WPŁYW POGODY NA LICZBĘ WYPADKÓW UTONIĘĆ W POLSCE W 2012 ROKU

WPŁYW POGODY NA LICZBĘ WYPADKÓW UTONIĘĆ W POLSCE W 2012 ROKU Arkadiusz Stanula A, Marek Strzała B, Andrzej Ostrowski B, Mateusz Jędruś C, Arkadiusz Kula C A Katedra Teorii i Praktyki Sportu, Zakład Metodologii, Statystyki i Informatyki, Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach B Instytut Sportu, Zakład Sportów Wodnych, Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie C Student studiów doktoranckich Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach Wstęp Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2012 roku na świecie w wyniku tonięcia zginęło 450 tys. osób, co stanowiło drugą niezamierzoną przyczynę zgonów, tuż po wypadkach drogowych. Z kolei w 2014 roku na świecie utonęło około 372 tys. osób lokując utonięcie wśród 10 innych głównych przyczyn zgonów 1 (WHO 2014). Zaobserwowany spadek liczby zgonów utonięć napawa optymizmem i z pewnością świadczy o efektywności działań administracji publicznej, a także organizacji pozarządowych w realizacji misji działania na rzecz zmniejszania liczby osób tonących w wodach polskich 2. WHO dla badania dynamiki tego 1 World Health Organization, WHO Fact sheet N 347. http://www.who.int/mediacentre/ factsheets/fs347/en/ [dostęp: 28.06.2015] 2 A. Stanula, J. Telak, Postawa ratownika WOPR a bezpieczeństwo osób korzystających z obiektów wodnych, [w:] Aktywność i bezpieczeństwo w środowisku wodnym, Wydaw. Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, Kraków 2009, str. 71 79; S. Przybylski, D. Skalski,

WPŁYW POGODY NA LICZBĘ WYPADKÓW UTONIĘĆ W POLSCE W 2012 ROKU 87 zjawiska oblicza specjalny współczynnik nazwany crude death rate, dla opisania, ile na 100 000 zgonów w danym kraju spowodowanych jest utonięciem. Na podstawie statystyk zaczerpniętych ze strony internetowej Komendy Głównej Policji (KGP) oraz danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) nt. liczby ludności w Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1998 2014 obliczony został wskaźnik utonięć na 100 tysięcy mieszkańców, który został zilustrowany na poniższym wykresie. Ryc. 1. Wskaźnik liczby utonięć w Polsce w latach 1998 2014 (1:100 000 mieszkańców) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KGP (utonięcia) oraz GUS (liczba ludności) Dla kontrastu można przytoczyć dane na temat utonięć w krajach Europy Zachodniej, takich jak Niemcy, Wielka Brytania czy Francja. W 2012 roku na terenie Niemiec utonęło 383 osób, co w przeliczeniu na wskaźnik crude death rate wynosi jedynie 0,51 i stanowi 0,05% wszystkich zgonów w kraju. Z kolei w Wielkiej Brytanii w analogicznym okresie utonęło 322 osoby, co w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców wynosi 0,42 i również stanowi to 0,05 % ogólnej liczby zgonów. W 2010 roku we Francji utonęło 1047 osób, z których dużą liczbę stanowili turyści zagraniczni. Wskaźnik crude death rate obliczony w 2010 roku dla Francji wyniósł 1,66. Na podobnym poziomie do Polski pod względem wielkości wskaźnika uto- D. Czarnecki, Ochrona ludności a społeczne organizacje ratownicze, [w:] Stan, perspektywy i rozwój ratownictwa, kultury fizycznej i sportu w XXI wieku, red. M. Napierała, A. Skaliy, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, International Life Saving Federation of Europe, Bydgoszcz 2015, str. 129 146.

