Zakład Problemów Regulacyjnych i Ekonomicznych National Institute of Telecommunications ul. Szachowa 1 PL 4-894 Warszawa T: [+48 22] 512 81 F: [+48 22] 512 86 25 E-mail: info@itl.waw.pl www.itl.waw.pl FIRMOWI UŻYTKOWNICY INTERNETU W POLSCE Raport z badań przeprowadzonych w 25 r. Gdańsk, grudzień 25 r.
1. Wstęp W 25 roku Instytut Łączności przeprowadził ogólnopolską ankietyzację firmowych użytkowników Internetu. Było to już z kolei trzecie badanie, podporządkowane zagadnieniom społeczeństwa informacyjnego. Jego celem było poznanie, w jakim stopniu polskie firmy posiadające już dostęp do Internetu, korzystają z nowych technologii. Sondaż przeprowadzono drogą internetową, a obszarem badania objęte zostały miejscowości o różnym statusie. Ogółem zrealizowano 4563 ankiet. Problematyka badań koncentrowała się wokół czterech zasadniczych tematów: 1. Sposoby korzystania z komputerów firmach, dostęp zatrudnionych do firmowych komputerów oraz wpływ komputeryzacji na funkcjonowanie firm. 2. Sposoby korzystania z Internetu w firmach, dostęp zatrudnionych do Internetu, wpływ wprowadzenia Internetu do firm na ich funkcjonowanie, firmowe strony internetowe oraz indywidualny dostęp zatrudnionych do poczty internetowej. 3. Korzystanie w firmach z telefonii komórkowej i sposoby komunikacji z klientami. 4. Zapotrzebowanie na publiczne usługi dla firm świadczone elektronicznie, korzystanie z tych usług oraz ocena jakości ich świadczenia. W badanej próbie najwięcej znalazło się firm z zatrudnieniem do 5 i od 6 do 2 osób (32% i 29%). Drugą dużą grupę tworzą firmy średnie, z zatrudnieniem od 21 do 5 i od 51 do 1 osób (16% i 9%). Firm dużych, z zatrudnieniem od 11 do 25 osób i więcej jest najmniej (6% i 5%). Reprezentowane są wszystkie obszary działalności gospodarczej (według klasyfikacji Rocznika Statystycznego); najwięcej firm jest tych, które zajmują się usługami i handlem (19% i 17%). Większość to firmy prywatne; firm państwowych jest 6%. Analiza porównawcza struktury podmiotów gospodarczych w rejestrze KRUPGN-REGON wg sektorów oraz miast wojewódzkich (www.stat.gov.pl/urzedy) dla populacji i próby pozwala stwierdzić, że próba objęta badaniem zbliżona jest do rzeczywistości, w której wyraźną przewagę mają firmy prywatne, zajmujące się usługami i handlem oraz zatrudniające niewiele osób. Wśród respondentów dominują firmy cieszące się dobrą i średnią kondycją finansową (41% i 32%). Najmniej jest firm o bardzo dobrej kondycji finansowej (9%). Badane firmy działają w miastach wojewódzkich (57%); w innych miastach (32%) lub na wsi (9%). Zależności zwymiarowane zostały współczynnikiem korelacji liniowej Pearsona (z przedziałem ufności <,5). 1
2. Komputery 2.1 Sposoby korzystania z komputerów Najczęściej firmowe komputery wykorzystywane są do prac biurowych (96%) oraz jako narzędzie dostępu do Internetu (95%). Często również używa się ich do prowadzenia księgowości (69%) i utrzymywania baz danych klientów (66%). Znacznie rzadziej korzysta się z komputerów do przeprowadzania szkoleń pracowników lub tworzenia oprogramowania. Część firm wybierając opcję inne, wyszczególniła często takie zastosowania, jak: 1. projektowanie, 2. podstawowe narzędzie pracy, 3. gospodarka magazynowa, fakturowanie, 4. przetwarzanie danych, 5. analizy statystyczne, 6. prace graficzne, przygotowywanie materiałów wydawniczych, 7. planowanie produkcji i sterowanie produkcją, 8. logistyka. Oznacza to, że w pewnych firmach występuje potrzeba komputerowego wspomagania - z wykorzystaniem dedykowanego oprogramowania - różnego rodzaju prac związanych z ich podstawową działalnością. 5 45 4 96% 95% Liczba obserwacji 35 3 25 2 15 1 69% 21% 16% 66% 19% prace biurowe księgowość Internet tworzenie oprogramowania szkolenie pracowników 5 utrzymywanie bazy o klientach inne Rys.1 Sposoby korzystania z firmowych komputerów 2
Wykorzystywanie służbowych komputerów do takich czynności, jak: prace biurowe, prowadzenie księgowości, pisanie oprogramowania oraz szkolenie pracowników najsilniej skorelowane jest z wielkością firmy (zwymiarowaną liczbą zatrudnionych). Wykonywanie prac biurowych na komputerach jest bardzo popularne w firmach zarówno małych, jak i dużych (wsp. Pearsona:,9). Największa częstość takiego korzystania z komputerów zdarza się w firmach średnich, chociaż przewaga wobec pozostałych jest niewielka. Stosunkowo najrzadziej występuje to w firmach bardzo małych. Korzystanie z komputerów do prowadzenia księgowości występuje częściej w firmach większych (wsp. Pearsona:,18). Momentem przełomowym, powodującym wzrost potrzeby wspomagania komputerem księgowości zdaje się być przekroczenie zatrudnienia 5 osób. Największą częstość takiego używania komputerów zaobserwowano w firmach z zatrudnieniem od 51 do 1 osób. Wydaje się, że dla firm większych, zatrudniających powyżej 1 osób, prowadzenia elektronicznej księgowości nie jest jednym z ważniejszych sposobów używania komputerów. Korzystanie z komputerów do tworzenia oprogramowania stosunkowo najrzadziej występuje w firmach małych, z zatrudnieniem do 5 osób (wsp. Pearsona:,9). Wielkość firmy najsilniej wpływa na używanie komputerów do szkoleń (wsp. Pearsona:,22). Częstość takiego korzystania z komputerów w widoczny sposób rośnie wraz ze wzrostem zatrudnienia. częstosci potwierdzeń (%) 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 do 5 osób do 2 osób do 5 osób do 1 osób do 25 osób więcej osób prace biurowe księgowość oprogramowanie szkolenia Rys.2 Prace biurowe, księgowość, oprogramowanie i szkolenia wg. zatrudnienia Na utrzymywanie baz danych najsilniejszy wpływ ma finansowa kondycja firm (wsp. Pearsona: -,13). Najczęściej takie korzystanie z komputerów występuje w firmach cieszących się bardzo dobrą kondycją finansową, zaś najrzadziej ma to miejsce w podmiotach gospodarczych osiągających słabe wyniki ekonomiczne. 3
1% 8% nie tak 6% 4% 2% % słaba średnia dobra b. dobra Rys.3 Utrzymywanie baz danych wg. finansowej kondycji Na używanie komputerów do Internetu wpływu nie ma żaden firmowy atrybut. Natomiast na inne korzystanie z komputerów (statystycznie) istotny wpływ mają: kondycja finansowa (wsp. Pearsona:,5), status (wsp. Pearsona: -,5) oraz wielkość (wsp. Pearsona:,7) miejscowości działania firm. 2.2 Dostęp zatrudnionych do komputerów W zdecydowanej większości badanych firm (74%) z komputerów korzysta ponad połowa pracowników. Świadczy to o stosunkowo wysokim poziomie informatyzacji firm, zwymiarowanym dostępem zatrudnionych do komputerów. 35 74% 3 25 Liczba obserwacji 2 15 1 5 9% 7% 9% do 1% 11-25% 26-5% 51-1% Rys.4 Odsetek pracowników korzystających z komputerów 4
