Moduł 1 Certyfikacja CE i recycling systemów komputerowych 1. Dyrektywa unijna dotycząca kompatybilności elektromagnetycznej 2. Procedury oceny zgodności z dyrektywą o kompatybilności elektromagnetycznej 3. Przepisy prawa dotyczące postepowania z zużytymi elementami elektrycznymi i elektronicznymi oraz niebezpiecznymi 4. Dokumenty rejestracyjne i sprawozdawcze dotyczące obrotu odpadami niebezpiecznymi 1
1. Dyrektywa unijna dotycząca kompatybilności elektromagnetycznej W Unii Europejskiej funkcjonuje system harmonizacji prawa technicznego, który pozwala na swobodny obrót towarów spełniających zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa produktów dla ludzi i środowiska. System nazwano nowym podejściem (New Approach), a podstawowym jego elementem są dyrektywy wydane przez Komisję Europejską. Najważniejszą dyrektywą systemu nowego podejścia dla sprzętu komputerowego jest dyrektywa 2004/108/WE dotycząca kompatybilności elektromagnetycznej (EMC). Wprowadzenie tej dyrektywy miało następujące cele: - swobodny przepływ urządzeń na rynku UE, - stworzenie odpowiedniego środowiska elektromagnetycznego. Zgodnie z tą dyrektywą wszystkie urządzenia, które są ogólnodostępne w obrocie jako pojedyncze jednostki funkcjonalne przeznaczone dla użytkownika końcowego i mogą wytwarzać zaburzenia elektromagnetyczne, lub na których działanie takie zaburzenia mogą mieć wpływ, podlegają zakresowi dyrektywy EMC. Na użytek dyrektywy określenie urządzenia oznacza wszystkie elektryczne i elektroniczne aparaty, instalacje i systemy, które zawierają podzespoły elektryczne lub elektroniczne. Zakłócenie elektromagnetyczne oznacza każde zjawisko elektromagnetyczne, które może pogorszyć działanie aparatu, instalacji lub systemu (np. szum elektromagnetyczny lub niepożądany sygnał). Z obowiązku zgodności z dyrektywą wyłączone są na przykład: - przewody i okablowanie oraz osprzęt kablowy, - baterie i akumulatory, - anteny bierne, - słuchawki i głośniki bez wbudowanego wzmacniacza. Kompletna jednostka centralna uznana jest w myśl dyrektywy jako urządzenie gotowe, ponieważ takim urządzeniem gotowym jest każde urządzenie spełniające określoną funkcję i posiadające własną obudowę. Komponenty i podzespoły na ogół przeznacza się do wbudowania lub zamontowania w urządzeniu gotowym. Jeżeli są przeznaczone do montażu przez użytkownika końcowego i sprzedawane użytkownikowi końcowemu, wówczas są uznawane za wyrób gotowy i podlegają wszystkim wymaganiom dyrektywy EMC. Instrukcja obsługi takich elementów powinna zawierać wszelkie istotne informacje na temat wymagań dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej. Przykładami takich podzespołów są: - dyski twarde, - napędy optyczne, - karty rozszerzeń (graficzna, dźwiękowa, sieciowa), - płyty główne, - zasilacze do obudowy. Wymogom dyrektywy podlegają także kombinacje kilku urządzeń gotowych (systemy) będących w obrocie, jako pojedyncza jednostka funkcjonalna przeznaczona dla użytkownika końcowego. Przykładem mogą być tutaj jednolite systemy informatyczne lub kompletne szafy serwerowe oferowane, jako jedna jednostka serwerowa. 2
Jeżeli wyrób gotowy jest składany dla użytku własnego, moment jego oddania do użytku jest uznawany za wprowadzenie do obrotu. Obowiązek spełnienia mających zastosowanie wymagań dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej pojawia się wraz z pierwszym użyciem takiego zestawu. Urządzenia (wyroby gotowe), aby spełnić zasadnicze wymagania zawarte w dyrektywie, powinny być tak zbudowane, aby: - wytwarzane przez nie zakłócenia elektromagnetyczne nie przekraczały poziomu, pozwalającego urządzeniom radiowym i telekomunikacyjnym oraz innym na pracę zgodną z ich przeznaczeniem, - miały poziom samoistnej odporności na zakłócenia elektromagnetyczne, wystarczający