Zasady ustalania kapitału początkowego osobom posiadającym okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w krajach UE/EOG

Zasady ustalania kapitału początkowego osobom posiadającym okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w krajach UE/EOG Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wiąże się z koniecznością stosowania wspólnotowych przepisów prawnych, stanowiących podstawę koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich, m.in. w zakresie emerytur i rent. W praktyce oznacza to, iż przy rozpatrywaniu wniosku o ustalenie kapitału początkowego i obliczaniu jego wysokości mogą być uwzględnione okresy ubezpieczenia lub zamieszkania oraz okresy traktowane jako okresy ubezpieczenia przebyte w państwach członkowskich UE/EOG oraz w Szwajcarii. Wspólnotowe przepisy prawne, stanowiące podstawę koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, obowiązują na terytoriach: państw członkowskich Unii Europejskiej (UE), państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), niebędących państwami członkowskimi Unii Europejskiej (na podstawie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym); członkami EOG pozostają następujące kraje: Islandia, Liechtenstein i Norwegia, Szwajcarii - na podstawie Umowy między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi z jednej strony a Konfederacją Szwajcarską z drugiej strony w sprawie swobodnego przepływu osób, która od 1 kwietnia 2006 r. ma zastosowanie w stosunku do Polski. Od 1 stycznia 2007 r., po przystąpieniu do Unii Europejskiej Bułgarii i Rumunii, wspólnotowe przepisy w zakresie świadczeń emerytalno-rentowych stosują następujące kraje: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Islandia, Lichtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niderlandy (Holandia), Niemcy, Norwegia, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy oraz Szwajcaria. Przepisy Unijne określiły minimalny okres ubezpieczenia uprawniający do świadczenia emerytalnego lub rentowego z danego kraju, w którym to ubezpieczenie wystąpiło. Okres ten wynosi 1 rok (12 miesięcy). Okresy ubezpieczenia wynoszące łącznie w danym kraju Wspólnoty rok i więcej obciążają instytucję właściwą państwa członkowskiego. Oznacza to, iż instytucja właściwa państwa członkowskiego danego kraju ustali uprawnienia do świadczenia emerytalnego (lub jego części) za przebyte okresy ubezpieczenia wynoszące 1 rok i więcej, według przepisów obowiązujących w danym państwie. Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 1

Jeżeli okresy ubezpieczenia lub zamieszkania albo okresy traktowane jako okres ubezpieczenia przebyte w kraju UE/EOG i w Szwajcarii: 4 są krótsze niż określony w umowie okres minimalny, czyli są krótsze niż 12 miesięcy, a ponadto 4 okresy te nie uzasadniają przyznania prawa do świadczenia przez dany kraj - to w takim przypadku podlegają uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń według polskich przepisów prawnych, w tym do ustalenia kapitału początkowego. Okresy te uwzględniane są także przy obliczaniu wysokości świadczeń polskich. Z uwagi na to, iż kapitał początkowy będzie podstawą do obliczenia emerytury zasada powyższa uwzględniania okresu ubezpieczenia krótszego niż 1 rok przebytego w krajach UE/EOG albo w Szwajcarii ma zastosowanie także przy ustalaniu kapitału początkowego. Przy obliczaniu kapitału początkowego uwzględniane są wyłącznie okresy ubezpieczenia zagranicznego przebyte przed 1999 r. - analogicznie tak jak okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce. Oznacza to, że przy ustalaniu kapitału początkowego uwzględnione są okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte przed 1 stycznia 1999 r. w krajach Wspólnoty i w Szwajcarii albo okresy traktowane jako okresy ubezpieczenia wynoszące mniej niż jeden rok, jeżeli z tytułu tych okresów nie przysługują żadne świadczenia na podstawie wewnętrznych przepisów prawnych danego kraju. Okresy ubezpieczenia lub zamieszkania albo traktowane jako okresy ubezpieczenia, przebyte w kilku państwach członkowskich UE/EOG lub w Szwajcarii krótsze niż 1 rok (krótsze niż 12 miesięcy) są sumowane. Okresy ubezpieczenia lub zamieszkania albo traktowane jak okresy ubezpieczenia przebyte w kraju UE/EOG lub w Szwajcarii są uwzględniane tylko wówczas, gdy zostaną potwierdzone przez właściwą instytucję zagraniczną państwa członkowskiego. O potwierdzenie okresów ubezpieczenia (lub zamieszkania albo traktowanych jak okresy ubezpieczenia) występuje - do właściwej instytucji danego kraju umownego - wyznaczona przez Prezesa ZUS jednostka organizacyjna oddziału ZUS, tj. odpowiedni Wydział Realizujący Umowy Międzynarodowe. Wydział ten występuje do odpowiedniej instytucji ubezpieczeniowej kraju UE/EOG lub Szwajcarii po otrzymaniu z Oddziału ZUS, który jest w posiadaniu wniosku o ustalenie kapitału początkowego, danych dotyczących okresów pracy i danych dotyczących pracodawców zagranicznych. Dane te wnioskodawca powinien podać na druku o symbolu: E 207 PL INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEBIEGU UBEZPIECZENIA OSOBY UBEZPIECZONEJ. Zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 2

