Autorzy: mgr Kinga Augustowska-Kruszyńska mgr Jacek Dmitruk mgr ElŜbieta ZagoŜdŜon-Kuśmirek

Autorzy: mgr Kinga Augustowska-Kruszyńska mgr Jacek Dmitruk mgr ElŜbieta ZagoŜdŜon-Kuśmirek Recenzenci: dr med. Anna Michalska prof. dr hab. med. Michał Studniarek Opracowanie redakcyjne: mgr Kinga Augustowska-Kruszyńska Korekta merytoryczna: mgr Małgorzata Cencelewicz 1

Spis treści I. Wprowadzenie ZałoŜenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 1. Opis pracy w zawodzie 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktycznowychowawczego 8 II. Plan nauczania 14 III. Moduły kształcenia w zawodzie 15 1. Podstawy zawodu 15 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska oraz ochrony radiologicznej 19 Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich 23 Analizowanie budowy i fizjologii organizmu człowieka 27 Analizowanie patofizjologii organizmu człowieka 30 Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia 33 2. Podstawy fizyczne elektroradiologii 37 Wykorzystywanie zjawisk fizycznych w elektroradiologii 40 Dobieranie środków ochrony radiologicznej 43 Zastosowanie aparatury elektromedycznej w elektroradiologii i radioterapii 47 3. Diagnostyka elektromedyczna 51 Wykonywanie badań elektrokardiograficznych 53 Wykonywanie badań spirometrycznych 58 Wykonywanie badań audiometrycznych i badań audiologicznych 61 Wykonywanie badań elektroencefalograficznych i elektromiograficznych 65 4. Diagnostyka obrazowa 70 Wykonywanie rentgenografii i asystowanie podczas rentgenoskopii 75 Wykonywanie radiodiagnostyki stomatologicznej 81 Wykonywanie mammografii 86 Asystowanie podczas wykonywania badań ultrasonograficznych 91 Wykonywanie badań przy uŝyciu tomografu komputerowego 95 Wykonywanie badań przy uŝyciu rezonansu magnetycznego 99 4 6 6 2

Wykonywanie badań i zabiegów z zakresu radiologii interwencyjnej i hemodynamiki 103 Wykonywanie densytometrii 107 Wykonywanie badań izotopowych 111 5. Leczenie promieniami jonizującymi 115 Przygotowywanie aparatury terapeutycznej 118 Przygotowywanie pacjenta do leczenia promieniami jonizującymi 122 Wykonywanie terapii promieniami jonizującymi 126 6. Praktyka zawodowa 130 Wykonywanie badań obrazowych 132 Wykonywanie badań elektromedycznych 136 Wykonywanie radioterapii 139 3

Wprowadzenie Celem kształcenia zawodowego jest przygotowanie absolwenta do skutecznego wykonywania zadań zawodowych w warunkach gospodarki rynkowej. Wymaga to dobrego przygotowania ogólnego, opanowania podstawowej wiedzy i umiejętności oraz prezentowania właściwych postaw zawodowych. Absolwent szkoły powinien charakteryzować się otwartością i wyobraźnią oraz zdolnością do ciągłego uczenia się i podnoszenia kwalifikacji, a takŝe umiejętnością oceny swoich moŝliwości. Realizacja programu nauczania o modułowym układzie treści kształcenia ułatwia osiągnięcie tych zamierzeń. Kształcenie zawodowe z wykorzystaniem podejścia modułowego, poprzez powiązanie celów i materiału nauczania z procesem pracy i zadaniami zawodowymi umoŝliwia: przygotowanie ucznia do wykonywania typowych zadań zawodowych na stanowiskach pracy, integrację treści nauczania z róŝnych dyscyplin wiedzy, stymulowanie aktywności intelektualnej i merytorycznej ucznia pozwalającej na indywidualizację procesu nauczania. Kształcenie modułowe charakteryzuje się tym, Ŝe: preferowane są aktywizujące metody nauczania, które wyzwalają aktywność, kreatywność, zdolność do samooceny uczącego się oraz zmieniają rolę nauczyciela w kierunku doradcy, partnera, projektanta, organizatora i ewaluatora procesu dydaktycznego, proces nauczania i uczenia się ukierunkowany jest na osiągnięcie konkretnych, wyznaczonych rezultatów w formie ukształtowanych umiejętności intelektualnych i praktycznych, które umoŝliwiają wykonywanie określonego zakresu pracy w zawodzie, wykorzystywana jest w szerokim zakresie zasada transferu wiedzy i umiejętności, uzyskana we wcześniejszych etapach nauki, program nauczania posiada elastyczną strukturę, a znajdujące się w nim moduły i jednostki moŝna aktualizować, modyfikować, uzupełniać i wymieniać w zaleŝności od potrzeb edukacyjnych. Modułowy program nauczania dla zawodu składa się z modułów kształcenia w zawodzie i odpowiadających im jednostek modułowych, wyodrębnionych na podstawie określonych kryteriów, umoŝliwiających zdobywanie wiedzy oraz kształtowanie umiejętności i postaw właściwych dla zawodu. W strukturze programu wyróŝnia się: załoŝenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie, plan nauczania, programy modułów i jednostek modułowych. 4

Moduł kształcenia w zawodzie zawiera: cele kształcenia, wykaz jednostek modułowych, schemat układu jednostek modułowych, wykaz literatury. Program jednostki modułowej zawiera: szczegółowe cele kształcenia, materiał nauczania, ćwiczenia, środki dydaktyczne, wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki, propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia. Dydaktyczna mapa programu nauczania, zamieszczona w załoŝeniach programowo-organizacyjnych kształcenia w zawodzie, przedstawia schemat powiązań między modułami i jednostkami modułowymi, która określa kolejność ich realizacji. Mapa ma ułatwić planowanie i organizację procesu dydaktycznego. W programie przyjęto system kodowania modułów i jednostek modułowych, który zawiera następujące elementy: symbol cyfrowy zawodu, zgodnie z obowiązującą klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, symbol literowy, oznaczający grupę modułów: O dla modułu ogólnozawodowego, Z dla modułów zawodowych, cyfra arabska dla kolejnej wyodrębnionej w module jednostki modułowej. Przykładowy zapis kodowania modułów: 322[19].O1 322[19] symbol cyfrowy zawodu: technik elektroradiolog O1 pierwszy moduł ogólnozawodowy: Podstawy zawodu Przykładowy zapis kodowania jednostki modułowej: 322[19].O1.01 322[19] symbol cyfrowy zawodu: technik elektroradiolog O1 pierwszy moduł ogólnozawodowy: Podstawy zawodu 01 pierwsza jednostka modułowa wyodrębniona w module O1: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska oraz ochrony radiologicznej. 5

I. ZałoŜenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 1. Opis pracy w zawodzie Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik elektroradiolog moŝe podejmować pracę w: pracowniach diagnostyki radiologicznej, a w szczególności: rentgenowskich, badań naczyniowych, tomografii komputerowej, densytometrii kośćca, mammografii, pracowniach elektrokardiografii, pracowniach rezonansu magnetycznego, pracowniach diagnostyki oddechowej, pracowniach elektroencefalografii, pracowniach audiologii, pracowniach ultrasonografii, zakładach radioterapii, a w szczególności: zakładach teleradiologii i brachyterapii oraz zakładach medycyny nuklearnej, oddziałach lub innych komórkach organizacyjnych zakładów opieki zdrowotnej wyposaŝonych w sprzęt i w aparaturę elektromedyczną i radiologiczną, innych podmiotach gospodarczych wyposaŝonych w sprzęt i aparaturę elektromedyczną i radiologiczną. Zadania zawodowe przygotowanie pacjenta do badań diagnostycznych i zabiegów terapeutycznych, wykonywanie prac związanych z przygotowaniem badań diagnostycznych, wykonywanie samodzielnie lub w zespole badań diagnostycznych i zabiegów terapeutycznych z wykorzystaniem promieniowania jonizującego, pierwiastków promieniotwórczych, pola magnetycznego, ultradźwięków oraz medycznej aparatury diagnostycznej w zakresie elektrokardiografii, elektroencefalografii i audiometrii, obsługiwanie sprzętu i aparatury medycznej wykorzystywanych do badań diagnostycznych i zabiegów terapeutycznych, obsługiwanie ciemni, przygotowywanie wyników badań diagnostycznych do oceny przez lekarza, pełnienie funkcji inspektora ochrony radiologicznej. 6

Umiejętności zawodowe W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent szkoły powinien umieć: korzystać z wiedzy z zakresu nauk medycznych, komunikować się z pacjentem, współpracować w zespole terapeutycznym, przygotowywać stanowisko pracy oraz sprzęt i aparaturę medyczną do planowanych badań diagnostycznych lub zabiegów terapeutycznych, planować pracę na podstawie skierowań i oceny stanu pacjentów, uzyskiwać informacje o pacjentach niezbędne do wykonania badań diagnostycznych lub zabiegów terapeutycznych, udzielać pacjentom informacji o zasadach przeprowadzania badań diagnostycznych lub zabiegów terapeutycznych, układać pacjenta do badań diagnostycznych lub zabiegów terapeutycznych, dobierać metody i techniki do wykonania badania rentgenowskiego, obrabiać chemicznie i fizycznie radiogramy i fluorogramy, oceniać na bieŝąco wartość techniczną badania rentgenowskiego, postępować zgodnie z zasadami ochrony radiologicznej, uŝytkować aparaturę do badań naczyniowych, współuczestniczyć w badaniu ultrasonograficznym, wykonywać badania w pracowni tomografii komputerowej, wykonywać badania izotopowe (scyntygraficzne), wykonywać badania: elektrokardiograficzne, densytometryczne kośćca, spirometryczne, elektroencefalograficzne, wykonywać audiometrię, wykonywać radioterapię odpowiednia techniką, prowadzić dokumentacje badań diagnostycznych, zabiegów terapeutycznych i materiałów niezbędnych do badań i zabiegów, zabezpieczać pacjenta i otoczenie w sytuacji awarii sprzętu i aparatury medycznej, udzielać pierwszej pomocy, przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska i ochrony radiologicznej, organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, korzystać z róŝnych źródeł informacji w celu doskonalenia umiejętności zawodowych, postępować zgodnie z zasadami etyki, stosować przepisy prawa dotyczące wykonywania zadań zawodowych, stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej. 7

2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktycznowychowawczego Proces kształcenia zawodowego, według modułowego programu nauczania dla zawodu technik elektroradiolog, moŝe być realizowany w w dwuletniej szkole policealnej dla młodzieŝy. Program nauczania obejmuje kształcenie ogólnozawodowe i zawodowe. Kształcenie ogólnozawodowe zapewnia orientację w zawodzie i ułatwia ewentualną zmianę zawodu. Kształcenie zawodowe ma na celu przygotowanie absolwenta szkoły do realizacji zadań na typowych dla technika elektroradiologa stanowiskach pracy. Treści programowe modułów i jednostek modułowych opracowano zgodnie z obowiązującą metodologią konstruowania modułowego programu nauczania. Moduły są podzielone na jednostki modułowe. Jednostki modułowe zawierają treści programowe stanowiące, określoną całość. Realizacja celów kształcenia modułów i jednostek modułowych zapewnia opanowanie umiejętności, umoŝliwiających wykonywanie określonego zakresu pracy. Ogólne i szczegółowe cele kształcenia wynikają z podstawy programowej kształcenia w zawodzie technik elektroradiolog. Czynnikiem sprzyjającym nabywaniu umiejętności zawodowych jest wykonywanie ćwiczeń określonych w programach jednostek. Ich tematyka moŝe być poszerzona przez nauczyciela realizującego program. Treści programowe zawarte są w sześciu modułach: Podstawy zawodu, Podstawy fizyczne elektroradiologii, Diagnostyka elektromedyczna, Diagnostyka obrazowa, Leczenie promieniami jonizującymi, Praktyka zawodowa. Program modułu 322[19].O1 Podstawy zawodu powinien być realizowany w pierwszej kolejności. W module ogólnozawodowym 322[19].O1 Podstawy zawodu wyodrębniono pięć jednostek modułowych, zawierających treści kształcenia dotyczące: przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska oraz ochrony radiologicznej, komunikacji międzyludzkiej, budowy, fizjologii oraz patofizjologii organizmu człowieka, przestrzegania przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia. Program modułu 322[19].Z1 Podstawy fizyczne elektroradiologii, składa się z trzech jednostek modułowych i zawiera treści kształcenia dotyczące: analizowania procesów fizycznych wykorzystywanych w elekroradiologii, dobierania środków ochrony radiologicznej, zastosowania aparatury elektromedycznej w elektroradiologii i radioterapii. Program modułu 322[19].Z2 Diagnostyka elektromedyczna składa się z czterech jednostek modułowych i zawiera treści kształcenia 8

