ZESZYTY NAUKOWE NR 80 Seria: Administracja i Zarz dzanie (7)2009 prof. dr hab. Marian Podstawka G ówna Szko a Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Wydzia Nauk Ekonomicznych mgr in. Agnieszka Deresz Urz d Skarbowy w Siedlcach Konsekwencje wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej The consequences of choosing a certain taxation of income tax imposed on individual taxpayers running their own business, excluding farming Streszczenie: Jednym z problemów, z jakim musz si zmierzy podatnicy prowadz cy pozarolnicz dzia alno gospodarcz, jest wybór formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Przedsi biorcy rozpoczynaj cy czy te kontynuuj cy jej prowadzenie maj do wyboru: opodatkowanie na zasadach ogólnych zarówno wed ug progresywnej skali podatkowej, jak i wed ug stawki liniowej 19% oraz opodatkowanie w formach zrycza towanych wed ug rycza tu ewidencjonowanego b d karty podatkowej. Ka da z wymienionych metod opodatkowania ma swoje zalety i wady. W zale no ci od rodzaju prowadzonej dzia alno ci, jej rozmiaru oraz poziomu ponoszonych kosztów uzyskania przychodu, przedsi biorca powinien wybra rozwi zanie najbardziej optymalne. W tym opracowaniu scharakteryzowano poszczególne formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jak równie podj to prób odpowiedzi na pytanie, w jakich przypadkach b d op acalne poszczególne formy opodatkowania. Abstract: The individual taxpayers running their own business have to face a hard decision, namely choosing a certain taxation of income tax. Entrepreneurs who start or continue running their own business can decide on taxation based on general rules according to both: progressive tax rate or linear tax rate of 19% and taxation based on flat rate charges or a tax card. However, all of mentioned above methods have their advantages and disadvantages. The entrepreneur should choose the most optimum solution depending on sort of business, its extend and level of costs of earned income. This assessment characterizes taxation of income tax paid by taxpayers. It also attempts to answer the question: In what cases certain forms of taxation will be profitable.
M. Podstawka, A. Deresz Wst p Skupiaj c uwag na celach podatkowych przedsi biorstwa, nale y podj prób odpowiedzi na podstawowe pytanie w tym zakresie: Jak wybra najkorzystniejsz form opodatkowania podatkiem dochodowym? Wybór optymalnej formy opodatkowania pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej a w konsekwencji i decyzja dotycz ca prowadzenia odpowiednich ewidencji dla celów tej e dzia alno ci powinna by bez w tpienia dokonana w oparciu o mo liwo wp ywania przez przedsi biorc na obci enia podatkowe, a tym samym na przewidywane kwoty podatku do zap aty. Bezsprzeczne jest, e podatek dochodowy jest tym korzystniejszy dla przedsi biorcy, im mniejsze s wydatki podatkowe (suma kosztów prowadzenia ewidencji i rozlicze podatkowych oraz kwot podatku do zap aty) oraz im wi kszy jest wp yw przedsi biorcy na obci enia podatkowe. Nast pstwem wyboru optymalnej formy opodatkowania s znaczne oszcz dno ci finansowe, co istotnie zwi ksza op acalno prowadzenia pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej. Osoby fizyczne prowadz ce pozarolnicz dzia alno gospodarcz, czy te rozpoczynaj ce jej prowadzenie, maj prawo do wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym spo ród czterech mo liwych: opodatkowania na zasadach ogólnych: - wed ug progresywnej skali podatkowej, - wed ug stawki liniowej 19%, opodatkowania w formach zrycza towanych: - wed ug rycza tu ewidencjonowanego, - wed ug karty podatkowej. Wybór okre lonej formy opodatkowania nie jest jednak nieograniczony, gdy zabraniaj tego obowi zuj ce przepisy podatkowe. Ograniczenia dotycz niektórych rodzajów pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej, które nie mog by rozliczane w formach zrycza towanych, nie ka