OCENA stanu czystości wód w zlewni rzeki Supraśl w 2009 roku

INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU OCENA stanu czystości wód w zlewni rzeki Supraśl w 2009 roku WIOŚ BIAŁYSTOK, czerwiec 2010

1 WSTĘP...4 2 METODYKA BADAŃ, KLASYFIKACJE I OCENY JAKOŚCI WÓD PŁYNĄCYCH...4 3 SUPRAŚL...5 3.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ...7 3.2 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ...7 3.3 WNIOSKI...9 ZAŁĄCZNIKI...11

3

1 Wstęp Podstawą programu badań wód powierzchniowych płynących, zrealizowanych przez Inspektorat w 2009 roku, był Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 20072009, opracowany przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i zatwierdzony przez Ministra Środowiska oraz Program monitoringu środowiska województwa podlaskiego w latach 20072009 opracowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku i zatwierdzony przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Zasadniczym celem badań śródlądowych wód powierzchniowych jest tworzenie podstaw do podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrona przed zanieczyszczeniem, w tym ochrona przed eutrofizacją powodowaną wpływem sektora bytowokomunalnego i rolnictwa, ochrona przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego. Podejmowane działania polegają na zintegrowaniu zarządzania gospodarką wodną w układzie dorzeczy, poprzez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej, polegające na zapewnieniu spójności badań i ocen realizowanych w ramach 3 podsystemów: monitoringu wód powierzchniowych, podziemnych i morskich. 2 Metodyka badań, klasyfikacje i oceny jakości wód płynących Zasady polityki wodnej w państwach Unii Europejskiej określa Ramowa Dyrektywa Wodna, która nakłada na wszystkie kraje członkowskie obowiązek osiągnięcia do 2015 roku dobrego stanu wód powierzchniowych. Wody powierzchniowe, w tym silnie zmienione i sztuczne jednolite części wód, powinny do tego czasu osiągnąć dobry stan chemiczny, oraz odpowiednio, dobry stan ekologiczny lub dobry potencjał ekologiczny. Transpozycji przepisów RDW do prawodawstwa polskiego dokonano przede wszystkim poprzez ustawę Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z późniejszymi zmianami). Ustawa ta stanowi podstawę prawną i merytoryczną do realizacji Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie badania wód powierzchniowych. Obowiązek wykonania badan wód powierzchniowych i wykonania ocen w zakresie elementów fizycznych, chemicznych i biologicznych spoczywa na wojewódzkich inspektoratach ochrony środowiska. Zakres, częstotliwość i sposób prowadzenia badań monitoringowych wód powierzchniowych oraz sposób oceny wód zależy od sposobu ich użytkowania i charakterystyki zagrożenia. Rodzaje sporządzanych ocen określają następujące akty wykonawcze do ustawy Prawo wodne: Ogólna ocena jakości wód. Podstawą oceny jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008). Rozporządzenie określa sposób klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych i przybrzeżnych oraz sztucznych jednolitych części wód powierzchniowych i silnie zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych. Stan ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych oraz przybrzeżnych klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych. Jest definiowany dla wód naturalnych jako: bardzo dobry dla wód o niezmienionych warunkach przyrodniczych lub zmienionych tylko w bardzo niewielkim stopniu, dobry gdy zmiany warunków przyrodniczych w porównaniu do warunków niezakłóconych działalnością człowieka są niewielkie, umiarkowany obejmujący wody przekształcone w średnim stopniu, słaby wody o znacznie zmienionych warunkach przyrodniczych (biologicznych, fizykochemicznych, morfologicznych), gdzie gatunki roślin i zwierząt znacznie różnią się od tych, które zwykle towarzyszą danemu typowi jednolitej części wód, zły wody o poważnie zmienionych warunkach przyrodniczych, w których nie występują typowe dla danego 4

