w. lokalne ul. Główna 47 dom, USC, biblioteka l. 30. w. lokalne ul. Główna 57 dom 1911 lokalne ul. Gminna 10 dom początek w. lokalne ul. Gminna 10 obora początek w. lokalne ul. Kościelna 5 plebania 1 ćw. w. lokalne ul. Szkolna 1 dom początek w. lokalne ul. Szkolna 10 dom l. 20. w. lokalne ul. Zamkowa 8 dom 4 ćw. I w. lokalne ul. Zamkowa 9 dom 4 ćw. I w. lokalne ul. Zamkowa 10 dom 4 ćw. I w. lokalne ul. Zamkowa 11 dom 4 ćw. I w. lokalne -19-
Wykaz krzyży i kapliczek przydrożnych Lokalizacja Rodzaj Data powstania uwagi ul. Kościelna (przy kapliczka św. Jana k. VIII w. ogrodzeniu kościelnym) Nepomucena przy zjeździe do wsi z drogi Pyskowice Olesno krzyż przydrożny z postacią Ukrzyżowanego oraz figurą Matki Boskiej pocz. w. murowany, tynkowany ul. Kościelna przy kościele ul. Szkolna na granicy zabudowy wsi droga w kierunku Błażejowic, na granicy zabudowy Wielowsi Kotków przy drodze pomiędzy Kotkowem a Wielowsią Kotków przy drodze bocznej do Kotkowa od strony Wielowsi w niszy krzyż z postacią Ukrzyżowanego oraz figurą Matki Boskiej w niszy krzyż z postacią Ukrzyżowanego oraz figurą Matki Boskiej w niszy krzyż z postacią Ukrzyżowanego oraz figurą Matki Boskiej w niszy 1875 r murowany, tynkowany koniec I w. koniec I w. murowany murowany krzyż ok. poł. w. drewniany krzyż z postacią Ukrzyżowanego 1998 r. marmurowy, lokalizacja, forma krzyża, postać ukrzyżowanego stare Zabytkowe parki, cmentarze, aleje Lokalizacja Rodzaj Czas powstania nr rej. zab. Uwagi w polach przy drodze w kierunku Kotkowa VIII/I w. (?) ul. Kościelna cmentarz wyznania mojżeszowego cmentarz rzym.-kat. przykościelny cmentarz rzym.-kat. postuluje się wpis do rejestru zabytków stelle z artystycznymi przedstawieniami symbolicznymi V w. 371/60 najstarsze zachowane nagrobki k. I w.; zamknięty w. brak nagrobków o walorach artystycznych lub wartościach historycznych -20-
Wykaz stanowisk archeologicznych Nr stan. w Nr stan. w obrębie obrębie obszaru AZP miejscowości Typ stanowiska Przynależność chronologiczna, kulturowa Obszar 93-43 33 1 Ślad osadnictwa Neolit, kultura ceramiki sznurowej 34 2 Ślad osadnictwa Neolit 35 3 Punkt osadniczy Ślad osadnictwa Kultura łużycka Pradzieje 36 4 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 37 5 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 38 6 Ślad osadnictwa Średniowiecze 39 7 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 40 8 Ślad osadnictwa Pradzieje 41 9 Ślad osadnictwa Neolit 42 10 Ślad osadnictwa Epoka kamienia Obszar 93-44 1 11 Ślad osadnictwa Średniowiecze 2 12 Ślad osadnictwa Średniowiecze 3 13 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 4 14 Ślad osadnictwa Epoka kamienia, kultura łużycka 5 15 Ślad osadnictwa Kultura łużycka Przez wieś przebiegają następujące oznakowane szlaki turystyczne: a) Szlak Stulecia Turystyki przebiegający przez: Rybnik Ligota Toszecka Płużniczka Dąbrówka Hubert Świbie Wielowieś Tworóg Tarnowskie Góry Oraz trasy rowerowe Śląskiej Sieci Tras Rowerowych i Projektu Rowerem po Śląsku : a) Trasa Czarna z Lublińca przez Borowiany, Wielowieś, Toszek do Rybnika; b) Trasa rowerowa Autochtoni Toszek Wiśnicze - Świbie Wielowieś Kieleczka Krupski Młyn c) Trasa nr 410 Jemielnica Centawa Płużniczka Toszek Sarnów Wiśnicze Świbie Wielowieś Borowiany Krupski Młyn d) Trasa nr 411 Toszek PKP Gajowice Wielowieś Kieleczka Borowiany Krupski Młyn Potępa Koty Tworóg Brusiek Koszęcin e) Trasa nr 412 Toszek PKP Sarnów Świbie Wielowies Świniowice Tworóg Brynek Połomia Wojska Sieroty