dotyczące wykonywania badań: elektrokardiograficznych, spirometrii, audiometrycznych i audiologicznych, elektroencefalograficznych i elektromiograficznych. Program modułu 322[19].Z3 Diagnostyka obrazowa składa się z dziewięciu jednostek modułowych i zawiera treści kształcenia dotyczące wykonywania: badań rentgenowskich, badań z zakresu radiodiagnostyki stomatologicznej, mammografii, badań przy uŝyciu tomografu komputerowego, badań przy uŝyciu rezonansu magnetycznego, badań i zabiegów z zakresu radiologii interwencyjnej i hemodynamiki, densytometrii, badań izotopowych oraz asystowania podczas wykonywania rentgenoskopii i badań ultrasonograficznych. Moduł 322[19].Z4 Leczenie promieniami jonizującymi składa się z trzech jednostek modułowych i zawiera treści kształcenia dotyczące: przygotowania aparatury terapeutycznej, przygotowania pacjenta do leczenia promieniami jonizującymi oraz wykonywania zabiegów leczenia promieniami jonizującymi. Moduł 322[19].Z5 Praktyka zawodowa składa się z trzech jednostek modułowych i obejmuje treści dotyczące wykonywania: badań obrazowych, elektromedycznych i radioterapii. Wykaz modułów i jednostek modułowych Symbol modułów i jednostek modułowych Nazwa modułu i jednostki modułowej Orientacyjna liczba godzin na realizację 322[19].O1 Podstawy zawodu 360 322 [19].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, 80 ochrony środowiska oraz ochrony radiologicznej 322[19].O1.02 Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich 46 322[19].O1.03 Analizowanie budowy i fizjologii organizmu człowieka 102 322[19].O1.04 Analizowanie patofizjologii organizmu człowieka 78 322[19].O1.05 Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia 54 322[19].Z1 Podstawy fizyczne elektroradiologii 144 322[19].Z1.01 Wykorzystywanie zjawisk fizycznych w elektroradiologii 55 322[19].Z1.02 Dobieranie środków ochrony radiologicznej 34 322[19].Z1.03 Zastosowanie aparatury elektromedycznej w elektroradiologii i radioterapii 55 9

322[19].Z2 Diagnostyka elektromedyczna 216 322[19].Z2.01 Wykonywanie badań elektrokardiograficznych 80 322[19].Z2.02 Wykonywanie badań spirometrycznych 30 Wykonywanie badań audiometrycznych i badań 322[19].Z2.03 audiologicznych 52 322[19].Z2.04 Wykonywanie badań elektroencefalograficznych i elektromiograficznych 54 322[19].Z3 Diagnostyka obrazowa 543 322[19].Z3.01 Wykonywanie rentgenografii i asystowanie podczas rentgenoskopii 137 322[19].Z3.02 Wykonywanie radiodiagnostyki stomatologicznej 42 322[19].Z3.03 Wykonywanie mammografii 42 Asystowanie podczas wykonywania badań 322[19].Z3.04 ultrasonograficznych 42 322[19].Z3.05 Wykonywanie badań przy uŝyciu tomografu komputerowego 81 322[19].Z3.06 Wykonywanie badań przy uŝyciu rezonansu magnetycznego 81 322[19].Z3.07 Wykonywanie badań i zabiegów z zakresu radiologii interwencyjnej i hemodynamiki 52 322[19].Z3.08 Wykonywanie densytometrii 10 322[19].Z3.09 Wykonywanie badań izotopowych 56 322[19].Z4 Leczenie promieniami jonizującymi 462 322[19].Z4.01 Przygotowywanie aparatury terapeutycznej 76 322[19].Z4.02 Przygotowywanie pacjenta do leczenia promieniami jonizującymi 120 322[19].Z4.03 Wykonywanie terapii promieniami jonizującymi 266 322[19].Z5 Praktyka zawodowa 105 322[19].Z5.01 Wykonywanie badań obrazowych 35 322[19].Z5.02 Wykonywanie badań elektromedycznych 35 322[19].Z5.03 Wykonywanie radioterapii 35 Razem 1830 Orientacyjna liczba godzin na realizację programu dotyczy procesu kształcenia w dwuletniej szkole policealnej dla młodzieŝy. Na podstawie wykazu modułów i jednostek modułowych oraz schematów układu jednostek modułowych sporządzono dydaktyczną mapę programu. 10

Dydaktyczna mapa programu 322[19].01 322[19].O1.01 322[19].O1.02 322[19].O1.03 322[19].O1.04 322[19].O1.05 322[19].Z1 322[19].Z1.01 322[19].Z1.02 322[19].Z1.03 322[19].Z2 322[19].Z2.01 322[19].Z2.02 322[19].Z2.03 322[19].Z2.04 322[19].Z3 322[19].Z3.01 322[19].Z3.02 322[19].Z3.03 322[19].Z3.04 322[19].Z3.05 322[19].Z3.06 322[19].Z3.07 322[19].Z3.08 322[19].Z3.09 11

322[19].Z4 322[19].Z4.01 322[19].Z4.02 322[19].Z4.03 322[19].Z5 322[19].Z5.01 322[19].Z5.02 322[19].Z5.03 Dydaktyczną mapę modułowego programu nauczania stanowi schemat powiązań między modułami oraz jednostkami modułowymi. Określa on kolejność ich realizacji i ułatwia planowanie procesu dydaktycznego. Zmiana kolejności realizacji programów modułów lub jednostek modułowych powinna być poprzedzona szczegółową analizą dydaktycznej mapy programu nauczania oraz treści jednostek modułowych, przy zachowaniu korelacji treści kształcenia. Orientacyjna liczba godzin przeznaczona na realizację poszczególnych modułów, podana w tabeli wykazu modułów i jednostek modułowych, moŝe ulegać zmianie w zaleŝności od stosowanych przez nauczyciela metod nauczania i środków dydaktycznych. Nauczyciele realizujący program powinni być przygotowani do zintegrowanego nauczania teorii i praktyki. Niezbędne jest przygotowanie w zakresie metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz opracowywania materiałów edukacyjnych. Nauczyciel kierujący procesem nabywania umiejętności powinien: sterować procesem dydaktyczno-wychowawczym, udzielać pomocy w realizacji zadań, rozwijać zainteresowania zawodowe uczniów oraz wskazywać moŝliwości dalszego kształcenia, kształtować poŝądane postawy uczniów, jak: rzetelność, odpowiedzialność, utrzymywanie porządku na stanowisku pracy, dbałość o racjonalne wykorzystywanie materiałów, poszanowanie pracy innych osób. Podczas realizacji modułowego programu nauczania, w celu osiągnięcia załoŝonych celów kształcenia, zaleca się stosowanie następujących metod nauczania: pokazu z instruktaŝem, pokazu z objaśnieniem, metody tekstu przewodniego, metody sytuacyjnej, 12