Między dostępnością pracowników do komputerów, a takimi podstawowymi atrybutami firm, jak: wielkość zatrudnienia, dziedzina działalności gospodarczej, status prawny funkcjonowania i kondycja finansowa brak jest (statystycznie) istotnych zależności. Istotny (statystycznie) wpływ na gwarantowany służbowy dostęp zatrudnionych do komputerów ma status miejscowości, w których firmy posiadają swoje siedziby. Należy jednak podkreślić, że nie jest to silna zależność, o czym świadczy niska wartość współczynnika korelacji (wsp. Pearsona: -,4). W firmach działających w miastach wojewódzkich (nieznacznie) częściej niż w firmach z innych miejscowości ponad 5% zatrudnionych korzysta z komputerów (75,8%). Najmniejsza dostępność pracowników do komputerów (do 1% zatrudnionych) zdarza się częściej na wsiach (1,3%) niż w miastach, choć i w tym przypadku różnice nie są zbyt wielkie. Także dostępność pracowników do komputerów w przedziale 11-25% częściej występuje w firmach wiejskich (9,49%) niż miejskich (miasta wojewódzkie: 6,12%, inne: 7,8%); w miastach jest to najrzadziej zdarzająca się sytuacja. Zjawisko korzystania z komputerów od 26 do 5% zatrudnionych kształtuje się dla poszczególnych środowisk działania na mniej więcej jednakowym poziomie (miasta wojewódzkie: 9,22%, miasta inne: 9,95% i wsie: 9,49%). 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % miasta woj. miasta inne wieś do 1% 11-25% 26-5% 51-1% Rys.5 Dostęp pracowników do komputerów wg. statusu miejscowości 2.3 Skutki komputeryzacji firmy Firmy zdecydowanie pozytywnie oceniają wpływ wprowadzenia komputerów na sprawność swojego działania. Respondenci odpowiadali, że wprowadzenie komputerów stało się niezbędne do funkcjonowania (69,1%). Opinie, że komputery nie wniosły żadnych zmian pojawiały się rzadko (2,2%). 5
32 69,1 % 288 256 224 192 16 1 stały się to niezbędne do funkcjonowania firmy 2 znacznie usprawniły funkcjonowanie firmy 3 nieznacznie usprawniły funkcjonowanie firmy 4 nie wniosły żadnych zmian 5 trudno powiedzieć 6 inne 128 24,7 % 96 64 32 2, % 2,2 %,3 % 1,7 % 1 2 3 4 5 6 7 Rys.6 Skutki komputeryzacji firm Postrzeganie przez firmy skutków ich komputeryzacji w (statystycznie) istotny sposób skorelowane jest z finansową kondycją (wsp. Pearsona:,9) oraz wielkością miejscowości działania (wsp. Pearsona: -,4). Analiza uzyskanych ocen wpływu komputeryzacji na funkcjonowanie firmy w zestawieniu z finansową kondycją odpowiadających ujawnia, że: 1. firmy o bardzo dobrej i dobrej kondycji finansowej częściej niż firmy o średniej i słabej kondycji finansowej oceniają, że komputery stały się niezbędne do ich funkcjonowania; 2. firmy o bardzo dobrej i dobrej kondycji finansowej rzadziej niż firmy o średniej i słabej kondycji finansowej oceniają, że wprowadzenie komputerów znacznie usprawniło ich funkcjonowanie; 3. w firmach o słabej kondycji finansowej częściej niż w pozostałych komputeryzacja tylko nieznacznie poprawiła ich funkcjonowanie lub nie spowodowała żadnych zmian. 6
Niezbędne do funkcjonowania Nieznacznie usprawniły funkcjonowanie Znacznie.usprawniły funkcjonowanie Nie wniosły zmian b. dobra dobra średnia słaba % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% Rys.7 Skutki komputeryzacji firm wg finansowej kondycji Firmy działające w średnich i dużych miejscowościach (powyżej 2 tysięcy mieszkańców) częściej uważają, że komputery stały się do ich funkcjonowania niezbędne. Odwrotnie zjawisko ma miejsce w odniesieniu do oceny, że firmowe komputery znacznie usprawniły prowadzenie działalności. Osąd taki częściej prezentują firmy z mniejszych miejscowości (do 2 tysięcy mieszkańców). Stwierdzenia, że komputeryzacja tylko nieznacznie wpłynęła na funkcjonowanie firmy bądź niczego nie zmieniła występują - ogólnie rzecz ujmując - niezbyt często. Stosunkowo najrzadziej oceny takie zdarzają się firmom działającym w bardzo dużych miastach. Niezbędne do funkcjonowania Nieznacznie usprawniły funkcjonowanie Znacznie.usprawniły funkcjonowanie Nie wniosły zmian pow. 2 tys. 1-2 tys. 2-1 tys. 5-2 tys. do 5.tys. % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% Rys.8 Skutki komputeryzacji firm wg wielkości miejscowości 7
Zestawienie obu korelacji prowadzi do wniosku, że firmy, które najbardziej doceniają pozytywną rolę korzystania z komputerów i wyraźnie widzą ich pozytywny wpływ na funkcjonowanie, w przeważającej mierze są firmami sukcesu i najczęściej działają w środowisku miejskim. 2.4 Plany zakupu komputerów Większość badanych firm myśli o zakupie nowych komputerów (72,4%). Jedynie 11% respondentów nie ma takich planów; najczęściej tłumacząc to brakiem potrzeb (49,8%) lub problemami natury finansowej (35,1%). Na inne przyczyny wskazało 5,4% badanych. Niektóre z tych innych przyczyn świadczą, że brak planów zakupu nowych komputerów nie zawsze bezpośrednio zależy od firm; nieraz wynika to z zewnętrznych uwarunkowań ekonomicznych, w których przychodzi im funkcjonować, np. takich jak: 1. niepewność dalszego istnienia branży, 2. skurczony rynek na usługi lub produkty oferowane przez firmę, 3. zmniejszone zatrudnienie, 4. zależność finansowa od jednostki nadrzędnej. 49,8% 35,1% 1,6% 5,4% finanse brak potrzeb trudno pow. inne Rys.9 Przyczyny braku planów zakupu komputerów Przyczyny braku planów zakupu w (najbliższej) przyszłości komputerów skorelowane są w (statystycznie) istotny sposób ze statusem prawnym firm (wsp. Pearsona: -,17) oraz ich finansową kondycją (wsp. Pearsona: -,29). Najczęściej z powodów finansowych nie planują zakupu komputerów spółdzielnie (85,7%) i przedsiębiorstwa państwowe (61,4%). Bariera finansowa stanowi także przeszkodę w zakupie komputerów dla większości (53,3%) fundacji (i stowarzyszeń). W firmach o 8
innych statusach prawnych w większości są już zaspokojone potrzeby w tym zakresie; najczęściej brak potrzeb deklarują firmy zarejestrowane jako osoby fizyczne (75%). 1% 8% 6% 4% 2% brak potrzeb finanse % inne fundacja spółdzielnia sp.jawna sp. akcyjna sp, z o.o. sp.cywina p.państwowe os.fiz. Rys.1 Przyczyny braku planów zakupu komputerów i status prawny firm Firmy o średniej, dobrej i bardzo dobrej finansowej kondycji w większości brak planów kupna komputerów tłumaczą zaspokojonymi potrzebami, w tym najczęściej takie uzasadnienie podają firmy o dobrej kondycji (67,6%), a najrzadziej o bardzo dobrej (5%). W tej ostatniej grupie stosunkowo często występują inne powody (np. wszystkie komputery niedawno zostały wymienione). Dla firm osiągających słabe wyniki ekonomiczne najczęstszą przyczyną braku planów kupna komputerów jest bariera finansowa. (64,3%). 1% 8% 6% 4% 2% % b. dobra dobra średnia słaba bariera finansowa brak potrzeb Rys.11 Przyczyny braku planów zakupu komputerów i finansowa kondycja firm 9