Zacharzowice Wilkowiczki Toszek PKP Na obszarze wsi występują gleby bielicowe i pseudobielicowe, brunatne wyługowane, czarne ziemie zdegradowane, mady i gleby mułowo torfowe. Dominują gleby bielicowe i pseudobielicowe, oznaczające się niskim ph, wytworzone głównie z piasków gliniastych lekkich, słabo gliniastych lub glin lekkich. Pod względem rolniczym w większości zaliczane są do gleb żytnio-ziemniaczanych lub żytnio-łubinowych. Gleby brunatne występują na mniejszym obszarze. Powstały na piaskach słabo gliniastych i gliniastych lekkich. Odczyn ich mieści się w zakresie od bardzo kwaśnego ph 3,6 do lekko -21-
kwaśnego ph 6,2. Gleby brunatne wyługowane należą do IV klasy bonitacji oraz kompleksu żytniego słabego i żytniego bardzo słabego. Czarne ziemie zdegradowane wykształcone zostały z lżejszych utworów, piasków słabo gliniastych lub gliniastych lekkich. Charakteryzują się odczynem kwaśnym ph od 4,2 do 6,0. Stanowią grunty zaliczane do słabszych klas bonitacyjnych oraz kompleksów zbożowo pastewnego mocnego i słabego. W dolinach rzek (Leguncji) występują mady oraz małe płaty gleb mułowo torfowych, torfowych i torfowo- murszowych. Na obszarze zbudowanym ze skał węglanowych (głównie wapieni triasowych) występują rędziny, miejscami płytkie i szkieletowe. Około 95% terenów wykorzystywanych rolniczo to grunty orne. Zasiewami głównymi są zboża (63% gruntów ornych, gł. pszenica, mieszanki zbożowe) oraz rośliny pastewne (19%) i ziemniaki (10%). Struktura upraw uwarunkowana jest niską jakością gleb. Z ogólnej liczby gospodarstw około 45% ma powierzchnię większą niż 5 ha. -22-
2) Inwentaryzacja zasobów. Rodzaj zasobu ANALIZA ZASOBÓW Znaczenie zasobu (odpowiednio wstaw ) Opis zasobu, jakim wieś dysponuje Wyr Małe Duże óżnia jące 1 2 3 4 5 2.1. Zasoby przyrodnicze -walory krajobrazu, rzeźby terenu Brak wyróżniających -stan środowiska Jeden z mniej zanieczyszczonych terenów byłego województwa katowickiego -walory klimatu Brak wyróżniających Ciekawe pod względem -walory szaty roślinnej ekologicznym różnorodne skupiska roślinności polnej i leśnej Zabytkowy park -cenne przyrodniczo obszary lub obiekty 4 Dęby na kirkucie pomniki przyrody -świat zwierzęcy (ostoje, siedliska) Bogate siedlisko zwierzyny płowej i drobnej, ptactwa ciekawy teren dla łowiectwa -wody powierzchniowe (cieki, rzeki, stawy) Potok Liganzja -wody podziemne Obszar zbiornika GZWP 333 Gleby bielicowe i pseudobielicowe, oznaczające się niskim ph, wytworzone głównie z piasków -gleby gliniastych lekkich, słabo gliniastych lub glin lekkich, na mniejszym obszarze gleby brunatne i czarne ziemie zdegradowane -kopaliny Brak -walory geotechniczne Brak wyróżniających 2.2. Zasoby kulturowe -walory architektury -walory przestrzeni wiejskiej publicznej Brak wyróżniających Gminny Ośrodek Kultury Boisko sportowe z oświetleniem Remiza strażacka Boiska przyszkolne Biblioteka Caritas Siłownia w Gimnazjum Budynek Mniejszości Niemieckiej -23-
1 2 3 4 5 -walory przestrzeni wiejskiej prywatnej Lokale gastronomiczne Zabytkowy zespół pałacowoparkowy Kirkut -zabytki i pamiątki historyczne Kościół parafialny Synagoga Grób właściciela majątku przy Gimnazjum Kościółek ewangelicki -osobliwości kulturowe Brak wyróżniających Kirkut -miejsca, osoby i przedmioty kultu Edyta Steihn św. Faustyna Kowalska Odpust Dożynki Festyny wiejskie -święta, odpusty, pielgrzymki Obchody dni Wielowsi Konkurs kolęd i pastorałek Cykliczne pielgrzymki do Częstochowy -tradycje, obrzędy, gwara Brak wyróżniających -legendy, podania