dyskusji problemowej, samokształcenia kierowanego oraz ćwiczeń praktycznych. Wskazane jest organizowanie wycieczek dydaktycznych do specjalistycznych pracowni diagnostyki i terapii. NaleŜy równieŝ zwracać uwagę na samokształcenie w oparciu o róŝne źródła informacji, jak: podręczniki, czasopisma specjalistyczne, poradniki. Stosowanie tych metod zapewnia dominację procesu uczenia się nad procesem nauczania, co w naturalny sposób aktywizuje uczniów do pracy i przygotowuje do planowania działań oraz dokonywania samokontroli i samooceny. Treści kształcenia, aktualizowane na bieŝąco, powinny uwzględniać współczesne techniki, materiały i sprzęt. Zaleca się, aby zajęcia dydaktyczne odbywały się w grupie do 15 uczniów, w zespołach 5-6 osobowych oraz indywidualnie. Z procesem dydaktycznym nierozerwalnie związany jest proces sprawdzania i oceniania, określania kryteriów oceny, opracowywania arkuszy obserwacji i arkuszy samooceny dla uczniów oraz arkuszy oceny postępów. Wiedza uczniów moŝe być sprawdzana za pomocą sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz testów osiągnięć szkolnych. Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać podczas obserwacji pracy uczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń oraz na podstawie efektów ich pracy. W tym celu zaleca się zastosowanie sprawdzianów praktycznych. Szkoła realizująca kształcenie w zawodzie technik elektroradiolog, według modułowego programu nauczania, powinna posiadać odpowiednie warunki lokalowe oraz wyposaŝenie techniczne i dydaktyczne. Niezbędne jest zorganizowanie następujących pracowni: anatomii radiologicznej i fizjologii, elektrokardiografii, rentgenografii, komputerowej. Ponadto szkoła powinna zapewnić dostęp do pracowni: diagnostyki (audiologii, elektroencefalografii, spirometrii, ultrasonografii, rentgenografii i rentgenoskopii, tomografii komputerowej, badań naczyniowych i diagnostyki izotopowej, densytometrii kośćca, mammografii i rezonansu magnetycznego), radioterapii. Pomieszczenia powinny być wyposaŝone w nowoczesne urządzenia i sprzęt stosowany w elektroradiologii, umoŝliwiający realizację skorelowanych teoretyczno-praktycznych treści programowych. JeŜeli szkoła nie moŝe zapewnić realizacji programu nauczania w oparciu o własną bazę, powinna powierzyć kształcenie placówkom dysponującym dobrą bazą techniczną i dydaktyczną. 13

II. Plan nauczania Dwuletnia szkoła policealna Zawód: technik elektroradiolog 322[19] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Dla młodzieŝy Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Semestry I IV 1. Podstawy zawodu 10 2. Podstawy fizyczne elektroradiologii 4 3. Diagnostyka elektromedyczna 6 4. Diagnostyka obrazowa 16 5. Leczenie promieniami jonizującymi 14 Razem 50 Praktyka zawodowa: 3 tygodnie (w czwartym semestrze) 14

III. Moduły kształcenia w zawodzie Moduł 322[19].O1 Podstawy zawodu 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska, przestrzegać przepisów dotyczących ochrony radiologicznej, określać wpływ czynników zewnętrznych na organizm ludzki, organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, dobierać środki ochrony indywidualnej, charakteryzować stany utraty przytomności, udzielać pierwszej pomocy osobom w stanie zagroŝenia zdrowotnego, charakteryzować procesy psychiczne oraz osobowość człowieka, wyjaśniać wpływ choroby na reakcje i zachowanie pacjenta, komunikować się z pacjentami, współpracować w zespole terapeutycznym, charakteryzować połoŝenie, budowę oraz funkcje tkanek, narządów i układów organizmu człowieka, charakteryzować stany patologiczne organizmu człowieka, określać przebieg i leczenie wybranych chorób, wyjaśniać znaczenie badań diagnostycznych i zabiegów terapeutycznych w procesie leczenia, przestrzegać praw pacjenta, przestrzegać tajemnicy zawodowej, wyjaśniać specyfikę rynku usług medycznych, interpretować przepisy prawa dotyczące funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej, określać czynniki wpływające na popyt i podaŝ usług medycznych, wyjaśniać zasady funkcjonowania systemu ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce, stosować przepisy prawa dotyczące praw i obowiązków pracownika oraz pracodawcy, stosować przepisy prawa dotyczące wykonywania zadań zawodowych, stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej. 15

2. Wykaz jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej 322[19].O1.01 322[19].O1.02 322[19].O1.03 322[19].O1.04 322[19].O1.05 Orientacyjna Wykaz jednostek modułowych liczba godzin na realizację Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska oraz ochrony 80 radiologicznej Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich 46 Analizowanie budowy i fizjologii organizmu człowieka 102 Analizowanie patofizjologii organizmu człowieka 78 Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia 54 Razem 360 3. Schemat układu jednostek modułowych 322[19].O1 Podstawy zawodu 313[03].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska oraz ochrony radiologicznej 313[03].O1.02 Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich 313[03].O1.03 Analizowanie budowy i fizjologii organizmu człowieka 313[03].O1.04 Analizowanie patofizjologii organizmu człowieka 313[03].O1.05 Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia 16

4. Literatura Aleksandrowicz R.: Mały atlas anatomiczny. PZWL, Warszawa 2004 Aronson E.: Człowiek istota społeczna. PWN, Warszawa 2004 Boratyński J., Dudek B., Morkis G.: Obsługa klienta. Prawo pracy. Higiena pracy. WSiP, Warszawa 2003 Buchfelder M., Buchfelder A.: Podręcznik pierwszej pomocy. PZWL, Warszawa 2003 Buczyńska T.: Mikroekonomia. PWN, Warszawa-Łódź 1999 Buczyńska T.: Makroekonomia. PWN, Warszawa-Łódź 2000 Chwierut S., Kulis M., Wójcik D.: Elementy zarządzania finansowego w ochronie zdrowia. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius, Kraków 2000 Formański J.: Psychologia. PZWL, Warszawa 2003 Getzen T.: Ekonomika zdrowia. PWN, Warszawa 2000 Gołąb B.: Podstawy anatomii człowieka. PZWL, Warszawa 2005 Jakubaszko J. (red.): ABC postępowania w urazach. Wydawnictwo Medyczne Górnicki, Wrocław 2003 Jakubaszko J. (red.): Medycyna ratunkowa. Nagłe zagroŝenia pochodzenia wewnętrznego. Wydawnictwo Górnicki, Wrocław 2003 Januszewicz W., Kokot F. (red.): Interna. Tom I-III. PZWL, Warszawa 2004 Jeziorski A. (red.): Onkologia. PZWL, Warszawa 2005 Kruś S.: Patologia. Podręcznik dla licencjackich studiów medycznych. PZWL, Warszawa 2003 Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL, Warszawa 2004 Mierzejewska-Macherek J.: Podstawy ekonomii. Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2003 Musiałkiewicz J.: Zarys wiedzy o gospodarce. Ekonomik, Warszawa 2001 Pawlaczyk B.: Zarys pediatrii. PZWL, Warszawa 2006 Praca zbiorowa: BHP. Organizacja bezpiecznej pracy. Wydawnictwo C.H. Beck, 2006 Raczkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002 Sobiecki R. (red.): Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach. Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2003 Sobiecki R.: Zarys gospodarki rynkowej. EUROMARK, Warszawa 2000 Sokołowska-Pituchowa J.: Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 2000 Sowiecki S.: Psychologia w medycynie. GWP, Gdańsk 2002 Stevens A., Lowe J.: Patologia. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2005 Traczyk W.: Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa 2000 Trocki M. (red.): Nowoczesne zarządzanie w opiece zdrowotnej. Instytut Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa 2002 17

