Triklosan/kopolimer a zdrowie jamy ustnej

Czas. Stomatol., 2008, 61, 3, 171-179 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Triklosan/kopolimer a zdrowie jamy ustnej Maria Chomyszyn-Gajewska Triclosan/copolimer and oral health Z Katedry i Zakładu Periodontologii i Klinicznej Patologii Jamy Ustnej IS CMUJ w Krakowie Kierownik: prof. dr hab. n. med. M. Chomyszyn-Gajewska Summary Introduction: There is a continued search for effective and safe antiplaque agent whose antibacterial and anti-inflammatory action could be used for both treatment and prophylaxis. Extensive research indicates that mechanical methods to maintain oral hygiene (toothbrushing) are insufficient. Hence, the need to use an antiseptic (disinfectant) agent which will reduce the deposition of plaque. Toothpaste seems to be an ideal medium to achieve that goal. Aim of the study: To describe the role of triclosan/ copolimer-containing toothpaste in maintaining oral health on the basis of literature. Conclusions: According to research, oral health benefits of products containing triclosan/copolimer include: improved levels of plaque control, prevention of supragingival calculus deposition, antibacterial property without causing resistance of oral bacteria or drug-resistance, cariostatic property, beneficial influence on periodontal tissues in smokers during maintenance phase, improved gingival health, reduced likelihood of gingivitis progressing to periodontitis, reduced risk of recurrence of periodontitis, control of halitosis, no side effects. Streszczenie Wprowadzenie: trwają poszukiwania skutecznego i bezpiecznego środka redukującego płytkę nazębną, którego działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne miałoby znaczenie profilaktyczne i lecznicze. Wiele badań wskazuje na to, że mechaniczne metody higieny jamy ustnej, tj. szczotkowanie zębów za pomocą szczoteczki, nie są wystarczające. Dlatego wskazane jest zastosowanie środka antyseptycznego, który ograniczy tworzenie się płytki nazębnej. Pasta do zębów stanowi idealny nośnik dla takiego środka. Cel pracy: na podstawie dostępnego piśmiennictwa omówiono znaczenie stosowania pasty do zębów zawierającej triklosan/kopolimer dla zdrowia jamy ustnej. Podsumowanie: zgodnie z opublikowanymi badaniami, można wyróżnić następujące zalety produktów zawierających triklosan/kopolimer dla zdrowia jamy ustnej: ułatwienie usuwania płytki nazębnej, zapobieganie tworzenia się kamienia naddziąsłowego, działanie bakteriobójcze nie powodujące powstawania oporności bakterii bytujących w jamie ustnej, ani lekooporności, działanie przeciwpróchnicowe, korzystny wpływ na tkanki przyzębia u palaczy, po zastosowaniu w fazie podtrzymującej leczenie, poprawa stanu zdrowia dziąseł, zmniejszenie prawdopodobieństwa przekształcenia się gingivitis w periodontitis, zmniejszenie prawdopodobieństwa nawrotu periodontitis, zmniejszenie powstawania nieprzyjemnego zapachu z ust, brak efektów ubocznych. KEYWORDS: triclosan, copolimer, oral health HASŁA INDEKSOWE: triklosan, kopolimer, zdrowie jamy ustnej 171

M. Chomyszyn-Gajewska Czas. Stomatol., Wprowadzenie Jama ustna jest szczególnym miejscem. Można by ją porównać do skrzyżowania dróg w tym przypadku oddechowej i pokarmowej, jest też ośrodkiem mowy. Dobrze ukrwiona i podatna na urazy błona śluzowa jamy ustnej stanowi w niekorzystnej dla gospodarza sytuacji zdrowotnej wrota zakażenia. Dochodzi wówczas nie tylko do wielu chorób jamy ustnej, ale może także dojść do rozprzestrzenienia się zakażenia na inne części organizmu człowieka. Podstawy współczesnej stomatologii zawdzięczamy dwóm wybitnym naukowcom jakimi byli W.D. Miller i G.V. Black. Już ponad 100 lat temu zwrócili