3. Internet 3.1 Sposoby korzystania z Internetu Wszystkie badane firmy posiadają dostęp do Internetu, korzystają jednak z niego w różny sposób. Najczęściej jest on używany do takich czynności, jak: prowadzenie korespondencji za pomocą poczty elektronicznej (95%), wyszukiwanie informacji związanych z działalnością firmy (84%) lub o innych firmach (79%), e-bankowość (79%), promowanie firmy (73%), szukanie partnerów (53%). Najrzadziej firmy korzystają z Internetu do prowadzenia sprzedaży i świadczenia usług (po 27%). Częstsze używanie Internetu do składania zamówień (52%) i dokonywania zakupów (38%) świadczy o tym, że większość firm uczestniczy w e-biznesie biernie - tylko w roli klienta. Stosunkowo rzadko realizowana też jest inna idea związana ze społeczeństwem informacyjnym zdalna praca (29%). Niektóre firmy (5%), wybierając opcję inne, wskazały na takie zastosowania Internetu, jak: kontakt z klientami, e-learning, prowadzenie zdalnych rejestrów, prowadzenie badań naukowych, usługi hostingowe, dostęp do czasopism w wersji elektronicznej. Liczba obs. 475 45 425 4 375 35 325 3 275 25 225 2 175 15 125 1 75 5 25 95% 84% 79% 79% 73% 53% 52% 43% 38% 27% 27% 29% 5% tak poczta e-mail informacje zwiazane z działalnościa szukanie informacji o innych firmach e-bankowość szukanie partnerów sprzedaż zakupy zamówienia promocja, reklama ogłoszenia świad. usług e-praca inne Rys.12 Sposoby korzystania z Internetu Przeprowadzona analiza zależności między poszczególnymi firmowymi charakterystykami i sposobami korzystania z Internetu wykazała, że jedynie województwa, w których firmy posiadają swoje siedziby w istotny sposób nie wpływają na używanie Internetu. Stwierdzono, że: 1. wielkość firmy nie ma istotnego wpływu jedynie na wyszukiwanie informacji o innych firmach; 2. dziedzina działalności nie ma istotnego wpływu jedynie na zamieszczanie ogłoszeń, świadczenie usług i zdalną pracę; 1
3. status prawny nie wpływa jedynie na korzystanie z poczty elektronicznej; 4. kondycja finansowa ma istotny wpływ na każdy sposób używania Internetu; 5. status i wielkość miejscowości, w której firmy mają siedzibę w pozostają w istotnym związku z takimi sposobami wykorzystywania Internetu, jak: poszukiwanie informacji związanych z działalnością i o innych firmach, e- bankowość, wyszukiwanie partnerów, prowadzenie sprzedaży, zamieszczanie ogłoszeń, świadczenie usług i praca na odległość. Widać, że ostateczne różnice w korzystaniu przez firmy z Internetu wynikają jednocześnie z kilku ich charakterystyk. Podobne zjawisko zaobserwowano także w przypadku korzystania z komputerów, jednak występuje ono tam w mniejszym zakresie i zależności są słabsze. Stwierdzono (na podstawie współczynników korelacji), że atrybuty firmowe słabiej wpływają na najpopularniejsze sposoby korzystania z Internetu (np. poczta elektroniczna) niż na te rzadziej używane (np. zdalna praca). Najsilniejsze (statystycznie) istotne korelacje występują między: 1. dokonywaniem zakupów i statusem prawnym firm (wsp. Pearsona: -,2), 2. dokonywaniem zakupów i wielkością firmy (wsp. Pearsona: -,15), 3. szukaniem partnerów i dziedziną działalności (wsp. Pearsona: -,19), 4. prowadzeniem sprzedaży i statusem prawnym (wsp. Pearsona: -,16), 5. prowadzeniem sprzedaży i dziedziną działalności (wsp. Pearsona: -,15). Dokonywanie zakupów przez Internet najczęściej występuje wśród firm, które prawnie funkcjonują jako osoba fizyczna. W takich firmach połowa z nich korzysta w ten sposób z Internetu. Najrzadziej robienie internetowych zakupów zdarza się państwowym przedsiębiorstwom (18,1%). 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% nie tak 1% % fundacja społ. s.jawna s.ak. sp.z.o.o. sp.cywil. p.pań. os.fiz. Rys.13 Zakupy przez Internet i status prawny firm 11
Firmy mniejsze są bardziej skłonne niż większe dokonywać zakupów przez Internet. Najczęściej takie używanie Internetu ma miejsce w firmach małych, z zatrudnieniem do 5 osób (47,6%), a najrzadziej w dużych, z zatrudnieniem powyżej 25 osób (24%). więcej do 25 zatrudnienie do 1 do 5 do 2 do 5 % 2% 4% 6% 8% 1% tak nie Rys.14 Zakupy przez Internet i wielkość firm Korzystanie z Internetu do wyszukiwania partnerów w interesach najczęściej występuje w firmach świadczących usługi transportowe i spedycyjne (74,2%). Takie używanie Internetu jest także dość popularne wśród podmiotów gospodarczych działających w obszarach informatyki (68,8%), produkcji (68%), handlu (63,9%) oraz mediów (63,2%). Najrzadziej poszukują partnerów przez Internet firmy zajmujące się prawem (12,5%) oraz urzędy administracji publicznej (17,3%). 1% 8% 6% 4% 2% nie tak % kultura ochrona rach. telekom. prawo trans. finanse adm.pub zdrowie nauka budow. turystyka media infor. usługi handel prod. Rys.15 Wyszukiwanie partnerów do biznesu i działalność gospodarcza 12
Sprzedaż swoich produktów i/lub usług przez Internet najczęściej prowadzą firmy zarejestrowane jako osoby fizyczne (34,8%), a najrzadziej przedsiębiorstwa państwowe (7%). Podobna sytuacja występuje (dla przypomnienia) w dokonywaniu przez Internet zakupów. 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% nie tak 2% 1% % fundacja społ. s.jawna s.ak. sp.z.o.o. sp.cywil. p.pań. os.fiz. Rys.16 Sprzedaż przez Internet wg statusu prawnego firm Najczęściej sprzedaż internetową prowadzą firmy działające w obszarze mediów (52,9%). Stosunkowo często takie korzystanie z Internetu występuje wśród firm informatycznych (46,5%) oraz turystycznych (45,7%). Najrzadziej działania takie podejmują organa administracji publicznej (,4%). 1% 8% 6% 4% 2% nie tak % kultura ochrona doradztwo telekom. prawo trans. finanse adm.pub zdrowie nauka budow. turystyka media infor. usługi handel prod Rys.17 Sprzedaż przez Internet wg działalności firm 13