88 A. Stanula, M. Strzała, A. Ostrowski, M. Jędruś, A. Kula nięć znajdują się Węgry. W 2012 roku na Węgrzech w wyniku utonięcia życie straciło 131 osób co daje 0,1 % udziału w ogólnej liczbie zgonów. Współczynnik crude death rate obliczony przez WHO dla Węgier w 2012 roku wyniósł 1,32. Jak można zaobserwować na rycinie 1, jedynie w 2010 roku wskaźnik utonięć w Polsce obniżył się do poziomu nieco mniejszego od 1 (0,96), lecz niestety w kolejnych latach wskaźnik ten ponownie rośnie. Na każdym akwenie występuje ryzyko utraty życia poprzez utonięcie. Jednakże roczna liczba ofiar utonięć w różnych krajach diametralnie różni się. Ma na to wpływ wiele czynników. Jednym z najważniejszych są warunki hydrologiczne, a więc liczba oraz wielkość znajdujących się w danym kraju rzek, jezior, mórz, sztucznych zbiorników wodnych itp. Tam, gdzie jest ich stosunkowo dużo w porównaniu do powierzchni lądu, tam też ryzyko utonięć wydaje się większe 3. Kolejnym z czynników jest liczba mieszkańców danego kraju oraz gęstość zaludnienia. Im większa liczba mieszkańców skupionych wokół terenów bogatych w zbiorniki wodne, tym większe ryzyko zgonu poprzez utonięcie 4. Następnym szalenie ważnym czynnikiem jest poziom świadomości społeczeństwa dotyczący zagrożeń wynikających z przebywania nad wodą oraz poziom umiejętności pływania i właściwego reagowania w sytuacjach zagrożenia życia w wodzie. Innym równie ważnym czynnikiem jest ilość oraz poziom wyszkolenia służb odpowiadających za bezpieczeństwo osób przebywających nad wodą, różnorodność oraz jakość posiadanego przez nie sprzętu. Wreszcie, ważną rolę odgrywa klimat panujący w danym kraju. Jeśli jest on suchy, to ilość utonięć powinna być niższa, jeśli jest gwałtowny ze skłonnością do częstego występowania powodzi, to ilość utonięć powinna być wyższa. Nasilenie się liczby zgonów wskutek tonięcia ma także związek z okolicznościami sprzyjającymi do przebywania w pobliżu zbiorników wodnych, takimi jak bezchmurne niebo oraz wysoka temperatura powietrza. W 2015 roku w jeden upalny weekend w Polsce utonęło 41 osób. Celem pracy jest określenie zależności pomiędzy średnią miesięczną temperaturą powietrza obliczoną na podstawie dobowych danych o pogodzie zebranych z 10 głównych miast w Polsce (Katowice, Przemyśl, Lublin, Wrocław, Poznań, Warszawa, Białystok, Olsztyn, Szczecin, Gdańsk) a liczbą wypadków utonięć odnotowanych w 2012 roku w miesiącach: maj, czerwiec, lipiec, sierpień, wrzesień. 3 T.R. Driscoll, J.A. Harrison, M. Steenkamp, Review of the role of alcohol in drowning associated with recreational aquatic activity, Inj Prev, nr 10(2), 2004, str. 107 113. 4 R. Halik, A. Poznańska, W. Seroka, B. Wojtyniak, Wypadkowe utonięcia w Polsce w latach 2000 2012, Przegląd Epidemiologiczny Zdrowie Publiczne, Epidemiologia Państwowy Zakład Higieny, Warszawa, nr 68(3), 2014, str. 591 594.

