Wybrane zagadnienia z działalności Rzecznika Ubezpieczonych w 2008 roku Wnioski Rzecznika Ubezpieczonych skierowane do Sądu Najwyższego 1. W dniu 25 kwietnia 2008 r. z uwagi na występujące rozbieżności w wykładni prawa w orzecznictwie sądowym Rzecznik Ubezpieczonych zwrócił się do Sądu Najwyższego z wnioskiem o podjęcie uchwały mającej na celu udzielenie odpowiedzi na następujące pytanie: Czy ubezpieczyciel dokonując zwrotu kosztów pogrzebu, o których mowa w art.446 1 k.c. w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej wynikającej z obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych ma prawo zaliczyć na poczet tych kosztów zasiłek pogrzebowy wypłacony na podstawie art. 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 z późn. zm. )? Obecnie Rzecznik Ubezpieczonych oczekuje na rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego, które zaplanowane jest na 10 października br. termin posiedzenia. Wystąpienia Rzecznika Ubezpieczonych do Ministra Finansów, Ministra Infrastruktury, Ministra Edukacji Narodowej, Ministra Sprawiedliwości, Kancelarii Premiera, Kancelarii Sejmu 1. W dniu 25 czerwca 2008 r. Rzecznik zwrócił się z prośbą do Ministra Infrastruktury o rozważenie możliwości zmiany wydanego na podstawie art. 115 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 27 października 2005 r. w sprawie szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez kierujących pojazdami, instruktorów i egzaminatorów poprzez rozszerzenie programu szkolenia kandydatów na kierowców lub motorniczych o zagadnienia związane z obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz o podstawowe informacje z zakresu ubezpieczeń dobrowolnych związanych z posiadaniem i użytkowaniem pojazdów mechanicznych. 1
2. W dniu 2 lipca 2008 r. Rzecznik przedstawił Ministrowi Finansów propozycję, aby w art. 96 ust. 1 w pkt 6 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych po wyrazach: Rzecznik Praw Obywatelskich zastąpiono średnik przecinkiem i dodano wyrazy: Rzecznik Ubezpieczonych;. Propozycja powyższej zmiany związana jest z przyznaniem Rzecznikowi Ubezpieczonych art. 19 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym nowej kompetencji pozwalającej Rzecznikowi na wytoczenie powództwa na rzecz konsumentów w sprawach dotyczących nieuczciwej praktyki rynkowej dotyczącej działalności ubezpieczeniowej, jak również za zgodą powoda branie udziału w toczącym się już postępowaniu. Proponowana zmiana uwzględniłaby Rzecznika Ubezpieczonych, obok innych instytucji posiadających podobne kompetencje w katalogu podmiotów zwolnionych z obowiązku uiszczania kosztów sądowych. W odpowiedzi pismem z dnia 20 sierpnia 2008 r. Ministerstwo Finansów poinformowało, iż przedstawiony przez Rzecznika postulat w zakresie zmiany ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zostanie wzięty pod uwagę przy najbliższej nowelizacji tego aktu normatywnego. 3. W dniu 24 lipca 2008 r. w piśmie skierowanym do Ministra Edukacji Narodowej oraz do Szefa Zespołu Doradców Strategicznych Premiera, Rzecznik poparł projekt wprowadzenia do liceów przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości, a także umieszczenie tego przedmiotu na liście dodatkowych przedmiotów maturalnych. 4. Pismem z dnia 8 sierpnia 2008 r. Rzecznik udzielił odpowiedzi na zapytanie Ministerstwa Finansów w związku z interpelacją Pana Posła Tadeusza Motowidło w sprawie rzeczywistych terminów realizacji przez zakłady ubezpieczeń wypłat odszkodowań z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. 5. W dniu 11 sierpnia 2008 r. Rzecznik otrzymując sygnały o kilku odnotowanych przypadkach wyczerpywania się sum gwarancyjnych z obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej zwrócił się do Ministerstwa Finansów o rozważenie możliwość obciążenia obowiązkiem zaspokajania dalszych roszczeń osób poszkodowanych (po wyczerpaniu sumy gwarancyjnej) Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. 2