rodzaju wód gatunki. Potencjał ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych sztucznych i silnie zmienionych 1 klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych. Potencjał ekologiczny jest definiowany jako: wyższy niż dobry i dobry, umiarkowany, niski lub zły. Stan chemiczny jednolitych części wód powierzchniowych klasyfikuje się na podstawie chemicznych wskaźników jakości wód. Stan jednolitych części wód powierzchniowych ocenia się, porównując wyniki klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych z wynikami stanu chemicznego tych jednolitych części wód. Stan jednolitych części wód powierzchniowych sztucznych i silnie zmienionych ocenia się, porównując wyniki klasyfikacji potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych z wynikami stanu chemicznego tych jednolitych części wód. W zależności od stanu ekologicznego/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego, stan jednolitych części wód powierzchniowych i jednolitych części wód powierzchniowych sztucznych i silnie zmienionych może być: dobry lub zły. Ocena przydatności do bytowania ryb. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). Ocena przydatności wody do spożycia. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204 poz. 1728). Ocena wrażliwości wód na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych i podatności na eutrofizację. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241 poz. 2093). Zaprezentowana poniżej ocena stanu ekologicznego, stanu chemicznego i stanu wód odnosi się do jednolitych części wód JCW, natomiast ocena przydatności do bytowania ryb, do spożycia i podatności na eutrofizację ze źródeł rolniczych odnosi się do jakości wód w punktach pomiarowych. W załączniku 1 zaprezentowano zestawienie wyników badań wód powierzchniowych na potrzeby oceny stanu ekologicznego JCW. W załączniku 2 przedstawiono wykaz profili badawczych, w których stwierdzono podatność wód na eutrofizację. W załączniku 3 zaprezentowano wyniki oznaczeń na potrzeby oceny podatności do bytowania ryb. 3 Supraśl Rzeka Supraśl o długości 93,8 km i powierzchni zlewni 1844,4 km 2 jest prawobrzeżnym dopływem Narwi i uchodzi do niej na 299,8 km. Źródła rzeki zlokalizowane są na północ od wsi Topolany, na obszarze rozległego torfowiska. Tren zlewni do miejscowości Gródek ma charakter nizinny o podłożu bagiennotorfowym. Poniżej Gródka rzeka tworzy przełom przez strefę moreny czołowej sięgający ujścia dopływu Grzybówki. W zlewni rzeki, w miejscowościach Supraśl oraz Wasilków znajdują się przepływowe zbiorniki rekreacyjne, a na wysokości Wasilkowa zlokalizowane jest powierzchniowe ujęcie wody dla aglomeracji białostockiej. W zlewni rzeki znajduje się Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej im. prof. Witolda Sławińskiego. Obejmuje on swoimi granicami przeważającą część Puszczy Knyszyńskiej jednego z najlepiej zachowanych kompleksów leśnych w Polsce. Lasy zajmują 80% powierzchni Parku. Mają one charakter wybitnie borealny, zbliżony do południowej tajgi. Dominują drzewostany sosnowe i sosnowoświerkowe, miejscami ponad stuletnie. Obszar Puszcza Knyszyńska o pow. 132372.2 ha (kod obszaru: PLB200003) jest obszarem chronionym Natura 2000. 1 wody te zostały tak przekształcone przez człowieka, że niemożliwe jest przywrócenie im stanu naturalnego 5

Supraśl stanowi źródło zaopatrzenia w wodę pitną aglomeracji Białostockiej. Jej zlewnia objęta jest pośrednią strefą ochronną, stąd usytuowanie punktów pomiarowych uwzględnia monitorowanie wpływu odprowadzanych zanieczyszczeń z miejscowości położonych w zlewni Supraśli oraz jakość wód ważniejszych dopływów. W roku 2009 rzeka badana była w 3 profilach pomiarowych: poniżej m. Gródek, w m. Nowodworce i m. Dzikie oraz na 5 ważniejszych dopływach: Słoi, Sokołdzie, Płosce, Czarnej i Białej (Rys. 1). Badania dopływów prowadzono w pobliżu zamknięć jednolitych części wód (JCW) w celu określenie jakości wód oraz ich wpływu na jakość wód rzeki Supraśl. Rys. 1. Zlewnia rzeki Supraśl i ważniejsze badane dopływy. 6