dy przedsi biorca mo e te wybra opodatkowanie podatkiem liniowym. W opracowaniu przeprowadzono analiz w zakresie wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych pod k tem ich oddzia ywania na zmniejszenie lub zwi kszenie obci enia podatkowego, a w konsekwencji na wysoko przewidywanej kwoty podatku dochodowego do zap aty. Podj to tak e prób udowodnienia, e zarówno ci ar podatkowy, jak i przewidywane kwoty podatku dochodowego od osób fizycznych do zap aty z tytu u pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej nie s wielko ciami danymi, lecz mo na na nie wp ywa. Przedmiotem opracowania jest zatem zwrócenie uwagi na wybór optymalnej formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych z uwzgl dnieniem mo liwo ci wp ywania na obci enia podatkowe i przewidywane kwoty do zap aty podatku dochodowego od osób fizycznych. 46
Konsekwencje wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym Charakterystyka poszczególnych form opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych Zasady ogólne wed ug progresywnej skali podatkowej Zasady ogólne wed ug progresywnej skali podatkowej, to podstawowa forma opodatkowania, dost pna dla ka dego przedsi biorcy bez wzgl du na rodzaj dzia alno ci, rozmiar i form prawn (bez znaczenia jest fakt czy jest prowadzona indywidualnie, w spó ce cywilnej, czy osobowej spó ce handlowej jawnej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej). Wybieraj c zasady ogólne wed ug skali podatkowej jako sposób rozliczania podatku, przedsi biorca ma mo liwo uwzgl dnienia kosztów zwi zanych z dzia alno ci, skorzystania z wszelkich dost pnych ulg podatkowych i preferencji podatkowych, w tym z wspólnego rozliczenia z ma onkiem czy na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowuj cych dzieci. Przedsi biorca opodatkowany na zasadach ogólnych p aci podatek od dochodu. Co do zasady, dochód z pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej ustala si na podstawie prawid owo prowadzonych ksi g rachunkowych, w oparciu o przepisy ustawy o rachunkowo ci. Je eli przychody nie osi gaj równowarto ci 800 tys. euro, przedsi biorca prowadzi podatkow ksi g przychodów i rozchodów. Przy tej formie opodatkowania przedsi biorca p aci podatek dochodowy zaliczkowo wedle wyboru co miesi c lub co kwarta. Mo e te skorzysta z uproszczonych zaliczek p atnych w sta ej wysoko ci. Po sko czonym roku podatkowym w terminie do dnia 30 kwietnia roku nast pnego po roku podatkowym jest obowi zany z o y zeznanie podatkowe o wysoko ci osi gni tego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym na druku PIT-36. Zasady ogólne wed ug stawki liniowej 19% Zasady ogólne wed ug stawki liniowej 19% s dost pne tak e bez wzgl du na rodzaj, rozmiar i form prawn pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej. Jedyne ograniczenie dotyczy podatników wiadcz cych us ugi na rzecz by ych pracodawców takie, jakie wiadczyli na ich rzecz w ramach stosunku pracy w danym albo poprzedzaj cym dany rok roku podatkowym 1. Podstawow zalet tej formy rozliczenia jest niska 19% stawka stosowana do wszystkich dochodów z pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej, bez wzgl du na ich wielko. Cen za to jest brak mo liwo ci skorzystania z jakichkolwiek ulg podatkowych (wyj tek stanowi odliczenie od dochodu sk adek na ubezpieczenie spo eczne, odliczenie od podatku sk adki na ubezpieczenie zdrowotne oraz mo liwo przekazania 1% podatku na rzecz organizacji po ytku publicznego) i preferencyjnych zasad opodatkowania. Poza tym przedsi biorcy, którzy wybrali t form opodatkowania obowi zani s prowadzi podatkow ksi g przychodów i rozchodów, zgodnie z odr b- 1 Patrz art. 9a ust. 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.). 47