6. W dniu 12 sierpnia 2008 r. Rzecznik przekazał do Ministerstwa Finansów raport pt. Analiza terminów realizacji wypłat odszkodowań lub świadczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych - na podstawie skarg kierowanych do Rzecznika Ubezpieczonych w I półroczu 2008 roku. 7. W dniu 4 września 2008 r. Rzecznik przekazał do Ministerstwa Finansów raport o nieprawidłowościach występujących we wzorcach umownych stosowanych przez zakładu ubezpieczeń (ogólnych warunkach ubezpieczenia) w zakresie ubezpieczeń majątkowych (działu II). Raport został zaprezentowany również dziennikarzom oraz instytucjom takim jak Komisja Nadzoru Finansowego, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, oraz Polska Izba Ubezpieczeń. Współpraca Rzecznika Ubezpieczonych z Komisją Nadzoru Finansowego 1. Rzecznik przekazał do KNF indywidualną skargę dotyczącą nieuczciwej i nierzetelnej reklamy LINK 4 TU S.A. - pismo z dnia 11 czerwca 2008 r. Przedmiotowa reklama, zdaniem Skarżącego świadomie wprowadza w błąd jej odbiorców wskazując, iż za ubezpieczenie pobierana jest dodatkowa prowizja, jak również w sposób niekorzystny przedstawia jednego z uczestników rynku ubezpieczeniowego jakim są agenci ubezpieczeniowi. 2. Rzecznik po przeanalizowaniu zagadnienia stosowania przez Generali TU S.A. w postępowaniu likwidacyjnym z umowy ubezpieczenia autocasco wzorca umownego, poinformował KNF o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu Zakładu Ubezpieczeń. W opinii Rzecznika ogólne warunki ubezpieczenia pojazdów mechanicznych autocasco przyjęte uchwałą Zarządu Generali nr NL/2/3/2/2006 z dnia 23.02.2006r. w 27 ust. 5 zawierają postanowienie zgodnie z którym: Generali uzależnia wypłatę odszkodowania za szkody polegające na utracie pojazdu od przeniesienia własności pojazdu na Generali ( ), co prowadzi do naruszenia interesów ubezpieczonych poprzez ograniczenie praw konsumenta - pismo z dnia 12 czerwca 2008r. (brak odpowiedzi). 3
3. W dniu 8 lipca 2008 r. Rzecznik Ubezpieczonych rekomendował przyjęcie i stosowanie Kanonu Dobrych Praktyk Rynku Finansowego, dokumentu opisującego m.in. prawidłowe relacje podmiotów finansowych z konsumentami. 4. Rzecznik przekazywał do KNF na bieżąco dokumenty świadczące o kolejnych przypadkach odmowy dopłaty wartości podatku VAT w związku z likwidacja szkód z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych z zastosowaniem metody kosztorysowego rozliczenia szkody - pisma z dnia 8 i 23 lipca 2008 r. 5. Rzecznik poinformował KNF o dostrzeżonym nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń w zakresie odmowy zwrotu kosztów zakupu nowych, oryginalnych części zamiennych w sytuacji, gdy poszkodowany posiadał w pojeździe części oryginalne, a wypłata odszkodowania następuje z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych - pismo z dnia 30 lipca 2008 r. (brak odpowiedzi). Współpraca Rzecznika Ubezpieczonych z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów 1. W dniu 11 czerwca 2008 r. Rzecznik przekazał zawiadomienie o podejrzeniu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów poprzez stosowanie we wzorcach umów niedozwolonych postanowień umownych przez zakład ubezpieczeń SIGNAL IDUNA Polska Towarzystwo Ubezpieczeń S.A., GENERALI Towarzystwo Ubezpieczeń S.A., HDI ASEKURACJA Towarzystwo Ubezpieczeń S.A. Kwestionowane zapisy znajdują się w ogólnych warunkach ubezpieczenia autocasco i stanowią, iż odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń nie obejmuje szkód powstałych podczas kierowania pojazdem przez właściciela lub upoważnionego kierowcę bez ważnego dokumentu uprawniającego do kierowania pojazdem np. prawa jazdy, świadectwa kwalifikacji, jeśli jest ono wymagane. W odpowiedzi poinformowani, iż przekazane zawiadomienie zostanie wykorzystane do podjęcia przez prezesa UOKiK działań zmierzających do wyeliminowania wskazanych w zawiadomieniu postanowień. 4
