Jubileusz 30-lecia l skiego Centrum Chorób Serca. Jeste my, aby ratowa, leczy, dawa nadziej Misja Szpitala. Budynek C (2015)

Jubileusz 30-lecia l skiego Centrum Chorób Serca Jeste my, aby ratowa, leczy, dawa nadziej Misja Szpitala Budynek C (2015)

Budynek B (2011)

Jesteśmy, aby ratować, leczyć, dawać nadzieję Spojrzenie na Misję szpitala z perspektywy Jubileuszu i prawie miliona ratowanych serc Szanowni Państwo, Witam z perspektywy naszego Jubileuszu - 30. minionych lat (1985-2015) - obfitujących w liczne sukcesy, których trwałe udokumentowane ślady, zostaną przywołane w niniejszym wydaniu, pozwalając nie tylko poznać i docenić konkretne Osoby, Zespoły i ich pasje, ale także ocalić od zapomnienia to wszystko, co było dziełem pionierów Profesorów Lili Goldstein, Stanisława Pasyka, Jana Wodnieckiego i Zbigniewa Religi - zabrzańskiej kardiologii i kardiochirurgii w minionych 30 latach, a co było, jest i będzie rozwijane przez ich następców, współpracowników i wychowanków. Ratować, to wyjątkowo ważna i odpowiedzialna misja naszego Śląskiego Centrum Chorób Serca. Ratowanie życia oznacza podejmowanie nowych, bardzo trudnych medycznie, organizacyjnie, ekonomicznie i naukowo wyzwań, które pozwalają uratować życie, przywrócić zdrowie nawet najtrudniejszym chorym. Świadectwem takich działań w minionych trzech dekadach było ratowanie noworodków nieprzystosowanych do życia i dorosłych z ostrą niewydolnością krążeniowo-oddechową za pomocą ECMO, mechanicznego wspomagania serca, transplantacjami serca i płuc, a także leczenie przewlekłej zatorowości płucnej, guzów serca i śródpiersia, rozległych tętniaków łuku aorty i piersiowo-brzusznych. Tutaj, w Zabrzu, powstawały nowatorskie programy ratowania chorych w zawale serca powikłanym wstrząsem kardiogennym. Aby ratować, trzeba być dostępnym dla chorych 24 godziny na dobę przez cały rok. Dzięki ponad 1 1100 transplantacjom serca, ponad 100 transplantacjom płuc, uratowano setki chorych z nieodwracalnym uszkodzeniem tych narządów. Powstały w Zabrzu z inicjatywy prof. Zbigniewa Religi, Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii, Śląskiego Centrum Chorób Serca i środowiska politechnicznego i bioinżynieryjnego program mechanicznego wspomagania serca sztucznymi komorami dał szansę na uratowanie wielu chorych i otworzył drogę do nowych krajowych (pompy pneumatyczne) i zagranicznych (pompy implantowalne) technologii i ich zastosowania dla dobra chorych. Trzeba pamiętać, że nie byłoby ratowania chorych bez ofiarnych i kompetentnych ludzi - lekarzy i pielęgniarek oraz zaangażowanego personelu medycznego, dla których medycyna jest pasją, a chory, potrzebujący człowiek, najważniejszym celem zawodowych i osobistych ambicji. Nowocześnie leczyć, to podstawa naszego codziennego działania. Wyznacza ją w naszym ośrodku zabrzański model nowoczesnego leczenia zawału serca metodą angioplastyki wieńcowej, który powstał w Zabrzu przed 30 laty jako pierwszy w kraju i drugi w Europie, stając się programem ogólnopolskim. Istniejący Ogólnopolski Rejestr Ostrych Zespołów Wieńcowych stanowi ważny dokument pozwalający leczącym i odpowiedzialnym za leczenie monitorować jego jakość i identyfikować obszary zachorowalności na zawał serca i ostre zespoły wieńcowe w naszych miastach, powiatach, województwach, wymagających naprawy i większej dostępności dla chorych. Symbolem nowoczesności jest również zabrzańska kardiologia interwencyjna i elektroterapia oraz kardiochi-

rurgia małoinwazyjna, nowoczesna chirurgia naczyniowa i endowaskularna oraz odważna i skuteczna intensywna terapia sercowo-naczyniowa. Nie ma na świecie operacji serca, której nie wykonano w Zabrzu, co jest dowodem na to, że ten ośrodek trwale wpisał się do dorobku polskiej, ambitnej kardiochirurgii i kardiologii dorosłych i dzieci. Prawdziwą miarą nowoczesności jest bezpieczeństwo, bardzo dobre wyniki leczenia oraz uzyskiwana, stale monitorowana wysoka jakość leczenia. Jest nią także posiadanie krajowych i międzynarodowych certyfikatów jakości i bezpieczeństwa, znakomita infrastruktura szpitalna i ambulatoryjna oraz profesjonalne zespoły lekarskie i pielęgnacyjne na co dzień. Dawać nadzieję, to podejmować nowe, trudne wyzwania, aby pokonać chorobę, przywrócić zdrowie i poprawić jego jakość życia. Najważniejszym źródłem tej energii dla nas leczących jest nasz chory, szczególnie ten najtrudniejszy, u którego choroba dokonała największego spustoszenia. To właśnie inspiruje nas lekarzy klinicystów i badaczy do poszukiwania nowych, alternatywnych metod leczenia. Medycyna regeneracyjna, zwłaszcza u chorych z niewydolnością serca daje nadzieję, bowiem w połączeniu z nową technologią pozwala redukować zagrożenia, poprawiać skuteczność i bezpieczeństwo. Dlatego nieprzerwanie prowadzimy badania naukowe i prace rozwojowe. Z pozyskanych w drodze konkursu ogłoszonego przez Śląski Urząd Marszałkowski w Katowicach środków, wraz z naszą Fundacją Śląskiego Centrum Chorób Serca, Fundacją Rozwoju Kardiochirurgii oraz Miastem Zabrze, we współpracy ze Śląskim Uniwersytetem Medycznym, utworzyliśmy pierwszy w naszym województwie Śląski Park Medyczno-Technologiczny KardioMed Silesia, aby tworzyć nowe obszary badawcze w zakresie genomiki, zagrożeń środowiskowych i cywilizacyjnych, mechatroniki, medycyny regeneracyjnej i translacyjnej, biobanku i rezerwacji tkanek i komórek, nanomedycyny i jej nowych zastosowań w medycynie i farmacji. Szanowni Państwo, Dziękuję Wam wszystkim pracownikom Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu, ale i Przyjaciołom i Dobroczyńcom naszego szpitala! To Wasza praca, życzliwość, serdeczność, doświadczenie i profesjonalizm, stworzyło dobrą i znaną w Polsce markę, jaką ma nasz szpital. Świętujmy nasz jubileusz 30-lecia w poczuciu dumy. Pełniąc codziennie naszą misję, nie ustawajmy w działaniu i rozwoju naukowym, klinicznym i organizacyjnym naszego szpitala. Z nadzieją na przyszłość dla dobra leczonych i leczących, Prof. dr hab. n. med. Marian Zembala Dyrektor Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu 2