oni uwagę na znaczenie znajomości zarówno roli flory bakteryjnej w powstawaniu chorób jamy ustnej, jak i na konieczność prowadzenia związanych z tym faktem działań profilaktycznych. Nieprawidłowa lub niewystarczająca higiena jamy ustnej sprzyja szybszemu tworzeniu i dojrzewaniu płytki nazębno-dziąsłowej. Powstaje ona na wszystkich powierzchniach zębów, błonie śluzowej oraz uzupełnieniach protetycznych znajdujących się w jamie ustnej. Stanowi przykład mikrobiologicznej błony (zwanej biofilmem) determinującej pożycie wspólnoty drobnoustrojów. Tworzenie i rozwój płytki nazębnej jest procesem dynamicznym, połączonym z jednoczesnym przyczepianiem, wzrostem, usuwaniem i ponownym przyczepianiem się drobnoustrojów. Pierwszym etapem w jej powstawaniu jest tworzenie się na powierzchniach zębów, w kilka minut po ich oczyszczeniu i w kontakcie ze śliną, tzw. błonki nabytej. Jest to cienka, bezbarwna, bezpostaciowa, jałowa błonka, która w trakcie dojrzewania ulega pogrubieniu i po 12-24 godz. zostaje zasiedlona przez bakterie. Płytkę nazębną pokrywa, szczególnie u osób nie przestrzegających higieny jamy ustnej, warstwa białego nalotu i resztek pokarmowych. Biały nalot nie ma własnej struktury morfologicznej. Jest to luźna masa złożona z drobnoustrojów, złuszczonych komórek nabłonka i białych ciałek krwi, które wraz z resztkami pokarmowymi są substratem dla rozwoju bakterii. Drobnoustroje stanowią 70% płytki nazębnej. Rozwój wiedzy i metod badawczych pozwolił na wyizolowanie około 700 różnych ich gatunków, które przeważnie pozostają w ekologicznej równowadze z organizmem gospodarza. Flora bakteryjna jest zróżnicowana, co razem z faktem tworzenia biofilmu i przebywaniem w niszy ekologicznej, jaką jest jama ustna, powoduje trudności w eliminacji drobnoustrojów, zwłaszcza gatunków patogennych. Dlatego trwają poszukiwania skutecznego i bezpiecznego środka, którego działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne miałoby znaczenie profilaktyczne i lecznicze. Wiedza na temat diagnostyki, leczenia i zapobiegania chorobom jamy ustnej stale się poszerza. Coraz więcej wiadomo o czynnikach etiologicznych i innych mających wpływ na zdrowie organizmu. Podstawowym celem działalności lekarza stomatologa jest usunięcie bólu i dyskomfortu spowodowanego chorobą w jamie ustnej. Stosowane są różnego rodzaju antyseptyki, które oprócz skuteczności nie powinny wykazywać działania szkodliwego takiego jak miejscowe drażnienie, reakcje alergiczne czy toksyczność systemowa. Środki te mają zróżnicowany mechanizm działania. Także tkanki w jamie ustnej różnią się pomiędzy sobą budową, co powoduje, że w zależności od charakteru ich powierzchni i panujących warunków ekologicznych, osiedlają się w nich różne gatunki bakterii. Sytuacja ta wpływa na produkcję antyseptyków o różnym działaniu i formie stosowania (płukanki, pasty do zębów, żele itp.). 172

2008, 61, 3 Triklosan a zdrowie jamy ustnej Pomimo faktu, iż większość pacjentów czyści zęby 2 razy dziennie, stwierdza się dość częste występowanie zapaleń dziąseł i przyzębia. Płukanki antyseptyczne działają przede wszystkim zewnętrznie i nie wpływają na bakterie znajdujące się w kieszonkach przyzębnych lub przestrzeniach międzyzębowych. Dlatego podejmowane są inne sposoby podawania środków antyseptycznych do kieszonek. Najczęściej odbywa się to poprzez pastę do zębów, która jest także nośnikiem dla środka antyseptycznego. Triklosan jest środkiem o działaniu przeciwzapalnym, rozpuszczalnym w lipidach, stosowanym między innymi w preparatach przeznaczonych do użycia w jamie ustnej (pastach i płukankach). Do jego zalet zalicza się szerokie spektrum działania antybakteryjnego, ma sprawdzony, długi okres bezpiecznego