2. Pismem z dnia 27 czerwca 2008 r. Rzecznik przekazał informacje dotyczące skarg konsumenckich, które wpłynęły do Biura Rzecznika Ubezpieczonych w latach 1995/96 2008 (dane za 2008 r. pokazują zamknięty I kwartał). 3. Pismem z dnia 23 czerwca 2008 r. Rzecznik przesłał materiały dotyczące analizowanej praktyki stosowanej przez PZU S.A. polegającej na nieuznawaniu wypowiedzeń umów ubezpieczenia OC komunikacyjnego. 4. W dniu 7 lipca 2008 r. Rzecznik przedstawił stanowisko w kwestii ubezpieczenia spłaty kredytu do czasu wpisu hipoteki do księgi wieczystej. 5. Pismem z dnia 4 września 2008 r. Rzecznik przesłał kwestionariusz służący opracowaniu zharmonizowanej metodologii klasyfikacji i raportowania skarg konsumenckich w Unii Europejskiej. Współpraca Rzecznika Ubezpieczonych z Polską Izbą Ubezpieczeń 1. W dniu 13 czerwca 2008 r. przedstawiciel Rzecznika Ubezpieczonych wziął udział w posiedzeniu Komisji ds. Przestępczości Ubezpieczeniowej Polskiej Izby Ubezpieczeń. 2. Z uwagi na rozmiary tragedii jaką wywołały żywioły dotykając głównie mieszkańców Opolszczyny, Śląska i Podlasia w sierpniu br., Rzecznik Ubezpieczonych pismem z dnia 19 sierpnia 2008 r. zwrócił się do Polskiej Izby Ubezpieczeń z apelem o podjęcie wszelkich możliwych działań na rzecz poszkodowanych osób i ich rodzin, związanych z realizacją zawartych umów ubezpieczenia. Wystąpienia Rzecznika Ubezpieczonych do zakładów ubezpieczeń 1. Pismem z dnia 27 czerwca 2008 r. skierowanym do PZU Życie S.A. Rzecznik przedstawił uwagi dotyczące regulacji prawnych pozwalających na funkcjonowanie i rozwój grupowych ubezpieczeń na życie. Działania Rzecznika podyktowane były otrzymaniem do wiadomości pisma z dnia 8 maja 2008 r. skierowanego do Pana Prezesa Polskiej Izby Ubezpieczeń w sprawie zinicjowania zmiany legislacyjnej w zakresie art. 829 kodeksu 5
cywilnego. Rzecznik swoje uwagi przekazał również do Ministerstwa Finansów, Polskiej Izby Ubezpieczeń i Komisji Nadzoru Finansowego. Współpraca Rzecznika Ubezpieczonych z Radą Rozwoju Rynku Finansowego 1. Rzecznik przekazał w ramach prac Grupy Roboczej ds. przeglądu prawa ubezpieczeń gospodarczych dokument podsumowujący propozycje przepisów przygotowanych przez Rzecznika Ubezpieczonych w zakresie nowelizacji pakietu ustaw ubezpieczeniowych. Stanowiło to uzupełnienie szczegółowych propozycji legislacyjnych do zgłaszanych wcześniej przez Rzecznika problemów i innych propozycji legislacyjnych. Współpraca Rzecznika Ubezpieczonych z innymi podmiotami 1. Rzecznik pismem z dnia 25 czerwca 2008 r. został poinformowany przez Stowarzyszenie Polskich Brokerów o działaniach podjętych w związku z publikowaniem przez LINK 4 TU S.A. reklam i działań marketingowych naruszających zasady etyczne i dobre praktyki rynku ubezpieczeniowego. 2. W dniu 23 czerwca 2008 r. Rzecznik zwrócił się do Prezesa Stowarzyszenia Rzeczoznawców Samochodowych EKSPERTMOT w związku z problemem dotyczącym nieprawidłowości w zakresie odmowy wypłaty odszkodowania z tytułu utraty wartości handlowej (wartości sprzedażnej) oraz z prośbą o podjęcie współpracy w celu wyeliminowania dostrzeżonych nieprawidłowości. W odpowiedzi poinformowano, iż w celu przygotowania stanowiska Stowarzyszenia w zakresie poruszanej problematyki powołano kilkuosobową grupę rzeczoznawców, która analizuje przedstawione sprawy oraz wyrażono wolę współpracy w celu doprowadzenia do wdrożenia słusznych wniosków wynikających z pisma Rzecznika. Pozostałe działania Rzecznika Ubezpieczonych 1. Rzecznik na bieżąco prowadzi analizę o.w.u. 2. Rzecznik w dniu 1 września 2008 r. wyraził zgodę na podjęcie pod pewnymi warunkami współpracy z portalem internetowym wieszjak.pl oraz z portalem internetowym 6