WPŁYW POGODY NA LICZBĘ WYPADKÓW UTONIĘĆ W POLSCE W 2012 ROKU 89 Materiał i metody badań Materiał stanowiący podstawę do analizy liczby utonięć oraz ich okoliczności stanowią archiwalne dane o pogodzie oraz statystyki liczbowe ofiar utonięć w 5 miesiącach 2012 roku (maj wrzesień). Dane na temat temperatury oraz stanu pogody zostały pozyskane z portalu Ekologia.pl 5, natomiast szczegółowe dane dotyczące liczby ofiar utonięć w okresie objętym badaniami, zostały pobrane ze strony Komendy Głównej Policji 6. Materiał badawczy został opracowany metodami statystyki matematycznej określając miary opisowe oraz wyznaczając relacje pomiędzy analizowanymi zmiennymi za pomocą współczynników korelacji liniowej Pearsona. Obliczenia zostały wykonane przy użyciu pakietu statystycznego Statistica v.12 PL (StatSoft, Inc., 2014). Wyniki badań Liczba ofiar utonięć w polskich wodach jest wciąż na wysokim poziomie i jak pokazano to na ryc. 1, zjawisko to charakteryzuje się pewną zmiennością. Corocznie odnotowuje się duży odsetek osób, które utonęły, będąc pod wpływem różnego rodzaju środków odurzających. Wcześniejsze badania 7 wykazały, iż rocznie w tego typu okolicznościach ginie około 160 osób, co stanowi aż 30% spośród wszystkich zgonów wskutek utonięcia. Największą grupą osób, które utraciły życie w wodzie są osoby powyżej 50. roku życia. Średnio w każdym roku liczba ofiar w tym przedziale wiekowym wynosi 190 osób. Niestety dużo jest także przypadków, gdzie ofiarami tonięcia są dzieci i nieletni, najprawdopodobniej pozostawione bez opieki lub będące pod opieką, ale kąpiące się na niestrzeżonym terenie. Wprawdzie w porównaniu do osób pełnoletnich odsetek dzieci, które utonęły jest niewielki, to jednak liczby utraconych istnień robią wrażenie. Średnio na rok wskutek tonięcia ginie około 11 dzieci w wieku do 7 lat, około 19 w wieku 8 14 lat oraz około 30 w wieku 15 18 lat. Charakterystykę utonięć w polskich wodach w miesiącach majwrzesień 2012 roku przedstawiono w tabeli 1. 5 http://www.ekologia.pl/pogoda/polska 6 http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/utoniecia/84028,utoniecia-2012.html. 7 A. Stanula, M. Strzała, A. Ostrowski, A. Kula, Ilościowa oraz przyczynowa analiza wypadków utonięć w Polsce w latach 2005 2014, [w:] Stan, perspektywy i rozwój ratownictwa, kultury fizycznej i sportu w XXI wieku, red. M. Napierała, A. Skaliy, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, International Life Saving Federation of Europe, Bydgoszcz, 2015, str. 165 176.

90 A. Stanula, M. Strzała, A. Ostrowski, M. Jędruś, A. Kula Tabela 1. Charakterystyka liczby utonięć w Polsce w miesiącach maj wrzesień 2012 roku Miesiąc Średnia (m) Zakres (min-max) Odch. std (SD) Wsp. zmn. (V) Skośność (As) Kurtoza (Ku) maj 1,81 0 8 1,78 98,43 1,61 3,65 czerwiec 2,80 0 11 2,31 82,51 1,68 4,49 lipiec 5,29 1 22 4,82 91,07 1,81 3,80 sierpień 2,65 0 10 2,63 99,33 1,42 1,26 wrzesień 0,93 0 4 0,98 105,03 1,32 2,19 Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli 1 można zaobserwować, iż liczba utonięć jest zróżnicowana w zależności od pory roku. Najwięcej wypadków odnotowuje się w porze letniej w miesiącach czerwiec sierpień. Taka charakterystyka