Warszawa,25.07.2006 r. B A D A N I E P R O D U K C J I R O Ś L I N N E J WSTĘPNY SZACUNEK GŁÓWNYCH ZIEMIOPŁODÓW ROLNYCH I OGRODNICZYCH Wyniki wstępnego szacunku produkcji głównych upraw rolnych i ogrodniczych w 2006 r. przedstawiają się następująco: zbiory zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi wstępnie szacuje się na 23,2-24,2 mln t, tj. o 3% - 7% mniej od niskich zbiorów ubiegłorocznych; zbiory rzepaku i rzepiku ocenia się na około 1,4-1,5 mln t, tj. więcej do ok. 7% od zbiorów ubiegłorocznych; produkcję warzyw gruntowych ocenia się na niespełna 4,4 mln t, tj. ok. 9% mniej od zbiorów ubiegłorocznych; przewiduje się, że zbiory owoców z drzew wyniosą 2,7-2,8 mln t, tj. o 10% do 14% więcej od niewysokich zbiorów ubiegłorocznych; zbiory owoców z krzewów owocowych i plantacji jagodowych szacuje się na ok. 0,5 mln t, tj. o ok. 4% więcej od zbiorów z roku ubiegłego. Informacja zawiera wyniki wstępnego szacunku plonów i zbiorów zbóż, rzepaku i rzepiku, szacunku I pokosu traw łąkowych, warzyw gruntowych i owoców oraz oceny stanu plantacji ziemniaków i buraków cukrowych, opracowane na podstawie ekspertyz przeprowadzonych na początku drugiej dekady lipca. Oceny dokonano w oparciu o: ekspertyzy rzeczoznawców GUS (od szczebla gminnego) opracowane na podstawie lustracji pól, łąk i sadów, sprawozdawczość z gospodarstw państwowych, spółdzielczych i spółek, badania stanu roślin uprawnych wykonane w Instytucie Geodezji i Kartografii.
W bieżącym roku na kształtowanie się wielkości produkcji roślinnej miały dotychczas wpływ przede wszystkim: zwiększenie w porównaniu do roku ubiegłego powierzchni zasiewów zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi (o ok. 2,5%), rzepaku i rzepiku (o ok. 4%), ziemniaków (o ok. 19,5%); zmniejszenie powierzchni uprawy buraków cukrowych (o ok. 2,8%); niedobór wilgoci w glebie jesienią 2005 r., który opóźnił siewy,wschody i rozwój ozimin; długa i ciepła jesień pomimo braku znaczącej poprawy stanu uwilgotnienia gleby pozwoliła na dość dobre wyrośnięcie roślin przed wejściem upraw w stan zimowego spoczynku; na ogół korzystne warunki zimowania zarówno zbóż ozimych jak i rzepaku ozimego niewielkie straty zimowe i wiosenne (zaorano 1,9% powierzchni zasianej zbóż ozimych i około 2,9 % powierzchni zasianej rzepaku ozimego); na ogół dobry stan ozimin po zimie; opóźniona wiosna i zmienne warunki uwilgotnienia gleby oraz niskie temperatury wiosną opóźniły kiełkowanie zbóż jarych, buraków cukrowych oraz warzyw gruntowych, rzepaku i rzepiku jarego, a także hamowały wzrost roślin w początkowej fazie wegetacji; poprawa warunków agrometeorologicznych na początku maja korzystnie wpłynęła na zasiewy zbóż, rzepaku i rzepiku oraz wzrost roślinności łąkowej, zaś stosunkowo niskie temperatury w III dekadzie maja hamowały tempo rozwoju roślin; pogłębiająca się od III dekady czerwca susza glebowa spowodowała słabsze nalewanie ziarna zbóż, rzepaku i rzepiku, a także niekorzystnie wpłynęła na wzrost i rozwój innych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych; przedłużający się okres występowania wysokich temperatur i silnego usłonecznienia przy utrzymującym się deficycie wody w glebie powoduje dalsze skrócenie okresu wegetacji zbóż i niekorzystnie wpływa na plonowanie roślin uprawnych. Zboża Wstępnie szacuje się, że powierzchnia zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi wynosi ponad 8,1 mln ha, tj. o 2,5% więcej niż przed rokiem, z tego: pszenicy blisko 2,3 mln ha (o ok. 4,9% więcej niż w 2005 r.), 2
żyta ok. 1,5 mln ha (o ok. 3,5% więcej), jęczmienia blisko 1,2 mln ha (o ok. 5,4% więcej), owsa blisko 0,6 mln ha (o ponad 4,6% więcej niż w 2005 r.), pszenżyta blisko 1,1 mln ha (tj. o 9,5% mniej od zasiewów ubiegłorocznych), mieszanek zbożowych ok. 1,5 mln ha (tj. 4,6% więcej od ubiegłorocznych). Przedstawione powyżej powierzchnie zasiewów zbóż ustalono na podstawie szacunków rzeczoznawców terenowych GUS. Wyniki reprezentacyjnego badania powierzchni zasiewów zostaną wykorzystane do obliczenia produkcji w szacunku przedwynikowym we wrześniu. Tabl. 1. Powierzchnia, plony i zbiory zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi Wyszczególnienie 2001-2005 a) 2005 