3.2 Dostęp zatrudnionych do Internetu Większość badanych firm (68%) gwarantuje dostęp do Internetu ponad połowie zatrudnionym. Jednak korzystanie w firmach z Internetu jest mniejsze niż korzystanie z komputerów (74% badanych firm gwarantuje ponad połowie zatrudnionym dostęp do komputera). Być może nie zawsze wszystkie firmowe komputery są podłączone do sieci lub też istnieją inne przyczyny, wynikające z polityk firm. 68% 12% 8% 12% do 1% 11-25% 26-5% 51-1% Rys.18 Odsetek zatrudnionych z dostępem do Internetu Na odsetek pracowników z dostępem do Internetu (statystycznie) istotny wpływ ma działalność gospodarcza firm (wsp. Pearsona:,15). Istnieją sfery działalności, w których występuje prawie wyłącznie duży dostęp zatrudnionych do Internetu. Największy służbowy dostęp do sieci mają pracownicy z firm prawniczych. Kolejne miejsca zajmują: firmy informatyczne, związane z telekomunikacją i łącznością, prowadzące działalność medialną oraz te, które zajmują się finansami (banki, ubezpieczenia). Najrzadziej ponad połowa załogi korzysta z Internetu w firmach produkcyjnych. Wśród takich podmiotów gospodarczych znacznie częściej niż w innych firmach występuje sytuacja, że tylko niecałe 1% zatrudnionych ma gwarantowany dostęp do Internetu. Mały dostęp zatrudnionych do Internetu (do 1% składu osobowego) stosunkowo rzadko zdarza się w instytucjach naukowych i urzędach administracji publicznej. 14
14 12 dostępność w przedziale 51-1% zatrudnionych dostępność w przedziale 26-5% zatrudnionych dostępność w przedziale 11-25% zatrudnionych dostępność do 1% zatrudnionych 1 częstość (%) potwierdzeń 8 6 4 2 prod. handel uslugi infor. media turystyk budow. nauka och.zdr. adm.pub. finanse trans. prawo lacznosc doradz. sl.ratow kultura Rys.19 Odsetek zatrudnionych z dostępem do Internetu wg działalności firm Na indywidualne korzystanie pracowników z Internetu silny, (statystycznie) istotny wpływ mają wielkość i status miejscowości, w której firma prowadzi działalność (odpowiednio wsp. Pearsona:,22 i,2). Duży dostęp pracowników do Internetu, powyżej 5% zatrudnionych, stosunkowo najczęściej występuje w firmach działających w dużych miastach. Mała dostępność Internetu, tylko do 1% zatrudnionych, stosunkowo najczęściej zdarza się w firmach z mniejszych miejscowości. częstości (%) potwierdzeń 11 1 9 8 7 6 5 4 3 dostępność 51-1% zatrudnionych dostępność 26-5% zatrudnionych dostępność 11-25% zatrudnionych dostępność do 1% zatrudnionych 2 1 do 5 tys. 5-2 tys. 2-1 tys. pow.2 tys. 1-2 tys. Rys.2 Odsetek zatrudnionych z dostępem do Internetu wg wielkości miejscowości 15
Ponad 5%-owy dostęp pracowników do Internetu dla każdego środowiska jest opcją wiodącą, jednak stosunkowo najczęściej występuje to w firmach funkcjonujących w miastach wojewódzkich, a najrzadziej na wsi. W środowisku wiejskim częściej niż w miastach firmy oferują nie więcej niż 1% zatrudnionym możliwość używania Internetu. Występowanie w miastach innych niż wojewódzkie i na wsiach dostępności określonych przedziałami [11-25%] i [26-5%] kształtuje się na zbliżonym poziomie. 9 8 7 dostępność do 1% zatrudnionych dostępność w przedziale 11-25% zatrudnionych dostępność w przedziale 26-5% zatrudnionych dostępność w przedziale 51-1% zatrudnionych 75,3 częstość (%) potwierdzeń 6 5 4 3 5,1 22,4 58,6 2 1 14,7 12,8 14,7 11,2 15,5 1,1 6 8,6 wieś miasto inne miasto woj. Rys.21 Odsetek zatrudnionych z dostępem do Internetu wg statusu miejscowości Dodatkowo na dostęp pracowników do Internetu ma także wpływ kondycja finansowa ich pracodawców (wsp. Pearsona: -,9). W firmach osiągających dobre wyniki finansowe częściej występuje większy indywidualny dostęp do Internetu niż w tych, które są finansowo słabsze. 3.3 Skutki wprowadzenia Internetu do firmy Firmy pozytywne oceniają skutki wprowadzenia Internetu. Świadczą o tym ich opinie, że Internet stał się niezbędny do prowadzenia firmy (54%) lub znacznie usprawnił jej funkcjonowanie (34%). Stwierdzenia, że jego wprowadzenie tylko nieznacznie poprawiło funkcjonowanie firmy lub nie spowodowało żadnych zmian w tym zakresie pojawiały się raczej rzadko (4% i 2%). Ci respondenci, którzy skorzystali z opcji inne (1%), najczęściej stwierdzali, że Internet: 1. spowodował nawiązanie kontaktów międzynarodowych, 2. rozszerzył możliwości dydaktyczne, 3. dał lepszy i szybszy dostęp do wielu informacji, 16
4. podniósł prestiż firmy, 5. wykorzystywany jest od początku istnienia firmy oraz 6. jest ściśle związany z prowadzeniem podstawowej działalności. Obok pozytywnych opinii pojawiły się też takie, które stwierdzały, że Internet spowodował w firmie: 1. obniżenie zainteresowania pracą, 2. dużą stratę czasu, 3. wzrost zjawiska załatwianie spraw prywatnych w godzinach pracy, 4. wzrost kosztów (np. rachunki telefoniczne, papier). Negatywne skutki wprowadzenia Internetu do firm wyszczególniane były raczej rzadko, lecz w niektórych przypadkach spowodowały podjęcie przez kierownictwo decyzji o ograniczeniu pracownikom dostępu do sieci. 27 24 21 54% 1 - stał się niezbędny 2 - znacznie usprawnił funkcjonowanie firmy 3 - nieznacznie usprawnił funkcjonowanie firmy 4 - nie wniósł żadnych zmian 5 - trudno powiedzieć 6 - inne Liczba obserwacji 18 15 12 9 34% 6 3 4% 2% 1% 1% 1 2 3 4 5 6 Rys.22 Skutki wprowadzenia Internetu Na ocenę skutków wprowadzenia do firmy Internetu lub inaczej roli Internetu w firmie (statystycznie) istotny wpływ mają wszystkie charakterystyki firmowe za wyjątkiem województwa, w którym firma ma swoją siedzibę. Siła tych zależności jest jednak różna Najbardziej istotne korelacje dotyczą wielkości firm (wsp. Pearsona:,11), finansowej kondycji (wsp. Pearsona:,1), podstawowej działalności (wsp. Pearsona: -,6) i statusu miejscowości, w której firmy funkcjonują (wsp. Pearsona:,6). Dodatkowo, zbadanie korelacji indywidualny dostęp pracowników do Internetu i skutki wprowadzenia Internetu ujawniło, że między tymi zjawiskami istnieje istotna (statystycznie) zależność. Związek ten jest istotniejszy niż każdy z uprzednio wymienionych (wsp. Pearsona: -,21). 17