najwyraźniej wskazuje na związek z czynnikiem zachęcającym ludzi do korzystania z dobrodziejstw środowiska wodnego jakim jest sprzyjająca pogoda. W celu wyjaśnienia tego zjawiska wykorzystano dane o pogodzie oraz panującej temperaturze powietrza w analizowanym okresie maj wrzesień 2012 roku w głównych miastach Polski. Dane te zaprezentowano w tabeli 2. Tabela 2. Charakterystyka dobowych temperatur (C ) w miesiącach maj wrzesień 2012 r. w 10 głównych miastach Polski. Dane wyrażone jako średnia±odchylenie standardowe oraz zakres (min-maks.) Miasto Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Katowice 19,6 ±5,8 (3 28) 23,2 ±3,8 (16 31) 26,0 ±4,2 (17 33) 25,0 ±3,6 (19 32) 20,9 ±4,1 (12 28) Przemyśl 21,2 ±4,1 (10 28) 23,7 ±3,6 (16 30) 26,5 ±3,9 (19 32) 24,4 ±4,2 (16 32) 21,4 ±4,1 (11 29) Lublin 20,9 ±4,5 (12 29) 23,0 ±3,9 (15 30) 26,6 ±4,0 (19 33) 24,4 ±4,3 (14 33) 20,8 ±4,2 (13 28) Wrocław 21,4 ±4,7 (13 29) 23,1 ±4,0 (16 31) 26,3 ±3,9 (20 33) 25,8 ±3,9 (20 35) 21,0 ±3,6 (15 29) Poznań 20,7 ±4,8 (13 28) 22,1 ±3,7 (15 29) 25,5 ±4,0 (20 32) 25,0 ±3,5 (20 33) 20,0 ±3,7 (15 29) Warszawa 21,4 ±4,7 (12 29) 23,2 ±4,1 (14 31) 27,2 ±4,5 (19 34) 25,1 ±3,9 (19 34) 20,8 ±4,1 (15 29) Białystok 21,0 ±4,5 (10 28) 22,3 ±3,8 (13 30) 26,6 ±4,4 (19 34) 23,7 ±3,7 (17 32) 21,1 ±3,7 (15 27) Olsztyn 20,0 ±5,1 (7 28) 22,7 ±4,0 (15 31) 26,1 ±4,3 (17 33) 25,1 ±3,9 (19 32) 24,4 ±4,0 (13 28) Szczecin 18,4 ±4,2 (11 26) 20,5 ±3,6 (14 29) 23,3 ±3,7 (17 29) 23,8 ±3,6 (19 33) 19,6 ±3,3 (15 29) Gdańsk 14,0 ±3,2 (7 21) 18,3 ±3,8 (12 27) 23,3 ±3,8 (17 31) 22,8 ±3,3 (18 30) 18,8 ±3,3 (14 28)

WPŁYW POGODY NA LICZBĘ WYPADKÓW UTONIĘĆ W POLSCE W 2012 ROKU 91 Dysponując dokładnymi danymi o codziennych wypadkach utonięć oraz o panującej temperaturze powietrza i warunkach pogodowych w różnych częściach Polski, można obliczyć współzależności między tymi zjawiskami. Na rycinach 2 6 przedstawiono dwuwymiarowe charakterystyki rozrzutu liczby wypadków utonięć oraz średniej temperatury powietrza wraz z obliczonymi współczynnikami korelacji liniowej Pearsona. Analiza danych na temat warunków pogodowych odnotowanych w maju 2012 roku wskazuje, że średnia temperatura w Polsce wahała się w okolicach 20 C. Z kolei analiza wartości maksymalnych wskazuje, iż były rejony Polski, w których temperatura osiągała 28 C. Średnia temperatura nie była wysoka, jednakże wpływ na dużą liczbę utonięć przypadającą na każdy dzień tego miesiąca może mieć duża liczba dni słonecznych ogólnie, jak i to, że słonecznie było między innymi w Gdańsku i Białymstoku, a więc miejscach, gdzie jest dużo obszarów z dostępem do wody. W dni słoneczne ludzie chętniej skłaniają się do aktywności fizycznej nad wodą, co może mieć wpływ na przypadki utonięć. Na podstawie danych zawartych w tabeli 1 można zaobserwować, iż średnio w ciągu dnia dochodziło do blisko dwóch wypadków utonięć w polskich wodach (m = 1,81; sd ±1,78). Obliczony współczynnik korelacji liniowej Pearsona, wynoszący r = 0,61; p = 0,001 potwierdza istotną zależność między warunkami pogody a ilością wypadków utonięć. Ryc. 2. Charakterystyka rozrzutu liczby wypadków utonięć względem średniej temperatury dobowej w 10 głównych miastach Polski odnotowanych w maju 2012 roku