2006 b) w liczbach bezwzględnych 2005=100 Powierzchnia w mln ha 8,0 7,9 8,1 102,5 Plony z 1 ha w dt 30,9 31,5 28,6 29,8 91 95 Zbiory w tys. t 24799,6 24900,3 23200,0 24159,2 93 97 a) Przeciętne roczne. b) Szacunek wstępny. W strukturze zasiewów zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi, zmniejszył się udział powierzchni zbóż ozimych z 57,5% w 2005 r. do 55,4% w br., a zwiększył się udział powierzchni zbóż jarych z 42,5% do 44,6%. Wstępnie szacuje się, że plony zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi wyniosą 28,6 29,8 dt/ha, tj. o 1,7 2,9 dt/ha (o 5% 9%) mniej niż w 2005 r., a w porównaniu do średniej z lat 2001-2005 mniej o 1,1 2,3 dt/ha (o 4% 7%). Zbiory zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi oceniono na 23200,0 24159,2 tys. t, tj. o 741,1 1700,3 tys. t (o 3% - 7%) mniej niż w 2005 r. Plony zbóż ozimych łącznie z ozimymi mieszankami zbożowymi wstępnie oceniono na 30,8 32,1 dt/ha, tj. o 1,7 3,0 dt/ha (o 5% - 9%) mniej od ubiegłorocznych. Plony poszczególnych gatunków zbóż ozimych przedstawia poniższa tabela: 3
Tabl. 2. Plony zbóż ozimych Wyszczególnienie 2001-2005 a) 2005 2006 b) z 1 ha w dt 2005=100 Pszenica 39,6 41,2 37,1 38,6 90-94 Żyto 24,4 24,1 22,5 23,4 93-97 Jęczmień 36,0 38,2 35,8 37,3 94-98 Pszenżyto 32,9 33,3 30,7 32,0 92-96 Mieszanki zbożowe 29,2 30,4 28,5 29,7 94-98 a) Przeciętne roczne. b) Szacunek wstępny. Zbiory zbóż ozimych wstępnie wyszacowano na 13846,9-14419,4 tys. t, w tym: pszenicy na 6886,0 7170,7 tys. t, tj. o 6% - 10% mniej niż w 2005 r.; żyta na 3297,0 3433,3 tys. t, tj. o 3% mniej do 1% więcej niż w roku ubiegłym; pszenżyta na 2948,2 3070,1 tys. t, tj. o 14% - 18% mniej od ubiegłorocznych. Plony zbóż jarych łącznie z jarymi mieszankami zbożowymi wstępnie oceniono na 25,8 26,9 dt/ha, tj. o 1,4 2,5 dt/ha (o 5% - 9%) mniej niż w 2005 r. Plony poszczególnych gatunków zbóż jarych przedstawia poniższa tabela: Tabl. 3. Plony zbóż jarych Wyszczególnienie 2001-2005 a) 2005 2006 b) z 1 ha w dt 2005=100 Pszenica 31,1 31,0 27,7-28,9 89-93 Jęczmień 31,0 31,3 28,2-29,3 90-94 Owies 24,7 24,6 22,4-23,3 91-95 Pszenżyto 27,0 26,8 24,8-25,8 93-96 Mieszanki zbożowe 27,4 27,1 25,0-26,0 92-96 a) Przeciętne roczne. b) Szacunek wstępny. Zbiory zbóż jarych łącznie z jarymi mieszankami zbożowymi wstępnie wyszacowano na 9353,1 9739,8tys. t, w tym: pszenicy na 1303,8 1357,7 tys. t, tj. o 14% - 19% więcej niż w roku ubiegłym; jęczmienia na 2872,8 2991,6 tys. t, tj. o 1% - 5% mniej; owsa na 1265,1 1317,4 tys. t, tj. o 0,5% - 4% mniej; 4
mieszanek zbożowych na 3610,8 3760,1 tys. t, tj. o 3% mniej niż w roku ubiegłym do 1% więcej niż w 2005 r. Rzepak i rzepik Wstępnie szacuje się, że powierzchnia uprawy rzepaku i rzepiku łącznie wynosi blisko 0,6 mln ha i jest większa od ubiegłorocznej o ok. 3,8%. Nastąpiło zwiększenie powierzchni uprawy zarówno rzepaku i rzepiku ozimego o 2,5% oraz powierzchni uprawy rzepaku i rzepiku jarego o ok. 24,7%. Siewy rzepaku ozimego pod zbiory w 2006 r. prowadzono w dość niekorzystnych warunkach agrometeorologicznych związanych ze zbyt małym uwilgotnieniem gleby. W oczekiwaniu na poprawę warunków wilgotnościowych siew rzepaku ozimego wykonywano jeszcze w I dekadzie września, przekraczając optymalne terminy agrotechniczne. Przed okresem zimowego spoczynku rośliny na plantacjach, mimo opóźnionych siewów, na ogół dobrze wyrosły i rozkrzewiły się. Sprawiła to długa i ciepła jesień. W czasie zimy 2005/2006 warunki atmosferyczne nie stwarzały większego zagrożenia dla roślin rzepaku ozimego. Kwitnienie rzepaku ozimego, a także jarego przebiegało w niezbyt sprzyjających warunkach atmosferycznych. Szacuje się, że plony rzepaku i rzepiku ogółem wyniosą 25,4 27,1 dt/ha. Na wysokość plonów rzepaku i rzepiku korzystnie wpłynęły: wyrównane wschody, mimo opóźnienia siewów spowodowanego przesuszeniem wierzchniej warstwy gleby, prawidłowy rozwój roślin przed wejściem w okres zimowego spoczynku, ze względu na długą i ciepłą jesień, na ogół dobre warunki zimowania roślin rzepaku, natomiast niekorzystny wpływ miały: opóźnione rozpoczęcie wegetacji wiosną 2006 r., kwitnienie w niezbyt sprzyjających warunkach pogodowych, zbyt małe uwilgotnienie gleby w ostatniej fazie wegetacji powodujące niedostateczne wykształcenie nasion w łuszczynach. 5