stosowania (mydła, dezodoranty, kremy przeciwtrądzikowe, pasty do zębów, odkażanie wody, dezynfekcja w szpitalach). Jest także kompatybilny z innymi składnikami past do zębów [7, 22]. Obok szerokiego spektrum działania nie ma on wysokiego wskaźnika substantivity, czyli możliwości łączenia się z tkankami zęba i przyzębia. Dlatego też starania idą w kierunku zwiększenia jego retencji w jamie ustnej poprzez połączenie 3% triklosanu i kopolimeru (2% kopolimer polifrinylo-metyloetanu i kwasu maleinowego PVM/MA), co stanowi swoisty rezerwuar leku i przedłuża skuteczność jego działania. Zwiększone zostało pobieranie triklosanu i jego retencja przez szkliwo, komórki nabłonka jamy ustnej, ślinę i płytkę nazębną, przez co znaczącą wydłużono fazę jego uwolnienia do środowiska jamy ustnej [16]. Cel pracy Celem pracy jest przedstawienie na podstawie dostępnego piśmiennictwa znaczenia stosowania pasty do zębów zawierającej triklosan z kopolimerem. Analiza piśmiennictwa Ryc. 1. Schemat połączenia triklosanu z kopolimerem (wg Gaffara i wsp. [16]). Fine i wsp. [15] badając in vivo wpływ pasty triklosan/kopolimer na bakterie jamy ustnej, stwierdzili znaczące, utrzymujące się przez 12 godzin działanie przeciwbakteryjne. W zależności od aktywnego stężenia (MIC) działa ona bakteriostatycznie i bakteriobójczo poprzez zmianę właściwości błony cytoplazmatycznej bakterii Gram-dodatnich i Gramujemnych [15]. Davies i wsp. [10] w przeglądzie piśmiennictwa zanalizowali 16 prac badawczych omawiających wpływ pasty zawierającej triklosan/kopolimer na efektywność usuwania płytki nazębnej oraz hamowanie zapalenia dziąseł. Badania wykonano wg zaleceń różnych instytucji, w tym FDI Commission (1999 r.) trwały przez co najmniej przez 6 miesięcy. Metaanaliza dla wskaźników Quingley 173

M. Chomyszyn-Gajewska Czas. Stomatol., Heina i Plaque Severity Index wykazała, że pasta z triklosanem powodowała redukcję płytki i krwawienia z dziąseł o średnio 49% [9, 10]. Połączenie triklosan/kopolimer badano w związku z jego właściwościami przeciwbakteryjnymi i przeciwzapalnymi uzyskujac dobre wyniki kliniczne. Badania krótko i długoterminowe w porównaniu do placebo wykazały statystycznie istotną poprawę wskaźników płytki nadddziąsłowej i zapalenia dziąseł [28]. W przeglądzie 47 pozycji piśmiennictwa wykonanym przez Ciancio [7] uzyskano potwierdzenie wielokierunkowego działania pasty, tj.: zmniejszenie utraty przyczepu łączno- -tkankowego u młodocianych, spowolnienie postępu chorób przyzębia, a także przeciwzapalny wpływ na błonę śluzową jamy ustnej. Triklosan oprócz przedłużonego działania w jamie ustnej, wykazuje wyraźną tendencję do hamowania wydzielania mediatorów zapalnych, takich jak: TNF-α, PGE 2 Il-1β, co może częściowo wyjaśniać przeciwzapalny efekt tego antyseptyku uzyskany w innych badaniach [17, 27]. W jednej z prac [6], oceniano działanie szeroko stosowanego środka przeciwbakteryjnego jakim jest 0,12% glukonian chlorheksydyny. Utworzono następujące grupy badawcze: grupa płucząca (0,12% glukonian chlorheksydyny + czyszczenie zębów), grupa mechaniczna (czyszczenie mechaniczne przestrzeni międzyzębowych + czyszczenie zębów) oraz grupa kontrolna (wyłącznie czyszczenie zębów). W okresie 3 miesięcznej kontroli oceniano występowanie i zmniejszenie stanu zapalnego w przestrzeniach międzyzębowych. Jedynie w grupie mechanicznej osiągnięto zmniejszenie liczby miejsc z dodatnim wskaźnikiem krwawienia z dziąseł w każdym okresie badania, co potwierdza hipotezę o konieczności dotarcia antyseptyku do miejsca infekcji [6]. Niektórzy autorzy podkreślają w swoich pracach, że 0,1-0,2% chlorheksydyna stosowana dwa razy dziennie redukuje płytkę nazębną i gingivitis lepiej niż