i fakty historyczne Miejsce zamieszkania Edyty Stiehn Wielokulturowość miejscowości -przekazy literackie Publikacje dotyczące cmentarza żydowskiego i synagogi, Edyty Stiehn i kompleksu pałacowoparkowego -ważne postacie i przekazy historyczne Edyta Steihn -specyficzne nazwy Brak -specyficzne potrawy Brak - dawne zawody... Brak Orkiestra dęta - zespoły artystyczne, twórcy Chór kameralny CANTO Zespół dziecięcy KROPECZKI Teatr BEZ NAZWY 2.3. Obiekty i tereny -działki pod zabudowę mieszkaniową -działki pod domy letniskowe -działki pod zakłady usługowe i przemysł -pustostany mieszkaniowe Działki w zasobach prywatnych i gminnych Działki w zasobach prywatnych i gminnych Działki w zasobach prywatnych i gminnych Wynikają w przewadze z emigracji ludności do krajów UE, -pustostany poprzemysłowe Rzeźnia, w części pawilon handlowy -24-
1 2 3 4 5 -tradycyjne nie użytkowane obiekty gospodarskie (stodoły, spichlerze, kuźnie, Brak młyny, itp.) 2.4. Infrastruktura społeczna Boisko sportowe, -place publicznych spotkań, festynów Zabytkowy park Gimnazjum Gminny Ośrodek Kultury Klubokawiarnia GOK Remiza strażacka -sale spotkań, świetlice, kluby Sala Widowiskowa GOK Świetlica Budynku Mniejszości Niemieckiej Boisko sportowe Hale sportowe (Szkoła Podstawowa, -miejsca uprawiania sportu Gimnazjum) Siłownia w Gimnazjum Boiska przyszkolne -miejsca rekreacji Pobliskie kompleksy leśne Szlak Stulecia Turystyki -ścieżki rowerowe, szlaki turystyczne Śląskiej Sieci Tras Rowerowych Trasa Czarna Trasa rowerowa Autochtoni -szkoły Szkoła Podstawowa, Gimnazjum -przedszkola Przedszkole Publiczne -biblioteki Biblioteka Publiczna -placówki opieki społecznej Ośrodek Pomocy Społecznej, Caritas -placówki służby zdrowia NZOZ, Caritas 2.5. Infrastruktura techniczna -wodociąg -kanalizacja -drogi (nawierzchnia, oznakowanie oświetlenie) Miejscowość w 100% zwodociągowana Brak planowana w najbliższym czasie Większość dróg o nawierzchni utwardzonej ulepszonej w ok. 60% w złym stanie technicznym -chodniki, parkingi, przystanki Większość dróg w miejscowości posiada chodniki, duży parking przy kościele, pawilonie handlowym, urzędzie gminy, przystanki linii PKS i MZKP -25-
1 2 3 4 5 Sieć telefoniczna.i dostępność internetu Możliwość podłączenia do sieci telefonicznej i do internetu Telefonia komórkowa Brak problemów z funkcjonowanie telefonii komórkowej Sieć gazowa Istnieje możliwość przyłączenia do sieci 2.6. Gospodarka, rolnictwo Rolnictwo Usługi - Miejsca pracy (gdzie, ile?) Praca w przemyśle ciężkim Praca za granicą Rzemiosło - znane firmy produkcyjne i zakłady usługowe Turystyka i usługi z nią związane Gastronomia Usługi Budownictwo Transport Rzemiosło Handel Przetwórstwo żywnościowe - i ich produkty Brak wyróżniających -gastronomia Restauracje, kawiarnie, motele -miejsca noclegowe W motelach -gospodarstwa rolne -uprawy hodowle, -możliwe do wykorzystania odpady produkcyjne -zasoby odnawialnych energii Przeważnie rozdrobnione, wielofunkcyjne, rodzinne Zboża Ziemniaki Rośliny pastewne Warzywa, owoce Trzoda chlewna Bydło Drób Odpady drewnopochodne Biomasa Wierzba energetyczna -26-