Tabl. 4. Powierzchnia, plony i zbiory rzepaku i rzepiku Wyszczególnienie 2001-2005 a) 2005 2006 b) w liczbach bezwzględnych 2005=100 Powierzchnia w mln ha 0,5 0,6 0,6 103,8 Plony z 1 ha w dt 24,6 26,3 25,4-27,1 97-103 Zbiory w tys. t 1178,4 1449,8 1449,0-1546,9 100-107 a) Przeciętne roczne b) Szacunek wstępny. Uprawy okopowe Obfite opady śniegu podczas zimy oraz długie jego zaleganie (do początków kwietnia) sprawiło, że wcześniejsze sadzenie ziemniaków oraz siew buraków cukrowych nie były możliwe ze względy na duże uwilgotnienie gleby. Do sadzenia ziemniaków przystąpiono w bieżącym roku dopiero w II dekadzie kwietnia, a powszechnie sadzenie ziemniaków przeprowadzono w III dekadzie kwietnia. Sadzenie zakończono we wschodnich rejonach kraju w połowie maja. Według wstępnych szacunków rzeczoznawców terenowych GUS powierzchnia uprawy ziemniaków w bieżącym roku będzie większa od ubiegłorocznej. Wschody ziemniaków były opóźnione, a majowe spadki temperatur spowolniły wegetację. Czerwiec pod względem klimatycznym był okresem na ogół bardzo dobrym dla rozwoju roślin ziemniaka. Nie wystąpiły żadne choroby oraz szkodniki w takim nasileniu, aby ograniczyć powierzchnię asymilacyjną roślin. W lipcu na znacznym obszarze kraju zanotowano pogorszenie warunków wegetacji, spowodowane wysokimi temperaturami oraz pogłębiającą się suszą wywołującą podsychanie naci, co może niekorzystnie wpłynąć na plonowanie ziemniaków odmian średnio-późnych i późnych. Stan plantacji ziemniaków ocenia się na 3,5 stopnia kwalifikacyjnego. Jest to ocena na poziomie oceny w analogicznym okresie roku ubiegłego. Niskie temperatury w maju i czerwcu ograniczyły występowanie stonki ziemniaczanej na plantacjach ziemniaków, a do połowy lipca nie obserwowano porażenia ziemniaków przez zarazę ziemniaka. Wstępnie szacuje się, że powierzchnia uprawy buraków cukrowych będzie mniejsza od ubiegłorocznej i wyniesie niespełna 0,3 mln ha. Siewy buraków cukrowych rozpoczęte pod koniec II dekady kwietnia kontynuowano do połowy maja. Uwilgotnienie wierzchniej 6
warstwy gleby w kwietniu i na początku maja na przeważającym obszarze kraju stworzyło dobre warunki do wschodów buraków cukrowych. Lokalnie, w wyniku intensywnych opadów, wystąpił szczególnie na glebach ciężkich nadmiar wilgoci w glebie. Wyraźne ocieplenie, jakie wystąpiło na początku maja z równoczesnym dobrym uwilgotnieniem gleby spowodowały znaczące przyspieszenie wschodów i wzrostu siewek buraka cukrowego. Intensywny wzrost w sposób naturalny ograniczył występowanie chorób zgorzelowych siewek. Obsada roślin na plantacjach jest wysoka i wynosi ok. 90 tysięcy na 1 hektarze. Głębokie ukorzenienie buraka cukrowego pozwala zmniejszyć skutki lipcowego niedoboru wilgoci na plantacjach. Siano łąkowe Warunki wegetacji roślinności łąkowej wiosną br. były niezbyt korzystne. Niskie temperatury powietrza w kwietniu spowodowały opóźnienie ruszenia wegetacji roślin na trwałych użytkach zielonych, a przyrost biomasy był początkowo powolny. W związku z brakiem w końcu maja dobrych warunków atmosferycznych do suszenia siana, sprzęt I pokosu odbywał się powszechnie w czerwcu. Tylko nieliczne powierzchnie łąk skoszono pod koniec maja, najczęściej z przeznaczeniem do zakiszenia. Najintensywniejsze sianokosy odbywały się w II i III dekadzie czerwca. Jakość zbieranego siana była dobra. Brak opadów deszczu, wysokie temperatury powietrza i duże usłonecznienie w lipcu nie sprzyjały odrostowi runi II pokosu traw. Plony I pokosu traw łąkowych w przeliczeniu na siano oceniono na około 24 dt/ha tj. na poziomie zbliżonym do ubiegłorocznego. Warzywa gruntowe Powierzchnię uprawy warzyw gruntowych w bieżącym roku, według wstępnej oceny rzeczoznawców terenowych GUS, szacuje się na ok. 213 tys. ha, tj. nieco mniej od ubiegłorocznej. Ocenia się, że powierzchnia uprawy większości podstawowych gatunków warzyw gruntowych nieznacznie zmniejszyła się, a jedynie powierzchnię pomidorów wyszacowano na poziomie zbliżonym do roku poprzedniego. 7