UbezpieczeniaOnline.pl w zakresie możliwości korzystania z publikacji zamieszczanych na stronie internetowej www.rzu.gov.pl; Rzecznik przedstawił następujące warunki współpracy: umieszczenie na stronie głównej portalu informacji, iż współpracuje z Urzędem Rzecznika Ubezpieczonych oraz umieszczenie logo Rzecznika Ubezpieczonych, które będzie zlinkowane z serwisem www.rzu.gov.pl; zamieszczenie przy każdym pobranym tekście ze strony www.rzu.gov.pl informacji o autorze, jeżeli taki jest podany oraz informacji, że artykuł pochodzi ze strony internetowej Rzecznika Ubezpieczonych; nieodpłatność dla osób korzystających z tych tresci osoby, które chcą zapoznać się z prezentowanymi materiałami nie mogą ponosić żadnych kosztów z tym związanych. Obecnie Rzecznik oczekuje na oświadczenie, w którym zostanie zawarte zobowiązanie do przestrzegania powyższych warunków współpracy. 3. Rzecznik Ubezpieczonych wydał w ostatnim czasie następujące pozycje: Monitor Ubezpieczeniowy nr 34 (czerwiec 2008); Rozprawy Ubezpieczeniowe zeszyt nr 4 (1/2008). 4. W sierpniu br. Rzecznik Ubezpieczonych przygotował raport dotyczący opieszałości w likwidacji szkód komunikacyjnych z obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. 5. Obecnie są przygotowywane następujące raporty: Analiza skarg dotyczących oddalenia roszczenia z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych na podstawie skarg kierowanych do Rzecznika Ubezpieczonych w I półroczu 2008 roku ; Analiza skarg dotyczących sporu co do wysokości przyznanego odszkodowania lub świadczenia z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych na podstawie skarg kierowanych do Rzecznika Ubezpieczonychw I półroczu 2008 roku. 7
Nowa kompetencja Rzecznika Ubezpieczonych Rzecznik dokonał analizy możliwości realizacji ze strony Biura Rzecznika Ubezpieczonych nowej kompetencji określonej w art. 19 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. W związku z powyższym w uzasadnionych przypadkach Rzecznik wskazuje, iż po zakończeniu postępowania skargowego, w sytuacji gdy Poszkodowany zdecyduje się na wytoczenie powództwa cywilnego przeciwko ubezpieczycielowi wówczas Rzecznik Ubezpieczonych działając na podstawie art. 26 ust. 7 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz. U. Nr 124, poz. 1153, z późn. zm.) w trybie art. 63 ustawy z dnia 17 listopada 1964r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) może udzielić dalszej pomocy poprzez przedstawienie sądowi oświadczenia zawierającego pogląd istotny dla danej sprawy. W tym celu Poszkodowany może postąpić w dwojaki sposób tj.: 1) W żądaniach pozwu powinien - powołując się na art. 26 ust. 7 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz. U. Nr 124, poz. 1153, z późn. zm.) w związku z art. 63 ustawy z dnia 17 listopada 1964r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) - zgłosić sądowi wniosek o wezwanie Rzecznika Ubezpieczonych do przedstawienia pisemnego poglądu istotnego dla sprawy. Prawdopodobnie sąd przychylając się do takiego wniosku wystąpi bezpośrednio do Rzecznika o przedstawienie w/w poglądu w sprawie. Z takim wnioskiem może Poszkodowany wystąpić także w kolejnym piśmie procesowym lub zgłosić taki wniosek podczas rozprawy ustnie do protokołu. albo 2) Wystąpić z wnioskiem do Rzecznika o przedstawienie sądowi poglądu w sprawie, gdyż skierował pozew do sądu wobec zakładu ubezpieczeń. Do wniosku kierowanego do Rzecznika należy dołączyć kopię pozwu i jeżeli jest to możliwe kopię odpowiedzi ubezpieczyciela na pozew. W tym przypadku Rzecznik przekaże przygotowany przez siebie pogląd na piśmie kierując go do sądu rozpatrującego sprawę. 8