M. Podstawka, A. Deresz nymi przepisami. Podatek p acony jest od pierwszej zarobionej z otówki (nie przys uguje tzw. kwota wolna, wynosz ca w 2008 roku 3.091,00 z ), co miesi c lub co kwarta (równie mo na wybra uproszczenia polegaj ce na wp acaniu zaliczek w sta ej wysoko ci). Po sko czonym roku podatkowym w terminie do dnia 30 kwietnia roku nast pnego po roku podatkowym przedsi biorcy s obowi zani sk ada urz dom skarbowym zeznanie podatkowe o wysoko ci osi gni tego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym na druku PIT-36L. Rycza t od przychodów ewidencjonowanych Rycza t od przychodów ewidencjonowanych jest zarezerwowany wy- cznie dla prowadz cych dzia alno samodzielnie, w spó ce cywilnej lub jawnej. Z tym e prawo do tej formy opodatkowania maj wy cznie ci przedsi biorcy, których przychody z dzia alno ci gospodarczej za 2007 rok (w wypadku spó ki suma przychodów jej wspólników) nie przekroczy y równowarto ci 150 000 euro tj. 565 200,00 z. Ten limit obowi zuje tak e w trakcie 2008 roku jego przekroczenie powoduje utrat prawa do rycza tu i konieczno rozliczenia na zasadach ogólnych wed ug progresywnej skali podatkowej. Dodatkowym ograniczeniem dla tej formy opodatkowania jest to, e wiele rodzajów dzia alno ci zosta o wy czonych z opodatkowania rycza tem, m.in. apteki, lombardy, kantory, niektóre wolne zawody np. doradcy podatkowi, architekci 2. Zalet rycza tu jest to, e nie trzeba prowadzi ksi gi przychodów i rozchodów ani ksi g rachunkowych jak przy zasadach ogólnych, a wystarczy uproszczona ewidencja przychodów. Przy rozliczeniu podatkowym nie uwzgl dnia si bowiem kosztów dzia alno ci. Podatek jest p acony od przychodu, bez pomniejszania go o koszty uzyskania przychodu, za to na ogó wed ug ni szych stawek. Wynosz one: 20%, 17%, 8,5%, 5,5% i 3% w zale no ci od rodzaju dzia alno ci 3. Zeznanie o wysoko ci uzyskanego przychodu, wysoko ci dokonanych odlicze i nale nego rycza tu od przychodów ewidencjonowanych, podatnicy s obowi zani z o y w urz dzie skarbowym w terminie do dnia 31 stycznia nast pnego roku podatkowego. Przy tej formie opodatkowania nie ma mo liwo ci wspólnego rozliczenia z ma onkiem czy na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowuj cych dzieci, dost pne s natomiast obowi zuj ce ulgi podatkowe, z wyj tkiem ulgi rodzinnej, któr odlicza si wy cznie od podatku obliczonego wed ug skali podatkowej. 2 Patrz art. 8 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zrycza towanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osi ganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 1998 r. nr 144, poz. 930 ze zm.). 3 patrz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zrycza towanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osi ganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 1998 r. nr 144, poz. 930 ze zm.). 48
Konsekwencje wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym Karta podatkowa Karta podatkowa dost pna jest wy cznie dla podatników wykonuj cych okre lone zawody 4. Przy opodatkowaniu wed ug karty podatkowej nie ma obowi zku ewidencjonowa przychodów ani kosztów dzia alno ci, a podatek przedsi biorca p aci co miesi c w sta ej wysoko ci okre lonej w decyzji organu podatkowego, po pomniejszeniu go jedynie o zap acon sk adk zdrowotn. Wysoko tego podatku zale y od rodzaju prowadzonej dzia alno ci gospodarczej, miejsca jej wykonywania i liczby zatrudnionych osób. Przy tej najprostszej formie opodatkowania nie przys uguj ulgi i odliczenia podatkowe (oprócz, jak ju wspomniano, odliczenia od wysoko ci ustalonej w decyzji organu podatkowego stawki karty podatkowej sk adki na ubezpieczenie zdrowotne) ani preferencyjne rozliczenie z ma onkiem czy dla samotnych rodziców. Zalet karty jest to, e przedsi biorca nie ma obowi zku prowadzenia adnych ewidencji dla celów tego podatku, nie obowi zuje go równie obowi zek sk adania rocznych zezna podatkowych, jak ma to miejsce przy pozosta ych formach opodatkowania. O wiadczenie o wyborze formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych Przy wyborze