Im większa dostępność do Internetu tym bardziej dostrzegany jest jego wpływ na funkcjonowanie firmy. Opinia, iż Internet jest niezbędny do prowadzenia firmy najczęściej występuje tam, gdzie ponad połowa zatrudnionych ma do niego dostęp, zaś najrzadziej w firmach, w których od 11 do 25% zatrudnionych korzysta z Internetu. Firmy z mniejszą dostępnością częściej niż z większą odczuwają tylko nieznaczny wpływ Internetu na swoje funkcjonowanie. Wydaje się, że - biorąc pod uwagę korzystanie zatrudnionych z Internetu - takim przełomowym momentem, który zmienia postrzeganie znaczenia Internetu z punktu widzenia funkcjonowania firm jest zagwarantowanie dostępu do niego ponad 25% załogi. Od takiej dostępności obserwuje się spadek częstości występowania stwierdzeń, że Internet: znacznie poprawił działanie firmy, nieznacznie poprawił działanie firmy lub nie wniósł żadnych zmian na korzyść opinii, że Internet stał się niezbędny do funkcjonowania firmy. 51-1% zatrud. 26-5% zatrud. 11-25% zatrud. do 1% zatrud. % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% Niezbędny Znacznie usprawnił Nieznacznie usprawnił Żadnych zmian Trudno powiedzieć Inne Rys.23 Skutki wprowadzenia Internetu i dostęp zatrudnionych do Internetu 3.4 Firmowe strony WWW 3.4.1 Posiadanie strony WWW Wszystkie firmy biorące udział w badaniu to użytkownicy Internetu. Oznacza to, że każda z nich korzysta z Internetu, lecz nie oznacza to (automatycznie), że każda nich z tego tytułu posiada lub inaczej utrzymuje swoją stronę WWW. Uzyskane statystyki ujawniają, w jakim stopniu firmy z takiej możliwości korzystają, a jeśli nie, to czy planują w przyszłości to zmienić. Okazuje się, że utrzymywanie internetowych stron jest wśród firm popularne. Świadczą o tym rozkłady odpowiedzi na pytania o posiadanie firmowej strony WWW lub planowanie jej utworzenia. To, że posiada firmową stronę WWW potwierdziła większość badanych firm (87%). 18
44 4 87% 36 32 Liczba obserwacji 28 24 2 16 12 8 4 tak 12% nie Rys.24 Utrzymywanie przez firmy stron WWW Posiadanie stron WWW w (statystycznie) istotny sposób jest skorelowane z wielkością, podstawową dziedziną działalności i finansową kondycją firm, przy czym najsilniejsza zależność to związek z wielkością firm (wsp. Pearsona: -,12). Firmy większe częściej niż mniejsze utrzymują strony internetowe. Stosunkowo najrzadziej strony WWW zakładają firmy z zatrudnieniem do 5 osób. więcej do 25 zatrudnienie do 1 do 5 do 2 do 5 tak nie % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% Rys.25 Utrzymywanie przez stron WWW i wielkość firm Badane firmy, które nie posiadają własnej strony internetowej w większości planują takie utworzyć (67%). Dość duża grupa takich firm nie ma jeszcze na ten temat wyrobionego zdania (17%). Stwierdzeń odrzucających możliwość założenia firmowej strony odnotowano 14%. 19
4 35 67% 3 Liczba obserwacji 25 2 15 1 14% 17% 5 tak nie trudno pow. Rys.26 Istnienie planów utworzenia strony WWW Zamiar utworzenia firmowej strony internetowej w (statystycznie) istotny sposób skorelowany jest z finansową kondycją (wsp. Pearsona:,14). Największe zdecydowanie utworzenia WWW wykazują firmy w bardzo dobrej finansowej kondycji, zaś najczęściej brak zainteresowania taką stroną występuje wśród firm ekonomicznie słabych. b. dobra dobra średnia słaba % 2% 4% 6% 8% 1% tak nie trudno pow. Rys.27 Istnienie planów utworzenia strony WWW i kondycja finansowa firm 2
3.4.2 Zadowolenie z funkcjonowania WWW Firmy posiadające strony internetowe w większości (77%) są zadowolone z ich funkcjonowania - tylko niewielka część firm wyraziła swoje niezadowolenie (9%). 32 288 256 77% Liczba obserwacji 224 192 16 128 96 64 32 9% 12% tak nie trudno pow. Rys.28 Zadowolenie z funkcjonowania firmowych stron WWW Zadowolenie z funkcjonowania stron WWW jest (statystycznie) istotnie skorelowane z finansową kondycją firm (wsp. Pearsona: -,14). Najczęściej zastrzeżenia do działania swoich stron mają firmy o słabej kondycji finansowej. Równie często takie firmy nie mają wyrobionego zdania na ten temat. 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % słaba średnia dobra b. dobra nie wiem nie tak Rys.29 Zadowolenie z funkcjonowania WWW i finansowa kondycja 21
3.4.3 Korzyści z posiadania strony WWW Większość firm (75%) z posiadania strony internetowej czerpie korzyści. Tylko niewielu firmom (5%) ich strony WWW nie przynoszą żadnych zysków. Jednak wyrażone przez respondentów zadowolenie z tego, że utrzymywane firmowe strony WWW przynoszą im korzyści jest (nieznacznie) mniejsze niż zadowolenie z funkcjonowania tych stron. 32 28 75% 24 2 16 12 8 19% 4 5% tak nie trudno pow. Rys.3 Stwierdzenie, czy utrzymywanie WWW daje korzyści Czerpanie korzyści z posiadania stron WWW w (statystycznie) istotny sposób skorelowane jest z finansową kondycją firm (wsp. Pearsona:,13) i statusem miejscowości, w których prowadzą one działalność (wsp. Pearsona:,3). Firmy cieszące się lepszą finansową kondycją częściej niż pozostałe czerpią korzyści z utrzymywania strony WWW. Tylko 64% firm o słabej kondycji potwierdziło fakt odnoszenia korzyści z posiadania internetowej strony, podczas gdy częstość takich stwierdzeń wśród firm osiągających bardzo dobre wyniki ekonomiczne wynosi aż 82%. Część firm nie potrafi tego ocenić. Najczęściej dotyczy to firm o słabej finansowej kondycji. Firmy w lepszej sytuacji ekonomicznej są trochę bardziej zdecydowane w stwierdzeniach, czy z tytułu posiadania strony WWW odnoszą korzyści czy nie. 22
1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % słaba średnia dobra b. dobra Tak Nie Trudno powiedzieć Rys.31 Stwierdzenie, czy utrzymywanie WWW daje korzyści i finansowa kondycja Firmy, które funkcjonują w miastach częściej odnoszą korzyści z posiadania strony WWW niż te, które działają na wsiach. Jednocześnie firmy działające w środowisku wiejskim są bardziej niezdecydowane w ocenie swoich stron jako źródła korzyści. 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % miasto woj. miasto inne wieś Tak Nie Trudno powiedzieć Rys.32 Stwierdzenie, czy utrzymywanie WWW daje korzyści i status miejscowości 23
Wśród korzyści, jakie odnoszą firmy z posiadaniu stron WWW, pierwsze miejsce zajmuje promocja, bez widocznych zysków finansowych (44%). To, że dzięki utrzymywaniu strony WWW firma odnosi znaczne korzyści finansowe potwierdziło 26,4% badanych użytkowników Internetu, a do nieznacznych przyznało się 18,4%. Pewna część respondentów (6%) wyszczególniała jeszcze inne rodzaje korzyści. Najczęściej wymieniano: 1. usprawnia przekazywanie informacji, 2. korzyści organizacyjne, 3. ułatwienie dla klienta, 4. zdobywanie klientów, 5. pomoc w nawiązaniu współpracy, 6. podnosi wiarygodność firmy, 7. pomaga realizować zadania statutowe, 8. średnio wysokie korzyści finansowe z tendencją wzrostową, 9. promuje ze znacznymi korzyściami finansowymi. 14 44% 12 1 8 26% 6 18% 4 2 6% 4% znaczne fin. małe fin. tylko promuje inne trudno pow. Rys.33 Rodzaj korzyści z utrzymywanie WWW Rodzaj korzyści, jakie czerpią firmy ze swoich stron internetowych w (statystycznie) istotny sposób skorelowane są z ich wielkością, określoną liczbą zatrudnionych osób (wsp. Pearsona:,17), rodzajem działalności (wsp. Pearsona:,13), statusem prawnym (wsp. Pearsona:,19) i finansową kondycją (wsp. Pearsona:,1). Korzyści finansowe częściej czerpią firmy mniejsze niż większe, którym z kolei strony WWW częściej przynoszą korzyści promocyjne lub reklamowe. 24