inne płukanki. Stwierdzono zarazem, że stopień przebarwienia tkanek w jamie ustnej, wypełnień oraz wartość wskaźnika odkładania się kamienia nazębnego były wyższe w grupie stosującej chlorheksydynę. Poza tym uważa się, że alkohol zawarty w płukankach do stosowania w jamie ustnej, oprócz działania bakteriobójczego, powoduje wysuszenie błony śluzowej jamy ustnej, a także zmienia twardość wypełnień z materiałów złożonych [4]. Kontrola tworzenia się płytki nazębnej napotyka na trudności nie tylko ze względu na zjawisko reinfekcji oraz niemożność dotarcia do wszystkich miejsc zasiedlonych przez bakterie, lecz także z powodu powstawania objawów ubocznych, tj. przebarwienia zębów, języka, wypełnień i zmiana smaku. Wywołują je przede wszystkim takie środki jak chlorheksydyna. Nie stwierdzili tego powikłania autorzy badający działanie kliniczne past z zawartością triklosanu [19]. Również badania nad działaniem płynnej pasty z triklosanem/kopolimerem/związkami fluoru wykazała pozytywne działanie polegające na zapobieganiu próchnicy na stycznych powierzchniach zębów, dzięki lepszej penetracji powstającej piany [11]. Ze względu na małą liczbę uczestników badań należałoby, w celu potwierdzenia uzyskanych wyników, powtórzyć ocenę kliniczną na większym materiale. Badania Sowińskiego i wsp. [32] wykazały dobre działanie pasty, zawierającej oprócz triklosanu/kopolimeru i związku fluoru specjalną krzemionkę (tzw. wysoko oczyszczającą ). Hamowała ona tworzenie się kamienia naddziąsłowego, w porównaniu z pastą kontrolną, w składzie której nie było tego środka. Kolejnym problemem związanym z zacho- 174

2008, 61, 3 Triklosan a zdrowie jamy ustnej waniem dobrej higieny jamy ustnej jest opieka nad ludźmi starszymi. Dane uzyskane z przeglądu piśmiennictwa wskazują na częste występowanie u nich próchnicy i zaawansowanych postaci chorób przyzębia, co prowadzi do utraty naturalnego uzębienia. Obok środków higieny jamy ustnej zawierających fluor, chlorheksydynę i pirofosforany zalecane są także pasty do zębów z zawartością triklosanu/kopolimeru [8, 10, 30]. Moura i wsp. [26] badali u leczonych ortodontycznie osób skuteczność eksperymentalnej pasty do zębów z zawartością triklosan/kopolimer/cynk/pirofosforan i 1100 µgf/ g w porównaniu ze zwykłą pastą zawierającą związki fluoru. Stwierdzili lepsze działanie przeciwpróchnicowe pasty eksperymentalnej, przejawiające się mniejszym stopniem demineralizacji szkliwa w przypadku użycia materiału złożonego mocującego elementy aparatu ortodontycznego [26]. Inni autorzy [13] opisywali gorsze wyniki wpływu pasty z zawartością 2% kopolimeru i triklosanu na odkładanie kamienia nazębnego w porównaniu z pastą o składzie triklosan/ 0,5-0,75% cytrynian cynku lub 5,0% pirofosforan. Może to być spowodowane faktem, że kopolimer jest także składnikiem używanym w środkach do poprawy adhezji protez. Wnioskiem z kolejnej pracy badawczej było stwierdzenie, że pasta z zawartością triklosanu/kopolimeru w porównaniu z konwencjonalną pastą, zawierającą związki fluoru, nie wykazała dodatkowego działania przeciwpłytkowego i przeciwzapalnego w codziennej higienie jamy ustnej [2, 14]. Z kolei niewielkie, ale statystycznie znaczące działanie przeciwpłytkowe i redukujące gingivitis stwierdzili Hioe i van der Weidan [20] na podstawie przeglądu piśmiennictwa, przeprowadzonego wg zaleceń Cochrane. Także Busscher i wsp (5), porównywali wpływ pasty z zawartością heksametafosfatu i innych z zawartością kopolimeru (w tym Colgate Total) na modyfikację biofilmu znajdującego się na powierzchni zęba. Wszystkie rodzaje past redukowały w sposób znaczący ilość kamienia nazębnego. Oceniając działanie chemiczne na płytkę nazębną, stwierdzono lepszą