Szacuje się, że łączna produkcja warzyw gruntowych w 2006 r., przy powierzchni nieco mniejszej od ubiegłorocznej, będzie niższa o 8,8% i wyniesie niespełna 4,4 mln t. Przewiduje się, że zbiory wszystkich gatunków warzyw gruntowych, z wyjątkiem pomidorów, będą niższe od uzyskanych w roku ubiegłym. Tegoroczne siewy warzyw na przeważającym obszarze kraju były opóźnione, a warunki dla wschodów roślin niekorzystne. Niekorzystnie na plonowanie wielu gatunków może wpłynąć również lipcowa susza. W bieżącym sezonie wegetacyjnym ciepła i słoneczna pogoda sprzyja natomiast plonowaniu warzyw ciepłolubnych, szczególnie pomidorów, choć czynnikiem ograniczającym może być brak dostatecznej ilości wilgoci w glebie. Tabl. 5. Zbiory warzyw gruntowych Wyszczególnienie 2001 2005 a) 2005 2006 b) w tys. t 2005 = 100 Ogółem 4653 4785 4363 91,2 kapusta kalafiory cebula marchew jadalna buraki ćwikłowe ogórki pomidory 1365 1320 1179 89,3 205 204 198 96,9 701 714 636 89,1 861 929 802 86,3 365 356 330 92,7 280 257 254 98,5 235 232 239 103,0 pozostałe c) 641 772 725 93,8 a) Przeciętne roczne. b) Szacunek wstępny. c) Pietruszka, pory, selery, rzodkiewka, sałata, rabarbar, szparagi, koper i inne. Według wstępnych szacunków rzeczoznawców terenowych GUS powierzchnia uprawy kapusty jest niższa od ubiegłorocznej. Ocenia się, że plony kapusty w bieżącym roku będą niższe od plonów z roku 2005 o ponad 5%, a łączna produkcja tego gatunku wyniesie ok. 1,2 mln t, tj. o 10,7% mniej niż w roku ubiegłym. Szacuje się, że powierzchnia uprawy kalafiorów będzie tylko nieznacznie niższa od ubiegłorocznej, jednak z uwagi na przewidywane niższe plony, zbiory tego gatunku będą o ok. 3,1% mniejsze od uzyskanych w poprzednim sezonie wegetacyjnym i wyniosą 198 tys.ton. Przy szacowanym około 6% zmniejszeniu areału uprawy oraz niższym od 8
ubiegłorocznego plonie cebuli, przewiduje się, że produkcja tego gatunku wyniesie około 636 tys. t i będzie niższa o blisko 11% od uzyskanej w 2005 r. Cebula, posiadająca płytki system korzeniowy, może ucierpieć z powodu przedłużającej się suszy. Tegoroczne zbiory marchwi jadalnej ocenia się na ok. 802 tys. t, tj. o ok. 14% mniej od stosunkowo wysokich zbiorów roku ubiegłego, przy powierzchni uprawy niższej od ubiegłorocznej o blisko 8% i o blisko 7% mniejszych plonach. Zbiory buraków ćwikłowych szacuje się na ok. 330 tys. t, tj. o ponad 7% mniej od uzyskanych w roku poprzednim, przy ok. 5% spadku plonów. Szacuje się niewielkie ograniczenie areału uprawy tego gatunku w porównaniu do 2005 roku. Ocenia się, że powierzchnia uprawy pomidorów będzie na poziomie zbliżonym do ubiegłorocznego. Z uwagi na sprzyjające dla wzrostu i rozwoju warzyw ciepłolubnych warunki pogodowe, szacuje się, że plony pomidorów będą wyższe o ponad 3% od stosunkowo wysokich uzyskanych w 2005 r. Ocenia się, że tegoroczne zbiory pomidorów wyniosą ponad 239 tys. t, tj. będą o ok. 3% większe niż w roku ubiegłym. Produkcję ogórków ocenia się na ok. 254 tys. t, tj. na poziomie nieznacznie niższym od roku poprzedniego. Przewiduje się jednak, że plonowanie ogórków będzie nieco wyższe niż w roku ubiegłym, przy niewielkim spadku powierzchni uprawy tego gatunku. Ocenia się, że produkcja warzyw z grupy pozostałe wyniesie 725 tys. t, tj. o ponad 6% mniej w stosunku do roku 2005, na skutek niższego plonowania i zmniejszenia powierzchni uprawy. Owoce z drzew Według wstępnego szacunku zbiory owoców z drzew w bieżącym roku będą wyższe od niewysokich zbiorów roku 2005 i wyniosą od 2,7 do 2,8 mln t, tj. od 9,7% do 13,8% więcej niż w roku ubiegłym. Przewiduje się wyższą od ubiegłorocznej produkcję wszystkich gatunków owoców z drzew z wyjątkiem brzoskwiń, moreli i orzechów włoskich. Wiele drzew brzoskwiń i moreli uległo uszkodzeniom mrozowym podczas zimy, ponadto chłody występujące w wielu rejonach kraju w czasie kwitnienia, słaby oblot pszczół, były przyczyną gorszego zapylania kwiatów drzew owocowych. Jednak brak wiosennych przymrozków pozwolił mimo wszystko na dobre zawiązanie owoców na większości plantacji. 9