92 A. Stanula, M. Strzała, A. Ostrowski, M. Jędruś, A. Kula W czerwcu 2012 roku warunki pogodowe poprawiły się w stosunku do poprzedniego miesiąca, średnia temperatura w Polsce wahała się w okolicach 22 C. Największą średnią temperaturę wynoszącą 23,7 C odnotowano w Przemyślu, a najniższą wynoszącą 18,3 C w Gdańsku. Analiza wartości maksymalnych wskazuje, iż były rejony Polski, w których temperatura osiągała 31 C. Na podstawie danych zawartych w tabeli 1 zaobserwować można, że średnio w ciągu dnia dochodziło do blisko trzech wypadków utonięć w polskich wodach (m = 2,80; sd ±2,31). Obliczony współczynnik korelacji liniowej Pearsona, wynoszący r = 0,53; p = 0,002 potwierdza istotną zależność między warunkami pogody a liczbą wypadków utonięć. Szczegółową charakterystykę liczby utonięć do średniej temperatury powietrza w Polsce zilustrowano na rycinie 3. Ryc. 3. Charakterystyka rozrzutu liczby wypadków utonięć względem średniej temperatury dobowej w 10 głównych miastach Polski odnotowanych w czerwcu 2012 roku Warunki pogodowe odnotowane w lipcu 2012 roku wskazują, iż średnia temperatura w Polsce wahała się w okolicach 26 C. Największą średnią temperaturę wynoszącą 27,2 C odnotowano w Warszawie, a najniższą wynoszącą 23,3 C w Gdańsku oraz Szczecinie. Były rejony Polski, w których temperatura osiągała 34 C. To właśnie w lipcu odnotowano najwyższą średnią temperaturę powietrza spośród badanego okresu. Równocześnie w lipcu odnotowano największą ilość ofiar utonięć. Statystycznie każdego dnia w wyniku utonięcia życie traciło ponad 5 osób (m = 5,29; sd ±4,82). W przeciągu całego miesiąca nie było ani jednego dnia, w którym nie odnotowano zgonu wskutek utonięcia. Można więc z dużą dozą

WPŁYW POGODY NA LICZBĘ WYPADKÓW UTONIĘĆ W POLSCE W 2012 ROKU 93 prawdopodobieństwa powiązać te dwa czynniki ze sobą, liczbę utonięć z wysoką temperaturą powietrza. Obliczony współczynnik korelacji liniowej Pearsona, wynoszący r = 0,56; p = 0,001 potwierdza istotną zależność między warunkami pogody a liczbą wypadków utonięć. Szczegółową charakterystykę liczby utonięć do średniej temperatury powietrza w Polsce zilustrowano na rycinie 4. Ryc. 4. Charakterystyka rozrzutu liczby wypadków utonięć względem średniej temperatury dobowej w 10 głównych miastach Polski odnotowanych w lipcu 2012 roku Analiza warunków pogodowych odnotowanych w sierpniu 2012 roku wskazuje, iż średnia temperatura w Polsce wahała się w granicach 25 C. A więc był to drugi najcieplejszy miesiąc w badanym okresie. Największą średnią temperaturę wynoszącą 25,8 C odnotowano w Wrocławiu, a najniższą wynoszącą 22,8 C w Gdańsku. Badanie wartości maksymalnych wskazuje, iż były rejony Polski, w których temperatura osiągała 35 C. W konsekwencji równie ciepłego miesiąca jak lipiec liczba ofiar wypadków utonięć każdego sierpniowego dnia wynosiła statystycznie prawie trzy osoby (m = 2,65; sd ±2,63). Obliczony współczynnik korelacji liniowej Pearsona wynoszący r = 0,60; p = 0,001 potwierdza istotną zależność między warunkami pogody a liczbą wypadków utonięć. Charakterystykę rozrzutu liczby wypadków utonięć oraz średniej temperatury powietrza w Polsce zilustrowano na rycinie 5.