jednej z czterech form opodatkowania wa ne jest z o enie o wiadczenia przez podatnika w urz dzie skarbowym. Ka da osoba fizyczna rozpoczynaj ca czy te kontynuuj ca pozarolnicz dzia alno gospodarcz ma obowi zek poinformowa organ podatkowy w a ciwy wed ug swojego miejsca zamieszkania, jak form opodatkowania podatkiem dochodowym wybiera oraz w jaki sposób b dzie prowadzi ewidencj podatkow. To z kolei nak ada na przedsi biorc obowi zek z o enia o wiadczenia w tej sprawie. Pisemne o wiadczenie o wyborze formy opodatkowania za dany rok podatkowy podatnik sk ada do urz du skarbowego wed ug swojego miejsca zamieszkania. Wybór formy opodatkowania nast puje najpó niej 20 stycznia roku podatkowego. Je eli w tym terminie podatnik nie zg osi likwidacji dzia- alno ci gospodarczej lub nie dokona wyboru innej formy opodatkowania, nale y uwa a, e nadal prowadzi dzia alno opodatkowan w formie dotychczasowej. Przedsi biorca rozpoczynaj cy pozarolnicz dzia alno gospodarcz zobowi zany jest do z o enia przedmiotowego o wiadczenia do dnia poprzedzaj cego rozpocz cie dzia alno ci gospodarczej, nie pó niej jednak ni w dniu uzyskania pierwszego przychodu. W przypadku prowadzenia pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej w formie spó ki o wiadczenie powy sze sk adaj wszyscy wspólnicy urz - 4 Patrz art. 23 oraz za czniki nr 1, 2, 3, 4 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zrycza towanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osi ganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 1998 r. nr 144, poz. 930 ze zm.). 49
M. Podstawka, A. Deresz dom skarbowym w a ciwym wed ug miejsca zamieszkania ka dego ze wspólników. Wybór formy opodatkowania dokonany w o wiadczeniu dotyczy tak e lat nast pnych, chyba e przedsi biorca, w terminie do 20 styczna roku podatkowego, zawiadomi w formie pisemnej w a ciwego naczelnika urz du skarbowego o rezygnacji z tego sposobu opodatkowania lub z o y w tym terminie pisemny wniosek lub o wiadczenie o zastosowanie form opodatkowania okre lonych w ustawie o zrycza towanym podatku dochodowym. Wybór formy opodatkowania nie jest obowi zkiem, ale przywilejem przedsi biorcy. Mo e on skorzysta z uprzywilejowanych form op acania podatku lub pozosta opodatkowanym wed ug progresywnej skali podatkowej ze stawkami 19%, 30% i 40%, jakie obowi zuj w 2008 roku. Oznacza to, e opodatkowanie na zasadach ogólnych wed ug progresywnej skali podatkowej jest obligatoryjn form opodatkowania (je li podatnik by opodatkowany na zasadach ogólnych wed ug progresywnej skali podatkowej i nie wybierze do 20 stycznia roku podatkowego jednej ze wspomnianych w punkcie 1 mo liwo ci opodatkowania, nadal pozostaje na zasadach ogólnych wed ug progresywnej skali podatkowej, je li podatnik rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej i nie dokona wyboru formy opodatkowania, wówczas ma obowi zek rozlicza si z podatku dochodowego na zasad ogólnych wed ug progresywnej skali podatkowej). Wady i zalety poszczególnych form opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych Wa ne dla osób dokonuj cych wyboru formy opodatkowania jest to, e im bardziej zrycza towana forma opodatkowania, tym mniejsze obowi zki w zakresie dokumentowania operacji gospodarczych dla celów podatku dochodowego oraz w zakresie ksi gowo ci oraz tym mniejszy zwi zek kwoty podatku z rozmiarem dzia alno ci gospodarczej. Oczywistym argumentem przemawiaj cym za wyborem okre lonej formy opodatkowania jest op acalno wyboru, jednak osoby, które nie radz sobie z obowi zkami w zakresie dokumentowania operacji gospodarczych, powinny wybiera bardziej zrycza towane formy opodatkowania, przy których wyst puje mniej obowi zków. Prowadzenie ksi gowo ci mo na co prawda zleci biuru rachunkowemu, jednak wiele czynno ci podatnik zobowi zany jest dokona we w asnym zakresie. Przy zasadach ogólnych mo na co prawda zmniejszy podstaw opodatkowania poprzez optymalizacj podatkow w zakresie kosztów uzyskania przychodu, jednak prawo podatkowe zawiera szereg uregulowa szczegó owych, wyj tków itp., które mog rzeczywi cie utrudni ycie podatnikowi. Poza tym op acalno wyboru formy opodatkowania to nie tylko najni sze podatki, ale najni sze koszty prowadzenia dzia alno ci w ogóle. Przy niewielkim rozmiarze dzia alno ci koszty zwi zane z biurem rachunkowym mog ca kowicie zniweczy oszcz dno ci zwi zane z wyborem zasad ogólnych czy rycza tu jako zasad opodatkowania. 50