Tabl. 6. Zbiory owoców z drzew Wyszczególnienie 2001 2005 a) 2005 2006 b) w tys. t 2005 = 100 Ogółem 2762 2422 2656 2756 109,7 113,8 jabłonie 2325 2075 2250-2350 108,4 113,3 grusze 79 59 61 103,5 śliwy 114 91 93 101,5 wiśnie 177 140 194 138,4 czereśnie 43 38 43 114,6 pozostałe c) 24 19 16 83,6 a) Przeciętne roczne. b) Szacunek wstępny. c) Morele, brzoskwinie, orzechy włoskie. Drzewa większości odmian jabłoni przezimowały dobrze. Kwitnienie było przeważnie opóźnione, a warunki pogodowe w czasie kwitnienia niezbyt korzystne. Zawiązanie owoców było jednak dość dobre. Lipcowa susza może jednak wpłynąć ujemnie na plonowanie. Przewiduje się, że zbiory jabłek w 2006 roku wyniosą od 2250 do 2350 tys. t i będą o 8,4% - 13,3% wyższe od stosunkowo niskich ubiegłorocznych. Według rzeczoznawców terenowych GUS, jeśli warunki atmosferyczne ulegną poprawie, zbiory jabłek mogą być wyższe od obecnie przewidywanych, a przedłużająca się susza glebowa może wpłynąć na zmniejszenie szacowanej obecnie produkcji jabłek. Według wstępnego szacunku grusze, które w poprzednim sezonie wegetacyjnym owocowały słabo, w obecnym sezonie dadzą także niewiele wyższe zbiory. Z uwagi na przemienność owocowania wielu odmian tego gatunku można było oczekiwać w bieżącym roku wysokich plonów, jednakże z uwagi na słabsze zapylanie kwiatów i zawiązywanie owoców oraz lipcową suszę szacuje się, że plony będą niższe od ubiegłorocznych. Ocenia się, że zbiory gruszek wyniosą ok. 61 tys. t, tj. o 3,5% więcej od ubiegłorocznych. W bieżącym roku produkcję śliwek ocenia się na ok. 93 tys. t, a więc nieco wyżej od stosunkowo niewysokich zbiorów roku ubiegłego. Szacuje się, że zbiory wiśni w bieżącym roku będą znacznie wyższe od bardzo niskich ubiegłorocznych i wyniosą ok. 194 tys. t, tj. o ponad 38% więcej niż w 2005 r. Wiśnie w obecnym sezonie wegetacyjnym obficie zawiązały owoce. Przedłużający się brak wilgoci w glebie może jednak spowodować słaby przyrost masy owoców w końcowej fazie wzrostu, co z kolei może wpłynąć na zmniejszenie szacowanego plonowania. 10
Z uwagi na zwiększenie powierzchni uprawy czereśni przewiduje się wzrost zbiorów tego gatunku owoców w stosunku do produkcji roku poprzedniego. Tegoroczne zbiory czereśni szacuje się na ok. 43 tys. t, tj. o około 14,6% więcej od ubiegłorocznych. Z powodu braku opadów w końcowej fazie wegetacji, czereśnie z tegorocznych zbiorów nie ulegają spękaniu. Przewiduje się, że łączne zbiory pozostałych owoców z drzew wyniosą ok. 16 tys. t, tj. o ok. 16,4% mniej niż w roku ubiegłym. Zdecydowanie niższe od ubiegłorocznych będą zbiory brzoskwiń (o ponad 38%) oraz moreli (o ponad 18%). Drzewa tych gatunków ucierpiały znacznie z powodu silnych mrozów występujących podczas ostatniej zimy. Owoce z krzewów owocowych i plantacji jagodowych Szacuje się, że zbiory owoców z krzewów owocowych i plantacji jagodowych wyniosą w bieżącym roku ok. 522 tys. t, tj. o ok. 4,3% więcej niż w roku ubiegłym. Według wstępnego szacunku wyższe od ubiegłorocznych będą zbiory większości gatunków owoców z krzewów owocowych i plantacji jagodowych, niższe będą zbiory malin. Tabl. 7. Zbiory owoców z krzewów owocowych i plantacji jagodowych Wyszczególnienie 2001 2005 a) 2005 2006 b) w tys. t 2005 = 100 Ogółem 475 500 522 104,3 truskawki 179 185 192 104,2 maliny 51 65 62 94,6 porzeczki 181 187 200 107,1 agrest 22 17 17 103,9 jagodowe pozostałe c) 41 46 50 107,9 a) Przeciętne roczne. b) Szacunek wstępny. c) Aronia, borówka wysoka i inne owoce z krzewów owocowych i plantacji jagodowych. Szacuje się, że areał uprawy truskawek w bieżącym roku będzie nieco niższy od ubiegłorocznego. Warunki atmosferyczne w czasie kwitnienia oraz w okresie zbiorów nie były zbyt korzystne dla truskawek. Brak wilgoci w glebie spowodował skrócenie okresu owocowania i zmniejszenie produkcji. Tegoroczne zbiory truskawek ocenia się na ok. 192 tys. t, tj. o 4,2% więcej od stosunkowo wysokich zbiorów roku ubiegłego. Część plantacji malin została uszkodzona przez mrozy, stąd tegoroczną produkcję malin szacuje się na blisko 62 tys. t, tj. o 5,4% mniej od rekordowych zbiorów roku ubiegłego. Kwitnienie i zawiązywanie owoców tego gatunku było dobre, natomiast na obecnym etapie wegetacji zagrożeniem dla plonowania może być przedłużająca się susza. 11
