1. Analiza rynku IT Terminem IT określa się wiązkę branż powiązanych z technologiami informatycznymi. IT obejmuje więc produkcję hardware, produkcję software, doradztwo w zakresie sprzętu komputerowego i oprogramowania, przetwarzanie danych i tworzenie baz danych oraz sprzedaż i serwis sprzętu i oprogramowania, a także edukację w zakresie technologii informatycznych. IT to branże wysokotechnologiczne, które obecnie warunkują sprawnośd działania prawie wszystkich tradycyjnych dziedzin gospodarki. Na sytuacje rynku IT wpływają determinanty: makro oraz mikroekonomiczne. Determinanty makroekonomiczne wzrost gospodarczy kraju inflacja bezrobocie regulacje paostwowe (polityka monetarna, fiskalna) piractwo publiczne zamówienia na usługi informatyczne konkurencja zagraniczna epolska (strategia 2001-06) rozwój sektora MŚP wymogi akcesyjne UE Determinanty mikroekonomiczne rola informacji ekonomicznej w przedsiębiorstwie (instytucji itp.) konkurencja lokalna zatory płatnicze problemy pozyskiwania informacji rynkowej ceny sprzętu, oprogramowania i usług Czynniki hamujące rozwój rynku informatycznego: spadek koniunktury gospodarczej brak środków finansowych w przemyśle konkurencja niedobór wykwalifikowanej kadry brak zainteresowania kadry kierowniczej niska kultura organizacyjna w gospodarce i administracji niespójne i niestabilne prawo Cechy rynku IT: zacierają się granice pomiędzy segmentami rynku, następuje nasycanie produktu usługami i równocześnie usługi są nasycane produktami, firmy rzadko się specjalizują wyłącznie w jednym rodzaju usług, rynek od strony popytu jest zdominowany przez odbiorców instytucjonalnych, czynniki ekonomiczne mają dominujący wpływ na kształtowanie rynku usług informatycznych zarówno w grupie dostawców jak i odbiorców
czynniki makroekonomiczne mają znaczenie strategiczne czynniki mikroekonomiczne decydują o wyborze taktyki działania zarówno dostawców jak i odbiorców czynniki społeczne w większym stopniu dotyczą nabywców usług informatycznych niż dostawców Kondycja branży IT jest pochodną ogólnej sytuacji gospodarczej i bardzo silnie skorelowana jest z potencjałem inwestycyjnym przedsiębiorstw. Pogorszenie sytuacji gospodarczej pociąga za sobą spadek wartości inwestowanych przez przedsiębiorców środków, w tym środków związanych z inwestycjami w infrastrukturę teleinformatyczną. Nie oznacza to oczywiście, że spadły potrzeby przedsiębiorstw związane z modernizacją ich zaplecza informatycznego, jednak dekoniunktura gospodarcza obecnie dotyka najbardziej producentów i dystrybutorów sprzętu teleinformatycznego, powodując spadek cen i zmniejszanie się możliwych do osiągnięcia marż. Dodatkowo najwięksi producenci sprzętu są zmuszeni do konkurowania z małymi firmami montującymi komputery dla małych przedsiębiorstw i rynku detalicznego.