PIONIERZY ZABRZAŃSKIEJ KARDIOLOGII DOROSŁYCH, DZIECI I KARDIOCHORURGII Lili Maria GOLDSTEIN Lekarz pediatra, kardiolog, dr med., ur. 24 X 1925 w Łodzi. Ojciec Teodor Wahlmann księgowy, matka Maria z d. Feinberg pianistka. Po wybuchu wojny Lili Goldstein była zmuszona przerwać naukę szkolną, uczyła się dorywczo w domu. W 1941 r. została skierowana przez okupanta do pracy przymusowej, początkowo w biurze, a następnie w fabryce butów. Po wojnie wznowiła naukę w Gimnazjum i Liceum im. M. Konopnickiej w Łodzi, które ukończyła w 1946 r. Następnie podjęła studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Łódzkiego. 31 XII 1952 r. otrzymała dyplom lekarza medycyny z odznaczeniem. Od czerwca 1953 do września 1954 r. pracowała w I Klinice Pediatrycznej AM w Warszawie jako stypendystka Instytutu Doskonalenia i Specjalizacji Kadr Lekarskich. Zainteresowała się wówczas kardiologią, którą w klinice rozwijał prof. Antoni Chrościcki, pionier kardiologii dziecięcej w Polsce. W 1954 r. rozpoczęła pracę w I Klinice Pediatrycznej AM w Łodzi, pod kierunkiem prof. Edwarda Wilkoszewskiego. Za jego radą rozpoczęła pracę w przyklinicznej Poradni Reumatyczno- Kardiologicznej; brała także czynny udział w pracach nad wczesną diagnostyką choroby reumatycznej; wyniki referowała na Zjeździe Reumatologów w 1957 r. Już pod kierunkiem prof. Kazimierza Sroczyńskiego, uzyskała w 1955 r. I stopień, a w 1961 r. II stopień specjalizacji w dziedzinie pediatrii. W 1956 r. uczestniczyła w miesięcznym kursie kardiologii dziecięcej w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie. W 1959 r. uzyskała 10-miesięczne stypendium British Council, w ramach którego pracowała na Oddziale Kardiologicznym Szpitala St. George s w Londynie, pod kierunkiem Aubreya Leathama autora nowoczesnej szkoły osłuchiwania serca i drobiazgowego badania fizykalnego. Zajmowała się tam rejestracją i szczegółową analizą zjawisk osłuchowych serca. Po powrocie dzieliła się wiedzą z kolegami z Kliniki oraz studentami AM, a także lekarzami w innych placówkach służby zdrowia w różnych miastach, m. in. na kursach Instytutu Doskonalenia Kadr Lekarskich. W 1965 roku obroniła pracę doktorską pt. Rozszczepienie II tonu u dzieci zdrowych oraz u dzieci z siniczymi wadami serca, za którą w 1966 r. otrzymała nagrodę MZiOS. W r. 1967/68, Lili Goldstein za poparciem kierownika kliniki, prof. K. Sroczyńskiego otrzymała po raz drugi stypendium British Council i zaczęła ponownie pracować w St. George s Hospital w Londynie. Ten drugi pobyt miał służyć zebraniu materiału do pracy habilitacyjnej. Po powrocie, który zbiegł się z wypadkami marcowymi 1968 roku, musiała opuścić Akademię Medyczną. W latach 1968 1970 pracowała na Oddziale Wewnętrznym o profilu kardiologicznym Szpitala im. dra M. Madurowicza. W 1970 r. WZiOS w Łodzi zlecił jej zorganizowanie drugiego poza akademickim ośrodka kardiologii dziecięcej w wielospecjalistycznym szpitalu im. J. Korczaka. Lili Goldstein była tam zatrudniona w latach 1972 1973 jako p.o. ordynatora, a od 1974 jako ordynator Oddziału Dziecięcego o profilu kardiologicznym. W Szpitalu zorganizowała pracownię polikardiograficzną oraz Poradnię Kardiologiczną. Po zdaniu w 1976 r. egzaminu specjalistycznego uzyskała tytuł: specjalista pediatra-kardiolog. Swoją wiedzę i umiejętności Lili Goldstein doskonaliła podczas pobytów szkoleniowych w polskich i zagranicznych ośrodkach naukowych. Od marca do listopada 1972 r. była stypendystką Szpitala Westminster w Londynie. W 1979 r. i 1983 1984 pracowała na Oddziale Kardiologicznym Szpitala Dziecięcego Zofii w Rotterdamie (należącym do klinik Uniwersytetu Erazma). Zachęcona przez prof. Bożenę Hager-Małecką, 1 I 1986 r. przeniosła się na Śląsk. Tu, w Śląskiej Akademii Medycznej otrzymała stanowisko starszego wykładowcy oraz p.o. kierownika Katedry i Kliniki Kardiologii Dziecięcej w Zabrzu przy Wojewódzkim Ośrodku Kardiologii (WOK). Od stycznia 1986 do czerwca 1987 konsultowała dzieci chore na serce, kierowane przez śląskich pediatrów, w małym pomieszczeniu wyposażonym w aparat EKG i USG oraz szkoliła tam grupę asystentów w diagnostyce chorób serca. Równocześnie uczestniczyła w organizowaniu od podstaw oddziału szpitalnego kliniki. Oddział otwarto w czerwcu 1987 r. Początkowo znajdowała się w nim także sala pooperacyjna. Z czasem dla potrzeb dzieci, w szpitalu zaadaptowano jedną z sal operacyjnych Kliniki Kardiochirurgii oraz niektóre stanowiska w pracowniach WOK (hemodynamiki, badań izoto- 3

powych, zaburzeń rytmu i prób wysiłkowych). We współpracy z Kliniką Kardiochirurgii poszerzono zakres świadczeń do operacji serca u noworodków i cewnikowania interwencyjnego włącznie. Nowo zorganizowana Klinika znalazła się wkrótce w gronie polskich placówek wyróżniających się w dziedzinie kardiologii dziecięcej. W swej działalności naukowej Lili Goldstein interesowała się szczególnie diagnostyką wad serca na podstawie badania fizykalnego i innych metod nieinwazyjnych. Wygłosiła wiele referatów na zjazdach naukowych, m.in. w Londynie, Amsterdamie, Nowym Jorku, Friedrichsbrunn. Brała udział w organizacji konferencji okrągłego stołu na tematy kardiologiczne (Kraków 1989 i Katowice 1992). Ogłosiła drukiem kilkadziesiąt artykułów, przetłumaczyła z języka angielskiego 5 rozdziałów podręcznika Pediatrics pod red. L.E. Holta Jr.; była współautorką podręcznika Osłuchiwanie serca i inne kliniczne metody badania narządu krążenia (Warszawa 1968). W książce Polskie szkoły kardiologiczne, kardiochirurgiczne i kardiologii dziecięcej (Warszawa 2008), była współautorką rozdziału Szkoła Antoniego Chrościskiego. Była też autorką scenariuszy i brała udział w realizacji trzech filmów oświatowych o rozwoju psychoruchowym dziecka w pierwszych trzech latach życia. Uczestniczyła w realizacji programów badawczych Working Group of Paediatric Dysrhythmias of the European Association of Paediatric Cardiology. Prowadziła zajęcia dydaktyczne ze studentami (wykłady, seminaria i ćwiczenia przy łóżku chorego, kółko kardiologiczne) i lekarzami-stażystami (seminaria). Wygłaszała wykłady z dziedziny kardiologii dziecięcej na kursach dla lekarzy pediatrów w Zabrzu, Katowicach, Opolu i Rzeszowie. Była członkiem Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego (1971-1979 - członek Zarządu Oddziału Łódzkiego), Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (od 1992 wiceprzewodnicząca Oddziału w Zabrzu), członek Europejskiego Towarzystwa Kardiologów Dziecięcych (od 1971). Była także członkiem komitetu założycielskiego Polskiego Towarzystwa Kardiologów Dziecięcych (1994). W latach 1991 1994 brała udział w pracach komitetu redakcyjnego "Cardiology in the Young". Była współzałożycielem i członkiem zarządu Fundacji Przyjaciół Dzieci z Chorobami Serca (1991 1993). Pełniła funkcję koordynatora współpracy z zagranicą (Niemcy, USA, Holandia) w dziedzinie opracowywania dokumentacji w języku angielskim i niemieckim oraz doboru pacjentów do operacji kardiochirurgicznych. Uhonorowana Złotym Krzyżem Zasługi i odznaką "Za wzorową pracę w służbie zdrowia". Zamężna dwukrotnie: od 1948 r. z Janem Goldsteinem (prof. AM w Łodzi, kierownikiem Kliniki Chirurgii Plastycznej), zmarłym w 1991 roku; od 1997 r. z Tadeuszem Wolpertem (dr inż. elektryk). Matka Piotra (dr fizyki, adiunkt w NCBJ w Świerku) i Stanisława (matematyk, prof. zwyczajny UŁ, kierownik Zakładu Informatyki). Na emeryturę przeszła 30 IX 1993. Do kwietnia 1997 pracowała w poradni przy Śląskim Centrum Chorób Serca. Od maja 1997 mieszka okresowo w Szwecji. Bibliografia: - Słownik medycyny i farmacji Górnego Śląska, t. 3, s. 513-518; - Arch. Zakł. ŚAM w Katowicach: Akta osobowe, sygn. 730/11; - Relacja pisemna L. Goldstein. Stanisław PASYK Lekarz kardiolog, prof. dr hab. n. med. Ur. 16 VIII 1931 w Zamieściu, pow. Limanowa. W 1954 r. ukończył studia medyczne w AM w Krakowie. Tytuł i dyplom lekarza uzyskał w 1954 r. W latach 1960-1961 specjalizował się w kardiologii w Harvard Medical School w Bostonie, przebywał również w: Walter Reed Army Medical Center (Waszyngton, 1967-1968), Univ. of Michigan, Department of Medicine, Cardiology Division (Ann Arbor, 1979). Jest specjalistą z zakresu chorób wewnętrznych i kardiologii. Stopień naukowy dra n. med. otrzymał 20 III 1964 r. na podstawie dysertacji Wstrząs w przebiegu zawału mięśnia serca: postępowanie lecznicze w dzisiejszym ujęciu (Wydział Lekarski AM w Krakowie, promotor: prof. Leon Tochowicz). Habilitację w zakresie chorób wewnętrznych i kardiologii otrzymał 26 I 1973 r., na Wydziale Lekarskim AM w Krakowie, na podstawie dorobku naukowego i rozprawy Wpływ okluzji tętnicy wieńcowej na krążenie systemowe i wieńcowe u nieznieczulonych psów. Tytuł naukowy prof. nadzw. n. med. otrzymał 11 VII 1985 r. Pracę zawodową rozpoczął jeszcze jako student w Zakładzie Anatomii Opisowej AM w Krakowie. Po otrzymaniu dyplomu był wolontariuszem, następnie asystentem, starszym asystentem i adiunktem w I Klinice Chorób Wewnętrznych AM w Kra- 4