Produkcję porzeczek ocenia się na ok. 200 tys. t, tj. o ok. 7,1% więcej niż w roku 2005. Szacuje się, że tegoroczne plony porzeczek, zwłaszcza czarnych, będą znacznie wyższe od ubiegłorocznych. Na zmniejszenie prognozowanych zbiorów mogą mieć wpływ przedłużająca się susza i ewentualne trudności z zapewnieniem opłacalności zbytu owoców. Zbiory agrestu w bieżącym roku, będą nieco wyższe od ubiegłorocznych i wyniosą ok. 17 tys. t, tj. o ok. 3,9% więcej od uzyskanych w 2005 roku. Łączne zbiory pozostałych owoców z krzewów owocowych i plantacji jagodowych szacuje się na ok. 50 tys. t, tj. o ok. 7,9% więcej niż w roku ubiegłym. W bieżącym roku dobrze plonuje aronia. * * * Szacunek wstępny produkcji głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych jest wynikiem ocen plonów i zbiorów przeprowadzonych przez ekspertów terenowych GUS uwzględniających niezwykłe zróżnicowanie i zmienność tegorocznych warunków agrometeorologicznych zarówno w poszczególnych fazach rozwojowych roślin, jak i w ujęciach regionalnych. Przy opracowywaniu danych zbiorczych korzystano również z badań Instytutu Geodezji i Kartografii dotyczących oceny stanu roślin uprawnych. Przedstawione szacunkowe oceny dotyczą stanu upraw w pierwszej połowie lipca, natomiast dalszy przebieg warunków agrometeorologicznych zadecyduje o faktycznej wysokości plonów i zbiorów. 12
Tabl. 8. Zboża podstawowe z mieszankami zbożowymi Ogółem Powierzchnia w tys. ha Plony z 1 ha w dt Zbiory w tys. ton a/ WOJEWÓDZTWA 2005 2006 b/ dynamika 2005 = 100 2005 2006 b/ dynamika 2005 = 100 2005 2006 b/ dynamika 2005 = 100 Polska 7916,8 8112,7 102,5 31,5 28,6-29,8 90,8-94,6 24900,3 23,2-24,2 93,2-97,0 Dolnośląskie 475,4 477,8 100,5 41,5 37,1 89,4 1973,2 1771,3 89,8 Kujawsko-pomorskie 613,3 646,7 105,4 31,7 31,2 98,4 1941,8 2015,9 103,8 Lubelskie 818,5 860,0 105,1 29,4 25,6 87,1 2404,4 2204,5 91,7 Lubuskie 218,6 219,1 100,2 31,1 23,5 75,6 679,2 515,8 75,9 Łódzkie 615,6 631,4 102,6 26,9 26,1 97,0 1653,9 1649,7 99,7 Małopolskie 242,6 236,0 97,3 31,8 30,3 95,3 770,7 713,8 92,6 Mazowieckie 984,4 1018,0 103,4 26,4 24,5 92,8 2601,0 2490,9 95,8 Opolskie 305,6 318,6 104,3 46,2 43,9 95,0 1411,7 1398,3 99,1 Podkarpackie 272,0 251,5 92,5 28,8 28,6 99,3 783,5 720,2 91,9 Podlaskie 495,2 505,4 102,1 26,8 24,8 92,5 1326,5 1253,1 94,5 Pomorskie 401,2 414,6 103,4 32,6 32,5 99,7 1308,5 1346,2 102,9 Śląskie 213,6 203,1 95,1 33,0 32,0 97,0 704,4 650,5 92,3 Świętokrzyskie 269,3 275,5 102,3 27,1 25,7 94,8 729,6 708,2 97,1 Warmińsko-mazurskie 431,3 439,7 101,9 27,8 28,1 101,1 1199,8 1236,9 103,1 Wielkopolskie 1054,0 1097,5 104,1 34,5 33,9 98,3 3637,1 3717,5 102,2 Zachodniopomorskie 506,4 517,9 102,3 35,1 34,1 97,2 1775,1 1766,5 99,5 a/ zbiory dla kraju w 2006 r. w mln ton b/ szacunek wstępny 13
Tabl. 9. Rzepak i rzepik Ogółem WOJEWÓDZTWA Powierzchnia w tys. ha Plony z 1 ha w dt Zbiory w tys. ton a/ 2005 2006 b/ dynamika 2005 = 100 2005 2006 b/ dynamika 2005 = 100 2005 2006 b/ dynamika 2005 = 100 Polska 550,2 571,2 103,8 26,3 25,4-27,1 96,6-103,0 1449,8 1,4-1,5 99,9-106,7 Dolnośląskie 74,8 89,3 119,3 29,1 26,0 89,3 217,9 232,3 106,6 Kujawsko-pomorskie 65,4 58,5 89,5 30,8 29,7 96,4 201,2 174,0 86,5 Lubelskie 29,3 22,9 78,3 20,4 21,9 107,4 59,6 50,2 84,2 Lubuskie 16,8 18,5 110,4 27,5 23,9 86,9 46,2 44,3 96,0 Łódzkie 8,6 11,5 133,2 22,9 23,6 103,1 19,7 27,2 137,7 Małopolskie 2,8 2,5 89,4 29,0 28,9 99,7 8,2 7,3 89,0 Mazowieckie 23,3 21,2 91,0 18,8 24,9 132,4 43,9 53,0 120,6 Opolskie 55,1 52,9 96,1 25,0 31,2 124,8 137,9 165,4 120,0 Podkarpackie 10,3 8,6 83,9 20,7 20,9 101,0 21,2 18,0 84,9 Podlaskie 2,4 1,9 78,0 28,4 24,7 87,0 7,0 4,7 67,7 Pomorskie 43,5 43,0 98,9 25,5 28,7 112,5 111,0 123,5 111,3 Śląskie 13,8 11,6 83,8 26,8 28,6 106,7 37,0 33,0 89,3 Świętokrzyskie 3,4 3,8 111,7 29,1 19,7 67,7 10,0 7,5 75,7 Warmińsko-mazurskie 45,8 56,0 122,1 21,7 23,7 109,2 99,3 132,6 133,5 Wielkopolskie 72,0 81,8 113,5 30,5 29,3 96,1 219,9 239,7 109,0 Zachodniopomorskie 82,8 87,2 105,3 25,3 26,8 105,9 209,8 234,1 111,6 a/ zbiory dla kraju w 2006 r. w mln ton b/ szacunek wstępny 14