Tyszkowa M., Przetacznik-Gierowska M.: Psychologia rozwoju człowieka. Tom III. PWN, Warszawa 2004 Wyatt J: Podręcznik doraźnej pomocy medycznej. PZWL, Warszawa 2003 Baza informacji prawnej w Internecie: system LEX, serwis Prawo i zdrowie Kodeks cywilny Kodeks pracy Kodeks spółek handlowych Wykaz literatury naleŝy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 18

Jednostka modułowa 322[19].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska oraz ochrony radiologicznej 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: posłuŝyć się przepisami prawa dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska, posłuŝyć się przepisami prawa dotyczącymi ochrony radiologicznej pacjentów i pracowników, określić podstawowe obowiązki pracodawcy i pracownika dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska i ochrony radiologicznej, rozpoznać źródła i czynniki niebezpieczne w środowisku pracy, zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, dobrać metody i środki zapobiegania czynnikom szkodliwym, zapobiec zagroŝeniom Ŝycia i zdrowia pracowników oraz pacjentów, dobrać środki ochrony indywidualnej, zastosować podstawowe zasady higieny i fizjologii pracy oraz wymagania ergonomii, określić zasady normowania czasu pracy i wypoczynku, zaplanować działania związane z podnoszeniem efektywności oraz poprawą warunków pracy, zinterpretować przepisy, zasady i procedury dotyczące bezpieczeństwa w drodze do pracy i z pracy, określić przyczyny wypadków w pracy, w drodze do pracy i z pracy, podjąć działania w przypadku zagroŝenia poŝarowego, zgodnie z instrukcją przeciwpoŝarową, określić zagroŝenia dla Ŝycia i zdrowia pacjentów oraz pracowników związane z wykonywaną pracą, zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom dorosłym i dzieciom, zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania zadań zawodowych. 19

2. Materiał nauczania Prawna ochrona pracy i higiena pracy. Przepisy dotyczące ochrony radiologicznej. Podstawowe obowiązki pracodawcy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Prawa i obowiązki pracownika. Czynniki szkodliwe i czynniki niebezpieczne w środowisku pracy metody i środki zapobiegania. ZagroŜenia Ŝycia i zdrowia pacjentów i pracowników. Środki ochrony indywidualnej. Podstawy ergonomii, fizjologii i higieny pracy. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. ZagroŜenia występujące w drodze do pracy i z pracy. Zasady postępowania w przypadku zagroŝenia poŝarowego. Zasady udzielania pierwszej pomocy w stanach zagroŝenia Ŝycia i zdrowia. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska. 3. Ćwiczenia Analizowanie przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŝarowej. Analizowanie przepisów prawa dotyczących ochrony radiologicznej oraz określanie obowiązków pracodawcy i pracownika w tym zakresie. Dobieranie środków ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy. Rozpoznawanie oznakowania i przebiegu drogi ewakuacyjnej w przykładowej placówce ochrony zdrowia. Identyfikowanie rozmieszczenia sprzętu gaśniczego na terenie szkoły i zakładu pracy. Stosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia zarzewia poŝaru symulacja. Alarmowanie straŝy poŝarnej o poŝarze symulacja. Układanie osoby poszkodowanej w pozycji bocznej ustalonej. Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku omdlenia, zranienia, złamania, poraŝenia prądem elektrycznym. Tamowanie krwotoku z nosa i z rany. Stosowanie technik mających na celu udroŝnienie dróg oddechowych. Wykonywanie sztucznego oddychania i masaŝu pośredniego serca na fantomie. 20

4. Środki dydaktyczne Przepisy prawa, regulaminy dotyczące higieny i bezpieczeństwa pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska. Przepisy prawa dotyczące ochrony radiologicznej. Kodeks Pracy. Przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązujące na stanowiskach pracy technika elektroradiologa. Schematy, ilustracje, fotografie dotyczące zagroŝeń mogących wystąpić podczas pracy technika elektroradiologa. Instrukcje obsługi urządzeń stwarzających zagroŝenie dla Ŝycia i zdrowia człowieka. Środki ochrony indywidualnej. Instrukcja przeciwpoŝarowa. Schematy dróg ewakuacyjnych. Plansze sprzętu gaśniczego. Podręczny sprzęt gaśniczy. Filmy dydaktyczne dotyczące: zagroŝeń w miejscu pracy, stosowanego sprzętu i środków gaśniczych. Programy komputerowe z zakresu udzielania pierwszej pomocy. Fantom człowieka do ćwiczeń z zakresu resuscytacji. Aparaty do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi. Zestawy do pozoracji zranień. Sprzęt i materiały do unieruchamiania złamań. Zestawy materiałów opatrunkowych. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Program jednostki modułowej obejmuje podstawowe treści dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewniania bezpiecznych warunków pracy. Celem jego realizacji jest kształtowanie umiejętności przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska oraz ochrony radiologicznej. Zaleca się, aby program był realizowany przez nauczyciela specjalistę do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy. Zajęcia proponuje się prowadzić z zastosowaniem następujących metod nauczania: dyskusji dydaktycznej, metody sytuacyjnej, metody przypadków, inscenizacji oraz ćwiczeń praktycznych. W procesie dydaktycznym zaleca się wykorzystywanie multimedialnych środków dydaktycznych oraz filmów dotyczących zastosowania przepisów bezpieczeństwa przeciwpoŝarowego i ochrony środowiska. W trakcie realizacji programu jednostki szczególną uwagę naleŝy zwracać na obowiązki pracownika i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa, ochrony pracy i ochrony radiologicznej oraz 21