2.7. Środki finansowe i pozyskiwanie funduszy 1 2 3 4 5 -środki udostępniane przez gminę - środki wypracowywane 2.8. Mieszkańcy (kapitał społeczny i ludzki) Brak odpisu sołeckiego lub innej formy bezpośredniego udziału udostępniania środków (np. udział od sprzedaży nieruchomości). Środki przekazywane na podstawie zapotrzebowania na konkretne zadania. Głównie jako praca społeczna (wybudowano przykładowo dom przedpogrzebowy, boisko sportowe, remizę OSP) -Autorytety i znane postacie we wsi Rada sołecka -Krajanie znani w regionie, w kraju i zagranicą Brak wyróżniających -Osoby o specyficznej lub ważnej dla wiedzy i umiejętnościach, m.in. studenci Brak wyróżniających -Przedsiębiorcy, sponsorzy Brak wyróżniających -Osoby z dostępem do Internetu i umiejętnościach informatycznych Brak wyróżniających -Pracownicy nauki Brak -Związki i stowarzyszenia Mniejszość Niemiecka, Caritas, Klub Sportowy, Ochotnicza Straż Pożarna, Spółka Wodna, -Kontakty zewnętrzne (np. z mediami) Brak -Współpraca zagraniczna i krajowa W ramach działalności Mniejszości Niemieckiej 2.9. Informacje dostępne o wsi -Publikatory, lokalna prasa -Książki, przewodniki -Strony www Publikacje dotyczące cmentarza żydowskiego i synagogi, klubu sportowego, pałacu Przewodnik Rowerem po Śląsku, Zamki i Pałace Śląska, Strony Urzędu Gminy, Starostwa Powiatowego, Urzędu Marszałkowskiego oraz inne zajmujące się wątkiem historycznym i turystycznym regionu -27-
3) Ocena mocnych i słabych stron. 3.1. Analiza SWOT. Silne strony Czyste środowisko naturalne Aktywność mieszkańców Tereny przeznaczone pod usługi, zabudowę i rekreację Aktualny Plan Zagospodarowania Przestrzennego Atrakcyjny krajobraz Pełne zwodociągowanie miejscowości Daleko posunięta gazyfikacja Bogata oferta rekreacyjno - kulturowa Dobrze rozwinięta infrastruktura teletechniczna Szanse Sąsiedztwo aglomeracji śląskiej Możliwość pozyskania środków finansowych z funduszy Unii Europejskiej Słabe strony Brak środków pieniężnych na inwestycje w sołectwie Niewystarczająca baza noclegowa Zły stan infrastruktury rekreacyjnokulturowej Dysproporcja osób pracujących w rolnictwie do pozarolniczej działalności. Brak doświadczenia w pozyskiwaniu środków zewnętrznych. Niewystarczająca promocja zasobów Mała świadomość ekologiczna mieszkańców Braki w infrastrukturze technicznej szczególnie w sferze ochrony środowiska i drogownictwa Zagrożenia Pauperyzacja społeczeństwa Migracja ludności do krajów UE Konkurencja sąsiednich miejscowości 3.2. Wnioski z przeprowadzonej analizy SWOT. Wieś Wielowieś jest centrum rozwoju lokalnego Gminy Wielowieś. Bliskość aglomeracji śląskiej, czyste środowisko naturalne, stosunkowo dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna (wodociągi, gazociągi, infrastruktura teletechniczna), bogata oferta rekreacyjno-kulturowa predysponują rozwój miejscowości w kierunku rozwoju mieszkalnictwa rezydencjalnego, turystyki (głównie krótkoterminowej i sentymentalnej) i produkcji czystej żywności. Rozwijanie tych kierunków jest zagrożone głównie przez braki w infrastrukturze ochrony środowiska, drogowej i kulturalnej oraz brak środków finansowych na realizację inwestycji, zubożenie społeczeństwa i idącą za nim emigracją ludzi młodych głównie do krajów zachodnioeuropejskich. -28-
4) Planowane kierunki rozwoju. 4.1. Cel nadrzędny. Jako cel nadrzędny rozwoju miejscowości określono zgodnie z Strategią Ekorozwoju Gminy Wielowieś: podniesienie poziomu życia społeczności lokalnej wsi Wielowieś, poprzez rozwój ekologicznego rolnictwa będącego w stanie konkurować z wysoko rozwiniętym rolnictwem zachodnioeuropejskim oraz przemysłu o niskiej uciążliwości dla środowiska, turystyki i usług z nią związanych z uwzględnieniem uwarunkowań wynikających z zasad ekorozwoju (rozwoju zrównoważonego). 