1% 8% 6% 4% 2% % do 5 do 2 do 5 do 1 do 25 więcej znaczne finansowe małe finansowe promocja Rys.34 Rodzaj korzyści z utrzymywanie WWW wg liczby zatrudnionych Strony WWW najczęściej przynoszą korzyści promocyjne administracji publicznej. Stosunkowo często zdarza się to także firmom działających w obszarze kultury oraz nauki. Stanowią one źródło znacznych zysków finansowych najczęściej dla podmiotów zajmujących się turystyką. Znaczne dochody także często uzyskują firmy telekomunikacyjne. 1% 8% 6% 4% 2% % kultura ochrona doradztwo telekom. prawo trans. finanse adm.pub zdrowie nauka budow. turystyka media infor. usługi handel prod znaczne finansowe małe finansowe promocja Rys.35 Rodzaj korzyści z utrzymywanie WWW wg podstawowej działalności 25
Przedsiębiorstwa państwowe pod względem czerpania korzyści ze stron WWW wyraźnie się różnią od firm sektora prywatnego. Utrzymywane przez takie firmy internetowe strony częściej niż strony firm prywatnych służą tylko promocji i rzadziej przynoszą znaczne bądź nieznaczne zyski finansowe. Wśród firm działających w sektorze prywatnym wyróżniają się fundacje (i stowarzyszenia), które z tytułu posiadania stron WWW znacznie częściej odnoszą korzyści promocyjne i rzadziej finansowe niż inne podmioty z tego sektora. 1% 8% 6% 4% 2% % os.fiz. sp.cywil. sp.z.o.o. s.akcyjna s.jawna fundacja znaczne finansowe małe finansowe promocja Rys.36 Rodzaj korzyści z utrzymywanie WWW i status prawny firm Do reklamy najczęściej wykorzystują swoje internetowe strony firmy ekonomicznie słabe. Równocześnie w grupie tych firm znacznie rzadziej niż w innych zdarza się, aby ich strony WWW przyczyniały się do uzyskiwania znacznych zysków finansowych. Znaczne zyski finansowe dzięki stronom WWW najczęściej uzyskują firmy o bardzo dobrej finansowej kondycji. Jednocześnie internetowe strony takich podmiotów najrzadziej, w porównaniu z innymi firmami, są źródłem tylko małych zysków finansowych lub stanowią wyłącznie platformę reklamową. Na podstawie wypowiedzi ankietowanych można wysnuć ogólny wniosek, że poprawie finansowej kondycji biznesowych użytkowników Internetu często towarzyszy zmiana organizacji ich firmowych stron WWW tak, aby ich utrzymywanie generowało dodatkowe zyski. Oczywiście ma to tylko odniesienie w odniesieniu do tych podmiotów, których działanie nastawione jest wyłącznie na zysk (np. organizacje typu nonprofit posiadają inne priorytety). 26
1% 8% 6% 4% 2% % słaba średnia dobra b. dobra znaczne finansowe małe finansowe promocja Rys.37 Rodzaj korzyści z utrzymywanie WWW i finansowa kondycja firm 3.5 Indywidualne adresy poczty elektronicznej Wszystkie badane firmy - co wynika ze sposoby przeprowadzenia ankietyzacji - posiadają adresy poczty elektronicznej. Większość z nich (72%) przydzieliła swoim pracownikom do użytku służbowego indywidualne adresy e-mail. 34 72% 36 272 238 24 17 136 25% 12 68 34 tak nie Rys.38 Czy pracownicy mają dostęp do poczty elektronicznej? 27
Na to, czy pracownicy korzystają z indywidualnych adresów e-mail, przydzielonym im służbowo, najsilniejszy (statystycznie) istotny wpływ mają: wielkość firm (wsp. Pearsona: -,17) i ich finansowa kondycja (wsp. Pearsona:,12). W firmach większych pracownicy posiadają swoje adresy e-mail częściej niż w mniejszych. Najrzadziej zdarza się to w firmach bardzo małych, zatrudniających maksymalnie 5 osób. więcej do 25 do 1 do 5 tak nie do 2 do 5 % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% Rys.39 Pracownicze e-mail i wielkości firm W firmach o lepszej kondycji finansowej znacznie częściej niż w tych o słabszej pracownicy indywidualnie korzystają z poczty elektronicznej. b. dobra dobra średnia tak nie słaba % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% Rys.4 Pracownicze e-mail i finansowa kondycja firm Dodatkowo, istotny wpływ na możliwość korzystania przez pracowników z poczty elektronicznej ma środowisko i status prawny funkcjonowania firm oraz rodzaj prowadzonej działalności. 28
Firmy przydzielają swoim pracownikom adresy e-mail różnie. Najczęściej w firmach ponad 5% pracowników ma indywidualny dostęp do poczty elektronicznej (59%). Drugą w kolejności grupę firm stanowią te, w których adresy e-mail posiada do 1% zatrudnionych (16%). Najrzadziej zdarza się dostęp pracowników do firmowej poczty elektronicznej określony przedziałem od 11 do 25 % zatrudnionych (1%). 21 189 168 147 126 15 84 63 42 21 59% 16% 14% 1% do 1% 11-25% 26-5% 51-1% Rys.41 Odsetek zatrudnionych posiadających adres e-mail To, ilu pracowników posiada indywidualny służbowy e-mail firmach w (statystycznie) istotny sposób najsilniej uzależnione jest od ich wielkości (wsp. Pearsona: -,26). Firmy małe częściej niż duże udostępniają ponad połowie zatrudnionym indywidualny e-mail. Tylko 1-procentowy indywidualny dostęp do poczty elektronicznej najczęściej zdarza się w firmach z zatrudnieniem do 1 osób. To, że w firmach mniejszych indywidualna dostępność pracowników do poczty elektronicznej jest ogólnie rzecz ujmując większa niż w pozostałych, wynika między innymi z tego, że firmy małe oferują pracownikom częściej większy dostęp do komputerów (większy procent załogi korzysta z komputerów). Nie oznacza to, że w dużych firmach sytuacja pod tym względem jest gorsza. Po prostu w dużych firmach określony odsetek załogi nie korzysta ani z komputerów, ani z poczty elektronicznej ze względów czysto organizacyjnych lub inaczej podziału pracy. W firmach takich występuje często rozbudowana struktura, która zawiera stanowiska, na których korzystanie z poczty elektronicznej nie ma uzasadnienia. 29
1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % do 5 do 2 do 5 do 1 do 25 więcej do 1% 11-25% 26-5% 51-1% Rys.42 Odsetek zatrudnionych posiadających adres e-mail wg wielkości firm Dodatkowo, indywidualna dostępność zatrudnionych do poczty elektronicznej w (statystycznie) istotny sposób skorelowana jest także ze statusem prawnym firm, ich kondycją finansową oraz środowiskiem funkcjonowania. Ten ostatni czynnik ma szczególne znaczenie. Badanie wykazało, że w sytuacji uprzywilejowanej pod względem indywidualnego dostępu do firmowej poczty elektronicznej znajdują się pracownicy, którzy znaleźli zatrudnienie w firmach działających w dużych miastach wojewódzkich. 3