Konsekwencje wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym Jednak ka dy podatnik wraca do zasadniczego pytania: która forma opodatkowania wi e si z najni szymi obci eniami podatkowymi. Aby odpowiedzie na tak postawione pytanie, niezb dna jest podstawowa wiedza o prowadzonej czy planowanej dzia alno ci gospodarczej, dotycz ca mi dzy innymi: wysoko ci przychodu, wysoko ci kosztów jego uzyskania, rozmiaru prowadzonej dzia alno ci (w przypadku karty podatkowej). Na podstawie tych danych nale y ustali wysoko podatku nale nego w ka dym wariancie. Wymienione uwarunkowania wyboru formy opodatkowania prowadzonej pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej zobrazowane zostan przyk adami: Przyk ad nr 1 Podatnik w 2008 roku rozpocz pozarolnicz dzia alno gospodarcz w zakresie handlu detalicznego ywno ci, w tym owocami i warzywami, napojami i wyrobami tytoniowymi. Dzia alno jest prowadzona przy zatrudnieniu dwóch pracowników w miejscowo ci maj cej powy ej 50 tysi cy mieszka ców. Jako form opodatkowania móg on wybra? Zasady ogólne zarówno wed ug progresywnej skali podatkowej, jak i wed ug stawki liniowej 19%, rycza t ewidencjonowany lub kart podatkow. A zatem wszystkie cztery istniej ce formy opodatkowania. Za ó my zatem, e przeci tny miesi czny przychód wynosi 15 000,00 z, natomiast koszty jego uzyskania tj. zakup towaru, amortyzacja, u ytkowanie samochodu osobowego dla celów dzia alno ci, koszty pracownicze itp. wynosz 7 000,00 z. W zale no ci od wybranej przez przedsi biorc formy opodatkowania podatek dochodowy od osób fizycznych za kolejne miesi ce 2008 roku b dzie si kszta towa w wysoko ci przedstawionej w poni szej tabeli 1. Tabela 1. Wysoko miesi cznego podatku dochodowego od osób fizycznych przy wyborze jednej z czterech mo liwych form opodatkowania Forma opodatkowania Zasady ogólne wed ug progresywnej skali podatkowej Zasady ogólne wed ug stawki liniowej 19% Rycza t ewidencjonowany Karta podatkowa Sposób obliczenia miesi cznego podatku dochodowego 15 000,00 7 000,00 = 8 000,00 z 8 000,00 z * 19% 586,85 z 15 000,00 7 000,00 = 8 000,00 z 8 000,00 z * 19% Wysoko miesi cznego podatku dochodowego 933,00 z 1520,00 z 15 000,00 z * 3% 450,00 z wed ug za cznika nr 3 do ustawy o zrycza towanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osi ganych przez osoby fizyczne 890,00 z ród o: Opracowanie w asne 51
M. Podstawka, A. Deresz W omawianym przypadku najbardziej op acalny by by wybór rycza tu ewidencjonowanego. Jednak wystarczy, aby koszty uzyskania by y wy sze o 3000,00 z, wówczas najbardziej op acalne sta yby si zasady ogólne wed ug progresywnej skali podatkowej. Relacje te zawarte s w tabeli 2. Tabela 2. Wysoko miesi cznego podatku dochodowego od osób fizycznych przy wyborze jednej z czterech mo liwych form opodatkowania Forma opodatkowania Zasady ogólne wed ug progresywnej skali podatkowej Zasady ogólne wed ug stawki liniowej 19% Rycza t ewidencjonowany Karta podatkowa ród o: Opracowanie w asne Sposób obliczenia miesi cznego podatku dochodowego 15 000,00 10000,00 = 5000,00 z 5000,00 z * 19% 586,85 z 15 000,00 10 000,00 = 5000,00 z 5000,00 z * 19% 15 000,00 z * 3% wed ug za cznika nr 3 do ustawy o zrycza towanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osi ganych przez osoby fizyczne Wysoko miesi cznego podatku dochodowego 363,00 z 950,00 z 450,00 z 890,00 z Natomiast