skuteczność pasty z zawartością pirofosforanu i heksametafosfatu w hamowaniu tworzenia kamienia nazębnego. Można przypuszczać, że pasta Crest Dual Action Whitening, która wykazała to działanie, powoduje zmianę właściwości chemicznych płytki nazębnej, co może mieć wpływ na ekologiczne zjawiska na powierzchni zęba [5]. Należy jednak pamiętać o ochronnej roli biofilmu na powierzchnię zęba. Są to między innymi: jej zwilżenie ułatwiające mowę i żucie, a także chemiczna ochrona tkanek zębów przed erozyjnym działaniem składników pokarmowych [24]. Z kolei Mankodi i wsp. [23] w pracy porównującej efektywność usuwania płytki nazębnej, przebarwień pochodzenia zewnętrznego oraz redukcji gingivitis wykazali u 122 badanych lepszy, statystycznie potwierdzony efekt działania pasty Colgate Total w porównaniu z pastą Crest Gum Care. Porównywano działanie pasty zawierającej triklosan/kopolimer/związki fluoru na gojenie tkanek po niechirurgicznym leczeniu przyzębia u palaczy. Uzyskano znaczącą poprawę stanu higieny jamy ustnej, dziąseł i przyzębia w czasie 24 miesięcznej obserwacji [21]. Przegląd 96 pozycji piśmiennictwa, dokonany przez Panagakosa i wsp. [29] na temat pasty z zawartością 0,3% triklosanu i 2,0% PVM/ MA kopolimeru z dodatkiem 0,243% fluorku sodu/ krzemionki, wykazał statystycznie istotną poprawę wartości wskaźników płytki nazębnej. Badania dotyczące występowania klinicznych i mikrobiologicznych objawów zdrowia jamy ustnej, tj. zapalenie przyzębia, ba- 175

M. Chomyszyn-Gajewska Czas. Stomatol., dania mikrobiologiczne, próchnica, naddziąsłowy kamień nazębny, przykry zapach z ust, wybielenie zębów/usunięcie przebarwień pochodzenia zewnętrznego, porównano z pastą placebo [1, 31]. Najważniejsze informacje na temat tych długoterminowych badań i wnioski zebrano w tab. 1 (wg Panagakos i wsp., [29]). Omówienie Choroby przyzębia uważane są obecnie za czynnik ryzyka wystąpienia innych chorób ogólnoustrojowych, a także modyfikacji ich przebiegu. Do grupy tej należą przede wszystkim takie schorzenia, jak choroba niedokrwienna serca oraz udar mózgu. Poza tym bakterie i ich toksyny (głównie lipopolisacharydy LPS) patogenne dla przyzębia, wydają się mieć bezpośredni i pośredni wpływ na miażdżycę naczyń, podostre zapalenie wsierdzia i mięśnia sercowego, kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie tęczówki i siatkówki, reumatoidalne zapalenie stawów oraz niektóre schorzenia o etiologii alergicznej (rumień wielopostaciowy wysiękowy). Uważa się, że periodontopatie utrudniają kontrolę metaboliczną w przebiegu cukrzycy i są czynnikiem ryzyka przedwczesnych porodów i niskiej masy urodzeniowej noworodków. Osoby podatne na zapalenie przyzębia predysponują do chorób układu oddechowego, przede wszystkim zapalenia płuc [25]. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom współczesnego człowieka, dążymy do jak dłuższego zachowania zdrowego uzębienia oraz poprawy higieny jamy ustnej. Jest to możliwe nie tylko poprzez mechaniczne usu- T a b e l a 1. Triklosan a zdrowie jamy ustnej według Panagakosa i wsp. [29] Ocena kliniczna Płytka nazębna i zapalenie dziąseł Zapalenie przyzębia Badania mikrobiologiczne Kamień nazębny naddziąsłowy Czas badania Liczba badań Liczba badanych osób Wnioski 6 miesięcy 13 1 906 Klinicznie widoczna redukcja płytki naddziąsłowej i zapalenia dziąseł 2 tyg. 36 miesięcy 7 1 220 Poprawa gojenia po niechirurgicznym leczeniu chorób przyzębia, redukcja postępu i nawrotu choroby 6 12 miesięcy 5 509 Nie rozwija się patogenna, oportunistyczna lub oporna flora bakteryjna 2 6 miesięcy 6 624 Klinicznie widoczna redukcja powstawania kamienia nazębnego Próchnica 24 36 miesięcy 4 9 692 Klinicznie widoczna redukcja powstawania próchnicy Przykry zapach z ust Wybielenie zębów, usunięcie przebarwień 12 godz. 4 246 Redukcja powstawania przykrego zapachu 6 tyg. 6 miesięcy 5 508 Klinicznie widoczne zmniejszenie powstawania przebarwień pochodzenia zewnętrznego 176