Załącznik 1 Przebieg warunków agrometeorologicznych w okresie od jesieni 2005 r. do lata 2006 r. W okresie jesieni 2005 r. warunki termiczno - wilgotnościowe były na ogół niezbyt korzystne dla wzrostu i rozwoju roślin. Brak opadów oraz ciepła i słoneczna pogoda występująca w II dekadzie sierpnia przyczyniła się do pogorszenia warunków wilgotnościowych gleby. Panujące na przeważającym obszarze Polski nadmierne przesuszenie wierzchniej warstwy gruntu utrudniało prowadzenie orek przedsiewnych, siewu rzepaku ozimego i poplonów ścierniskowych. W sierpniu, a lokalnie ze względu na trudne warunki termicznowilgotnościowe nawet jeszcze we wrześniu wykonywano siew rzepaku ozimego. Siewy żyta i pszenżyta ozimego pod zbiory 2006 r. rozpoczęto w pierwszych dniach września, a w drugiej i trzeciej dekadzie miesiąca siew tych zbóż wykonywany był już w całym kraju. Siew pszenicy ozimej powszechnie wykonywano w III dekadzie września a zakończono w połowie października. Utrzymująca się nadal we wrześniu i październiku ciepła, słoneczna i sucha pogoda niekorzystnie wpływała na stan uwilgotnienia gleby jesienią 2005 r. Kiełkowanie wzrost i rozwój ozimin był powolny. Długa i ciepła jesień zrekompensowała nieco skutki występowania niedoboru wilgoci w glebie. Stosunkowo wysoka temperatura powietrza i gleby występująca w I połowie listopada podtrzymywała wegetację roślin i umożliwiła wykonanie orek zimowych. Pod koniec II dekady listopada wystąpiły opady śniegu i ochłodzenie, co przyczyniło się do zahamowania wegetacji i wejścia ozimin w stan zimowego spoczynku. Rośliny w końcowej fazie jesiennego wzrostu były na ogół dostatecznie wyrośnięte i rozkrzewione. Przebieg pogody w końcu listopada po wejściu roślin w stan zimowego spoczynku nie stwarzał zagrożeń dla upraw ozimych. Krótkotrwałe spadki temperatury przy gruncie, pomimo niewielkiej pokrywy śnieżnej nie powodowały obniżenia temperatury gleby na głębokości węzła krzewienia do wartości, które zagrażałyby oziminom. Zmienne warunki termiczne panujące w grudniu nie stwarzały większego zagrożenia dla upraw ozimych. Na znacznym obszarze kraju temperatury powietrza przy powierzchni gruntu spadały poniżej -10 0 C, a lokalnie nawet do -20 0 C, jednak występująca w tym czasie na większości pól dość gruba pokrywa śnieżna zabezpieczała rośliny przed przemarzaniem. Temperatura gleby na głębokości węzła krzewienia utrzymywała się powyżej wartości 15
krytycznych dla roślin. W grudniu obserwowano korzystne warunki dla magazynowania wody w glebie. Niezamarznięty grunt przyjmował stopniowo wodę z obfitych grudniowych opadów. W styczniu, w wielu rejonach kraju panowały niekorzystne warunki dla zimowania roślin. Notowane w drugiej połowie miesiąca duże spadki temperatury powietrza przy powierzchni gruntu, dochodzące miejscami nawet do -30 C i poniżej, spowodowały w wielu rejonach nadmierne wychłodzenie wierzchniej warstwy gleby. Przy niedostatecznej pokrywie śnieżnej temperatura spadała poniżej wartości krytycznych dla roślin, co było przyczyną niewielkich strat w zasiewach upraw ozimych. Przebieg pogody w lutym na ogół nie stwarzał większego zagrożenia dla zimujących roślin, pomimo występujących okresami silnych mrozów. Występująca na przeważającym obszarze kraju gruba pokrywa śnieżna dostatecznie chroniła oziminy przed wymarzaniem, jednak spowodowała wyprzenia oraz rozwój pleśni śniegowej przerzedzając oziminy. Przebieg pogody w marcu był na ogół korzystny dla zimujących roślin. W pierwszej i w drugiej dekadzie miesiąca, w całym kraju nadal trwała zimowa przerwa w wegetacji. Pomimo występujących wówczas znacznych spadków temperatury powietrza przy powierzchni gruntu, dzięki nadal zalegającej w całym kraju grubej pokrywie śnieżnej, nie nastąpiło nadmierne wychłodzenie gleby. W trzeciej dekadzie marca wzrost temperatury powietrza i gleby przyczynił się do zanikania pokrywy śnieżnej i rozmarzania ornej warstwy gruntu. W III dekadzie marca na zachodzie kraju notowano ruszenie wegetacji. Na pozostałym obszarze kraju początek wegetacji ozimin i trwałych użytków zielonych nastąpił dopiero w I dekadzie kwietnia, był więc opóźniony w porównaniu do średnich wieloletnich o ok. 3 tygodnie. Uwilgotnienie wierzchniej warstwy gleby na przeważającym obszarze kraju zabezpieczało potrzeby wodne roślin, a miejscami gdzie opady były intensywne wystąpił nadmiar wody. W bieżącym roku straty w powierzchni zasianych ozimin były na ogół niewielkie, spowodowane głównie wymoknięciem roślin i pleśnią śniegową. Zmienne warunki termiczne w kwietniu hamowały tempo wykonywanych prac polowych oraz wzrost i rozwój roślin. Prawie w całym kraju dopiero w ciągu II i III dekady kwietnia przeprowadzono siew zbóż jarych. W końcu miesiąca pojawiły się wschody tych roślin. W II i III dekadzie omawianego miesiąca sadzono ziemniaki i wykonywano siew buraków cukrowych. Występujące w pierwszej dekadzie maja ciepłe dni przyspieszyły wzrost i rozwój roślin, jednak ochłodzenie w III dekadzie miesiąca spowodowało spowolnienie tempa 16