stawiane jest także pytanie czy z tytułu pozostawania w ubezpieczeniu w tym kraju danej osobie przysługują jakiekolwiek świadczenia (np. świadczenia z tytułu wypadku przy pracy). W przypadku jeśli przysługiwały jakiekolwiek świadczenia, okresy ubezpieczenia (lub zamieszkania albo traktowane jak okresy ubezpieczenia) nie będą uwzględnione przy ustalaniu kapitału początkowego (także przy ustalaniu emerytury lub renty) choćby były krótsze niż minimalny okres ubezpieczenia. Zaznaczyć należy, iż przepisy wspólnotowe nie przewidują początkowy. Określenie to wynika wyłącznie z polskich przepisów. pojęcia kapitał Sposób obliczenia kapitału początkowego jest nieco odmienny dla tych osób, które posiadają okresy ubezpieczenia w krajach: Unii Europejskiej lub w Krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego i w Szwajcarii. Odmienność ta polega na: 1) uwzględnieniu przy obliczaniu kapitału początkowego - krótszych niż rok - zagranicznych okresów ubezpieczenia lub zamieszkania albo traktowanych jako okresy ubezpieczenia tak jakby okresy te zostały przebyte w Polsce oraz 2) innym sposobie obliczania podstawy wymiaru, a także 3) wydaniu decyzji przez organ rentowy wyznaczony przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ad1. Uwzględnianie przy obliczaniu kapitału początkowego zagranicznych okresów ubezpieczenia Przy ustaleniu kapitału początkowego i obliczaniu jego wysokości uwzględniane są wyłącznie okresy zagraniczne przebyte przed 1 stycznia 1999 r. wynoszące mniej niż jeden rok, jeżeli zostały potwierdzone przez zagraniczne instytucje ubezpieczeniowe. Okresy te mogą być uwzględnione tylko pod warunkiem, iż instytucja zagraniczna potwierdziła, że z tytułu tych okresów nie przysługuje żadne świadczenie z danego kraju (nie przysługuje np. świadczenie z tytułu choroby zawodowej). Przy obliczaniu kapitału początkowego przyjmowane są wszystkie (tj. z każdego kraju) okresy ubezpieczenia (lub zamieszkania albo traktowane jak okresy ubezpieczenia) w kilku państwach członkowskich UE/EOG i w Szwajcarii, pod warunkiem, że zostały potwierdzone przez instytucje ubezpieczeniowe tych krajów i są krótsze niż 1 rok. Okresy te są sumowane. Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 3

Zaznacza się, iż okresy te nie są kwalifikowane według polskich przepisów na podstawie art. 6 i art.7 ustawy emerytalnej. Uwzględniane są odpowiednio tak jak potwierdzi instytucja i zagraniczna - jako okresy składkowe oraz jako okresy nieskładkowe. Okresy zagraniczne nie podlegają żadnym ograniczeniom wynikającym z polskich przepisów. Podkreślić należy, iż okresy nieskładkowe przebyte w krajach UE/EOG i w Szwajcarii nie podlegają ograniczeniu na podstawie przepisów art. 5 ustawy emerytalnej - tak jak okresy nieskładkowe przebyte w Polsce - do 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Przy obliczaniu kapitału początkowego okresy te liczone są tak jak okresy polskie: składkowe po 1,3 %, a nieskładkowe po 0,7% podstawy wymiaru kapitału początkowego. Przy obliczaniu kapitału początkowego zagraniczne okresy ubezpieczenia (składkowe) dodawane są do polskich okresów składkowych, a zagraniczne okresy traktowane jako składkowe (tj. zagraniczne okresy nieskładkowe) dodawane są do polskich okresów nieskładkowych. Przykład 1 Pani Teresa R. urodzona 2.11.1971 r. udowodniła następujące okresy składkowe i nieskładkowe: w Polsce: - od 1. 10.1991 r. do 30.09. 1994 r. okres nieskładkowy ( studia licencjackie) 3 lata - od 1.10.1994 r. do 30.06.1995 r. okres składkowy ( praca) - 9 mies. - od 10. 10. 1995 r. do 12. 01.1996 r. okres składkowy ( praca) 3 mies. i 4 dni w Wielkiej Brytanii: - od 18. 05.1996 r. do 22.08. 1996 r. okres ubezpieczenia - 3 mies. i 6 dni - od 14.09. 1996 r. do 20.12. 1996 r. okres nieskładkowy 3 mies. i 7 dni we Francji: - od 20.01.1997 r. do 30.09.1997 r. okres ubezpieczenia 8 mies. i 12 dni w Polsce: - od 8.02.1998 r. do 31.12.1998 r. (okres składkowy prowadzenie działalności gospodarczej) - 10 mies. i 21 dni. Podsumowanie okresów przebytych: w Polsce: - składkowe: 1 rok, 10 mies. i 25 dni - nieskładkowe: 3 lata w Wielkiej Brytanii: - składkowe: 3 mies. i 6 dni - nieskładkowe: 3 mies. i 7 dni, we Francji: Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 4