3.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz większych źródeł zanieczyszczeń w zlewni rzeki Supraśl* Lp. Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Sokółka (poprzez rz. Sokołdę) 1 Miejskie Przedsiębiorstwo mech. biologiczna Wodociągów i Kanalizacji (złoże) z podwyższonym usuwaniem biogenów Białystok (poprzez rz. Białą) 2 Wodociągi Białostockie Sp. z o.o. Oczyszczalnia miejska mech.biologiczna (osad czynny) z podwyższonym usuwaniem biogenów Ilość ścieków Ładunek dobowy [m 3 /d] [kg/d] 2892,6 (średnia za 2008 rok) 69444,75 (wartość średnia z I półrocza 2009) BZT 5 45,27 ChZT Cr 227,6 fosfor og. 6,3 (wartości średnie z pomiarów za 4 pierwsze miesiące 2009 r., przekazane do WIOŚ) BZT 5 201,39 Zawiesina 204,17 ChZT 2569,46 azot og. 712,5 fosfor og. 40,97 (wartości średnie z pomiarów za I półrocze 2009 r., przekazane do WIOŚ) Uwagi W maju 2009 r. miała miejsce kontrola problemowa. Stwierdzono, iż w nocy z dn. 20.04.2009 r. na oczyszczalni miała miejsce awaria 3 z 4 silników elektrycznych napędzających sprężarki dostarczające powietrze do reaktorów SBR. Z powodu braku napowietrzania na reaktorach SBR nr 2 czynny osad biologiczny uległ obumarciu. 28.04.2009r. podjęto decyzję o spuszczaniu podczyszczonych ścieków z reaktorów SBR nr 1,3,4 do stawu buforowego. 05.05.2009r. staw uległ napełnieniu, ścieki ze stawu przelały się bezpośrednio do rowu odprowadzającego oczyszczone ścieki do rzeki Sokołdy (szacunkowo kilkaset m 3 ). Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Spółka z o.o. w Sokółce planuje zwiększenie przepustowości oczyszczalni oraz rozbudowę i wymianę urządzeń oczyszczających. W styczniu 2009 r. miała miejsce kontrola miejskiej oczyszczalni ścieków. W ramach kontroli przeanalizowano wyniki badania ścieków z roku 2008. Wyniki badań wskazywały na trudności zachowania stężeń azotu ogólnego w ściekach oczyszczonych na poziomie określonym w pozwoleniu wodnoprawnym. * ważniejsze źródła kontrolowane przez WIOŚ w 2009 roku 3.2 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Rzeka Supraśl, punkt pomiarowy: niżej m. Gródek (Kod JCW: PLRW200023261614) Klasyfikacja stanu ekologicznego na podstawie elementów biologicznych (Makrofitowy Indeks Rzeczny MIR i fitobentos IO) wskazała dobry stan wód w jednolitej części wód (JCW), jednakże stężenia wskaźników fizykochemicznych przekroczyły wartości określone dla stanu dobrego. W związku z tym ostatecznie stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do III klasy stanu umiarkowanego. O klasyfikacji zadecydowały: zbyt niska zawartość tlenu rozpuszczonego, podwyższone wartości BZT 5, ogólnego węgla organicznego (OWO) oraz azotu Kjeldahla (Załącznik 1). Ocena podatności na eutrofizację. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację (Załącznik 2). Ocena przydatności do bytowania ryb. Woda nie spełniała wymogów przydatności do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Zadecydowały o tym podwyższone azotynów i fosforu ogólnego oraz niskie stężenie tlenu rozpuszczonego (Załącznik 3). Podobną ocenę uzyskano w 2008 roku. Dopływ rz. Słoja, punkt pomiarowy: ujście w m. Kondycja (Kod JCW: PLRW2000242616189) Klasyfikacja stanu ekologicznego. Ze względu na wyniki badań biologicznych, JCW charakteryzowała się stanem ekologicznym dobrym. Wyniki badań fizykochemicznych potwierdziły II klasę stan dobry. Żaden z uwzględnianych wskaźników nie przekroczył wartości granicznej dla stanu dobrego (Załącznik 1). 7

Ocena podatności na eutrofizację. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację (Załącznik 2). Ocena przydatności do bytowania ryb. Woda nie spełniała wymogów przydatności do bytowania ryb w warunkach naturalnych, ze względu na podwyższone wartości azotynów oraz fosforu ogólnego (Załącznik 3). Podobną ocenę uzyskano w 2008 roku. Dopływ rz. Sokołda, punkt pomiarowy: w m. Straż (Kod JCW: PLRW20002326162369) Klasyfikacja stanu ekologicznego na podstawie elementu biologicznego (MIR) wskazała umiarkowany stan wód w jednolitej części wód (JCW). Wyniki badań fizykochemicznych potwierdziły te klasyfikację. Ostatecznie wody tej JCW zakwalifikowano do III klasy stanu umiarkowanego. Wskaźnikiem kwalifikującym było niskie stężenie tlenu rozpuszczonego (Załącznik 1). Ocena podatności na eutrofizację. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację (Załącznik 2). Ocena przydatności do bytowania ryb. Woda w badanym przekroju pomiarowokontrolnym nie spełniała kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Podobnie jak w latach 20062008 przekroczone zostały dopuszczalne wartości: tlenu rozpuszczonego, azotynów i fosforu ogólnego (Załącznik 3). Dopływ rz. Sokołda, punkt pomiarowy: ujście w m. Surażkowo (Kod JCW: PLRW200024261629) Klasyfikacja stanu ekologicznego. Ze względu na wyniki badań biologicznych, JCW charakteryzowała się stanem ekologicznym dobrym. Wyniki badań fizykochemicznych potwierdziły II klasę stan dobry. Żaden ze wskaźników nie przekroczył wartości granicznej dla stanu dobrego (Załącznik 1). Ocena podatności na eutrofizację. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację (Załącznik 2). Ocena przydatności do bytowania ryb. Woda w badanym przekroju pomiarowokontrolnym nie spełniała kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Podobnie jak w latach 20072008 przekroczone zostały dopuszczalne wartości: tlenu rozpuszczonego, azotynów i fosforu ogólnego (Załącznik 3). Dopływ rz. Płoska, punkt pomiarowy: ujście w m. Kołodno (Kod JCW: PLRW200017261649) Klasyfikacja stanu ekologicznego. Wyniki badań biologicznych (MIR) wskazały na II klasę stan dobry, jednakże uzyskane wartości wskaźników fizykochemicznych spowodowały ostatecznie obniżenie klasyfikacji do III klasy stanu umiarkowany. O obniżeniu klasyfikacji zadecydowało ponadnormatywne stężenia OWO i BZT 5 (Załącznik 1). Ocena podatności na eutrofizację. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację (Załącznik 2). Ocena przydatności do bytowania ryb. Woda nie spełniała wymogów przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych ze względu na podwyższone wartości azotynów i fosforu ogólnego (Załącznik 3). Podobną ocenę uzyskano w 2008 roku. Rzeka Supraśl, punkt pomiarowy: w m. Nowodworce (Kod JCW: PLRW200024261655) Klasyfikacja stanu ekologicznego. Wyniki badań biologicznych wskazały na III klasę stan wód umiarkowany. Potwierdziły ta klasyfikacje wyniki badań fizykochemicznych. Wskaźnikami kwalifikującymi były: ponadnormatywne wskaźniki ChZT Mn (chemiczne zapotrzebowanie tlenu) i fenoli lotnych (Załącznik 1). Ocena przydatności do spożycia. Ocena wykonana w punkcie pomiarowych w m. Nowodworce zlokalizowanym na rzece Supraśl w obszarze ochronnym ujęcia powierzchniowego dla Białegostoku wykazała, iż woda spełnia wymagania odpowiadające kategorii jakościowej A3 (woda wymaga wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji). Ocena podatności na eutrofizację. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację (Załącznik 2). 8