kowie. W latach 1962-1967 kierownik Centralnej Międzyklinicznej Pracowni Hemodynamiki; w latach 1970-1973 kierownik Samodzielnej Pracowni Diagnostyki Kardiologicznej Instytutu Pediatrii. W latach 1973-1975 pracował na stanowisku profesora na Wydziale Kardiologii Klinicznej i Doświadczalnej Instytutu M. Plancka (Bad Neuheim, Niemcy). W 1976 r. został zatrudniony na stanowisku docenta w II Klinice Kardiologii Instytutu Chorób Wewnętrznych ŚAM (w latach 1979-1981 klinika wchodziła w skład Instytutu Kardiologii). Od 1984 r. był kierownikiem IV Katedry i Kliniki Kardiologii (od 1987 r., w wyniku reorganizacji, przemianowanej na I Katedrę i Klinikę Kardiologii). Zorganizował od podstaw Wojewódzki Ośrodek Kardiologii (WOK) w Zabrzu (obecnie Śląskie Centrum Chorób Serca), zostając jego dyrektorem (1976-1993). Chcąc rozwijać kardiologię interwencyjną powołał Pracownię hemodynamiki z 2 salami do diagnostyki inwazyjnej i 1 salę do elektrofizjologii, które wyposażył w najnowocześniejszą na ówczesne czasy aparaturę medyczną. Wzorem ośrodków amerykańskich, jako pierwszy w Polsce wprowadził w Zabrzu 24-godzinny system pracy, co miało nieocenione znaczenie, szczególnie dla chorych w stanach zagrożenia życia, tj. w ostrej fazie zawału serca. Przedmiotem działalności naukowo-badawczej Stanisława Pasyka były następujące zagadnienia: badania porównawcze anatomii naczyń wieńcowych człowieka, cielęcia, psa i świni domowej, badania krążenia w zawale serca, nowoczesna diagnostyka i terapia schorzeń układu krążenia i oddechowego, teoretyczne i kliniczne aspekty diagnostyki oraz leczenia miażdżycy i zawału serca, nabyte wady krążenia - symptomatologia, wczesne wykrywanie i diagnostyka oraz śledzenie ich ewolucji. Prof. S. Pasyk jest promotorem 34 prac doktorskich. W latach 1961-1967 oraz 1984-1991 był specjalistą wojewódzkim ds. kardiologii woj. katowickiego oraz woj. opolskiego w roku 1987. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (współzałożyciel i przewodniczący Oddziału w Zabrzu, współzałożyciel i sekretarz Oddziału Krakowskiego), Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, Towarzystwa Internistów Polskich, Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego, American Heart Association, European Society of Cardiology, International Society and Federation of Cardiology, American Physiological Society, New York Academy of Sciences, Paul Dudley White Cardiology Society at Harvard Medical School. W latach 1973-1989 członek komitetu redakcyjnego "Basic Research in Cardiology". Od 1989 r. przewodniczący Zarządu Społecznego Stowarzyszenia Kardiologicznego w Zabrzu. Odznaczony Krzyżem Komandorskim OOP, odznaką "Za wzorową pracę w służbie zdrowia", Orderem Honorowym "Laur 50-lecia ŚAM". Dwukrotny laureat nagrody MZiOS, czterokrotny nagrody Rektora AM w Krakowie; wielokrotnie wyróżniany indywidualną i zespołową nagrodą Rektora ŚAM oraz nagrodą naukową Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Wielu wychowanków Pana profesora to dzisiaj wybitni lekarze, kardiolodzy, profesorowie, kierownicy klinik i ordynatorzy. Na emeryturę przeszedł 30 IX 2001. W niepełnym wymiarze godzin pracował w I Katedrze i Oddziale Klinicznym Kardiologii w Zabrzu do 30 IX 2002. Mieszka w Zabrzu. Bibliografia: Fot. w zbiorach CDDMiF; - Współcześni uczeni polscy; M. Zembala, Dziękujemy, profesorze, "Służba Zdrowia" 2001, 73-75, s. 22. Zbigniew RELIGA (1938 2009) Lekarz, kardiochirurg, profesor nauk medycznych. Urodził się 16 grudnia 1938 r. w Miedniewicach, w powiecie Grodzisk Mazowiecki (obecnie żyrardowski), w rodzinie nauczycielskiej. Świadectwo dojrzałości uzyskał w 1956 r. w Liceum Ogólnokształcącym im. Limanowskiego w Warszawie. W latach 1956 1963 studiował na Wydziale Lekarskim Warszawskiej Akademii Medycznej. Po odbyciu służby wojskowej w 1966 r. rozpoczął pracę w Szpitalu Wolskim w Warszawie i pod kierunkiem doc. Wacława Sitkowskiego uzyskał specjalizację z chirurgii ogólnej. Z placówką tą był związany do 1980 r. W tym czasie uzyskał stopień naukowy doktora nauk medycznych (1973) na podstawie rozprawy: Badania nad przekrwieniem reaktywnym w krążeniu wieńcowym i kurczliwością mięśnia sercowego w warunkach krążenia wspomaganego u psów ; następnie zdał egzamin ECFMG (Educational 5