2008, 61, 3 Triklosan a zdrowie jamy ustnej wanie płytki nazębnej, ale także wspomagające stosowanie efektywnego środka przeciwbakteryjnego. Wiele badań wskazuje, że metody higieny jamy ustnej opierające się wyłącznie na działaniach, tj.szczotkowanie zębów za pomocą szczoteczki, nie są wystarczające do zapewnienia zdrowia jamy ustnej [33]. Dlatego wskazane jest zastosowanie środka antyseptycznego (odkażającego), który ograniczy tworzenie się płytki nazębnej. Powinien to być środek nietoksyczny, bezpieczny, skuteczny, przyjemny w smaku, ekonomiczny i łatwy w użyciu oraz nie powinien powodować podrażnień lub uczuleń. Pasta do zębów stanowi idealny nośnik dla takiego środka, chociaż trudność sprawia utrzymanie aktywności i przedłużonego uwalniania go przy zachowaniu powyższych wymagań. Środkiem o niskiej toksyczności i szerokim spektrum działania stosowanym w paście do zębów jest triklosan. Poprawę jego retencji do powierzchni zębów i dziąseł uzyskano poprzez dołączenie kopolimeru poliwinylometyloeteru i kwasu maleinowego (PVM/ MA), co zapewnia 12 godzinną skuteczność kliniczną [12]. Ostatnie lata przynoszą wciąż nowe zastosowania bakteriobójczego działania triklosanu. Przeprowadzane są badania nad wprowadzeniem tego preparatu do różnego rodzaju materiałach używanych w medycynie, stomatologii, a także w szpitalach i gospodarstwie domowym. Dotyczy to nici chirurgicznych (Vicryl, Trisorb, Dexon), chirurgicznych rękawiczek, fartuchów, a także polimerów używanych do wypełnień w stomatologii, co opisał prof. M. Zaremba. Ten fakt jest szczególnie ważny w przypadku metycylino-opornych szczepów Staphylococcus aureus: które jak dotąd, są wrażliwe na triklosan. Stwierdzono słabą wrażliwość bakterii kwasu mlekowego i paciorkowców pochodzących z płytki nazębnej. Najważniejszy dla codziennej praktyki stomatologa jest jednak fakt, że w przypadku mikroflory jamy ustnej nie stwierdzono mnożenia się patogennych, oportunistycznych drobnoustrojów, opornych na triklosan i antybiotyki, ani znaczących zaburzeń w ekologii mikroflory jamy ustnej [18, 34]. Biorąc pod uwagę sprawdzone przez 30-letnie stosowanie produktów z zawartością triklosanu/ kopolimeru (w tym pasty do zębów), należy przypuszczać, że mogą one stanowić bezpieczne rozwiązanie do codziennego stosowania dla pacjentów, którzy rzadziej przychodzą do gabinetu stomatologicznego na wizyty kontrolne. Znaczący jest fakt, że preparaty do higieny jamy ustnej zawierające triklosan są klinicznie skuteczne, w profilaktyce i leczeniu podstawowych chorób jamy ustnej. Ryzyko powstania oporności bakteryjnej jest niewielkie, co przemawia za bezpiecznością stosowania tego środka w produktach do higieny jamy ustnej. Podsumowanie W podsumowaniu można wyróżnić następujące zalety produktów zawierających triklosan/ kopolimer dla zdrowia jamy ustnej. Są to: ułatwienie usuwania płytki nazębnej, zapobieganie tworzenia się kamienia naddziąsłowego, działanie bakteriobójcze, nie powodujące powstawania oporności bakterii bytujących w jamie ustnej, ani lekooporności, działanie przeciwpróchnicowe, korzystny wpływ na tkanki przyzębia u palaczy, po zastosowaniu w fazie podtrzymującej leczenie, poprawa stanu zdrowia dziąseł, zmniejszenie prawdopodobieństwa przekształcenia się gingivitis w periodontitis, zmniejszenie prawdopodobieństwa nawrotu periodontitis, zmniejszenie powstawania nieprzyjemnego zapachu z ust, brak efektów ubocznych. 177