Ocena przydatności do bytowania ryb. Woda nie spełniała wymogów przydatności do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Stwierdzono ponadnormatywne stężenia azotynów i fosforu ogólnego oraz zbyt niskie stężenie tlenu rozpuszczonego (Załącznik 3). Dopływ rz. Czarna, punkt pomiarowy: ujście w m. Sochonie, (Kod JCW: PLRW200017261669) Klasyfikacja stanu ekologicznego na podstawie elementu biologicznego (MIR) wskazała na I klasę bardzo dobry stan wód. Natomiast wartości wskaźników fizykochemicznych spowodowały obniżenie klasyfikacji do II klasy stan ekologiczny dobry, ze względu na następujące parametry: OWO, BZT 5, azot Kjeldahla i fosfor ogólny. Ocena podatności na eutrofizację. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację (Załącznik 2). Ocena przydatności do bytowania. Woda nie spełniała kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych, za względu na przekroczenia norm: azotynów i fosforu ogólnego (Załącznik 3). Dopływ rz. Biała, punkt pomiarowy: ujście w m. Nowe Aleksandrowo, (Kod JCW: PLRW2000172616899) Klasyfikacja potencjału ekologicznego (JCW silnie zmieniona) Wyniki badań biologicznych (MIR) wskazały na IV klasę słaby stan wód, co potwierdziły wyniki badań fizykochemicznych. Wskaźnikiem kwalifikującym było zbyt niskie stężenie tlenu rozpuszczonego (Załącznik 1). Ocena podatności na eutrofizację. Woda jest podatna na procesy eutrofizacji ze względu na przekroczenie wartości granicznych: fosforu ogólnego, azotanów oraz azotu ogólnego (Załącznik 2). Ocena przydatności do bytowania ryb. Rzeka nie spełniała kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych ze względu na przekroczenia norm: BZT 5, azotu ogólnego, azotynów i fosforu ogólnego (Załącznik 3). Rzeka Supraśl, punkt pomiarowy: ujście w m. Dzikie, (Kod JCW: PLRW20002426169) Klasyfikacja stanu ekologicznego. Wyniki badań biologicznych wskazały na III klasę stan wód umiarkowany, co potwierdziły wyniki badań fizykochemicznych. Wskaźnikami kwalifikującymi był: ChZT Mn i OWO (Załącznik 1). Ocena podatności na eutrofizację. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację (Załącznik 2). Ocena przydatności do bytowania ryb. Woda nie spełniała wymogów przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych ze względu na podwyższone wartości BZT 5, azotynów i fosforu ogólnego (Załącznik 3). 3.3 WNIOSKI 1 Ocena stanu ekologicznego wód Supraśli, wskazała na III klasę stan ekologiczny umiarkowany we wszystkich JCW. Wskaźnikami klasyfikującymi były: w jcw, zamykanej przez ppk: poniżej m. Gródek (PLRW200023261614): tlen rozpuszczony, OWO oraz azot Kjeldahla, w jcw, zamykanej przez punkt pomiarowy w m. Nowodworce (PLRW200024261655): makrofitowy indeks rzeczny i ChZT Mn. w jcw zamykanej przez punkt pomiarowy w m. Dzikie (PLRW20002426169): ChZT Mn oraz OWO. Dopływy Supraśli. Ocena stanu ekologicznego JCW dopływów wskazała na II klasę dobry stan ekologiczny wód rzeki Sokołdy w punkcie zamykającym na ujściu w m. Surażkowo (PLRW200024261629), rzeki Słoi na ujściu w m. Kondycja (PLRW2000242616189) oraz rzeki Czarnej na ujściu w m. Sochonie (PLRW200017261669). Do III klasy umiarkowanego stanu ekologicznego, zakwalifikowano: górną część zlewni Sokołdy, zamykaną przez punkt w m. Straż (PLRW20002326162369) oraz zlewnię rzeki Płoski z punktem zamykającym w m. Kołodno (PLRW200017261649). Zlewnia rzeki Białej, będąca silnie zmienioną jednolitą częścią wód (PLRW2000172616899) wykazała słaby potencjał ekologiczny. 2 Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że wody rzeki Supraśl we wszystkich punktach pomiarowych, a także wody dopływów (Słoi, Sokołdy, Płoski, Czarnej i Białej) nie spełniały kryteriów, jakim powinny odpowiadać 9

wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Podobne oceny uzyskano w latach: 20062008. 3 Ocena podatności na eutrofizację wód zlewni Supraśli wykazała, iż na dopływie rzece Białej w punkcie w m. Nowe Aleksandrowo, zanotowano przekroczenia wartości dopuszczanych: fosforu ogólnego, azotu ogólnego i azoanów, powyżej których występuje eutrofizacja. Przyczyną przekroczeń jest duża ilości ścieków oczyszczonych odprowadzanych z oczyszczalni miejskiej aglomeracji białostockiej. W przypadku pozostałych, zbadany rzek: Supraśli, Słoi, Sokołdy, Płoski i Czarnej nie odnotowano przekroczeń wartości granicznych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji. 4 Ocena przydatności wód do spożycia, wykonana w punkcie pomiarowych w m. Nowodworce zlokalizowanym na rzece Supraśl w obszarze ochronnym ujęcia powierzchniowego dla Białegostoku wykazała, iż woda spełnia wymagania jakościowe kategorii A3 (woda wymaga wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji). 5 Na niską jakość wód rzeki Supraśl mają duży wpływ zanieczyszczenia organiczne. Są one zarówno pochodzenia naturalnego jak i antropogenicznego. Wynikają z charakterystyki składu podłoża i sposobu zagospodarowania zlewni (gleby torfowe, tereny zalesione). Płaskie ukształtowanie terenu w górnej części zlewni (powyżej Gródka) użytkowanego rolniczo, powoduje wnoszenie poprzez spływy powierzchniowe znacznych ilości materii organicznej podlegającej rozkładowi w rzece, co skutkuje pogorszeniem warunków natlenienia, szczególnie po intensywnych opadach. 6 W przypadku rzeki Białej, znaczący wpływ na niską jakość jej wód (i wód Supraśli, do której uchodzi) mają zrzuty ścieków z miejskiej oczyszczalni ścieków w Białymstoku. W latach 20072009 notowano przekroczenia warunków pozwolenia wodnoprawnego w zakresie stężenia azotu ogólnego w ściekach oczyszczonych. Negatywny wpływ oczyszczalni potwierdzają wyniki zawartości stężeń azotu ogólnego w wodach rzeki, a także uzyskana ocena jakości wód: IV klasa słaby potencjał ekologiczny. Wydział Monitoringu Środowiska Akceptował: 10

Załączniki Załącznik 1 Zestawienie wyników na potrzeby oceny stanu/potencjału ekologicznego JCW 2009 r. Dane o ppk Kod ppk PL01S0801_1351 PL01S0801_1342 PL01S0801_1362 PL01S0801_1367 PL01S0801_1372 PL01S0801_1348 PL01S0801_1329 PL01S0801_1381 PL01S0801_1343 Kod JCW PLRW200023261614 PLRW2000242616189 PLRW20002326162369 PLRW200024261629 PLRW200017261649 PLRW20002426169 PLRW200017261669 PLRW2000172616899 PLRW20002426169 Rzeka, km biegu Supraśl 68,6 km Słoja 0,34 km Sokołda 22,1 km Sokołda 1,3 km Płoska 0,5 km Supraśl 23,0 km Czarna 0,3 km Biała 0,5 km Supraśl 0,5 km Nazwa punktu poniżej m. Gródek ujście w m. Kondycja w m. Straż powyżej ujścia Kamionki w m. Surażkowo ujście w m. Kołodno w m. Nowodworce ujście w m.sochonie ujście w m. Nowe Aleksandrowo ujście w m. Dzikie monitoring O O O O O O O O D, O Współrzędne ppk: LON 23,679140 23,524780 23,369030 23,460764 23,417870 23,234970 23,187770 23,02698 22,987470 Współrzędne ppk: LAN 53,111620 53,181790 53,341930 53,212384 53,181230 53,195750 53,197180 53,17853 53,179480 Chlorofil "a" śr. stężenie 13 13,95 27,91 39,66 ( mg/l) klasyfikacja I I II III Fitobentos (Wskaźnik śr. stężenie 0,51 0,315 0,60 okrzemkowy IO) klasyfikacja II III II Makrofity śr. stężenie 36,08 40,26 29,35 40,64 43,57 33,6 45,18 25 36,11 (Makrofitowy Indeks Rzeczny) klasyfikacja II II III II II III I IV II OCENA BIOLOGICZNA DOBRY DOBRY UMIARKOWANY DOBRY DOBRY UMIARKOWANY BARDZO DOBRY SŁABY UMIARKOWANY Wskaźniki fizykochemiczne - brane pod uwagę, gdy ocena biologiczna wskazuje na stan dobry i bardzo dobry Temperatura ( C) śr. stężenie 1) 14,7 13,2 14,2 15,7 13 15,58 14,46 17,7 17,35 klasyfikacja I I I I I I I I I Zawiesina (mg/l) śr. stężenie 1) 8,81 11,64 11,9 klasyfikacja I I I Odczyn ph śr. stężenie 1) 7,9 8 7,9 8 7,9 8 8 7,9 8,3 klasyfikacja I I I I I I I I I Tlen rozpuszczony śr. stężenie 1) 2,3 8,6 4,7 7,6 8 7,15 7,88 6,8 7,75 (mg O 2 /l) klasyfikacja poniżej dobrego I poniżej dobrego I I I I II I Pięciodobowe śr. stężenie 1) 5,7 5,7 5,5 4,2 6,7 4,33 3,16 7,6 3,93 zapotrzebowanie tlenu BZT 5 (mg O 2 /l) klasyfikacja II II II II poniżej dobrego II II poniżej dobrego II Chemiczne zapotrzebowanie tlenu ChZTMn (mg O2/l) śr. stężenie 1) klasyfikacja 14,93 poniżej dobrego 13,28 poniżej dobrego Ogólny węgiel śr. stężenie 1) 26 14,8 14,4 14,3 15,7 13,7 13,1 11,9 17,5 organiczny (mg C/l) klasyfikacja poniżej dobrego II II II poniżej dobrego II II II poniżej dobrego Przewodność w 20 C śr. stężenie 1) 408 370 499 458 368 401,5 452 1020 481,4 (μs/cm) klasyfikacja I I I I I I I II II 11