Konferencje, seminaria, spotkania, posiedzenia 1. 16 18 czerwca 2008 r. Rzecznik Ubezpieczonych, Halina Olendzka, oraz Przedstawiciel Biura Rzecznika Ubezpieczonych wzięli udział w Konferencji Sopot Summer Insurance & Reinurance Days. 2. 18 czerwca 2008 r. Przedstawiciel Biura Rzecznika Ubezpieczonych wziął udział w Debacie o Zdrowiu pt. Ochrona Zdrowia pacjent, rynek, regulacje prawne. 3. 24 czerwca 2008 r. Rzecznik Ubezpieczonych, Halina Olendzka, oraz Przedstawiciele Biura Rzecznika Ubezpieczonych wzięli udział w Konferencji pt. Instytucje finansowe na rzecz edukacji finansowej organizowanej przez Katedrę Ubezpieczenia Społecznego SGH oraz Stowarzyszenie na Rzecz Bezpieczeństwa Finansowego Obywateli RP. 4. 30 czerwca 2008 r. Przedstawiciel Biura Rzecznika Ubezpieczonych wziął udział w debacie pt. Bezpieczeństwo Ruchu Drogowego organizowanej przez Centrum Komunikacji Medialnej i PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.. Współpraca międzynarodowa Rzecznika Ubezpieczonych 1. 27 czerwca 2008 r. Przedstawiciel Rzecznika Ubezpieczonych, dr Marcin Kawiński, wziął udział w spotkaniu z Panią Megleną Kunevą, komisarz Unii Europejskiej ds. Ochrony Konsumentów. Celem spotkania jest zapoznanie się Pani Komisarz ze stanem ochrony praw konsumenckich w Polsce, oraz szczera i otwarta dyskusja na ten temat z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego i reprezentantami instytucji sprawujących opiekę nad ochroną praw konsumenta. 2. 3 lipca 2008 r. dr Marcin Kawiński uczestniczył w kolejnym spotkaniu FIN USE w Brukseli, na którym poruszano tematy z zakresu szeroko rozumianego rynku finansowego Unii Europejskiej. Dotyczyły one m.in.: regulacji przenoszenia kont bankowych; informacji na temat działań Komisji Europejskiej w zakresie detalicznych rynków usług finansowych (w tym zagadnień dotyczących inkluzji finansowej i sieci FIN- NET); 9
regulacji unijnych finansowych aspektów rynków nieruchomości; konsekwencji kryzysu finansowego dla konsumentów usług finansowych; systemów gwarancyjnych dla konsumentów usług finansowych; wpływu regulacji Solvency II na ochronę konsumenta; konsultacji w sprawie wyłączenie niektórych zasad konkurencji dla umożliwienia współpracy ubezpieczycieli. 3. 15 lipca 2008 r. w Brukseli odbyła się publiczna prezentacja wyników analizy regulacji dotyczących substytucyjnych produktów inwestycyjnych, w której udział wziął przedstawiciel Rzecznika Ubezpieczonych, dr Marcin Kawiński. Dane statystyczne za I półrocze 2008roku W I półroczu 2008 r. do Biura Rzecznika Ubezpieczonych wpłynęły 3903 pisemne skargi zgłaszane w indywidualnych sprawach z zakresu problematyki ubezpieczeń gospodarczych oraz 61 pisemnych skarg z zakresu funkcjonowania kapitałowej części systemu emerytalnego. Dla porównania w I półroczu 2007 r. wpłynęło 3306 pisemnych skarg z zakresu ubezpieczeń gospodarczych i 85 odnoszących się do funkcjonowania systemu emerytalnego. Dynamika tym samym wynosiła 16,9%. W I półroczu 2008 r. udzielono odpowiedzi na 491 zapytań skierowanych do Rzecznika Ubezpieczonych za pośrednictwem poczty elektronicznej, natomiast w analogicznym okresie 2007 r. odpowiedziano na 265 zapytań. Dynamika tym samym wynosiła 85,3%. 10