1.1. Obraz rynku w skali światowej Ogólny stan branży informatycznej na świecie nie uległ znacznemu pogorszeniu pomimo znacznej redukcji wydatków na sprzęt, oprogramowanie i usługi IT w większości części świata. Producenci sprzętu komputerowego przeżyli kilka trudnych miesięcy. Oczekuje się, że ich sprzedaż obniży się w tym roku (2010) globalnie o 11%, zważywszy iż klienci korporacyjni i konsumenci odkładają swoje wydatki na sprzęt komputerowy. Spodziewany jest mniejszy spadek wydatków na oprogramowanie (około 2%) z uwagi na jego znaczenie w działalności firm w dzisiejszych czasach. Niemniej jednak, większośd przychodów została wygenerowana przez opłaty serwisowe ponoszone przez korporacje na rzecz długoterminowych dostawców oprogramowania biznesowego. Faktycznie w pierwszym kwartale tego roku niektórzy znani producenci odnotowali znaczny spadek sprzedaży nowego oprogramowania dla firm. Kryzys dotknął również sektor usług IT poprzez spadek wydatków w 2009 r. o ponad 3%. Według analityków największe spowolnienie wydatków na IT widoczne będzie w kolebce światowej recesji - Stanach Zjednoczonych Ameryki. Jeszcze na początku 2010 roku zakładali oni, że dynamika wzrostu sprzedaży sprzętu i aplikacji wyniesie 4,2 proc. w stosunku do roku poprzedniego. Obecne prognozy obniżyły ten odsetek do 0,9 proc. Obok USA spowolnienie na rynku IT wystąpi przede wszystkim w regionach rozwiniętych technologicznie (Japonia, Europa Zachodnia). Kraje rozwijające się (położone w Europie
Centralnej i Wschodniej, na Bliskim Wschodzie, Afryce i Ameryce Łacioskiej) będą nadal miały wysoki współczynnik dynamiki inwestycji w IT - chod znacząco niższy od oczekiwanego wcześniej. Największy popyt obserwowany będzie na rynku aplikacji, zdecydowanie mniejszy w obszarze sprzętu. Liderem w 2010 roku ma byd Europa Zachodnia i Środkowa, gdzie spodziewany jest wzrost o 11,2 proc. Z kolei dla Kanady prognozowany jest wzrost o 9,9 proc., regionu Azji i Pacyfiku o 7,8 proc., Ameryki Łacioskiej o 7,7 proc., a USA o 6,6 proc. Tymczasem najsłabszym rynkiem ma byd region Europy Wschodniej, Afryki i Bliskiego Wschodu, gdzie wydatki firm z branży technologicznej mają zwiększyd się tylko o 2,4 proc. Według analityków światowe wydatki na nowe technologie wzrosną w tym roku do 3,4 bln USD. To oznacza, że będą o 5,3 proc. większe niż w 2009 r., który dla branży IT był bardzo trudny. Rynek zmniejszył się wówczas o 4,5 proc., do 3,22 bln dol. Najbardziej, bo aż o 12,5 proc., skurczyły się wydatki na sprzęt komputerowy. Optymistyczna prognoza dla branży IT na 2010 r. to m.in. efekt wysokiej sprzedaży produktów i usług teleinformatycznych w ostatnim kwartale roku ubiegłego oraz ogólnej poprawy sytuacji w globalnej ekonomii. Zwraca on równocześnie uwagę, że duży wpływ na szybkie tempo rozwoju branży będzie miało przewidywane na ten rok osłabienie dolara w porównaniu z sytuacją w 2009 r. Odkładane w ubiegłym roku, a teraz odmrażane inwestycje w hardware sprawiły, że w tym roku ten segment rynku IT będzie rósł najszybciej. Popytowi będzie też sprzyjała rosnąca popularnośd komputerów przenośnych. W sumie klienci kupią o 5,7 proc. więcej sprzętu niż w 2009 r. i wydadzą na ten cel 353 mld dol. Równie dynamicznie ma się powiększad rynek usług IT. Jego wartośd wzrośnie z 777 mld dol. do 821 mld dol. Nieco wolniej, po 5,1 proc., mają wzrosnąd nakłady na oprogramowanie (do 232 mld dol.), usługi i sprzęt telekomunikacyjny (do 1,98 bln dol.).