cd. tabeli Substancje rozpuszczone śr. stężenie 1) 342 283 388 351 295 308 340 714 352,3 (mg/l) klasyfikacja I I I I I I I II I Siarczany (mg śr. stężenie 1) 22 30 SO4/l) klasyfikacja I I Chlorki (mg Cl/l) śr. stężenie 1) 11,8 25 klasyfikacja I I Wapń (mg śr. stężenie 1) 75 70 86 81 70 73 77 88 77,9 Ca/l) klasyfikacja I I I I I I I I I Magnez (mg śr. stężenie 1) 9,2 10,1 14 12,7 8,9 10,5 10,66 13,9 11,44 Mg/l) klasyfikacja I I I I I I I I I Azot amonowy śr. stężenie 1) 0,54 0,075 0,52 0,73 0,075 0,29 0,53 0,97 0,25 (mg NNH 4 /l) klasyfikacja I I I I I I I II I Azot Kjeldahla śr. stężenie 1) 2,1 0,9 1,4 2 1,2 1,2 1,3 2,4 1,58 (mg N/l) klasyfikacja poniżej dobrego I II II II II II poniżej dobrego II Azot azotanowy śr. stężenie 1) 2,2 1,7 2,2 1,8 1,1 1,6 1,6 15,3 2,28 (mg NNO 3 /l) klasyfikacja II I I II I I I poniżej dobrego II Azot ogólny (mg śr. stężenie 1) 4,2 2,3 3,9 3,8 2,2 2,6 2,9 17 3,6 N/l) klasyfikacja I I I I I I I poniżej dobrego I Fosfor ogólny śr. stężenie 1) 0,28 0,34 0,31 0,16 0,31 0,3 0,28 0,7 0,21 (mg P/l) klasyfikacja II II II I II II II poniżej dobrego II Substancje Szczególnie Szkodliwe brane pod uwagę, gdy klasyfikacja biologiczna wskazuje na stan dobry i bardzo dobry Arsen (mg As/l) śr. stężenie 1) 0,01 klasyfikacja d Bar (mg Ba/l) śr. stężenie 1) 0,027 klasyfikacja d Bor (mg B/l) śr. stężenie 1) 0,003 klasyfikacja d Chrom +6 (mg Cr śr. stężenie 1) 0,006 +6/l) klasyfikacja d Chrom ogólny śr. stężenie 1) 0,006 (mg Cr/l) klasyfikacja d Cynk (mg Zn/l) śr. stężenie 1) 0,027 0,0317 klasyfikacja d d Miedz (mg Cu/l) śr. stężenie 1) 0,002 0,002 klasyfikacja d d Fenole lotne śr. stężenie 1) 0,034 (indeks )(mg/l) klasyfikacja poniżej dobrego Cyjanki wolne śr. stężenie 1) 0,003 (CN/l) klasyfikacja d STAN/ POTENCJAŁ EKOLOGICZNY UMIARKOWANY DOBRY UMIARKOWANY DOBRY UMIARKOWANY UMIARKOWANY DOBRY SŁABY UMIARKOWANY 1) O operacyjny, D diagnostyczny 2) średnioroczna 2 w przypadku min 12 prób w roku percentyl 90 (dla tlenu rozp. percentyl 10), w przypadku mniejszej liczb prób wartość najgorsza, dla chlorofilu "a" wartość średnia d wartość wskazuje na stan dobry lub wyższy niż dobry 12