nieprawidłowości, które mogą wystąpić w trakcie pracy. WaŜne jest takŝe zwrócenie uwagi na rolę technika elektroradiologa w kształtowaniu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, zwłaszcza na podejmowanie działań profilaktycznych związanych z zapobieganiem naraŝeniu pacjentów i pracowników na działanie promieniowania jonizującego. NaleŜy równieŝ zwracać uwagę na kształtowanie umiejętności udzielania pierwszej pomocy. Zajęcia powinny być prowadzone w pomieszczeniu dydaktycznym wyposaŝonym w odpowiednie środki dydaktyczne, w grupach do 15 uczniów, indywidualnie lub zespołach 2-3 osobowych. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie osiągnięć edukacyjnych uczniów powinno odbywać się systematycznie, na podstawie kryteriów określonych na początku realizacji programu jednostki modułowej. Wiedza uczniów moŝe być sprawdzana za pomocą sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz testów osiągnięć szkolnych. Sprawdzanie umiejętności praktycznych moŝe odbywać się w trakcie obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń. Podczas sprawdzania i oceny osiągnięć uczniów naleŝy zwracać uwagę na: posługiwanie się przepisami prawa, interpretację przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony radiologicznej oraz ochrony środowiska, łączenie wiedzy z działaniami praktycznymi, wykonanie zadań zgodnie z określonymi procedurami, jakość i sprawność wykonania zadania, postawę uczniów i zaangaŝowanie podczas zajęć. Poprawność ćwiczeń naleŝy oceniać zarówno w trakcie, jak i po ich wykonaniu, a takŝe na bieŝąco analizować z uczniami popełnione błędy oraz zachęcać do poszukiwania prawidłowych rozwiązań. W końcowej ocenie osiągnięć edukacyjnych uczniów naleŝy uwzględnić wyniki wszystkich stosowanych metod sprawdzania. 22

Jednostka modułowa 322[19].O1.02 Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: posłuŝyć się podstawową terminologią z zakresu psychologii, określić znaczenie stosowania zasad psychologii i etyki w pracy technika elektroradiologa, scharakteryzować składniki osobowości człowieka, określić czynniki wpływające na kształtowanie osobowości, scharakteryzować psychologiczne metody poznawania człowieka, scharakteryzować procesy poznawcze, emocjonalne i motywacyjne, określić rolę procesów poznawczych w nawiązywaniu kontaktu z pacjentem, scharakteryzować sytuacje trudne, wyjaśnić wpływ stanu psychicznego człowieka na jego zdrowie, wyjaśnić wpływ choroby na stan psychiczny człowieka, scharakteryzować style oraz techniki komunikacji werbalnej i niewerbalnej, rozróŝnić typy zachowań pacjentów, scharakteryzować czynniki społeczne wpływające na zdrowie i moŝliwości komunikacyjne pacjentów, rozpoznać potrzeby pacjentów w róŝnym wieku, określić sposoby nawiązywania kontaktu z pacjentem, ocenić moŝliwości komunikacyjne osób w róŝnym wieku, nawiązać kontakt z pacjentem i współpracownikami, zastosować techniki ułatwiające skuteczne komunikowanie się, zastosować argumentację racjonalną i emocjonalną do określonej sytuacji, rozpoznać zakłócenia występujące w procesie komunikowania się, scharakteryzować utrudnienia w komunikowaniu się z pacjentem, zapobiec sytuacjom konfliktowym, poradzić sobie w sytuacjach trudnych, zareagować w sposób aktywny i wraŝliwy na potrzeby innych, zastosować ogólnie przyjęte normy etyczne. 23

2. Materiał nauczania Podstawowa terminologia psychologiczna: kontakt interpersonalny, mowa ciała, komunikacja, potrzeba, konflikt, asertywność, tolerancja. Osobowość. Procesy poznawcze. Procesy emocjonalne i motywacyjne. Choroba a stan psychiczny. Style komunikowania się. Techniki komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Charakterystyka potrzeb człowieka. Psychologiczne uwarunkowania kontaktu z pacjentem i współpracownikami. Zasady prowadzenia dyskusji. Bariery komunikacyjne, sytuacje trudne. Zasady rozwiązywania konfliktów międzyludzkich. Techniki negocjacji. Systemy wartości etycznych. 3. Ćwiczenia Planowanie i prowadzenie rozmowy z pacjentem zgłaszającym się na badanie. Prowadzenie rozmowy telefonicznej z pacjentem. Stosowanie zasad aktywnego słuchania i udzielania informacji zwrotnych podczas rozmowy. Planowanie i obserwowanie oraz interpretowanie werbalnych i niewerbalnych komunikatów przekazywanych przez pacjentów. Rozpoznawanie stanów emocjonalnych pacjentów zgłaszających się do pracowni elektroradiologicznej. Analizowanie mocnych i słabych stron własnej osobowości. Opracowywanie wzorca osobowości technika elektroradiologa. Nadawanie komunikatów Ja. Określanie przyczyny blokady w procesie komunikacji z innymi osobami. Rozwiązywanie symulowanych sytuacji konfliktowych. 4. Środki dydaktyczne Teksty przewodnie, instrukcje do ćwiczeń. Opisy przypadków. Nagrania rozmów z pacjentami, dotyczących zgłaszanych problemów zdrowotnych. Materiały dydaktyczne obrazujące stany emocjonalne pacjentów. Filmy dydaktyczne z zakresu komunikowania się. 24

Prezentacje multimedialne, foliogramy ilustrujące style i techniki komunikowania się. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Program jednostki modułowej obejmuje treści dotyczące osobowości człowieka, procesów psychicznych oraz czynników wpływających na rozwój i kształtowanie się osobowości. Celem realizacji programu jednostki jest kształtowanie umiejętności komunikowania się z pacjentem, rozwiązywania problemów i konfliktów oraz podejmowania decyzji. Program powinien być realizowany przez nauczyciela psychologii. Na początku zajęć nauczyciel powinien dokonać analizy szczegółowych celów kształcenia i zapoznać uczniów z podstawową terminologią niezbędną podczas realizacji zadań. Szczególnie waŝne jest zwrócenie uwagi na zagadnienia związane z rozpoznawaniem potrzeb pacjenta i jego oczekiwań oraz prawidłową oceną trudnych sytuacji zawodowych. Istotne jest równieŝ dokonanie wyboru metod nauczania w celu osiągnięcia załoŝonych celów kształcenia. W procesie dydaktycznym zaleca się stosowanie następujących metod nauczania: tekstu przewodniego, metody przypadków, sytuacyjnej, inscenizacji, dyskusji dydaktycznej, ćwiczeń praktycznych. Wskazane jest równieŝ wykorzystywanie środków multimedialnych oraz prezentowanie nagrań rozmów z pacjentami. W procesie nauczania-uczenia się naleŝy zwracać uwagę na kształtowanie postawy: tolerancji, odpowiedzialności za skutki swoich zachowań w kontaktach z drugim człowiekiem, akceptacji zachowań innych osób, asertywności oraz kształtowanie umiejętności wzajemnego zrozumienia, wyraŝania uczuć, samodzielnego i zespołowego rozwiązywania problemów. NaleŜy połoŝyć nacisk na aktywność słuchaczy przygotowując ich do logicznego myślenia, aktywnego udziału w rozwiązywaniu określonych zadań oraz do stosowania w praktyce nabytych umiejętności. NaleŜy zaakcentować psychologiczne mechanizmy zachowania człowieka chorego oraz wpływ stanu psychicznego na przebieg choroby, ze szczególnym uwzględnieniem osób z chorobami nowotworowymi. Umiejętności psychologiczne powinny być nabywane w atmosferze zaufania i akceptacji. Proponuje się prowadzenie zajęć w formie pracy zespołowej, grupowej oraz indywidualnej w grupie do 15 uczniów. Ćwiczenia mogą być wykonywane w zespołach 5-6 osobowych. 25