94 A. Stanula, M. Strzała, A. Ostrowski, M. Jędruś, A. Kula Ryc. 5. Charakterystyka rozrzutu liczby wypadków utonięć względem średniej temperatury dobowej w 10 głównych miastach Polski odnotowanych w sierpniu 2012 roku Warunki pogodowe odnotowane we wrześniu 2012 roku znacznie pogorszyły się, co wnioskować można na podstawie średniej temperatury, która w Polsce wahała się w okolicach 21 C. Największą średnią temperaturę wynoszącą 24,4 C odnotowano w Olsztynie, a najniższą wynoszącą 18,8 C w Gdańsku. Wartości maksymalne wskazują, iż prawie we wszystkich analizowanych miastach temperatura osiągała 29 C przynajmniej w jednym dniu miesiąca. We wrześniu 2012 roku liczba ofiar utonięć przypadająca statystycznie na każdy dzień miesiąca wynosiła blisko jeden (m = 0,93; sd ±0,98). Widać tu znaczącą tendencję spadkową, co zapewne związane może być ze spadkiem średniej temperatury. Obliczony współczynnik korelacji liniowej Pearsona wynoszący r = 0,04; p = 0,797 jest niski i nieistotny statystycznie. Szczegółowa charakterystyka liczby utonięć do średniej temperatury powietrza w Polsce zilustrowana została na rycinie 6.

WPŁYW POGODY NA LICZBĘ WYPADKÓW UTONIĘĆ W POLSCE W 2012 ROKU 95 Ryc. 6. Charakterystyka rozrzutu liczby wypadków utonięć względem średniej temperatury dobowej w 10 głównych miastach Polski odnotowanych we wrześniu 2012 roku Podsumowanie i wnioski W Polsce, jak i w innych krajach całego świata, istnieje bardzo pilna potrzeba edukowania i uświadamiania, przyczyniająca się do zmiany mentalności ludzi w zakresie bezpiecznego przebywania nad wodą. Rocznie z powodu wypadku utonięć umiera kilkaset osób w Polsce. Wyniki obserwacji prowadzonych na podstawie statystyk Komendy Głównej Policji 8 oraz Głównego Urzędu Statystycznego 9 wskazują, że największą grupą osób, które utraciły życie w wodzie są osoby powyżej 50. roku życia. W okresie 2005 2014 liczba ofiar utonięcia w tym przedziale wiekowym zawierała się od 123 do 268 (średnio w roku wynosiła 190 osób). Niestety dużo jest także przypadków, gdzie ofiarami tonięcia są dzieci i nieletni, najprawdopodobniej pozostawione bez opieki lub będące pod opieką, ale kąpiące się na niestrzeżonym terenie. Wprawdzie w porównaniu do osób pełnoletnich odsetek dzieci, które utonęły jest niewielki, to jednak liczby utraconych istnień robią wrażenie. Średnio na rok wskutek tonięcia ginie około 11 dzieci w wieku do 7 lat, około 19 w wieku 8 14 lat oraz około 30 w wieku 15 18 lat. Analiza utonięć ze względu na rodzaj akwenów, w których wydarzyły się tego typu wypadki wskazuje, że 8 Zob.: A. Stanula, M. Strzała, A. Ostrowski, A. Kula, Ilościowa..., op. cit. 9 Zob.: R. Halik, A. Poznańska, W. Seroka, B. Wojtyniak, Wypadkowe utonięcia..., op. cit.