gdyby dzia alno by a wykonywana w miejscowo ci do 5000 mieszka ców bez zatrudniania pracowników, wówczas karta podatkowa znalaz aby si na miejscu pierwszym, pod wzgl dem op acalno ci, tu za rycza tem ewidencjonowanym, co z kolei zosta o przedstawione w tabeli 3. Tabela 3. Wysoko miesi cznego podatku dochodowego od osób fizycznych przy wyborze jednej z czterech mo liwych form opodatkowania Forma opodatkowania Zasady ogólne wed ug progresywnej skali podatkowej Zasady ogólne wed ug stawki liniowej 19% Rycza t ewidencjonowany Karta podatkowa Sposób obliczenia miesi cznego podatku dochodowego 15 000,00 7000,00 = 8000,00 z 8000,00 z * 19% 586,85 z 15 000,00 7000,00 = 8000,00 z 8000,00 z * 19% 15 000,00 z * 3% wed ug za cznika nr 3 do ustawy o zrycza towanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osi ganych przez osoby fizyczne Wysoko miesi cznego podatku dochodowego 933,00 z 1520,00 z 450,00 z 382,00 z ród o: Opracowanie w asne 52
Konsekwencje wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym Ponadto nale y zauwa y, i przedmiotowy przyk ad nie uwzgl dnia prawa do korzystania z ulg podatkowych i preferencyjnych zasad opodatkowania. Trudno zatem wyci gn ogólne wnioski. Wynik niew tpliwie zale y od przyj tych prognoz finansowych prowadzonej pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej, w szczególno ci wielko ci przychodów i kosztów ich uzyskania oraz indywidualnej sytuacji podatnika, np. prawa do korzystania z ulg podatkowych, czy te preferencyjnych sposobów opodatkowania po zako czonym roku podatkowym. Oprócz wysoko ci obci e podatkowych, przy wyborze najbardziej op acalnej formy opodatkowania nale y uwzgl dni inne czynniki, np. koszty ksi gowo ci i doradztwa podatkowego, które ró ni si w zale no ci od wybranej formy opodatkowania. Do ustalenia op acalno ci wyboru formy opodatkowania niezb dna jest zatem szczegó owa znajomo wska ników ekonomicznych zwi zanych z funkcjonowaniem firmy. Przy wyborze okre lonej formy opodatkowania nale y równie uwzgl dni, to, i oprócz przychodów i kosztów jego uzyskania, w yciu przedsi biorcy wyst puj takie problemy, jak: biuro rachunkowe czy ksi gowy, VAT, akcyza, c a, odliczenia, refundacje, dotacje, inne uwarunkowania lokalne, itp. Uproszczona forma wp acania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych w ci gu roku podatkowego Poczynaj c od 2007 roku, ka dy przedsi biorca kontynuuj cy dzia alno gospodarcz, opodatkowany wed ug zasad ogólnych, mo e skorzysta z uproszczonej formy obliczania zaliczek na podatek dochodowy. W tym wariancie, zaliczki w danym roku podatkowym s sta e i nalicza si je od dochodu za lata poprzednie. Przedsi biorca mo e zatem zaplanowa na ca y rok z góry wysoko obci e finansowych zwi zanych z podatkiem dochodowym. Z mo liwo ci takiej mo e skorzysta przedsi biorca: który prowadzi dzia alno gospodarcz w roku bie cym (roku dokonania wyboru) oraz w roku poprzednim; który uzyska dochód z dzia alno ci gospodarczej wy szy ni wolny do opodatkowania w roku podatkowym: poprzedzaj cym rok podatkowy o dwa lata (zeznanie z o one w roku podatkowym poprzedzaj cym rok podatkowy) albo poprzedzaj cym rok podatkowy o trzy lata (zeznanie z o one w roku podatkowym poprzedzaj cym rok podatkowy o dwa lata); który w ww. latach by opodatkowany na zasadach ogólnych albo podatkiem liniowym; który zawiadomi na pi mie naczelnika urz du skarbowego o wyborze takiej metody wp acania zaliczek do 20 lutego danego roku podatkowego 5. 5 Patrz art. 44 ust. 6b-6d ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych ( Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz.176 ze zm.). 53