4. Sposoby komunikacji 4.1 Telefonia komórkowa w firmie 4.1.1 Korzystanie z telefonii komórkowej Z telefonii komórkowej korzysta większość badanych firmowych użytkowników Internetu - potwierdziło to 83% firm. 429 39 83% 351 312 Liczba obserwacji 273 234 195 156 117 78 16% 39 tak nie Rys.43 Używanie w firmie telefonii komórkowej Na korzystanie z telefonii komórkowej (statystycznie) istotny wpływ ma podstawowa dziedzina działalności gospodarczej firm (wsp. Pearsona:,12). Szczególnie często taki sposób komunikacji znajduje zastosowanie w firmach, których działalność związana jest z transportem, ochroną, budownictwem, informatyką oraz łącznością i telekomunikacją. Najrzadziej z telefonii komórkowej korzystają firmy z obszaru nauki. 31
1% nie tak 8% 6% 4% 2% % kultura ochrona rach. telekom. prawo trans. finanse adm.pub zdrowie nauka budow. turystyka media infor. usługi handel prod. Rys.44 Używanie w firmie telefonii komórkowej wg działalności gospodarczej Używanie telefonii bezprzewodowej także pozostaje w równie silnym związku z kondycją finansową firm (wsp. Pearsona:,12). Największe korzystanie z komórek występuje w firmach osiągających bardzo dobre wyniki finansowe, a najmniejsze w firmach o słabej kondycji finansowej. 1% 9% 8% nie tak 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % b.dobra dobra średnia słaba Rys.45 Używanie w firmie telefonii komórkowej wg finansowej kondycji Dodatkowo, znaczący wpływ na korzystanie z telefonii komórkowej ma status prawny funkcjonowania firm. Badanie wykazało, że (stosunkowo) rzadko łączności bezprzewodowej używają przedsiębiorstwa państwowe oraz fundacje (i stowarzyszenia). 32
4.1.2 Dostęp zatrudnionych do telefonii komórkowej Firmy różnie umożliwiają pracownikom - wyposażając ich w komórki - korzystanie z telefonii bezprzewodowej. Najczęściej ponad 5% zatrudnionych posiada służbowe komórki - taki stan rzeczy zadeklarowało 4% respondentów. 17 153 4% 136 119 12 27% Liczba obs. 85 68 51 15% 18% 34 17 do 1% 11-25% 26-5% 51-1% Rys.46 Odsetek zatrudnionych wyposażonych w komórki Na służbowy dostęp pracowników do telefonii komórkowej (statystycznie) istotny wpływ mają wszystkie firmowe atrybuty, z tym, że najsilniejsze zależności występują w związku z wielkością firm (wsp. Pearsona: -,44) i ich statusem prawnym (wsp. Pearsona: -,3). Najczęściej ponad połowa pracowników wyposażona jest w komórki w firmach bardzo małych; mniejsze indywidualne korzystanie z telefonii komórkowej występuje tam stosunkowo rzadko. W firmach większych przypadki takie zdarzają się znacznie częściej. Najmniejsze wyposażenie w komórki (do 1% zatrudnionych) najczęściej występuje w firmach średnich, zatrudniających od 5 do 1 osób. 33
1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % do 5 do 2 do 5 do 1 do 25 więcej zatrudnienie w firmie do 1% 11-25% 26-5% 51-1% Rys.47 Odsetek zatrudnionych wyposażonych w komórki i wielkość firm Zatrudnieni w przedsiębiorstwach państwowych mają raczej ograniczony dostęp do firmowej telefonii komórkowej. Wyraźnie firmy sektora prywatnego w znacznie większym zakresie umożliwiają swoim pracownikom indywidualne korzystanie z tego rodzaju komunikacyjnego medium. 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % fundacja spół. sp.jawna sp.akcyjna sp. z o.o sp.cywil. p. pań. osoba fiz. do 1% 11-25% 26-5% 51-1% Rys.48 Odsetek zatrudnionych wyposażonych w komórki i status prawny firm 34
4.1.3 Plany wprowadzenia telefonii komórkowej Firmy, które nie korzystają z telefonii komórkowej, raczej nie są zainteresowane zmianą tej sytuacji w najbliższej przyszłości. Zapytane o zamiar wprowadzenia komórek do służbowego użytku, najczęściej odpowiadały, że nie mają takich planów (5%) lub nie miały jeszcze wyrobionego na ten temat zdania (37%). Tylko 12% firm potwierdziło, iż rozważa taką możliwość. 55 5 5,2 45 częstość (%) potwierdzeń 4 35 3 25 2 15 12,3 37,1 1 5 tak nie trudno powiedzieć Rys.49 Istnienie planów używania telefonii komórkowej Na plany używania telefonii komórkowej istotny wpływ ma wielkość firm (wsp. Pearsona:,1). Zamiar wprowadzenia telefonii komórkowej najczęściej występuje wśród firm z zatrudnieniem w granicach od 11 do 25 osób. Najbardziej niezdecydowane są firmy zatrudniające więcej niż 25 osób. Możliwość wprowadzenia łączności bezprzewodowej najczęściej odrzucają średnie firmy, posiadające od 21 do 5 pracowników. pow. 25 6 39 54 do 25 18 5 32 do 1 4 52 44 do 5 13 53 34 do 2 11 49 4 do 5 16 51 34 2 4 6 8 1 12 Tak % Nie % Trudno powiedzieć % Rys.5 Istnienie planów używania telefonii komórkowej i wielkość firm 35
4.2 Kontakty z klientami Badani firmowi użytkownicy Internetu w swoich kontaktach z klientami wykorzystują wszystkie możliwości, które wyszczególnione zostały w zapytaniu, lecz w różnym stopniu. Najpopularniejszym medium jest wciąż klasyczna telefonia stacjonarna (89%). Korzystanie z Internetu spowodowało, że prawie równie popularny w kontaktach z klientami stał się nowy sposób komunikacji, oparty o nowe technologie poczta elektroniczna (87,7%). Telefonia komórkowa zajęła na tej liście trzecie miejsce korzystanie z niej w kontaktach z klientami potwierdziło 77,4% badanych, prawie tyle samo, co wskazujących na kontakt osobisty. Z tego, że istnienie firmowej telefonii bezprzewodowej potwierdziło więcej respondentów (83%), wynika, że część z nich realizuje połączenia ze swoich komórek raczej w komunikacji wewnętrznej niż ze światem zewnętrznym. 42 89% 87,7% 378 336 77,3% 77,4% 71,5% POTWIERDZENIA 294 252 21 168 126 4,9% 52,6% 84 42 5,5% osobiscie tel. kom. tel. stac. e-mail faks przes. kur. listy inne Rys.51 Sposoby kontaktowania się z klientami Część respondentów (5,5%), wybierając opcję Inne, najczęściej wyszczególniała takie sposoby kontaktowania się z klientami, jak: 1. wideokomunikacja, 2. komunikatory internetowe, 3. telefonia internetowa (VoIP) i 4. Skype. 36