M. Chomyszyn-Gajewska Czas. Stomatol., Piśmiennictwo 1. Allen D R, Battista G W, Petrone D M, Petrone M E, DeVizio W, Volpe A R: A clinical study to compare the anticalculus efficacy of three dentrifice formulations. J Clin Dent 2002, 13, 2: 69-72. 2. Binney A, Addy M, Owens J, Faulkner J, Mc Keown S, Everatt L: A 3 month home use study comparing the oral hygiene and gingival health benefits of triclosan and conventional fluoride toothpastes. J Clin Periodontol 1996, 23, 11: 1020-1024. 3. Bouwsma O J: The status, future, and problems of oral antiseptics. Curr Opin Periodontol 1996, 3: 78-84. 4. Brecx M, Netuschil L, Reichert B, Schreil G: Efficacy of Listerine, Meridol and chlorhexidine mouthrinses on plaque, gingivitis, and plaque bacteria vitality. J Clin Periodontol 1990, 17, 5: 292-297. 5. Busscher H J, White D J, van der Mei H C, Baig A A, Kozak K M: Hexametaphosphate Effects on Tooth Surface Conditioning Film Chemistry in vitro and in vivo studies. J Clin Dent 2002, 13, 1: 38-43. 6. Caton J G, Blieden T M, Lowenguth R A, Frantz B J, Wagener C J, Doblin J M, Stein S H, Proskin H M: Comparison between mechanical cleaning and an antimicrobial rinse for the treatment and prevention of interdental gingivitis. J Clin Periodontol 1993, 20, 3: 172-178. 7. Ciancio S G: Improving our patient`s oral health: The role of a Triclosan/copolymer/fluoride dentifrice. Compend Contin Educ Dent 2007, 28, 4: 178-183. 8. Cullinan M P, Westerman B, Hamlet S M, Palmer J E, Faddy M J, Seymour G J: The effect of triclosan-containing dentrifice on the progression of periodontal disease in an adult population. J Clin Periodontol 2003, 30, 5: 414-419. 9. Davies R M, Ellwood R P, Davies G M: The effectiveness of a toothpaste containing Triclosan and polyvinyl methyl ether maleic acid copolymer in improving plaque control and gingival health. A systematic review. J Clin Periodontol 2004, 31, 12: 1029-1033. 10. Davies R M: The rational use of oral care products in the elderly. Clin Oral Investig 2004, 8, 1: 2-5. 11. De Silva M F, Giniger M S, Zhang Y P, DeVizio W: The effect of a triclosan/copolymer/fluoride liquid dentrifice on interproximal enamel remineralisation and fluoride uptake. J Am Dent Assoc 2004, 135, 7: 1023-1029. 12. DeVizio W, Davies R: Argumenty przemawiające za codziennym stosowaniem pasty do zębów zawierającej triklosan, przyczyniającym się do zachowania dobrego stanu zdrowia jamy ustnej. Compend Contin Educ Dent 2004: 58-61. 13. Fairbrother K J, Kowolik M J, Curzon M E J, Mueller I, Mc Keown S, Hill C M, Hannigan C, Bartizek R D, White D J: The comparative clinical efficacy of pyrophosphate/triclosan, copolymer/triclosan and zinc citrate/triclosan dentrifices for the reduction of supragingival calculus formation. J Clin Dent 1997, 8, 2: 62-66. 14. Feller R P, Kiger R D, Pettis J L, Triol C W, Sintes J L, Petrone M E, Proskin H M: Comparison of the clinical anticaries efficacy of an 1100 NaF silica-based dentrifice containing triclosan and copolymer to an 1100 NaF silica-based dentrifice without those additional agents: a study on adults in California. J Clin Dent 1996, 7, 4: 85-89. 15. Fine D H, Furgang D, Markowitz K, Sreeniwasan P K, Klimpel K, DeVizio W: The antimicrobial effect of a triclosan/copolymer dentrifice on oral microorganisms in vivo. J Am Dent Assoc 2006, 137, 10: 1406-1413. 16. Gaffar A, Nabi, Kashuba B, Williams M, Herles S, Olsen S, Afflitto J: Antiplaque effects of dentrifices containing triclosan/copolymer/ NaF system versus triclosan dentrifices without the copolymer. Am J Dent 1990, 3: 7-14. 17. Gaffar A, Scherl D, Afflitto J, Coleman E J: The effect of triclosan on mediators of gingival inflammation. J Clin Periodontol 1995, 178