Wartośd światowego rynku IT w 2010 r. (w mld USD) Telekomunikacja 1988 Oprogramowanie 232 Sprzęt komputerowy 353 Usługi IT 821 0 500 1000 1500 2000 Rysunek 1 Źródło: Computerworld Analitycy prognozują, że pozytywne trendy z bieżącego roku będą również kontynuowane w przyszłym roku. Uważają, że wtedy rynek IT wzrośnie o kolejne 4,2 proc. i jego wartośd przekroczy 3,5 bln dol. Prognozy długoterminowe mówią, iż do 2012 r. rynek IT straci ok. 300 miliardów USD wskutek bezpośrednich bądź pośrednich oddziaływao światowej recesji gospodarczej. Analitycy, oprócz korekty wcześniejszych prognoz, starają się także wytypowad technologie, które ponownie uczynią segment IT jednym z najprężniej rozwijających się obszarów gospodarki. Na prowadzenie w tej dziedzinie wychodzą takie rozwiązania, jak cloud computing (usługi dla biznesu i rynku konsumenckiego, które są udostępnianie przez ośrodki rozproszone, np. Internet), wirtualizacja oraz szeroko pojęte "Green IT" (oszczędzanie energii). 1.2. Obraz rynku w skali europejskiej Polska zajęła w 2009 roku 35 miejsce w globalnym rankingu konkurencyjności przemysłu IT uzyskując 40,8 punktów na 100. Oznacza to spadek o 3 miejsca w stosunku do roku 2008. Na 24 kraje Unii Europejskiej objęte badaniem Polska zajęła 3 lokatę od kooca. Gorszy wynik uzyskała jedynie Rumunia i Bułgaria. W Unii Europejskiej najwyższe lokaty zajęły: Finlandia, Szwecja, Holandia, Wielka Brytania oraz Dania. 1 Finlandia 73,6 2 Szwecja 71,5 3 Holandia 70,7
4 Wielka Brytania 70,2 5 Dania 68,6 6 Irlandia 66,9 7 Francja 59,2 8 Belgia 59,2 9 Niemcy 58,1 10 Austria 57 11 Estonia 55,6 12 Włochy 48,5 13 Hiszpania 47,4 14 Czechy 47 15 Węgry 46,1 16 Słowenia 45,3 17 Portugalia 45,3 18 Litwa 43,3 19 Grecja 43 20 Łotwa 42,6 21 Słowacja 41,4 22 Polska 40,8 23 Rumunia 39,6 24 Bułgaria 33,6 Tabela 1 Ranking konkurencyjności 2009 Źródło: Raport Economist Intelligence Unit 1.3. Obraz rynku w skali krajowej Rynek IT zamknął ubiegły rok spadkiem wartości o ok. 10%. Jego wartośd wyniosła 10,3 mld USD (11,4 mld USD rok wcześniej). Wartośd rynku liczona była w tzw. stałym dolarze. Spadek liczony w złotówkach byłby trochę mniejszy, ponieważ polska waluta w ciągu minionego roku straciła na wartości w porównaniu z rokiem 2008 o ok. 30%. W roku 2009 na polskim rynku sprzedaż sprzętu IT spadła o 19%. To aż o 1,3 mld USD mniej niż rok wcześniej.
Rynek IT w Polsce 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 Sprzęt Oprogramowanie Usługi 2008 6 800 1 500 3 100 2009 5 540 1 560 3 200 2010 5 710 1 640 3 260 Rysunek 2 Źródło: Computerworld Polski rynek IT w latach 1995-2010 (w mld USD) 12 10 9,9 11,4 10,3 10,6 8 7,9 6 4 2 1,2 1,5 1,8 2,1 2,3 2,8 3 3,1 3,6 4,5 5,8 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Rysunek 3 Źródło: Computerworld
Od 20 lat największym segmentem polskiego rynku IT jest sprzęt, i to jego sprzedaż w 2009 roku najbardziej ucierpiała. Spadek rok do roku wyniósł aż 19% czyli 1,3 mld USD. To dużo, gdyż w 2008 r. udział sprzętu w całości polskiego rynku IT wyniósł 61%. Sprzedaż spadła we wszystkich kategoriach komputerach osobistych, serwerach, urządzeniach sieciowych. Na koniec roku 2009 udział sprzętu w całym rynku IT wyniósł tylko 54%. Wartośd sprzedanego w Polsce sprzętu IT w 2009 roku wyniosła 5,65 mld USD. Na tle dramatycznych spadków w tym segmencie, rynek oprogramowania w całym rynku IT w Polsce wzrósł z 12% do 14%. Największy wzrost osiągnął jednak segment usług, na poziomie ok. 2%. Jego wartośd wyniosła w roku ubiegłym 3,2 mld USD. Zaś jego udział w rynku wzrósł z 27% do 32%. Według prognoz, w roku 2010 sprzedaż sprzętu wzrośnie o 3%, oprogramowanie o 5%, a usługi o 2%.