5. Publiczne usługi dla firm świadczone elektronicznie Badani firmowi użytkownicy Internetu wyrazili swoje zapotrzebowanie na usługi publiczne dla firm, które ich zdaniem powinny być świadczone drogą elektroniczną. Lokalne urzędy administracji państwowej, realizując programy elektronicznego urzędu w mniejszym lub większym stopniu wdrożyły już pewne idee społeczeństwa informacyjnego, w tym i niektóre z zakresu publicznych usług dla firm. Firmy, które już korzystały z takiej możliwości wyszczególniły używane przez siebie usługi, a także oceniły jakość ich świadczenia. 5.1 Popyt na publiczne e-usługi dla firm Największy popyt ze strony firm występuje na możliwość opłacania podatków oraz regulowania innych płatności przez Internet (83%). Duże zapotrzebowanie istnieje także na elektroniczny dostęp do dokumentów i zarządzeń (8%), możliwość zdalnego załatwiania spraw związanych z ewidencją działalności gospodarczej (68) i elektroniczne przetargi (68%). Najmniej pożądaną usługą okazało się być załatwianie spraw związanych z aktami notarialnymi (33%). liczba potwierdzeń 385 3465 38 2695 231 1925 154 1155 77 385 83% 33% 63% 68% 8% 68% 58% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 - podatki,inne płatności 2 - akty notarialne 3 - pozwolenia i opinie 4 - ewidencja działalności 5 - dostęp do dokumentów, zarzadzeń 6 - przetargi 7 - sprawy związane z zatrud 8 - inne 9 - trudno pow. 8% 6% Rys.52 Zapotrzebowanie na publiczne e-usługi dla firm 37
Grupa badanych (8%), która skorzystała z opcji Inne, najczęściej wyrażała zapotrzebowanie na następujące elektroniczne usługi: 1. zdalny dostęp do rejestrów (np. REGON, KRS, księgi wieczyste, urzędowe mapy geodezyjne), 2. monitoring zainicjowanych spraw (rodzaj workflow), 3. pomoc w interpretacji przepisów (e-konsultacje), 4. uzyskiwanie zaświadczeń drogą internetową, 5. dostęp do ofert pracy złożonych w Urzędzie przez osoby fizyczne w formie CV, 6. informacja gospodarcza dotycząca regionu, 7. e-korespondencja z administracją publiczną, 8. dostarczanie szablonów dokumentów w postaci interaktywnych formularzy (taki jak np. interaktywny formularz VAT dostępny na stronach Ministerstwa Finansów), 9. pełna administracyjna i skarbowa obsługa firm. Dodatkowo, ankietowani zwracali uwagę na to, że: 1. Wszystkie sprawy związane z prowadzeniem działalności gospodarczej powinno dać się załatwić drogą elektroniczną na wielu platformach systemowych (np. Linux, a nie tylko Microsoft). 2. Pożądane jest usprawnienie i stała aktualizacja informacyjnych stron urzędów. 3. Istnieje konieczność wdrożenia podpisu elektronicznego. 5.2 Korzystanie z publicznych e-usług dla firm Badane firmy najczęściej korzystały z następujących publicznych usług, świadczonych dla nich elektronicznie przez urzędy lokalnej władzy administracyjnej: podatki i inne płatności (61%), dostęp do dokumentów i zarządzeń (43%), przetargi (35%) i sprawy związane z zatrudnieniem (19%). 38
Liczba obs. 3 27 24 21 18 15 12 9 61% 43% 35% 19% płatności akty notarialne pozwolenia i opinie ewidencja działalności dostęp do dok. i zarządzeń przetargi sprawy zw. z zatrudnieniem inne nie pamiętam 6 3 8% 11% 11% 3% 3% 12% Rys.53 Korzystanie z publicznych e-usługi dla firm Część firm (3%) dodatkowo wskazała, że korzystała z możliwości elektronicznego dostępu do: 1. do akt prawnych, 2. baz z dokumentacją techniczną, 3. formularzy na stronach WWW, 4. bieżącej informacji o sprawach gospodarczych miasta i regionu, 5. konkursu ofert. Zwróciły one uwagę na to, że: 1. brak jest pełnego dostępu do informacji (bezpłatnej) o przetargach oraz 2. zdalny dostęp do baz danych bywa zawodny - za każdym razem otrzymuje się inny wynik. Wyrażone przez respondentów korzystanie z poszczególnych e-usług jest znacznie mniejsze niż zapotrzebowanie na nie. Ponieważ wszystkie biorące udział w badaniu firmy mają dostęp do Internetu i przeszkodą nie są uwarunkowania techniczne, to być może prawdopodobne przyczyny tego (między innymi) tkwią w tym, że: 1. różne ośrodki lokalnej władzy w różnym stopniu umożliwiają elektroniczny dostęp do publicznych usług dla firm i/lub 39
2. dostępne publiczne e-usługi dla firm nie spełniają jeszcze w pełni oczekiwań usługobiorców. sprawy związane z zatrudnieniem przetargi dostęp do dok. i zarządzeń ewidencja dział. godpodarczej pozwolenia, opinie akta notarialne płatności (podatki, ZUS) popyt korzystanie Rys.54 Popyt i korzystanie z publicznych e-usług dla firm Między zadeklarowanym korzystaniem z usług i województwami, w których firmy działają nie stwierdzono istotnych zależności. Natomiast między wielkościami miejscowości, w których firmy posiadają siedziby oraz używaniem usługi zdalnego dostępu do dokumentów i zarządzeń istnieje istotna korelacja (wsp.pearsona:,1). Im większa miejscowość (większa liczba mieszkańców) tym częstsze jest korzystanie przez firmy z elektronicznego dostępu do dokumentów i zarządzeń. % potwierdzeń 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 do 5 tys. 5-2 tys. 2-1 tys. 1-2 tys. liczba mieszkańców miejscowosci pow. 2 tys. Rys.55 Zdalny dostęp do dokumentów i wielkość miejscowości 4
Na dokonywanie zdalnych płatności w (statystycznie) istotny sposób wpływa finansowa kondycja firm (wsp.pearsona:,1). Stosunkowo najrzadziej korzystanie z tej usługi potwierdzali ci badani użytkownicy Internetu, którzy znajdują się w złej sytuacji ekonomicznej. 7 6 % potwierdzeń 5 4 3 2 1 b. dobra dobra Rys.56 e-płatnosci wg finansowej kondycji firm Uczestnictwo w przetargach rzez Internet w (statystycznie) istotny sposób związane jest z wielkością firm (wsp.pearsona:,14). Najrzadziej czynią to firmy bardzo małe a najczęściej zatrudniające od 11 do 25 osób. 6 częstość (%) potwierdzeń 5 4 3 2 1 5 osób do 2 osób do 5 osób do 1 osób do 25 osób pow. 25 osób Rys.57 e-przetargi i zatrudnienie w firmach 41
Inne relacje używania poszczególnych usług w powiązaniu z firmowymi atrybutami są nieistotne lub słabo istotne. 5.3 Ocena jakości świadczenia usług Firmowi użytkownicy Internetu, którzy korzystali z elektronicznych usług publicznych, oferowanych przez lokalne urzędy administracji państwowej środowisku biznesowemu, ocenili jakość ich świadczenia. Firmy najczęściej stwierdzały, że jakość udostępnianych usług jest średnia (42%) lub dobra (36%). Pojawiały się też oceny bardzo dobre, ale częstość ich wystąpień jest znacznie mniejsza niż opinii negatywnych (słaba jakość świadczenia usług). 17 153 136 119 36% 42% Liczba obs. 12 85 68 51 34 17 5% 11% 6% b.dobra dobra średnia słaba trudno pow. Rys.58 Jakość świadczenia e-usług publicznych dla firm Przekonanie firm o jakości świadczonych przez władze lokalne e-usług skorelowane jest z dziedziną działalności (wsp. Pearsona: -,3) i finansową kondycją (wsp.pearsona:,11) firm. Najczęściej wystawiały ocenę bardzo dobrą firmy związane z prawem, dobrą organa administracji publicznej, średnią przedsiębiorstwa ze sfery finansowej, a słabą zajmujące się mediami. 42