4.2. Cele strategiczne z odpowiadającymi im zadaniami. Na podstawie analizy zasobów miejscowości oraz biorąc pod uwagę zapisy dokumentów planistycznych gminy (Strategię Rozwoju, Plan Rozwoju Lokalnego, Studium Zagospodarowania Przestrzennego, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami) określono następujące cele i odpowiadające im zadania rozwoju miejscowości: 4.2.1. Zmiany w strukturze gospodarczej gminy, w tym zasady kształtowania rolnej i leśnej przestrzeni produkcyjnej. a) Przygotowywanie, uzbrojenie i udostępnianie terenów inwestycyjnych dla prowadzenia działalności gospodarczej. b) Przygotowywanie, uzbrojenie i udostępnianie terenów mieszkaniowych i rekreacyjnych. c) Stworzenie warunków na terenie miejscowości dla inwestorów z branży przetwórstwa spożywczego. d) Osiągnięcie wyższego stopnia kultury użytków rolnych. e) Przeznaczenie pod zabudowę i inwestycje terenów najkorzystniejszych pod względem warunków fizjograficznych oraz istniejącej i projektowanej infrastruktury technicznej o małej przydatności rolniczej gleb. f) Wspieranie powstawania nowych i pomoc w rozwoju już istniejących przedsiębiorstw i producentów rolnych. g) Wspieranie rozwoju usług turystycznych i pośrednio z nimi związanych. 4.2.2. Zmiany w sposobie użytkowania terenu. a) Utrzymanie wysokiego reżimu ochronnego w dziedzinie gospodarki wodno ściekowej obszarów o szczególnych walorach wymagających ochrony. b) Zalesianie obszarów gruntów klas o niskiej bonitacji. c) Wyznaczenie terenów dla mieszkalnictwa letniskowego. d) Rekultywacja terenów zdegradowanych. -29-
4.2.3. Rozwój systemu komunikacji i infrastruktury. a) Rozbudowa infrastruktury technicznej gminy. b) Poprawa bezpieczeństwa ciągów komunikacyjnych poprzez budowę, przebudowę istniejących dróg, chodników, ścieżek rowerowych. c) Modernizacja sieci wodociągowych. d) Budowa oczyszczalni ścieków i budowa sieci kanalizacyjnych. e) Budowa sieci elektroenergetycznej, szczególnie na nowych terenach inwestycyjnych oraz modernizacja istniejącego oświetlenia drogowego. f) Rozbudowa i przebudowa istniejącego systemu ciepłowniczego i termomodernizacji budynków użyteczności publicznej. g) Budowa i przebudowa infrastruktury turystycznej. h) Budowa bazy przetwórstwa rolno spożywczego. 4.2.4. Poprawa stanu środowiska naturalnego. a) Uregulowanie gospodarki wodno ściekowej.. b) Stworzenie systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych i wielkogabarytowych. c) Likwidacja nielegalnych składowisk odpadów. d) Wspieranie zmiany systemu ogrzewania obiektów powodującego zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery. e) Rozbudowa systemu segregacji odpadów. f) Objęcie ochroną prawną obiektów i zespołów przyrodniczych o szczególnych walorach krajobrazowych. g) Likwidacji urządzeń azbestowych i zawierających azbest. 4.2.5. Poprawa stanu środowiska kulturowego. a) Rewitalizacja obiektów dziedzictwa kulturowego i sakralnego. b) Rozszerzenie oferty kulturalnej. c) Rozbudowa i modernizacja infrastruktury kulturalno-oświatowej. d) Stworzenie regionalnej izby historycznej. e) Rozbudowa i renowacja istniejącego zaplecza sportowo rekreacyjnego. f) Wspieranie imprez kulturalnych i sportowo-rekreacyjnych. 4.2.6. Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców, w tym zmiany w strukturze zamieszkania. a) Przystosowanie obiektów użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych. b) Tworzenie atrakcyjnego centrum miejscowości i ich otoczenia. c) Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa społeczności lokalnej. d) Budowa i rozbudowa ścieżek rowerowych. e) Budowa ścieżek zdrowia -30-