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie uczniów naleŝy przeprowadzać systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Systematyczna ewaluacja osiągnięć słuchaczy dostarczy nauczycielowi informacji o wynikach swoich działań, umoŝliwi kierowanie procesem nauczania-uczenia się oraz dostarczy informacji o osiągnięciach uczniów. Do oceny wiedzy uczniów zaleca się zastosowanie sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz testów dydaktycznych. Sprawdzanie umiejętności praktycznych moŝe odbywać się podczas obserwacji czynności uczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń. Szczególną uwagę naleŝy zwracać na: wykorzystanie teorii w działaniu praktycznym, stopień opanowania umiejętności, postawę uczniów, stosownie technik komunikacji werbalnej i niewerbalnej, samoocenę. Poprawność ćwiczeń naleŝy oceniać zarówno w trakcie jak i po ich wykonaniu. NaleŜy na bieŝąco analizować z uczniami popełnione błędy oraz zachęcać do poszukiwania prawidłowych rozwiązań. W końcowej ocenie osiągnięć edukacyjnych uczniów naleŝy uwzględnić wyniki wszystkich stosowanych metod sprawdzania. 26

Jednostka modułowa 322[19].O1.03 Analizowanie budowy i fizjologii organizmu człowieka 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: rozróŝnić tkanki ustroju, scharakteryzować budowę komórek i tkanek, scharakteryzować budowę i czynności układu narządów ruchu, scharakteryzować budowę i czynności układu trawiennego, scharakteryzować budowę i czynności układu oddechowego, scharakteryzować budowę i czynności układu krąŝenia, scharakteryzować budowę i funkcje układu krwiotwórczego, scharakteryzować budowę i czynności układu chłonnego, scharakteryzować budowę i czynności układu moczowo-płciowego, scharakteryzować budowę i czynności układu nerwowego, scharakteryzować budowę i czynności układu narządów zmysłów, scharakteryzować budowę i czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego, wskazać połoŝenie poszczególnych układów i narządów organizmu człowieka, wyjaśnić mechanizm podstawowych procesów fizjologicznych zachodzących w organizmie człowieka, posłuŝyć się normami anatomicznymi, antropometrycznymi oraz fizjologicznymi, posłuŝyć się specjalistycznym programem komputerowym. 2. Materiał nauczania Charakterystyka komórek i tkanek ustroju. Budowa i funkcjonowanie układu narządów ruchu. Budowa i funkcjonowanie układu trawiennego. Budowa i funkcjonowanie układu oddechowego. Budowa i funkcjonowanie układów: krąŝenia, krwiotwórczego oraz chłonnego. Budowa i funkcjonowanie układu moczowo-płciowego. Budowa i funkcjonowanie układu nerwowego. Budowa i funkcjonowanie układu narządów zmysłów. Budowa i funkcjonowanie gruczołów wydzielania wewnętrznego. Topografia poszczególnych narządów organizmu człowieka oraz mechanizm podstawowych procesów fizjologicznych. Normy anatomiczne, antropometryczne, fizjologiczne. Specjalistyczne programy komputerowe. 27

3. Ćwiczenia Analizowanie połoŝenia i połączeń kości w obrębie kończyn górnych i dolnych oraz kręgosłupa i klatki piersiowej na modelu szkieletu człowieka. Analizowanie budowy, połoŝenia i połączeń kości czaszki na modelu anatomicznym człowieka. Wskazywanie połoŝenia poszczególnych mięśni na modelu muskulatury człowieka. Analizowanie budowy serca na modelu anatomicznym. Określanie przebiegu tętniczych i Ŝylnych naczyń krwionośnych z wykorzystaniem tablic i atlasów anatomicznych oraz programów komputerowych. Analizowanie budowy układu oddechowego z wykorzystaniem tablic i atlasów anatomicznych oraz programów komputerowych. Analizowanie budowy mózgowia i rdzenia kręgowego z wykorzystaniem modeli, tablic i atlasów anatomicznych oraz programów komputerowych. Analizowanie budowy układu nerwowego obwodowego z wykorzystaniem modeli, tablic i atlasów anatomicznych. Określanie połoŝenia narządów jamy brzusznej na podstawie modelu jamy brzusznej, tablic i atlasów anatomicznych oraz programów komputerowych. Analizowanie funkcji poszczególnych tkanek, narządów i układów organizmu człowieka. Mierzenie tętna i ciśnienia tętniczego krwi u pacjentów. 4. Środki dydaktyczne Przezrocza ilustrujące budowę komórek i tkanek narządów. Atlasy, tablice poglądowe, plansze przedstawiające układy anatomiczne organizmu człowieka. Fantomy, modele i przekroje narządów ciała ludzkiego. Model szkieletu człowieka. Preparaty anatomiczne. Przezrocza i foliogramy ilustrujące budowę ciała ludzkiego. Filmy dydaktyczne dotyczące anatomii i fizjologii człowieka. Programy komputerowe z zakresu anatomii i fizjologii. Materiały dydaktyczne, poradniki, foldery dotyczące budowy i funkcji układów organizmu człowieka. 28