96 A. Stanula, M. Strzała, A. Ostrowski, M. Jędruś, A. Kula najczęściej dochodziło do nich w rzekach oraz w jeziorach. Stanula i współautorzy 10 analizując dane zebrane w latach 2005 2014, wykazali, iż liczba osób, które straciły życie w wyniku tonięcia w tych akwenach, charakteryzuje się utrzymującą na stałym poziomie tendencją. Zarówno w przypadku jezior, jak i cieków najtragiczniejsze były lata 2013 i 2014, podczas których utonęło 132 i 145 osób (jeziora) oraz 203 i 190 osób (rzeki). Wypadki utonięć w rzekach i jeziorach stanowią około 30% wszystkich wypadków związanych z tonięciem w akwenach na terenie Polski. Szczególną uwagę należy zwrócić na statystyki dotyczące utonięć w morzu oraz różnego rodzaju zalewach. Wprawdzie liczba osób, które tracą życie w tego typu akwenach nie jest tak duża jak w przypadku jezior czy cieków, to jednak wciąż rosnący trend powinien być sygnałem ostrzegawczym dla odpowiednich służb i decydentów. Badania dotyczące zachowania nad wodą osób obu płci przeprowadzone przez Howlanda i wsp. 11 [1996] na próbie 3 042 respondentów wykazały, że mężczyźni częściej niż kobiety uprawiają sporty wodne i są przy tym bardziej skłonni do zachowań ryzykownych, takich jak pływanie w pojedynkę, w miejscach bez nadzoru bądź niedozwolonych. Obserwacje Stanuli i współautorów 12 potwierdzają, że podobny efekt występuje w Polsce (w kąpieliskach niestrzeżonych bądź w miejscach zabronionych utonęło blisko trzykrotnie więcej mężczyzn niż kobiet). Niewątpliwie poważnym problem jest spożywanie substancji odurzających przed skorzystaniem z kąpieli. W kilku badaniach stwierdzono również, że mężczyźni częściej używają substancji psychoaktywnych podczas aktywności w pobliżu miejsc z wodą 13. W Polsce wśród ofiar utonięć również jest więcej nietrzeźwych mężczyzn (27%) niż kobiet (10%) Należy podkreślić, że odsetki te mogą być wyższe, gdyż w blisko 39% przypadków policja nie określiła stanu trzeźwości poszkodowanych 14. Te ponure fakty wskazują na konieczność jak najszybszego rozwiązania problemu. Jednakże czego są przykładem Państwa Europy zachodniej, głównie Niemcy i Wielka Brytania aby obniżyć liczbę ofiar utonięć, należy działać długofalowo, wielopłaszczyznowo i spójnie 15. Na nic zdadzą się pojedyncze kampanie 10 A. Stanula, M. Strzała, A. Ostrowski, A. Kula, Ilościowa..., op. cit. 11 J. Howland, R. Hingson, T.W. Mangione, N. Bell, S. Bak, Why are most drowning victims men? Sex differences in aquatic skills and behaviors, Am J Public Health, nr 86(1), 1996, str. 93 96. 12 A. Stanula, M. Strzała, A. Ostrowski, A. Kula, Ilościowa..., op. cit. 13 T.R. Driscoll, J.A. Harrison, M. Steenkamp, Review of the role, op. cit.; G.S. Smith, C.C. Branas, T.R. Miller, Fatal nontraffic injuries involving alcohol: A metaanalysis, Ann Emerg Med, nr 33(6), 1999, str. 659 68. 14 R. Halik, A. Poznańska, W. Seroka, B. Wojtyniak, Wypadkowe utonięcia..., op. cit. 15 A. Stanula, M. Strzała, A. Ostrowski, A. Kula, Ilościowa..., op. cit.

WPŁYW POGODY NA LICZBĘ WYPADKÓW UTONIĘĆ W POLSCE W 2012 ROKU 97 prowadzone tylko w okresie letnim lub same apele policji czy organizacji ratowniczych o rozsądne zachowywanie się nad wodą. Żeby naprawdę doprowadzić do znaczącego i długofalowego spadku liczby ofiar wypadków utonięć nad polskimi wodami, należy przede wszystkim skupić się na edukowaniu dzieci od najmłodszych lat na temat zagrożeń wynikających z przebywania nad wodą. Przeprowadzone badania potwierdziły istotną współzależność pomiędzy wysoką temperaturą powietrza a liczbą przypadków utonięć. Na podstawie zebranych danych pogodowych z 10 głównych miast Polski w okresie maj wrzesień 2012 oraz danych na temat utonięć w poszczególnych dniach tego okresu, stwierdzono dodatnią zależność, na podstawie której wnioskować można, iż wraz ze wzrostem temperatury liczba wypadków