do umożliwienia pracy zgodnej z ich przeznaczeniem. Dyrektywa zawiera również domniemanie, że urządzenie jest zgodne z zasadniczymi wymaganiami, jeżeli jest produkowane zgodnie z: - normami krajowymi odpowiadającymi normom zharmonizowanym EN, których symbole zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich, - normami krajowymi uznanymi przez państwo członkowskie za właściwe. Wykaz polskich wersji norm zharmonizowanych został opublikowany w obwieszczeniu Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z dnia 29 lipca 2003 r. (Monitor Polski nr 46 z 2003 r. poz. 693, z dnia 9.10.2003 r.). Wszystkie urządzenia elektryczne również powinny spełniać wymagania dyrektywy 2006/95/WE dotyczącej bezpieczeństwa elektrycznego. 2. Procedury oceny zgodności z dyrektywą o kompatybilności elektromagnetycznej W celu uzyskania zgodności z wymaganiami dyrektywy EMC na zmontowany zestaw komputerowy lub wyprodukowany podzespół musimy przejść kilka etapów. Po pierwsze, urządzenia muszą być zgodne z wymaganiami w zakresie ochrony, określonymi w załączniku I do dyrektywy. Zgodność z tymi wymaganiami w zakresie ochrony wykazuje się poprzez zastosowanie procedury oceny zgodności określonej, jako wewnętrzna kontrola produkcji lub zdecydować się na zaangażowanie jednostki notyfikowanej. Niezależnie od wybranej ścieżki oceny zgodności, konieczne jest opracowanie dokumentacji technicznej, w celu przedstawienia dowodów zgodności z wymaganiami w zakresie ochrony. Za ocenę zgodności kompatybilności elektromagnetycznej odpowiedzialność ponosi wyłącznie producent, nawet, jeżeli podczas tej oceny zaangażowana jest jednostka notyfikowaną lub laboratorium zajmujące się badaniami kompatybilności elektromagnetycznej. W zależności od wybranej ścieżki oceny zgodności możemy mieć do czynienia z opisanymi poniżej procedurami. Ścieżka 1. Gdy sprzęt komputerowy produkowany jest zgodnie z normami zharmonizowanymi EN należy: - wystawić deklarację zgodności WE, - umieścić na urządzeniu oznakowanie zgodności CE. 3
Ścieżka 2. Gdy przy produkcji sprzętu komputerowego nie zastosowano norm zharmonizowanych EN należy: - przygotować dokumentację techniczno-konstrukcyjną oraz raport techniczny lub certyfikat, uzyskane od kompetentnej jednostki, - wystawić deklarację zgodności WE, - umieścić na urządzeniu oznakowanie zgodności CE. Ścieżka 3. Gdy Podzespół jest urządzeniem przeznaczonym do radiokomunikacji należy: - uzyskać certyfikat badania typu, wystawiony przez jednostkę notyfikowaną, - wystawić deklarację zgodności WE, - umieścić na urządzeniu oznakowanie zgodności CE. Dokumentacja oraz deklaracja musi być przechowywana przez okres 10 lat od wprowadzenia wyrobu gotowego na rynek lub do użytku. Oznakowanie CE składa się z inicjałów C i E zgodnie z wzorem podanym w dyrektywie. Powinno być ono umieszczane z tyłu jednostki centralnej lub na opakowaniu, instrukcji lub gwarancji. Na rysunku 1.1 widoczny jest wzór znaku zgodności CE, natomiast rysunek 1.2 przedstawia wzór deklaracji zgodności. Rysunek 1.1 Wzór oznaczenia CE Źródło: załącznik 1 do dyrektywy 2004/108/WE 4
Rysunek 1.2 Wzór deklaracji zgodności WE. Źródło: Dyrektywa kompatybilność elektromagnetyczna 2004/108/WE Ministerstwo Gospodarki Warszawa 2008 5