Załącznik 2 Wykaz profili badawczych, w których stwierdzono podatność wód na eutrofizację w zlewni rzeki Supraśl 2009 r. Rzeka Kod ppk Stanowisko pomiarowe fosfor og. >0,25 mg P/l Wartość przekroczenia wskaźnika kryterialnego (stężenia średnioroczne) azotany >10 mgno 3 /l azot og. >5 mg N/l Chlorofil a >25 μg/l Rz. Biała d. Supraśli PL01S0801_1381 ujście w m. Nowe Aleksandrowo 0,305 44,83 11,93 Załącznik 3 Wyniki oznaczeń na potrzeby oceny podatności do bytowania ryb 2009 r. Ocenę sporządzono w oparciu o niekompletny zakres pomiarowy. SUPRAŚL 68,6 km niżej m.gródek Lp. Parametr Jednostka N Stw. kl. 1/m-c Wymagane Uwagi 1 Temp. wody C 6 Łos nie 100% 2 Zawiesina ogólna mg/l - - - - 3 Odczyn 6 Łos nie 100% 4 Tlen rozp. mg O2/l 6 non nie 100% 5 BZT5 mg O2/l 6 Kar nie 100% 6 Azot amonowy mg N/l 6 Łos nie 100% 7 Niezjon. amoniak mg NH3/l - - - - 8 Azotyny mg NO2/l 5 non nie 100% 9 Fosfor ogólny mg PO4/l 6 non nie 100% 10 Chlor całk. poz. mg HOCl/l - - - - 11 Cynk niesączony mg Zn/l - - - - Tw.og 12 Miedź mg Cu/l - - - - Tw.og 13 Fenole lotne mg/l - - - - 14 Subst. ropopoch. mg/l - - - - SŁOJA 0.34 km ujście w m. Kondycja Lp. Parametr Jednostka N Stw. kl. 1/m-c Wymagane Uwagi 1 Temp. wody C 6 Łos nie 100% 2 Zawiesina ogólna mg/l - - - - 3 Odczyn 6 Łos nie 100% 4 Tlen rozp. mg O2/l 6 Kar nie 100% 5 BZT5 mg O2/l 6 Kar nie 100% 6 Azot amonowy mg N/l 6 Łos nie 100% 7 Niezjon. amoniak mg NH3/l - - - - 8 Azotyny mg NO2/l 5 non nie 100% 9 Fosfor ogólny mg PO4/l 6 non nie 100% 10 Chlor całk. poz. mg HOCl/l - - - - 11 Cynk niesączony mg Zn/l - - - - Tw.og 12 Miedź mg Cu/l - - - - Tw.og 13 Fenole lotne mg/l - - - - 14 Subst. ropopoch. mg/l - - - - 13

SOKOŁDA 22,1 km w m. Straż Lp. Parametr Jednostka N Stw. kl. 1/m-c Wymagane Uwagi 1 Temp. wody C 6 Łos nie 100% 2 Zawiesina ogólna mg/l - - - - 3 Odczyn 5 Łos nie 100% 4 Tlen rozp. mg O2/l 6 non nie 100% 5 BZT5 mg O2/l 6 Kar nie 100% 6 Azot amonowy mg N/l 6 Łos nie 100% 7 Niezjon. amoniak mg NH3/l - - - - 8 Azotyny mg NO2/l 4 non nie 100% 9 Fosfor ogólny mg PO4/l 6 non nie 100% 10 Chlor całk. poz. mg HOCl/l - - - - 11 Cynk niesączony mg Zn/l - - - - Tw.og 12 Miedź mg Cu/l - - - - Tw.og 13 Fenole lotne mg/l - - - - 14 Subst. ropopoch. mg/l - - - - SOKOŁDA 1,3 km w m. Surażkowo Lp. Parametr Jednostka N Stw. kl. 1/m-c Wymagane Uwagi 1 Temp. wody C 6 Łos nie 100% 2 Zawiesina ogólna mg/l - - - - 3 Odczyn 5 Łos nie 100% 4 Tlen rozp. mg O2/l 6 non nie 100% 5 BZT5 mg O2/l 6 Kar nie 100% 6 Azot amonowy mg N/l 6 Łos nie 100% 7 Niezjon. amoniak mg NH3/l - - - - 8 Azotyny mg NO2/l 4 non nie 100% 9 Fosfor ogólny mg PO4/l 6 non nie 100% 10 Chlor całk. poz. mg HOCl/l - - - - 11 Cynk niesączony mg Zn/l - - - - Tw.og 12 Miedź mg Cu/l - - - - Tw.og 13 Fenole lotne mg/l - - - - 14 Subst. ropopoch. mg/l - - - - SUPRAŚL 40,9 km Od 07012009 do 14122009 rz. Płoska w m. Kołodno Lp. Parametr Jednostka N Stw. kl. 1/m-c Wymagane Uwagi 1 Temp. wody C 6 Łos nie 100% 2 Zawiesina ogólna mg/l - - - - 3 Odczyn 6 Łos nie 100% 4 Tlen rozp. mg O2/l 6 Kar nie 100% 5 BZT5 mg O2/l 6 non nie 100% 6 Azot amonowy mg N/l 6 Łos nie 100% 7 Niezjon. amoniak mg NH3/l - - - - 8 Azotyny mg NO2/l 5 non nie 100% 9 Fosfor ogólny mg PO4/l 6 non nie 100% 10 Chlor całk. poz. mg HOCl/l - - - - 11 Cynk niesączony mg Zn/l - - - - Tw.og 12 Miedź mg Cu/l - - - - Tw.og 13 Fenole lotne mg/l - - - - 14 Subst. ropopoch. mg/l - - - - 14