utonięć także rośnie. Nie należy jednak sądzić, iż warunki pogodowe są przyczyną powstawania większej liczby wypadków śmiertelnych nad wodą. Są one tylko okolicznością. Wraz ze wzrostem temperatury ludzie chętniej wybierają miejsca nad wodą dla rekreacji i odpoczynku. Niestety bardzo często te miejsca wybierane są według klucza wygody i najbliższej dostępności, a nie zapewnienia bezpieczeństwa sobie i swoim podopiecznym. W tej sytuacji mało kto przejmuje się, że w danym miejscu jest zakaz kąpieli lub plaża jest niestrzeżona. Wygrywa wygoda i bliskość, zamiast rozsądek i odpowiedzialność. Opisane w niniejszych badaniach zależności należy wykorzystać do planowania i tworzenia plaż oraz miejsc do bezpiecznego wypoczynku nad wodą oraz zaangażowania w upalne dni większej liczby służb strzegących bezpieczeństwa na polskich akwenach. Należy również uświadamiać rodziców o zbadanej zależności, by w upalne dni bardziej kontrolowali to, co robią ich pociechy, ponieważ pokusa ochłodzenia się nad wodą w upalny dzień, nawet w miejscu niebezpiecznym, może być większa od racjonalnego myślenia. BIBLIOGRAFIA 1. Driscoll T.R., Harrison J.A., Steenkamp M. Review of the role of alcohol in drowning associated with recreational aquatic activity. Inj Prev, nr 10(2), 2004, str. 107 113. 2. Halik R., Poznańska A., Seroka W., Wojtyniak B. Wypadkowe utonięcia w Polsce w latach 2000 2012. Przegląd Epidemiologiczny Zdrowie Publiczne, Epidemiologia Państwowy Zakład Higieny, Warszawa, nr 68(3), 2014, str. 591 594. 3. Howland J., Hingson R., Mangione T.W., Bell N., Bak S. Why are most drowning victims men? Sex differences in aquatic skills and behaviors, Am J Public Health nr 86(1), 1996, str. 93 96. 4. Przybylski S., Skalski D., Czarnecki D. Ochrona ludności a społeczne organizacje ratownicze. [w:] Stan, perspektywy i rozwój ratownictwa, kultury fizycznej i sportu w XXI wieku, red. M.

98 A. Stanula, M. Strzała, A. Ostrowski, M. Jędruś, A. Kula Napierała, A. Skaliy, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, International Life Saving Federation of Europe, Bydgoszcz, 2015, str. 129 146. 5. Smith GS, Branas CC, Miller TR. Fatal nontraffic injuries involving alcohol: A metaanalysis, Ann Emerg Med, nr 33(6), 1999, str. 659 68. 6. Stanula A., Telak J. Postawa ratownika WOPR a bezpieczeństwo osób korzystających z obiektów wodnych, [w:] Aktywność i bezpieczeństwo w środowisku wodnym, Wydaw. Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, Kraków 2009, str. 71 79. 7. Stanula A., Strzała M., Ostrowski A., Kula A., Ilościowa oraz przyczynowa analiza wypadków utonięć w Polsce w latach 2005 2014, [w:] Stan, perspektywy i rozwój ratownictwa, kultury fizycznej i sportu w XXI wieku, red. M. Napierała, A. Skaliy, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, International Life Saving Federation of Europe, Bydgoszcz, 2015, str. 165 176. 8. World Health Organization, WHO Fact sheet N 347. http://www.who.int/mediacentre/ factsheets/fs347/en/ [dostęp: 28.06.2015] Strony internetowe 9. http://www.ekologia.pl/pogoda/polska 10. http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/utoniecia/84028,utoniecia-2012.html THE IMPACT OF WEATHER ON THE NUMBER OF DROWNING ACCIDENTS IN POLAND IN 2012 Summary The main goal of this work is to define the relationship between average air temperature, calculated basing on data from 10 main cities in Poland, and the number of drowning s recorded between May and September of 2012. The source which is the basis to the analyze of number of drowning s and its circumstances is the data about weather and numerical statistics of drowning victims in the five months of 2012. Research has shown a significant relationship between the high air temperature and the number of drowning accidents. Dr Arkadiusz Stanula e-mail: a.stanula@awf.katowice.pl