1.4. Obraz rynku w skali regionalnej Branża IT w regionie Zachodniego Pomorza rozwija się na poziomie porównywalnym z innymi podobnymi regionami. W województwie zachodniopomorskim działa kilka firm, które współpracują z największymi aktorami tej branży na świecie /np. GDATA w Szczecinku, ATS Systemy Informatyczne Sp. Z o.o. w Szczecinie, BLStream Sp. Z o.o. w Szczecinie, Tieto Polska Sp. Z o.o. w Szczecinie, Medialand Sp. Z o.o. w Szczecinie, Mikro-Serwis S.C. w Koszalinie, Consileon Polska Sp. Z o.o. w Szczecinie, Ikeris Sp. Z o.o. w Szczecinie /. Są one silnym źródłem rozwiązań innowacyjnych. Województwo zachodniopomorskie jest regionem, w którym występują znaczne opóźnienia w zakresie budowy społeczeostwa informacyjnego. W związku z tym regionalna strategia innowacji województwa zachodniopomorskiego w jednym ze swoich priorytetów przewiduje działania, które mają zniwelowad dysproporcje w zakresie dostępu i wykorzystania infrastruktury teleinformatycznej oraz upowszechnienie wykorzystania technologii społeczeostwa informacyjnego w pracy instytucji publicznych a także rozwój e- usług dla ludności i biznesu. Według badao przeprowadzonych przez GDATA sp. z o.o. e- Government Polska na zlecenie Ministerstwa Nauki, region Pomorza Zachodniego wykazuje dostępnośd do witryn WWW na poziomie 93%, podczas gdy średnia krajowa wynosi 95%. Podobne różnice występują w kwestii dynamiki rozwoju usług z branży elektronicznej - w województwie zachodniopomorskim wskaźnik ten wynosi niespełna 5%, a średnia krajowa to blisko 11%. W regionie Pomorza Zachodniego nadal występują duże problemy z dostępem do łączy szerokopasmowych. Spora częśd gmin nie ma możliwości podłączenia stałego łącza, co w praktyce przenosi się na niemożliwośd świadczenia jakichkolwiek usług drogą elektroniczną. Szacuje się, że odsetek gospodarstw wyposażonych w komputer w województwie zachodniopomorskim wynosi 24,41%, natomiast podłączonych do sieci Internet jest 10,65%. Na Pomorzu Zachodnim działa około 360 firm informatycznych. Zdecydowana większośd koncentruje swoją działalnośd na dwóch dominujących obszarach: produkcji oprogramowania i outsourcingu oraz usług, szkoleo i doradztwa.
Firmy sektora IT 25 21 20 15 10 5 3 10 12 1 3 0 Rysunek 4 Źródło: GUS Zdecydowana większośd przedsiębiorstw zatrudnia mniej niż 10 pracowników. Zatrudnienie 2% 7% 15% od 1 do 4 14% 62% od 5 do 10 od 11 do 50 od 51 do 249 powyżej 250 Rysunek 5 Źródło: GUS
Ośrodkiem regionalnym, w którym koncentruje się działalnośd firm informatycznych jest Szczecin. Blisko 3/4 firm (75%) w ciągu ostatnich dwóch lat wprowadziła na rynek nowy produkt. Połowa z nich zrobiła to w ciągu ostatnich 6 miesięcy. Przedsiębiorstwa objęte badaniem zajmują się w 70% sprzedażą swoich usług, 20% sprzedażą swojego oprogramowania (w większości do administracji publicznej) oraz 10% sprzedażą sprzętu (wzrasta sprzedaż poza granice kraju). Firmy IT objęte badaniem 20% 10% 70% Usługi Sprzęt Oprogramowanie Rysunek 6 Źródło: Opracowanie własne