M. Podstawka, A. Deresz Przyk ad nr 2 Podatnik w roku 2005 uzyska strat z dzia alno ci gospodarczej, a w roku 2006 jego dochód z tego tytu u nie przekroczy kwoty 2790,00 z. W roku 2008 nie mo e wi c skorzysta z uproszczonej formy wp acania zaliczek na podatek dochodowy. Nie uzyska bowiem odpowiednich wyników finansowych w latach poprzednich. Podatnik w roku 2005 uzyska dochód 3000,00 z z dzia alno ci gospodarczej, a w roku 2006 uzyska strat. Dochód z roku 2005 wykaza w zeznaniu z o onym w roku 2006, poprzedzaj cym rok 2008 o dwa lata. Ten w a nie dochód mo e stanowi podstaw naliczenia zaliczki p atnej metod uproszczon w roku podatkowym 2008. Z uproszczonej metody wp acania zaliczek na podatek dochodowy nie mo e skorzysta przedsi biorca, który po raz pierwszy podj dzia alno w roku podatkowym albo w roku poprzedzaj cym rok podatkowy 6. Przyk ad nr 3 Podatnik zako czy dzia alno gospodarcz 31 grudnia 2006 roku. Podejmuje j na nowo od 1 stycznia 2008 roku, nie mo e jednak dokona wyboru uproszczonej formy wp acania zaliczek na podatek dochodowy, gdy w latach 2007-2008 po raz pierwszy podejmuje dzia alno gospodarcz. Z uproszczonej metody wp acania zaliczek na podatek dochodowy mo e skorzysta zarówno przedsi biorca opodatkowany wed ug progresywnej skali podatkowej, jak i przedsi biorca opodatkowany podatkiem liniowym wed ug stawki 19%. Metoda ta polega na: wp acaniu co miesi c zaliczki na podatek dochodowy w sta ej wysoko ci 1/12 podatku nale nego, obliczonej przy zastosowaniu skali podatkowej obowi zuj cej w danym roku podatkowym lub przy zastosowaniu stawki liniowej 19% za jedno z ww. poprzednich lat podatkowych 7, a za listopad zaliczki w wysoko ci podwójnej; z o eniu rozliczenia rocznego PIT-36 lub PIT-36L po zako czeniu roku podatkowego. Przedmiotowa metoda wp acania zaliczek jest niew tpliwie korzystna dla podatników. Przede wszystkim mog oni zaplanowa wysoko zobowi zania w podatku dochodowym, p atnego w danym roku podatkowym. Nale y równie doda, e przepisy podatkowe jako zaleg o podatkow traktuj tak e niewp acenie w terminie albo wp acenie w ni szej wysoko ci zaliczki na podatek dochodowy. Na tej podstawie organy podatkowe mog u przedsi biorcy wszcz post powanie kontrolne w trakcie roku podatkowego i w sytuacji, gdy oblicz zaliczki w wysoko ci wy szej ni te, któ- 6 Patrz art. 44 ust. 6e ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz.176 ze zm.). 7 Patrz art. 44 ust. 6b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz.176 ze zm.). 54
Konsekwencje wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym re przedsi biorca wp aci do bud etu, oblicz m.in. nale ne odsetki za zw ok. W przypadku formy uproszczonej wp acania zaliczek powy sze nie ma miejsca. S one bowiem wp acane w okre lonej z góry wysoko ci bez wzgl du na to, jaki dochód podatnik osi ga w danym roku podatkowym. Uproszczona forma wp acania zaliczek jest tak e korzystna dla przedsi biorców, którzy przewiduj, e ich dochód w danym roku znacznie wzro- nie. Jak ju wspomniano, obecne dochody nie ma maj wp ywu na wysoko zaliczek wp aconych w ci gu roku. Tym samym przez pewien czas (a do up ywu terminu z o enia zeznania rocznego) mog oni gospodarowa rodkami finansowymi, które zaoszcz dz, wp acaj c ni sze zaliczki uproszczone. Przyk ad nr 4 Przedsi biorca uzyska nast puj cy dochód w kolejnych latach prowadzenia pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej: w 2004 roku 2000,00 z, w 2005 roku 6000,00 z, w 2006 roku 20 000,00 z, w 2007 roku 60 000,00 z. W 2007 roku dochód uzyskiwany by stabilny w wysoko ci ok. 5000,00 z miesi cznie. Zaliczki wynios yby po ok. 950,00 z w przypadku gdyby by y obliczone wed ug stawki liniowej 19% i po oko o 377,00 z w przypadku gdyby by y obliczone wed ug skali podatkowej, tj. na zasadach ogólnych. Gdyby przedsi biorca skorzysta z uproszczonej formy wp acania zaliczek, p aci by odpowiednio tylko 95,00 z i 47,00 z miesi cznie. Oznacza to, e a do momentu z o enia zeznania podatkowego za 2007 rok i ostatecznego rozliczenia, kiedy to musia by dop aci odpowiednio 10 260,00 z i 10 853,00 z podatku z 54 000,00 z dochodu, przedsi biorca móg by wykorzysta te rodki na w asne potrzeby, chocia