Wykonując ocenę zgodności kompatybilności elektromagnetycznej można zaangażować laboratorium, które po przeprowadzeniu określonych testów wyda odpowiednią dokumentację techniczną, będącą podstawą wystawienia przez producenta lub importera deklaracji zgodności WE. Jest kilkanaście różnych pomiarów wynikających z normy PN-EN 55022, które mogą być podstawą oceny zgodności kompatybilności. Najważniejsze z nich to: - test ESD, - emisyjność elektromagnetyczna, - natężenie pola zakłóceń, - odporność na zakłócenia. Na przykład, za pomocą badania ESD można sprawdzić, czy impulsy elektryczne ze specjalnego pistoletu do generowania wyładowań mogą spowodować zawieszenie się komputera. Przebieg takiego testu pokazuje rysunek 1.3. Rysunek 1.3 Pomiar podczas testu ESD. Źródło: http://www.komputerswiat.pl 3. Przepisy prawa dotyczące postepowania z zużytymi elementami elektrycznymi i elektronicznymi oraz niebezpiecznymi. Zasady postępowania ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym określa uchwalona w dniu 29 lipca 2005r. ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495 oraz z 2008r. Nr 223, poz. 1464) oraz przepisy wykonawcze. Dodatkowymi aktami prawnymi, które regulują między innymi aspekty dotyczące opłat produktowych oraz opakowań to: - Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, - Ustawa z dnia 11 maja 2001 o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozyto- 6
wej, która nakłada na przedsiębiorców wprowadzających na rynek krajowy produkty w opakowaniach, obowiązek zapewnienia odpowiedniego poziomu odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. Zapisy ustaw dotyczą w branży informatycznej przede wszystkim serwisów komputerowych oraz sklepów i hurtowni sprzętu komputerowego. Ustawa o zasadach postępowania ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym odnosi się również do konsumentów, czyli wszystkich osób fizycznych używających sprzęt komputerowy. Konsument zobowiązany jest do oddania zużytego sprzętu zbierającemu odpady. Nie może wyrzucać takiego sprzętu z innymi odpadami. Konsument ma prawo do oddania zużytego sprzętu w sklepie, gdzie kupił nowe urządzenie na zasadzie 1 za 1. 4. Dokumenty rejestracyjne i sprawozdawcze dotyczące obrotu odpadami niebezpiecznymi. Do głównych obowiązków przedsiębiorców na mocy ustaw i rozporządzeń opisanych w poprzednim rozdziale należy wymienić następujące: - sprzedawca detaliczny i hurtowy sprzętu komputerowego zobowiązany jest informować nabywców o kosztach związanych z gospodarowaniem odpadami oraz o punktach zbierania zużytego sprzętu, - serwisy komputerowe oraz sklepy i hurtownie sprzętu komputerowego zobowiązane są do wpisania się do rejestru Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, jako zbierający zużyty sprzęt, - zarejestrowane podmioty muszą ewidencjonować obrót odpadami, oraz składać okresowe sprawozdania ze swojej działalności w zakresie obrotu odpadami. Rysunek 1.4 Wyszukiwarka podmiotów wpisanych do rejestru. Źródło : http://rzseie.gios.gov.pl/szukaj_rzseie.php 7
Przedsiębiorstwo zobowiązane do złożenia wniosku rejestracyjnego do GIOŚ musi w nim zawrzeć: nazwę firmy, adres siedziby, NIP i REGON. Ponadto trzeba wskazać grupę i rodzaj sprzętu, który jest zbierany przez daną firmę. Podczas prowadzenia działalności gospodarczej podmioty zobowiązane są do posługiwania się otrzymanym numerem rejestrowym na dokumentach związanych z obrotem odpadami powstającymi ze zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Bardzo ważny obowiązek przedsiębiorców to prowadzenie ilościowej i rodzajowej ewidencji odpadów, zgodnie z przyjętym katalogiem odpadów i listą odpadów niebezpiecznych. Masę odpadów podaje się w kilogramach lub tonach, dlatego niezbędnym wyposażeniem w firmie może okazać się waga. Sposób prowadzenia ewidencji odpadów jest również uregulowany prawnie. Podstawowymi dokumentami są karta ewidencji i karta przekazania odpadu. Na rysunku 1.5 przedstawiono zestawienie obowiązków podmiotów zbierających zużyty sprzęt dotyczących składania sprawozdań z obrotu odpadami. Rysunek 1.5 Obowiązki przedsiębiorców zbierających zużyty sprzęt sprawozdania. Źródło: http://www.gios.gov.pl Zbierający zużyty sprzęt jest obowiązany przekazać zebrany zużyty sprzęt prowadzącemu zakład przetwarzania wpisanemu do rejestru GIOŚ. 8