wegetacji roślin. Spadki temperatury powietrza przy gruncie powodowały lokalnie niewielkie uszkodzenia wschodzących ziemniaków i niektórych gatunków warzyw gruntowych. Notowane w ciągu miesiąca opady wpłynęły korzystnie na stan uwilgotnienia wierzchniej warstwy gleby, a wilgotność ornej warstwy gruntu była dostateczna dla wzrostu i rozwoju roślin. Z powodu obfitych opadów rejonami nawet występowało nawet nadmierne uwilgotnienie gleby. Warunki agrometeorologiczne w czerwcu były zróżnicowane. Występujące na początku miesiąca ochłodzenie przyczyniło się do przejściowego zwolnienia tempa wzrostu i rozwoju upraw. Wysokie temperatury powietrza i intensywne nasłonecznienie w II dekadzie omawianego miesiąca sprzyjało przeprowadzeniu sianokosów i przyczyniło się - przy dobrym uwilgotnieniu gleby - do zintensyfikowania wzrostu roślin uprawnych. W III dekadzie czerwca wystąpił niedobór opadów, który zapoczątkował niedobór wilgoci w glebie utrzymujący się w lipcu. W I i II dekadzie czerwca kwitło żyto oraz pszenżyto ozime i pszenica ozima. Lokalnie w II dekadzie tego miesiąca, a powszechnie w III dekadzie rozpoczęła się wstępna faza dojrzewania tych zbóż. W II dekadzie czerwca zboża jare kłosiły się. Zwiększone w tym czasie zapotrzebowanie zbóż jarych na wodę nie było w pełni zaspokojone. W III dekadzie czerwca rozpoczęło się kwitnienie pszenicy jarej, jęczmienia jarego i owsa, a pod koniec miesiąca zboża jare zaczęły dojrzewać. W czerwcu na plantacjach roślin okopowych wykonywano prace pielęgnacyjne. Prace te były znacznie utrudnione ze względu na przesuszenie gleby. W I połowie miesiąca rozpoczęło się wykształcanie pąków kwiatowych w ziemniakach. Rejonami w II, a prawie w całym kraju w III dekadzie czerwca ziemniaki zakwitły. Utrzymująca się od II połowy czerwca wysoka temperatura powietrza i gleby pogorszyła warunki zawiązywania i wzrostu bulw ziemniaczanych. Pod koniec czerwca na ogół dobiegał końca zbiór pierwszego pokosu traw łąkowych i wieloletnich roślin motylkowych. Pogoda sprzyjała przeprowadzaniu sianokosów, pogorszyły się natomiast warunki odrostu roślinności na trwałych użytkach zielonych. Wysokie temperatury powietrza, duże usłonecznienie i brak systematycznych opadów deszczu, które pozwoliłyby uzupełnić brak wilgoci w glebie spowodowały, że w I połowie lipca w wielu rejonach kraju stan upraw rolnych gwałtownie się pogorszył. Upalana pogoda systematycznie zmniejszała zapasy wilgoci w glebie Przyspieszeniu uległo dojrzewanie zbóż przy niedostatecznym nalaniu ziarna, zwłaszcza w przypadku zbóż jarych. Rozpoczęty już zbiór rzepaku i rzepiku wskazuje na gorsze wypełnienie łuszczyn niż przewidywano wcześniej. Występowanie jedynie lokalnych opadów deszczu o charakterze burzowym nieznacznie 17
poprawia bardzo trudne warunki wegetacji roślin. Zagrożone brakiem należytego uwilgotnienia gleby są plantacje ziemniaków odmian średnio-późnych i późnych. Lipcowa susza przy bardzo wysokich temperaturach powietrza i gleby stanowi zagrożenie dla dobrego plonowania buraków cukrowych, warzyw gruntowych oraz pozostałych roślin uprawnych. Tabl. 1. Temperatura powietrza i opady w okresie od jesieni 2005 r. do lata 2006 r. Średnia krajowa temperatura powietrza Średnie krajowe sumy opadów Wyszczególnienie odchylenie o C od normy a/ mm % normy a/ JESIEŃ b/ 2005 Wrzesień 15,1 2,1 37,7 64,7 Październik 9,5 1,2 13,0 27,8 Listopad 3,1 0,1 30,5 71,0 ZIMA b/ 2005/2006 Grudzień -0,3-0,2 76,6 187,6 Styczeń -7,0-5,2 18,8 60,9 Luty -2,7-1,9 29,9 112,0 WIOSNA b/ 2006 Marzec -0,4-3,2 35,7 103,2 Kwiecień 8,4 1,0 43,9 112,0 Maj 13,1 0,2 59,8 102,9 LATO b/ 2006 Czerwiec 17,1 1,3 62,3 75,1 a/ jako normę IMiGW przyjmuje od 2002 r. średnie z lat 1971-2000. b/ średnie miesięczne /obliczenia GUS na podstawie danych IMiGW/. 18