2008, 61, 3 Triklosan a zdrowie jamy ustnej 22, 6: 480-484. 18. Gillbert P, McBain A, Sreenivasan P: Common therapeutic approaches for the control of oral biofilms: microbiological safety and efficacy. Clin Microbiol Infect 2007, 13, Suppl 4: 17-24. 19. Gjermo P, Saxton C A: Antibacterial dentrifices. Clinical data and relevance with emphasis on zinc/triclosan. J Clin Periodontol 1991, 18, 6: 486-473. 20. Hioe K P, van der Weijden G A: The effectiveness of self performed mechanical plaque control with triclosan containing dentrifices. Int J Dent Hyg 2005, 3, 4: 192-204. 21. Kerdvongbundit V, Wikesjö U M E: Effect of triclosan on healing following non-surgical periodontal therapy in smokers. J Clin Periodontol 2003, 30, 12: 1024-1030. 22. Lindhe J: Triclosan/copolymer/fluoride dentrifices: a new technology for the prevention of plaque, calculus, gingivitis and caries. Am J Dent 1990, 3: 53-54. 23. Mankodi S, Lopez M, Smith I, Petrone D, Petrone M E, Chaknis P, Proskin H M: Comparison of two dentrifices with respect to efficacy for the control of plaque and gingivitis, and with respect to entrinsic tooth staining: a six month clinical study on adults. J Clin Dent 2002, 13, 6: 228-233. 24. Meurman J H, Frank R M: Scanning electron microscopic study of the effect of salivary pellicle on enamel erosion. Caries Res 1991, 25, 1: 1-6. 25. Migliorati C A, Madrid C: The interface between oral and systemic health: the need for more collaboration. Clin Microbiol Infect 2007, 13, Suppl 4: 11-16. 26. Moura M S, demelo Simplicio A H, Cury J A: In vivo effects of fluoridated antiplaque dentrifice and bonding material on enamel demineralisation adjacent to orthodontic appliances. Am J Orthod Dentofac Orthop 2006, 130, 3: 357-363. 27. Mustafa M, Wondimu B, Yucel-Lindberg T, Kats-Hallstrom A T, Jonson A S, Modées T: Triclosan reduces microsomal prostaglandin E synthase-1 expression in human gingival fibroblasts. J Clin Periodontol 2005, 32, 1: 6-11. 28. Müller H P, Barrieshi-Nusair K M, Könönen E, Yang M: Effect of triclosan/copolymer containing toothpaste on the association between plaque and gingival bleeding: a randomized controlled clinical trial. J Clin Periodontol 2006, 33, 11: 811-818. 29. Panagakos F S, Volpe A R, Petrone M E, DeVizio W, Davies R M: Advanced Oral Antibacterial/Anti-inflammatory Technology: A Comprehensive Review of the Clinical Benefits of a Triclosan/Copolymer/Fluoride Dentrifice. J Clin Dent 2005, 16, Suppl: S1- S19. 30. Rosling B, Wannafors B, Volpe A R, Furuichi Y, Ramberg P, Lindhe J: The use of triclosan/ copolymer dentrifice may retard the progression of periodontitis. J Clin Periodontol 1997, 24, 12: 873-888. 31. Sharma N C, Galustians H J, Qaqish J, Galustians A, Rustogi K, Petrone M E, Chaknis P, Garcia L, Volpe A R, Proskin H M: Clinical effectiveness of a dentrifice containing triclosan and copolymer for controlling breath odor. Am J Dent 2007, 20, 2: 79-82. 32. Sowinski J A, Battista G W, Petrone D M, Petrone M E, De Vizio W, Volpe A R: A clinical study to assess the anticalculus efficacy of a new dentrifice containing a special grade of silica (Colgate Total Plus Whitening toothpaste): a clinical trial on adults. J Clin Dent 2002, 13, 2: 65-68. 33. Svatun B, Saxton C A, Huntington E, Cummins D: The effects of three silica dentifrice containing triclosan on supragingival plaque and calculus formation and on gingivitis. Int Dent J 1993, 43, 4, Suppl 1: 441-452. 34. Zurita R, Puiggali J, Rodriguez-Galon A: Triclosan release from coated polyglycolide threads. Macromol Biosci 2006, 6, 1: 58-69. Otrzymano: dnia 11.III.2008 r. Adres autorki: 31-155 Kraków, ul. Montelupich 4 Tel./Fax: 012 4245420 e-mail: mdgajews@cyf-kr.edu.pl 179