Commission for Foreign Medical Graduates) i uzyskał stypendium w Mercy Hospital, w stanie New York (USA). W latach 1975 1976 był rezydentem w Sinai Hospital w Detroit (USA), gdzie pod kierunkiem dr. Adriana Kantrowitza i dr. G. Wesołowskiego zgromadził doświadczenie z zakresu nowoczesnej kardiochirurgii i chirurgii naczyniowej. W 1980 r. przeszedł do II Kliniki Kardiochirurgii Instytutu Kardiochirurgii w Warszawie kierowanej przez prof. Wacława Sitkowskiego, wybitnego pioniera polskiej kardiochirurgii. W r. 1981 uzyskał stopień doktora habilitowanego i odbył szkolenie w zakresie kardiochirurgii w Deborah Heart and Lung Center (New Jersey) w USA. W 1983 r. został powołany na stanowisko docenta Instytutu Kardiologii w Warszawie. W r. 1984 z własnej inicjatywy przeniósł się do Zabrza, gdzie w drodze konkursu objął stanowisko kierownika Katedry i Kliniki Kardiochirurgii Śląskiej Akademii Medycznej. W następnym roku, 15 sierpnia 1985 w nowym ośrodku - Wojewódzkim Ośrodku Kardiologii w Zabrzu (WOK, obecnie Śląskie Centrum Chorób Serca) - zapoczątkował nowoczesny program kardiochirurgiczny. Pierwszą operację w Zabrzu, w nowym ośrodku przeprowadził 15 sierpnia 1985 roku z osobistym udziałem Prof. Wacława Sitkowskiego jako Gościa Honorowego, który ten zabieg wykonał. Po niespełna trzech miesiącach, już 5 listopada 1985 r., z nowym Zespołem, Zbigniew Religa przeprowadził pierwszą udaną transplantację serca. W 1995 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego na Śląskim Uniwersytecie Medycznym, a w r. 1997 profesora zwyczajnego. Kierował zabrzańską kardiochirurgią przez 15 lat, tj. do 30 września 1999 r., rozwijając ją bardzo dynamicznie. W r. 1987 wykonał pierwszą w Polsce heterotopową transplantację serca, dodatkowo doszczepiając u niewydolnego chorego z nadciśnieniem płucnym serce dawcy. Z inicjatywy Religi w tym samym roku podjęto próby transplantacji serca i płuc oraz wykonano ksenotransplantację świńskiego serca człowiekowi. Był to drugi tego typu eksperyment kliniczny wykonany za zgodą Komisji Etycznej w Europie, po zabiegu uprzednio wykonanym przez znanego kardiochirurga Mr. M.Yacouba z Londynu (Wielka Brytania). Zabieg był poprzedzony ponad rocznym przygotowaniem i wspólnymi badaniami doświadczalnymi prowadzonymi z prof. A. Alexandrem z Brukseli i biologami, profesorami J. Czaplickim i B. Błońską ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Zabrzańscy kardiochirurdzy, mając wsparcie lidera Zbigniewa Religi bardzo aktywnie włączyli się do zainicjowanego w r. 1985 w Zabrzu przez prof. Stanisława Pasyka programu angioplastyki w świeżym zawale serca, poprzez udział w chirurgicznej rewaskularyzacji w świeżym zawale serca z zajęciem pnia, także u chorych najtrudniejszych, ze wstrząsem kardiogennym, uzyskując dobre wyniki w leczeniu. W latach 1985-1999 w ośrodku zabrzańskim, pod kierunkiem Zbigniewa Religi rozwijano polską kardiochirurgię, wzbogacając ją przy aktywnym udziale Jego Uczniów i Współpracowników o nowe, niestosowane wcześniej w Polsce rozwiązania. Prof. Religa w 1987 r. zainicjował trwający do dzisiaj program pomocy szkoleniowej w zakresie nowoczesnej kardiochirurgii i kardiologii dla Ukrainy (Lwów) i Gruzji (Tbilisi). W chwili obecnej jest to największy polski program pomocy szkoleniowej w zakresie chorób serca i naczyń, który obejmuje 22 ośrodki kardiologiczne i kardiochirurgiczne na Ukrainie, w Rosji, ale także na Cyprze, w Kosowie i Słowacji. Ze względu na bardzo szczególne zainteresowanie Zbigniewa Religi mechanicznym wspomaganiem krążenia już w r. 1986 klinika w Zabrzu rozpoczęła współpracę z uznanymi wówczas i dostępnymi dla nas zagranicznymi ośrodkami medycznymi. Wynikiem tej międzynarodowej współpracy były pierwsze w Polsce implantacje kliniczne wspomagania lewej komory serca pompą pneumatyczną czeskiej produkcji typu BRNO-VAD (1986) i BRNO- TAH (1987). Oryginalnym osiągnięciem i osobistym sukcesem Zbigniewa Religi i Jego Zespołu kardiochirurgów i bioinżynierów (R.Kustosz, Z.Nawrat, P.Wilczek) w Zabrzu były polskie pompy do wspomagania niewydolnego serca typu POL-VAD (1993) i POL-TAH (1996). W r. 1997 pierwszą w Polsce implantację bezstentowej zastawki aortalnej typu Freestyle (Medtronic) wykonał w Zabrzu Mr. S. Westaby z Oxfordu (Wielka Brytania). W latach 1992 1995 Religa był doradcą prezydenta RP Lecha Wałęsy. Równocześnie, konsekwentnie nadzorując prace nad polskim sztucznym sercem, w 1991 roku powołał do życia wspólnie z dr. Janem Sarną i śląskimi kardiochirurgami i bioinżynierami Fundację Rozwoju Kardiochirurgii, która zajmuje się wdrażaniem do praktyki klinicznej nowych technologii, działalnością naukowobadawczą i programem szkoleniowo-stypendialnym dla polskich i zagranicznych kadr medycznych. W 1993 r. Zbigniew Religa został dyrektorem Instytutu Protez Serca 6

Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii. Był członkiem Rady Naukowej (1992) i Krajowej Rady Transplantacyjnej (1993) przy Ministrze Zdrowia. W r. 1993, na osobistą prośbę prezydenta Lecha Wałęsy, startował w wyborach do Senatu RP, uzyskując mandat na kadencję 1993 1997. Aktywnie uczestnicząc w życiu politycznym państwa był jednocześnie w latach 1996 1999 rektorem Śląskiej Akademii Medycznej. W latach 1998-2001 pełnił funkcję specjalisty krajowego ds. kardiochirurgii. W 1999 r., po powrocie z Zabrza do Warszawy został zaproszony do prowadzenia Kliniki Kardiochirurgii CSK MSW w Warszawie, gdzie rozpoczął pierwszy w stolicy program transplantacji serca. W 2000 r. podjął się prowadzenia grantu naukowego, którego zadaniem było stworzenie prototypu polskiego robota kardiochirurgicznego. Od r. 2001 kierował II Kliniką Kardiochirurgii oraz jako dyrektor Instytutem Kardiologii w Warszawie-Aninie. W tym czasie po raz drugi uzyskał mandat senatora RP (na lata 2001 2005). Od 2005 do 2007 r. był Ministrem Zdrowia w rządzie premiera Kazimierza Marcinkiewicza, a następnie Jarosława Kaczyńskiego. Profesor Zbigniew Religa jest autorem ponad 160 oryginalnych prac naukowych oraz książek m.in.: Zarys kardiochirurgii (1987), Kardiochirurgia dziecięca (2003). Był inicjatorem i realizatorem programów naukowobadawczych: klinicznego zastosowania sztucznego serca, stworzenia polskiej zastawki biologicznej i prototypu sztucznego serca. Za wybitne pionierskie osiągnięcia w dziedzinie kardiochirurgii i transplantologii otrzymał najwyższe odznaczenia państwowe, w tym m.in.: Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1995), Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1998) i Order Orła Białego (2009). Został także 5-krotnie wyróżniony nagrodą I stopnia Ministra Zdrowia, medalami: im. Tadeusza Orłowskiego Polskiego Towarzystwa Chirurgicznego oraz Gloria Medicinae Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, złotym medalem Stowarzyszenia Lekarzy Polskich Medicus w Nowym Jorku, Nagrodą im. Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku i Krzyżem Komandorskim Orderu Wynalazczości, nadanym przez Najwyższą Komisję Odznaczeń Królestwa Belgii. Był laureatem Orderu Uśmiechu. Był doktorem honoris causa pięciu uniwersytetów: Lwowskiego Uniwersytetu Medycznego (1997), Białostockiej Akademii Medycznej (1998), Śląskiego Uniwersytetu Medycznego (2000), Uniwersytetu Opolskiego (2002) oraz Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (2004). Jego pasją było łowienie ryb i kibicowanie ulubionej drużynie piłkarskiej Górnik Zabrze. Zmarł 8 marca 2009 roku w Warszawie z powodu nieuleczalnej choroby nowotworowej płuc, której nie zdołał pokonać. Prof. Marian Zembala Dyrektor Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu Polanica Zdrój 1998 - pierwsze spotkanie. Od lewej: P.Warszawski (M.Zembala), T.Kot (Z.Religa), P.Głowacki (M.Zembala). Zabrze 2008 - Bliskie spotkanie... Od lewej: M.Zembala, Z.Religa, A.Bochenek. 7

DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA ŚLĄSKIEGO CENTRUM CHORÓB SERCA Ranking najlepszych Katedr i Klinik Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach w latach 2013-2014 MIEJSCE IF 2014 IF 2013 MNiSW 2014 MNiSW 2013 NAZWA KIEROWNIK 1. 98,348 46,146 816 607 III Katedra i Oddział Kliniczny Kardiologii Prof. Lech Poloński Prof. Mariusz Gąsior 2. 63,876 49,594 767 595 Katedra i Klinika Pediatrii Prof. Katarzyna Ziora 3. 45,695 46,494 520 595 Katedra Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii Prof. Władysław Grzeszczak 4. 40,862 15,146 396 297 Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii, Transplantologii, Chirurgii Naczyniowej i Endowaskularnej Prof. Marian Zembala 5. 38,338 16,737 442 263 Katedra Kardiologii, Wrodzonych Wad Serca i Elektroterapii Prof. Zbigniew Kalarus Prof. Jacek Białkowski 8

Kronika aktywności klinicznej zabrzańskiej kardiochirurgii w latach 1985-2015 w Śląskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu Kierownicy Kliniki: prof. Zbigniew Religa (1985-1999) prof. Marian Zembala (1999-do nadal) Rozwój nowoczesnej kardiochirurgii na Śląsku zapoczątkował w roku 1985 Zbigniew Religa. Na zaproszenie Stanisława Pasyka, ówczesnego Dyrektora Wojewódzkiego Ośrodka Kardiologii w Zabrzu, przeniósł się z Warszawy do Zabrza, gdzie pracował w zespole W. Sitkowskiego. Z. Religa objął kierownictwo Katedry i Kliniki Kardiochirurgii, powodując jej dynamiczny rozwój i czyniąc z niej jeden z najbardziej aktywnych ośrodków kardiochirurgicznych w kraju. Narodziny kardiochirurgii na Śląsku Pierwsza w Śląskiej Akademii Medycznej Klinika Chirurgiczna powstała w 1950 roku w Zabrzu. Jej kierownikiem został Józef Gasiński. Od 1954 roku na terenie Zabrza działały równolegle dwie Katedry i Kliniki Chirurgii: pierwsza kierowana przez Stanisława Szyszko i druga przez wspomnianego Józefa Gasińskiego. Trzeba przypomnieć, że w 1967 roku w ramach I Kliniki kierowanej przez prof. Stanisława Szyszko utworzono w Zabrzu Oddział Kardiochirurgii, którego kierownikiem został Tadeusz Paliwoda. Początkowo przeprowadzano tam operacje wad wrodzonych i nabytych bez użycia krążenia pozaustrojowego. W 1969 roku rozpoczęto operacje na otwartym sercu wad nabytych i wrodzonych. Były to pierwsze tego typu zabiegi na Śląsku. Podczas operacji używano aparatu do krążenia pozaustrojowego rodzimej konstrukcji, zwanego śląskim płuco-sercem. Jego konstruktorem był prof. Zygmunt Antoszewski oraz prof. dr inż. Andrzej Zembala, wraz z zespołem inżynierów Politechniki Śląskiej. W 1972 roku w zorganizowanym przez Adama Wolańskiego Wojewódzkim Ośrodku Kardiologii, działającym na terenie szpitala przy ulicy Marii Curie -Skłodowskiej, powstała Klinika Kardiochirurgii. Kierownikiem jej został Tadeusz Paliwoda. Pracowali w niej między innymi chirurdzy Joanna Dobosz, Stanisław Woś i Andrzej Bochenek. Duży wkład w rozwój kardiochirurgii na Śląsku w tym okresie mieli też Jan Moll z Łodzi, Wacław Sitkowski z Warszawy i Antoni Dziatkowiak z Krakowa, którzy pomagali przy operacjach kardiochirurgicznych, a także gościnnie operowali w Klinikach w Zabrzu i Katowicach. Zbigniew Religa - nowy ośrodek, nowy zespół, nowe możliwości Ryc. Rodzinne zdjęcie zabrzańskiego Zespołu, 2009 W skład zespołu kardiochirurgów w pierwszych latach działalności kliniki wchodzili m.in.: Andrzej Bochenek z Katowic, Marian Zembala z Wrocławia, Jerzy Wołczyk i Jan Brzozowski z Warszawy oraz grupa młodszych chirurgów i adeptów chirurgii: Ryszard Bachowski, Romuald Cichoń, Bronisław Czech, Mirosław Drzazga, Jacek Kaperczak, Jerzy Pacholewicz, Roman Przybylski i Bogusław Ryfiński. Obowiązki anestezjologów w okresie tym pełnili Grzegorz Gallert i Bogusław Kominek. Ponadto, uczniami i współpracownikami Z. Religi w minionym okresie byli: Stanisław Woś (wieloletni kierownik II Kliniki Kardiochirurgii w Katowicach), Jacek Moll (kierownik Kliniki Kardiochirurgii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi), Janusz Skalski (kierownik Kliniki Kardiochirurgii Dziecięcej CM UJ w Krakowie), Michał Wojtalik (kierownik Kliniki Kardiochirurgii Dziecięcej UM w Poznaniu), Jacek Skiba (ordynator Oddziału Kardiochirurgii w Szpitalu Wojskowym we Wrocławiu), Tadeusz Gburek (były ordynator Oddziału Kardiochirurgii w Zamościu), a także Krzysztof Mistarz (zmarły tragicznie w 2000 roku kardiochirurg pracujący w Klinice Kardiochirurgii w Bad Neustadt w Niemczech). Od 1 października 1999 roku, po powrocie Z. Religi do Warszawy funkcję kierownika Katedry i Oddziału Klinicznego Kardiochirurgii i Transplantologii SUM pełni Jego uczeń i współpracownik, Marian Zembala (od 9

2 kwietnia 1993 roku dyrektor Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu). OSIĄGNIĘCIA KLINICZNE 15.08.1985 r. - W Wojewódzkim Ośrodku Kardiologii w Zabrzu (obecnie Śląskie Centrum Chorób Serca) z udziałem prof. W. Sitkowskiego zostaje przeprowadzona pierwsza operacja serca, która daje początek nowoczesnej kardiochirurgii na Śląsku. Kierownikiem kliniki jest doc. Z. Religa. 1987 r. - M. Zembala we współpracy z P. Sergeantem (Leuven, Belgia) wszczepia po raz pierwszy w Polsce obie tętnice piersiowe wewnętrzne u chorego z chorobą niedokrwienną serca. Pierwszą pojedynczą tętnicę piersiową wewnętrzną lewą wszczepia po raz pierwszy w Polsce prof. R. Jaszewski z Łodzi. 1985 r. - Zainicjowanie przez Z. Religę i M. Zembalę programu chirurgicznej reperfuzji w świeżym zawale serca. Ryc. Zespół lekarsko - pielęgniarski Kliniki - pierwsze zdjęcie. Od lewej - M. Zembala, Z. Religa, W. Sitkowski. W środku Z. Religa, po prawej A. Bochenek, B. Czech. Po lewej - K. Suwalski, M. Zembala. Z jedynką Prof. W. Sitkowski Ryc. Po pierwszej operacji wady mitralnej serca w Zabrzu, 15.08.1985 05.11.1985 r. - Z. Religa w asyście A. Bochenka, M. Zembali, B. Ryfińskiego i B. Kominka dokonuje pierwszego przeszczepu serca w Polsce, rozpoczynając tym samym program transplantacji tego narządu w kraju. Biorcą jest mieszkaniec Krzepic - chory z nieodwracalnym uszkodzeniem serca. 1987 r. - M. Zembala i P. Buszman po raz pierwszy w Polsce wprowadzają chirurgiczne leczenie napadowego częstoskurczu komorowego wraz ze śródoperacyjnym mappingiem epi- oraz endokardialnym. 1988 r. - G. Cimochowski (kardiochirurg) i W. Strzelewicz (perfuzjonista), specjaliści z USA, po raz pierwszy w Polsce, w Zabrzu, wprowadzają nowy sposób ochrony serca w czasie operacji, stosując kardioplegię z krwią podawaną do opuszki aorty i drogą wsteczną do zatoki wieńcowej. W latach 1985-1990 operacje wrodzonych wad serca u dzieci wykonywał Z. Religa i M. Zembala. 1986 r. Pierwsza w Polsce próba transplantacji serca i płuc - Z. Religa, M. Zembala. 13.11.1987 r. - Z. Religa we współpracy z naukowcami prof. J. Vasku i doc. T. Dostalem (Brno) oraz prof. W. Szumakowem (Moskwa) dokonuje implantacji sztucznych komór typu Brno-TAH, rozpoczynając tym samym pierwszy w Polsce program mechanicznego wspomagania krążenia. 10 Ryc. Radość po pierwszej udanej transplantacji serca wykonanej w Zabrzu, 5.11.1985