SUPRAŚL 23,0 km Od 26012009 do 14122009 pow.ujecia wody dla Bialegost.(m.Nowodwor.) Lp. Parametr Jednostka N Stw. kl. 1/m-c Wymagane Uwagi 1 Temp. wody C 12 Łos TAK 95% 2 Zawiesina ogólna mg/l 12 Łos TAK średnia 3 Odczyn 12 Łos TAK 95% 4 Tlen rozp. mg O2/l 12 non TAK 50%,100% 5 BZT5 mg O2/l 12 Kar TAK 95% 6 Azot amonowy mg N/l 12 Łos TAK 95% 7 Niezjon. amoniak mg NH3/l - - - - 8 Azotyny mg NO2/l 5 non nie 100% 9 Fosfor ogólny mg PO4/l 6 non nie 100% 10 Chlor całk. poz. mg HOCl/l - - - - 11 Cynk niesączony mg Zn/l - - - - Tw.og 12 Miedź mg Cu/l 2 Łos nie 100% Tw.og 13 Fenole lotne mg/l 4 Łos nie 100% 14 Subst. ropopoch. mg/l - - - - CZARNA 0,5 km Od 26012009 do 14122009 ujście w m. Sochonie Lp. Parametr Jednostka N Stw. kl. 1/m-c Wymagane Uwagi 1 Temp. wody C 12 Łos TAK 95% 2 Zawiesina ogólna mg/l 12 Łos TAK średnia 3 Odczyn 12 Łos TAK 95% 4 Tlen rozp. mg O2/l 12 Łos TAK 50%,100% 5 BZT5 mg O2/l 12 Kar TAK 95% 6 Azot amonowy mg N/l 12 Łos TAK 95% 7 Niezjon. amoniak mg NH3/l 12 Łos TAK 95% 8 Azotyny mg NO2/l 12 non TAK 95% 9 Fosfor ogólny mg PO4/l 12 non TAK 95% 10 Chlor całk. poz. mg HOCl/l - - - - 11 Cynk niesączony mg Zn/l - - - - Tw.og 12 Miedź mg Cu/l 12 Łos TAK 95% Tw.og 13 Fenole lotne mg/l - - - - 14 Subst. ropopoch. mg/l - - - - Ocena niekompletna (wykryto normowane niebadane wskaźniki) BIAŁA (dp. Supraśli) 0,5 km Od 23022009 do 14122009 uj. do Supraśli, (m. Nowe Aleksandrowo) Lp. Parametr Jednostka N Stw. kl. 1/m-c Wymagane Uwagi 1 Temp. wody C 6 Łos nie 100% 2 Zawiesina ogólna mg/l - - - - 3 Odczyn 6 Łos nie 100% 4 Tlen rozp. mg O2/l 6 non nie 100% 5 BZT5 mg O2/l 6 non nie 100% 6 Azot amonowy mg N/l 6 non nie 100% 7 Niezjon. amoniak mg NH3/l - - - - 8 Azotyny mg NO2/l 5 non nie 100% 9 Fosfor ogólny mg PO4/l 6 non nie 100% 10 Chlor całk. poz. mg HOCl/l - - - - 11 Cynk niesączony mg Zn/l - - - - Tw.og 12 Miedź mg Cu/l - - - - Tw.og 13 Fenole lotne mg/l - - - - 14 Subst. ropopoch. mg/l - - - - 15

SUPRAŚL 0,5 km Od 26012009 do 14122009 ujście do rz. Narew (m. Dzikie) Lp. Parametr Jednostka N Stw. kl. 1/m-c Wymagane Uwagi 1 Temp. wody C 12 Łos TAK 95% 2 Zawiesina ogólna mg/l 12 Łos TAK średnia 3 Odczyn 11 Łos nie 100% 4 Tlen rozp. mg O2/l 12 Łos TAK 50%,100% 5 BZT5 mg O2/l 12 non TAK 95% 6 Azot amonowy mg N/l 12 Łos TAK 95% 7 Niezjon. amoniak mg NH3/l - - - - 8 Azotyny mg NO2/l 12 non TAK 95% 9 Fosfor ogólny mg PO4/l 12 non TAK 95% 10 Chlor całk. poz. mg HOCl/l - - - - 11 Cynk niesączony mg Zn/l - - - - Tw.og 12 Miedź mg Cu/l - - - - Tw.og 13 Fenole lotne mg/l - - - - 14 Subst. ropopoch. mg/l - - - - 16