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Program jednostki modułowej obejmuje treści z zakresu budowy i czynności organizmu człowieka i stanowi podstawę do realizacji programów innych jednostek. Celem jej realizacji jest wyposaŝenie uczniów w wiedzę dotyczącą budowy i funkcji organizmu oraz zaleŝności zachodzących pomiędzy układami i narządami. NaleŜy zapewnić korelację między programami jednostek modułowych dotyczącymi anatomii radiologicznej oraz patofizjologii. W procesie nauczania-uczenia się naleŝy stosować następujące metody nauczania: wykład informacyjny, wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, pogadanka, pokaz z objaśnieniem, metoda przypadków oraz ćwiczenia praktyczne. Podczas zajęć szczególną uwagę naleŝy zwracać na treści z zakresu anatomii topograficznej, których opanowanie będzie przydatne podczas badań i zabiegów wykonywanych przez technika elektroradiologa. Zajęcia powinny być realizowane w pracowni anatomii radiologicznej i fizjologii wyposaŝonej w nowoczesny sprzęt i środki dydaktyczne. Wskazane jest prowadzenie zajęć w formie pracy zespołowej oraz indywidualnej. Ćwiczenia powinny być wykonywane w grupach do 15 uczniów. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie na podstawie określonych kryteriów. Wiedza uczniów moŝe być sprawdzana za pomocą sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz testów dydaktycznych. Sprawdzanie umiejętności praktycznych moŝe odbywać się podczas obserwacji czynności uczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń. Oceniając osiągnięcia uczniów naleŝy zwracać uwagę na: posługiwanie się terminologią z zakresu anatomii oraz fizjologii człowieka, wyjaśnianie budowy i funkcji poszczególnych narządów i układów, określanie połoŝenia poszczególnych narządów, aktywność na zajęciach. Podstawą do uzyskania przez uczniów pozytywnej oceny jest zaliczenie sprawdzianów ustnych i pisemnych. W końcowej ocenie osiągnięć edukacyjnych uczniów naleŝy uwzględnić wyniki wszystkich stosowanych metod sprawdzania. 29

Jednostka modułowa 322[19].O1.04 Analizowanie patofizjologii organizmu człowieka 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: posłuŝyć się podstawową terminologią z zakresu patofizjologii, przedstawić klasyfikację chorób, rozróŝnić czynniki chorobotwórcze i określić ich wpływ na powstawanie chorób, wyjaśnić podstawowe procesy patologiczne, określić przyczyny i mechanizm zaburzeń pojawiających się w chorobie, scharakteryzować typowe choroby układu krwiotwórczego, scharakteryzować typowe choroby układu krąŝenia, scharakteryzować typowe choroby układu chłonnego, scharakteryzować typowe choroby układu oddechowego, scharakteryzować typowe choroby układu trawiennego, scharakteryzować podstawowe zaburzenia przemiany materii, scharakteryzować typowe choroby układu moczowego, scharakteryzować typowe choroby układu płciowego, scharakteryzować typowe choroby układu ruchu, scharakteryzować typowe choroby układu nerwowego, scharakteryzować typowe choroby narządów zmysłów, scharakteryzować typowe choroby narządów wydzielania wewnętrznego, scharakteryzować najczęściej występujące choroby wrodzone wieku dziecięcego, określić rodzaje badań i zabiegów wykonywanych w poszczególnych chorobach, scharakteryzować ogólne zasady leczenia chorób. 2. Materiał nauczania Podstawowa terminologia z zakresu patofizjologii. Klasyfikacja chorób. Podstawowe procesy patologiczne. Choroby krwi. Choroby układu krąŝenia. Choroby układu chłonnego. Choroby układu oddechowego. Choroby układu trawiennego. Choroby metaboliczne. 30

Choroby układu moczowo-płciowego. Choroby układu ruchu. Choroby układu nerwowego i narządów zmysłów. Choroby układu wydzielania wewnętrznego. Wady rozwojowe wieku dziecięcego. Ogólne zasady diagnozowania i leczenia chorób. 3. Ćwiczenia Analizowanie przebiegu chorób układu krąŝenia na podstawie opisów przypadków. Analizowanie przebiegu chorób układu oddechowego na podstawie opisów przypadków. Analizowanie przebiegu chorób układu chłonnego na podstawie opisów przypadków. Analizowanie przebiegu chorób układu trawiennego na podstawie opisów przypadków. Analizowanie przebiegu chorób układu moczowo-płciowego na podstawie opisów przypadków. Analizowanie przebiegu chorób układu nerwowego i narządów zmysłów na podstawie opisów przypadków. Analizowanie przebiegu chorób narządu ruchu na podstawie opisów przypadków. Analizowanie przebiegu chorób układu wydzielania wewnętrznego na podstawie opisów przypadków. Analizowanie przebiegu typowych chorób wrodzonych na podstawie opisów przypadków. 4. Środki dydaktyczne Atlasy i albumy anatomiczne. Modele, plansze i przekroje ilustrujące typowe patologie narządowe. Filmy dydaktyczne, foliogramy i przezrocza obrazujące zmiany anatomopatologiczne i patofizjologiczne organizmu człowieka. Opisy przypadków. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Program jednostki modułowej obejmuje treści dotyczące nieprawidłowości funkcjonowania organizmu człowieka. Celem jej realizacji jest wyposaŝenie uczniów w wiedzę na temat zaburzeń w pracy poszczególnych narządów i układów, zachodzących w sytuacji choroby oraz zasad diagnostyki i terapii. Za najtrudniejsze do opanowania przez uczniów, uwaŝa się treści dotyczące patologii ogólnej, chorób układu krąŝenia i chorób układu nerwowego. 31

Realizacja programu stanowi wprowadzenie do nauczania treści z zakresu wykonywania badań z zakresu radiodiagnostyki, elektrokardiografii, elektroencefalografii, elektromiografii, audiometrii oraz zabiegów leczniczych (radioterapia). NaleŜy takŝe zwracać uwagę na zasady postępowania w stanach zagroŝenia zdrowotnego. WaŜne jest równieŝ kształtowanie postawy odpowiedzialności za zdrowie i Ŝycie pacjentów oraz skutki działań zawodowych. Uczniowie poznając funkcjonowanie organizmu człowieka w chorobie powinni postrzegać go jako jedność psychosomatyczną. W celu osiągnięcia szczegółowych celów kształcenia wskazane jest stosowanie metod nauczania, jak: wykład informacyjny, wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, pogadanka, dyskusja dydaktyczna, metoda przypadków, pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne. Zajęcia dydaktyczne powinny być realizowane w pracowni anatomii radiologicznej i fizjologii, wyposaŝonej w nowoczesny sprzęt i środki dydaktyczne. Proponuje się prowadzenie zajęć w formie pracy zespołowej oraz indywidualnej, w grupach do 15 uczniów. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów naleŝy przeprowadzać systematycznie na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Osiągnięcia edukacyjne uczniów naleŝy oceniać na podstawie odpowiedzi ustnych, sprawdzianów pisemnych, testów dydaktycznych (wielokrotnego wyboru, z luką, uzupełnień, krótkiej odpowiedzi), sprawdzianów praktycznych oraz obserwacji czynności uczniów podczas wykonywania ćwiczeń. Podczas sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów szczególną uwagę naleŝy zwrócić na: posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu patologii, charakteryzowanie zaburzeń funkcjonowania organizmu, charakteryzowanie najczęściej występujących chorób, charakteryzowanie typowych chorób wieku dziecięcego, określanie ogólnych zasad leczenia chorób. W końcowej ocenie osiągnięć edukacyjnych uczniów naleŝy uwzględnić wyniki wszystkich stosowanych metod sprawdzania. 32