Operacje serca w krążeniu pozaustrojowym wykonane w Śląskim Centrum Chorób Serca w latach 1985 2014 N 36 520 11

01.10.1990 r. - Do zespołu Kliniki Kardiochirurgii w Zabrzu dołącza dr med. Michał Wojtalik, któremu prof. Zbigniew Religa powierza rozwój kardiochirurgii dziecięcej. W latach 1985-1990 w ośrodku zabrzańskim wykonuje się pełne spektrum operacji u dzieci, wśród których 60% stanowią noworodki i niemowlęta. 9.01.1991 r. - Po raz pierwszy w Polsce J. Moll przeprowadza korekcję anatomiczną przełożenia wielkich pni tętniczych jako leczenie standardowe i wykonuje pełny zakres operacji kardiochirurgicznych u dzieci. 1992 r. - Klinika Kardiochirurgii w Zabrzu zawiera porozumienie z ośrodkiem kardiochirurgii w Tbilisi, Gruzja, którego celem było szkolenie specjalistów chirurgów w leczeniu chorób serca. W 1994 roku grupa lekarzy odwiedza klinikę zabrzańską, gdzie odbywa kilkumiesięczne szkolenie. Po jego zakończeniu grupa specjalistów (kardiochirurdzy: M. Wojtalik i B. Czech) pod kierownictwem prof. Z. Religi wyjeżdża na dwa miesiące do Tbilisi, gdzie po raz pierwszy w historii Gruzji wykonuje się pomostowania wieńcowe oraz korekcję wad wrodzonych serca, w tym również wad złożonych. Podobną akcję powtarza się w 1995 roku. (USA), pierwszych w Polsce zabiegów trombendarterektomii płucnej (PTE) w przewlekłej zatorowości płucnej. Ryc. Zabieg trombendarterektomii płucnej (PTE) w przewlekłej zatorowości płucnej, 1993 1995 r. - P. Knapik, A. Grzybowski i M. Wojtalik po raz pierwszy w Polsce w Zabrzu stosują tlenek azotu do leczenia chorych z wrodzonymi wadami serca i wysokim nadciśnieniem płucnym, wykorzystując go także w ocenie odwracalności nadciśnienia płucnego. 19.10.1995 r. - J. Borzymowski (Zabrze) i H.A. Machain (Buenos Aires, Argentyna) wykorzystują po raz pierwszy w Polsce tętnicę promieniową jako pomost tętniczy. 1996 r. - Z. Religa we współpracy z inżynierami: R. Kustoszem i Z. Nawratem z Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii dokonują pierwszego wszczepienia polskich sztucznych komór typu POLTAH. Ryc. Dzielimy się doświadczeniem - w drodze do Tbilisi, 1990 1996 r. - M. Zembala, R. Przybylski i P. Nadziakiewicz wspólnie z J. Chachques (Francja) wykonują w Zabrzu pierwszy w Polsce zabieg kardiomioplastyki u chorego z ciężką niewydolnością krążenia. 1992 r. - M. Wojtalik wprowadza do wykonywania zespoleń systemowo-płucnych u noworodków mrożony allograft żylny. Badania wyników wczesnych i średnioterminowych są pierwszą tego typu analizą na świecie. 1992 r. - J. Kaperczak (Zabrze) i G. Cimochowski (USA) wprowadzają po raz pierwszy w Polsce tętnicę nabrzuszną dolną w rewaskularyzacji serca. 1993 r. - Z. Religa, M. Zembala rozpoczynają jako pierwsi w Polsce, w oparciu o doświadczenie zdobyte podczas stażu w Klinice Kardiochirurgii w San Diego 12 5.10.1996 r. - operacje serca z upośledzoną kurczliwością (G. Cimochowski, Wilkes Barre, PA, USA). 6.12.1996 r. - R. Batista (Kurytyba, Brazylia), w asyście J. Pacholewicza i B. Ryfińskiego (Zabrze) wykonuje w Zabrzu pierwszy w Polsce zabieg wentrykuloplastyki redukcyjnej. 18.06.1997 r. - rekonstrukcje złożonych wrodzonych wad serca (F.Hitchcock, Utrecht, Holandia). 2.10.1997 r. - Implantacja zastawek bezstentowych (S.Westaby, Oxford, UK)

2.10.1997 r. Plastyka zastawki mitralnej (F.Huares, Mexico City, Meksyk). 1998 r. - M. Zembala wykonuje pierwszy w Polsce zabieg transplantacji pojedynczego płuca u chorej ze skrajnym zwłóknieniem śródmiąższowym. 1998 r. - Rozpoczęcie programu transplantacji serca u małych dzieci (R. Przybylski, M. Zembala, B. Chodór). 2000 r. - R. Przybylski, A. Grzybowski i E. Urbańska po raz pierwszy w Polsce zastosowują żylno-żylne natlenianie pozaustrojowe (ECMO) u noworodka ze skrajną niewydolnością oddechową. 2000 r. - J. Skalski, I. Haponiuk wprowadzają małoinwazyjne techniki w operacjach wrodzonych wad serca u dzieci. 2000 r. - Intensywny rozwój technik małoinwazyjnych w chirurgii wieńcowej typu OPCAB (J. Pacholewicz, K. Filipak, J. Kaperczak, A. Farmas) i MIDCAB (K. Filipiak, T. Hrapkowicz), operacji hybrydowych (M. Gąsior, T. Wąs, P. Chodór, H. Krupa) z wykorzystaniem także technik torakoskopowego pobierania tętnicy piersiowej wewnętrznej. Ryc. Nasza pacjentka pół roku po transplantacji serca 25.11.1999 r. - K. Lauterjung (Monachium, Niemcy), M. Krasoń (Zabrze), W. Kuczmik (Katowice) dokonują założenia pierwszego stentgraftu własnej produkcji do aorty piersiowej u chorego z rozległym tętniakiem aorty. W latach 1999 2002 Pomoc szkoleniowa Zabrza dla Ukrainy - operacje kardiochirurgiczne wykonywane we Lwowie (Z. Religa, B. Ryfiński). 02. 1999 r. - Kit Arom (Minneapolis, USA), M. Zembala i R. Przybylski przeprowadzają po raz pierwszy w Polsce, w Zabrzu, operację wady mitralnej serca techniką małoinwazyjną. Ryc. Spotkanie dzieci i młodzieży po transplantacji serca 2000 r. - Rozwój programu operacji tętniaków łuku aorty i tętniaków piersiowo-brzusznych seminaria i operacje prowadzone przez zespół zabrzański z udziałem ekspertów: K. Okita (Japonia), P.P. Zanetti (Włochy), P. Urbański (Niemcy) oraz R. Przybylski, M. Krasoń i P. Nadziakiewicz (Zabrze). 2000 r. - Rozpoczęcie programu chirurgicznego leczenia utrwalonego migotania przedsionków (M. Zembala, R. Lenarczyk). 2000 r. - Wykonanie w okresie roku 1512 operacji serca w krążeniu pozaustrojowym (na trzech salach operacyjnych), co plasuje Śląskie Centrum Chorób Serca na drugiej pozycji w Polsce, po ośrodku w Krakowie, dysponującym 6. salami operacyjnymi. Ryc. Mały pacjent uratowany dzięki żylno-żylnemu natlenianiu pozaustrojowemu (ECMO), 2000 6.10.2001 r. - M. Zembala, we współpracy z M. Knautem (Drezno, Niemcy) i Z. Kalarusem (Zabrze), wykonuje pierwszy zabieg epikardialnej ablacji na sercu bijącym 13