by tylko pobieraj c od nich odsetki. Niew tpliwie wp yn oby to pozytywnie na p ynno finansow przedsi biorstwa. Oczywi cie przedsi biorca nie zap aci by odsetek za zw ok od ró nicy pomi dzy sum zaliczek wyliczonych w formie uproszczonej a rzeczywist wysoko ci podatku wyliczonego na koniec roku. Metoda uproszczona wp acania zaliczek wydaje si by korzystna tak- e ze wzgl du na konsekwencje korekt zapisów w ksi gach podatkowych, a nast pnie i dochodu podlegaj cego opodatkowaniu. Oczywi cie przedsi biorcy takich korekt w swoich ksi gach podatkowych dokonywa musz, lecz informacja taka nie wyp ywa poza przedsi biorstwo do organów podatkowych. Korekty te nie maj bowiem wp ywu na wysoko zaliczek na podatek dochodowy wp acany do urz du. Podsumowanie Z przeprowadzonych rozwa a wynikaj nast puj ce konkluzje: 1. G ównym czynnikiem maj cym wp yw na wybór formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych jest rodzaj pozarolniczej 55
M. Podstawka, A. Deresz dzia alno ci gospodarczej. W dalszej kolejno ci nale y bra pod uwag przewidywan wysoko przychodów, kosztów ich uzyskania oraz mo liwo korzystania z odlicze ulg podatkowych oraz z preferencyjnych zasad opodatkowania. 2. Zasady ogólne wed ug progresywnej skali podatkowej czy te wed ug stawki liniowej 19% mo e wybra ka dy przedsi biorca, bez ogranicze co do rodzaju prowadzonej dzia alno ci. Rycza t od przychodów ewidencjonowanych z kolei oraz karta podatkowa to formy opodatkowania przewidziane tylko dla przychodów z tytu u prowadzenia ci le okre lonych rodzajów dzia alno ci gospodarczej. 3. Form opodatkowania wybiera si raz w roku. O wyborze sposobu p acenia podatku nale y do dnia 20 stycznia danego roku podatkowego powiadomi pisemnie w a ciwego naczelnika urz du skarbowego, natomiast w przypadku rozpocz cia dzia alno ci w ci gu roku, do dnia poprzedzaj cego dzie rozpocz cia dzia alno ci, nie pó niej jednak ni w dniu uzyskania pierwszego przychodu. 4. Odpowiadaj c na pytanie, któr form opodatkowania warto wybra? przede wszystkim warto wyliczy, jakie koszty b d obci a y prowadzon dzia alno. W przypadku bowiem: niskiej kwoty kosztów dzia alno ci gospodarczej warto zastanowi si nad wyborem jednej z form rycza towych. Maj one t zalet, e prowadzenie ewidencji jest bardzo uproszczone i ma to miejsce przy rycza cie ewidencjonowanym, b d nie ma obowi zku jej prowadzenia, jak przy karcie podatkowej. Jednak tego typu formy powinni wybra przedsi biorcy prowadz cy pozarolnicz dzia alno gospodarcz niewielkich rozmiarów; wysokiej kwoty kosztów uzyskania przychodów korzystniejsze b dzie wybranie np. podatkowej ksi gi przychodów i rozchodów, czyli zasad ogólnych; dokonuj c wyboru mi dzy np. podatkiem liniowym a rycza tem ewidencjonowanym, nale y pami ta, e przy podatku liniowym mimo sta ej stawki, istnieje mo liwo odliczania kosztów uzyskania przychodów. Przy rycza cie ewidencjonowanym takiej mo liwo ci nie ma; nale y równie pami ta, e wybieraj c opodatkowanie podatkiem liniowym lub w formie zrycza towanej, przedsi biorca pozbawiony zostaje mo liwo ci: - preferencyjnego rozliczenia podatku dochodowego, tj. cznie z ma onkiem lub jako osoba samotnie wychowuj ca dziecko, - skorzystania z odliczenia ulg podatkowych. 5. Wybór uproszczonej metody op acania zaliczek z tytu u prowadzonej pozarolniczej dzia alno ci gospodarczej nie zawsze b dzie op acalny dla przedsi biorcy. Warto wybra t form przede wszystkim wówczas, gdy przedsi biorca osi gnie w danym roku podatkowym wy sze dochody ni w latach poprzednich. 56
Konsekwencje wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym Literatura Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.). Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zrycza towanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osi ganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 1998 r. nr 144, poz. 930 ze zm.). 57
58 M. Podstawka, A. Deresz