z wykorzystaniem techniki mikrofalowej u chorego z utrwalonym migotaniem przedsionków. 24.10.2001 r. Pierwsza w Polsce, zakończona powodzeniem, jednoczasowa transplantacja serca i płuc u 38- letniego mieszkańca Tarnowskich Gór. Operacja wykonana pod kierunkiem M. Zembali we współpracy z R. Przybylskim, J. Perdeusem, J. Wojarskim i J. Czaplą. Pacjent w 2015, w 14 lat po transplantacji prowadzi aktywne życie zawodowe. 30.08.2002 r. Pierwsza w Polsce jednoczasowa transplantacja serca i nerek u 43-letniego pacjenta z nieodwracalnym uszkodzeniem serca i nerek (zespoły transplantacyjne pod kierunkiem: R. Przybylski, L. Cierpka). Ryc. Chory po pierwszym w Polsce przeszczepie serca i płuc, 2001 2001r. Zespół z Zabrza w składzie: M. Zembala, R. Przybylski (kardiochirurdzy) oraz D. Puszczewicz (kardiolog) wykonuje 3 operacje szkoleniowe z cyklu Postępy w europejskiej kardiochirurgii, transmitowane z Kliniki Kardiochirurgii Uniwersytetu w Zagrzebiu (Chorwacja) wraz z interaktywną dyskusją. Grudzień 2001 r. - Kardiolodzy dziecięcy: J. Białkowski i M. Szkutnik (Zabrze) we współpracy z prof. J. Masurą (Bratysława, Słowacja) jako pierwsi w Polsce dokonują zamknięcia pozawałowego ubytku międzykomorowego. Ryc. Pacjent po pierwszej w Polsce jednoczasowej transplantacji serca i nerek wykonanej w Zabrzu (2002), z Małżonką na urlopie w Monte Carlo 7.11.2002 r. Małoinwazyjna wideotorakoskopowa operacja zamknięcia ASD (R.Przybylski, P.Nadziakiewicz). 25.04.2003 r. Zespół z Zabrza pod kierunkiem M. Zembali wykonuje pierwszą pomyślną transplantację pojedynczego płuca u 55-letniego chorego z ciężkim idiopatycznym zwłóknieniem płuc. Ryc. Rozwijamy się dzięki międzynarodowej współpracy - zespoły zabrzańskich kardiologów dziecięcych i kardiochirurgów wraz z profesorem J. Masurą z Bratysławy, Słowacja, 2001 Ryc. Świętujemy w Zabrzu 500 transplantację serca - radość i nadzieja dla leczonych i leczących 11.2003 r. Na prośbę i zaproszenie strony ukraińskiej rozpoczęcie pod kierunkiem: M. Zembali, R. Przybylskiego, R. Kalisia i G. Włoczki programu corocznego tygodniowego szkolenia w zakresie wykonywania operacji kardiochirurgicznych w ośrodku kardiochirurgicznym w Łucku (Ukraina). 14

5.05.2007 r. Rozpoczęcie programu małoinwazyjnego, endoskopowego pobrania tętnicy promieniowej do rewaskularyzacji chirurgicznej (G. Bisleri, Włochy), T. Hrapkowicz, M. O. Zembala, Zabrze). Ryc. Szkolenie kardiochirurgów w Łucku (Ukraina) z udziałem M. Zembali, R. Przybylskiego, R. Kalisia, G. Włoczki, 2003 03.01.2004 r. Pierwsze w Polsce hybrydowe (chirurgiczne wewnątrznaczyniowe) zaopatrzenie ostrego rozwarstwienia aorty typu A (R. Przybylski, M. Krasoń, P.Nadziakiewicz). 22.06.2004 r. Pierwsze w Polsce operacje serca u chorego przytomnego (w znieczuleniu epiduralnym). Zespół w składzie: P. Nadziakiewicz, P. Knapik (anestezjolodzy), M. Zembala, R. Przybylski (kardiochirurdzy). 11.12.2004 r. Transplantacja pojedynczego płuca metodą małoinwazyjną u 54-letniego chorego z nieodwracalnym uszkodzeniem płuc ze zwłóknieniem śródmiąższowym (J. Wojarski). 2005 r. - Pierwsza w Polsce transplantacja obu płuc. Skład Zespołu: Y. Toyoda (Pittsburgh, USA), J. Wojarski, E. Kucewicz, M. Zembala (Zabrze). Ryc. Chory po pierwszej w Polsce transplantacji obu płuc - spełniły się marzenia - zatańczyć z ukochaną, ożenić się i mieć rodzinę, 2005 03.01.2006 r. - Transplantacja serca metodą T-OHT (zespolenie żył płucnych i głównych dawcy i biorcy) u chorego z guzem LA (R. Przybylski). 15 Ryc. Małoinwazyjne pobranie tętnicy promieniowej do zabiegu w chorobie niedokrwiennej serca 23.06.2007 r. - Pierwsza w Polsce operacja serca u chorego przytomnego w znieczuleniu zewnątrzoponowym (ze względu na duże przeciwwskazania do intubacji i mechanicznej wentylacji). Zespół zabrzański: P. Knapik, H. Misiołek, P. Nadziakiewicz (anestezjolodzy); R. Przybylski, M. Zembala (kardiochirurdzy), we współpracy z doc. P. Striteskim i dr. J. Semradem z Pragi (Republika Czeska). 08.07.2008 r. i 13.07.2008 r. - Dwie transplantacje serca u niemowląt (R. Przybylski, Sz. Pawlak). 18.11.2008 r. Pierwszy zabieg hybrydowy, przeprowadzony u 78-letniego pacjenta z tętniakiem łuku aorty, łączący metodę chirurgicznego i wewnątrznaczyniowego leczenia tego schorzenia (R. Przybylski, M. Krasoń, J. Czapla). 26.11.2008 r. - Pionierskie zastosowanie przezkoniuszkowego małoinwazyjnego wszczepienia sztucznej zastawki aortalnej (biologicznej) - zespół lekarzy z udziałem kardiochirurgów, kardiologów inwazyjnych, kardiologa specjalizującego się w ocenie ultrasonograficznej, radiologa i anestezjologa wykonuje przezkoniuszkową implantację zastawki aortalnej u dwóch pacjentek obarczonych bardzo wysokim ryzykiem zagrożenia życia w przypadku leczenia operacyjnego metodą klasyczną (wymianą zastawki w krążeniu pozaustrojowym). Liderzy: R. Przybylski, M. Krasoń, P. Nadziakiewicz, K. Wilczek, P. Chodór, M. Zembala (Zabrze) we współpracy z Doc. M. Thielmannem (Essen, Niemcy).

19.11.2009 r. - Pomyślna transplantacja serca u 16- letniego chłopca po długim, 358-dniowym okresie wspomagania mechaniczną pompą pneumatyczną typu POLVAD RELIGA (J. Pacholewicz, T. Hrapkowicz, T. Maciejewski, B.Chodór). Ryc. Nowa metoda przezcewnikowej implantacji zastawki aortalnej (TAVI) u chorych starszych z grupy dużego ryzyka wprowadzona po raz pierwszy w kraju w Zabrzu i Krakowie, 2008 22.12.2008 r. - Pierwsze w Polsce wykonanie zabiegu przezudowej implantacji zastawki aortalnej typu Edwards Sapien. 20.07.2009 r. - Rozpoczęcie programu małoinwazyjnej hybrydowej ablacji przetrwałego, opornego na leczenie migotania przedsionków (M.O. Zembala, K. Filipiak, Z. Kalarus, A. Sokal). 07.09.2009 r. - Pierwsze w Polsce wszczepienie drogą przezudową zastawki aortalnej typu CoreValve. Zabieg wykonany u pacjentki z ciężką stenozą zastawki aortalnej, obciążonej dużym ryzykiem operacyjnym, przez zespół lekarzy - kardiologów inwazyjnych, kardiochirurgów, kardiologa specjalizującego się w ocenie ultrasonograficznej, radiologa i anestezjologa. Liderzy: K. Wilczek P. Chodór, T. Niklewski, M. Krasoń, R. Przybylski, J. Głowacki, P. Nadziakiewicz (Zabrze), we współpracy z dr. Kostas Spargiasem (Ateny, Grecja) oraz dr. Jean- Claude Laborde (Londyn, Wielka Brytania). Ryc. Radość z ratowania chorych z pomocą sztucznych komór pneumatycznych zewnętrznych typu POLVAD-RELIGA, Zabrze 2009 12.2009 r. - Wszczepienie (jako drugi ośrodek w kraju, po Warszawie) nowego typu implantowanej pompy wirowej HeartWare (Australia-USA) u 62-letniego chorego z nieodwracalnym uszkodzeniem serca i przeciwwskazaniami do transplantacji ze względu na wysokie nadciśnieniem płucne (J. Pacholewicz, T. Hrapkowicz, P. Nadziakiewicz, M. Zakliczyński). 17.05.2010 r. Pionierskie w Polsce wykonanie zabiegu implantacji bezszwowej biologicznej zastawki aortalnej wykonanej z osierdzia wołowego na stencie nitinolowym typu PERCEVAL S w ramach programu małoinwazyjnej kardiochirurgii (K. Filipiak, M.O. Zembala, T. Niklewski). Ryc. Sukces zabrzańskiego zespołu to także ratowanie chorych dzięki implantowalnym sztucznym komorom. Chorzy po zabiegu mogą wrócić do domu i przebywać z rodziną Ryc. Zespół podczas zabiegu implantacji bezszwowej biologicznej zastawki aortalnej metodą małoinwazyjną, 2010 16

15.09.2010 r. - Transplantacja serca u 6-miesięcznego dziecka z nieodwracalnym uszkodzeniem serca (T. Hrapkowicz, K. Kubacki, P. Łapa, B. Chodór, P. Nadziakiewicz). Ryc. Rozwój nauki wymaga wielodyscyplinarnej współpracy lekarzy i bioinżynierów, biologów, zwłaszcza w zakresie medycyny regeneracyjnej Ryc. Kilkumiesięczny Alan po transplantacji serca wraz ze swoją mamą i opiekunem - drem P. Łapą, 2010 7.03.2011 r. Pierwsza w Polsce transplantacja płuc u chorego z mukowiscydozą (J. Wojarski, W. Karolak, M. Ochman, S. Żegleń). 28.10.2010 r. - Operacja małoinwazyjna typu MIDCAB- LAD u 103-letniej chorej z Wrocławia z chorobą niedokrwienną serca i krytycznym zwężeniem LAD nie kwalifikującym się do angioplastyki wieńcowej (K. Filipiak, M.O. Zembala, J. Czapla). Ryc. Pierwszy polski pacjent - chory na mukowiscydozę po transplantacji płuc, czyli pokonanie kolejnej bariery, Zabrze 2011 Ryc. Operacja małoinwazyjna typu MIDCAB/TECAB u 103-letniej chorej z Wrocławia. W roku 2014 wspólnie świętowaliśmy w Zabrzu 107. urodziny w towarzystwie całej rodziny 2010 r. - Utworzenie Laboratorium Medycyny Regeneracyjnej prowadzone przez Konsorcjum Naukowe Śląskiego Centrum Chorób Serca, Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii i Instytutu Onkologii w Gliwicach (M.O. Zembala, P. Wilczek, S. Szala). 2010 r. - Rozpoczęcie programu wymiany studentów (post docs) z Laboratorium Medycyny Regeneracyjnej Harvard University, Boston USA (M.O. Zembala, S. Szala, T. Cichoń). 17 2011 r. - Utworzenie Programu Stypendialnego Praktyk dla studentów PROCESS (Pediatric - Surgery Rotating Observation in Columbus for Exellent Students Scholars) wraz z dr Renatą Fabią - współpraca z Ohio State University (R. Fabia, M.O. Zembala). 14.09.2011 r. - Rozpoczęcie programu hybrydowego zamykania ubytków w przegrodzie międzykomorowej - połączenie technik kardiologii inwazyjnej i kardiochirurgii (Sz. Pawlak, J. Śliwka, M. Szkutnik, R. Fiszer). 12.11.2011 r. Pierwsze w SCCS zastosowanie ECMO w leczeniu grypy pandemicznej i pierwszy na Śląsku transport chorych pomiędzy szpitalami z użyciem ECMO

(P. Knapik, R. Przybylski, T. Maciejewski, G. Włoczka). 22.01.2013 r. - BiVAD - wspomaganie dwukomorowe (Sz. Pawlak, R. Przybylski, J.Śliwka). 19.12.2013 r. - Pierwsze w Polsce wspomaganie zewnętrznymi komorami pneumatycznymi Berlin Heart LVAD (wspomaganie lewokomorowe) u niemowląt jako pomost do regeneracji (R. Przybylski, Sz. Pawlak, J. Śliwka). 20.05.2014 r. - Pierwsze w Polsce implantacje zastawki Biopulmonic w pozycję płucną (zastawka implantowana przez nakłucie prawej komory) u dwójki dzieci po korekcji Tetralogii Fallota w wieku niemowlęcym (S. Pawlak, J. Śliwka). 21.06.2014 r. - Wprowadzenie z udziałem prof. Shigeyuki Ozaki (Japonia) po raz pierwszy w Polsce nowej metody rekonstrukcji zastawki aortalnej (S. Ozaki, R. Przybylski, T. Niklewski, J. Czapla). 15.09.2014 r. - Implantacja po raz pierwszy w Polsce nowego typu protezy zastawki aortalnej - zastawki biologicznej EDWARDS INTUITY Elite. To nowatorska proteza, implantowana bez użycia szwów, zdecydowanie skraca czas zabiegu (K. Filipiak, T. Hrapkowicz, M.O. Zembala, T. Wolny). 19.11.2014 r. - Pierwsza w Polsce implantacja zastawki aortalnej implantowalnej przezskórnie (TAVI-TF) Symetis Acurate Neo (M.O. Zembala, M. Hawranek, J. Wacławski). podręczników znajduje się na stronie internetowej www.sccs.pl AKTYWNOŚĆ NAUKOWA I BADAWCZA Realizowane projekty badawcze Porównanie wyników klasycznej angiografii oraz angiografii cyfrowej z wewnątrznaczyniowym obrazem angiograficznym zmian miażdżycowych w tętnicach wieńcowych przed i po przezskórnej plastyce wieńcowej (projekt badawczy KBN, 1993-1996) Ocena elektrofizjologiczna, hemodynamiczna i hormonalna dawcy i biorcy po transplantacji serca (projekt badawczy KBN, 1994-1996) Wstrząs w przebiegu ostrego zawału serca: porównanie skuteczności leczenia inwazyjnego z leczeniem zachowawczym (projekt badawczy zamawiany 1997-2000) Zaburzenia rytmu serca u pacjentów po ortotopowym przeszczepie serca (OHT) (projekt badawczy KBN, 2000-2001) Terapia genowa układu krążenia w modelu doświadczalnym niedokrwienia kończyny tylnej u królika (projekt badawczy KBN, 2002-2004) STICH Wieloośrodkowe, prospektywne randomizowane badanie u chorych z chorobą niedokrwienną serca i współistniejącą niewydolnością krążenia, porównujące wyniki odległe leczenia zachowawczego, chirurgicznej rewaskularyzacji tętnic wieńcowych oraz chirurgicznej rekonstrukcji lewej komory (Międzynarodowy wieloośrodkowy program badawczy, 2003-2010) Ryc. Kardiochirurdzy podczas pracy Uwaga! Szczegółowy spis dorobku naukowego prac opublikowanych w czasopismach polskich i zagranicznych oraz Ryc. Międzynarodowe spotkanie badaczy STICH, Tarnowskie Góry 18