- składkowe: 8 mies. i 12 dni Łącznie okresy wynoszą: - składkowe: 2 lat, 10 mies. i 13 dni (w Polsce, Wielkiej Brytanii i Francji) - nieskładkowe w Polsce - 3 lata podlegają ograniczeniu do 1/3 udowodnionych okresów składkowych przebytych w Polsce, tj. ograniczone są do: 7 miesięcy i 18 dni, a zatem okresy nieskładkowe wynoszą: w Polsce: 7 miesięcy i 18 dni oraz w Wielkiej Brytanii 3 miesiące i 7 dni, tj. razem 10 miesięcy i 25 dni. Zarówno instytucja ubezpieczeniowa Wielkiej Brytanii jak też instytucja ubezpieczeniowa Francji potwierdziła podane wyżej okresy ubezpieczenia oraz instytucja ubezpieczeniowa każdego kraju stwierdziła, iż z tytułu przebytego ubezpieczenia Pani Teresa R. nie nabyła prawa do żadnego świadczenia. Wobec powyższego Wydział Kapitału Początkowego przy obliczeniu kapitału początkowego Pani Teresie R. uwzględnił okresy ubezpieczenia przebyte w Wielkiej Brytanii (zarówno okres składkowy jak też nieskładkowy) oraz we Francji. Ad.2. Zasady ustalania podstawy wymiaru osobom posiadającym zagraniczne okresy ubezpieczenia Z przepisów art. 174 w związku z art.18 ustawy emerytalnej wynikają pewne reguły ustalania podstawy wymiaru kapitału początkowego tym osobom, które oprócz polskich okresów składkowych i nieskładkowych, posiadają okresy ubezpieczenia w krajach UE/EOG oraz w Szwajcarii. W przypadku ustalania podstawy wymiaru znaczenie ma długość przebytego okresu ubezpieczenia w krajach UE/EOG oraz w Szwajcarii, a nie minimalny okres ubezpieczenia. Zasady ustalania podstawy wymiaru z zastosowaniem z art. 18 ustawy emerytalnej przedstawione zostały w następujących regułach oraz w przykładach. Przy ustalaniu podstawy wymiaru bez znaczenia jest okoliczność, iż z tytułu ubezpieczenia w krajach UE/EOG albo w Szwajcarii wnioskodawca nabył albo nabędzie prawo do świadczenia. Reguła pierwsza podstawę wymiaru ustala się na zasadach określonych w art. 15-17 ustawy, a więc analogicznie jak dla osób, które posiadają wyłącznie okresy ubezpieczenia w Polsce. Zatem podstawa wymiaru kapitału początkowego może być ustalona: 1) z kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych z 19 lat z okresu od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1998 r., Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 5

2) z 20 lat kalendarzowych, dowolnie wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu przypadającym przed 1999 r., 3) z faktycznego okresu podlegania ubezpieczeniu osobie, która: 4 nie może udowodnić 10 kolejnych lat ubezpieczenia z powodu: odbywania zasadniczej, czynnej służby wojskowej lub pełnienia zastępczej służby wojskowej, korzystania z urlopu wychowawczego, nauki w szkole wyższej, odbywanej na jednym kierunku, pod warunkiem, że nauka ta została ukończona, 4 do 31 grudnia 1998 r. nie ukończyła 30 lat życia (dotyczy osób urodzonych po 1968 r.) i nie pozostawała w ubezpieczeniu przez okres 10 kolejnych lat kalendarzowych, Reguła druga przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych wyłącza się (pomija) lata kalendarzowe, w których ubezpieczony przez cały rok kalendarzowy - liczony od 1 stycznia do 31 grudnia - pozostawał w ubezpieczeniu za granicą. W przypadku osób, które posiadają okresy ubezpieczenia za granicą wynoszące pełny rok kalendarzowy lub więcej lat, podstawę wymiaru ustala się wariantowo i wybiera wariant najkorzystniejszy dla wnioskodawcy. Jeżeli zatem wnioskodawca w latach 1980-1998 posiada okresy ubezpieczenia w Polsce oraz okresy ubezpieczenia za granicą (w krajach umownych), przy tym występują sytuacje, iż: okresy ubezpieczenia w Polsce zostały przebyte przez 10 kolejnych lat (nie były przerwane okresami ubezpieczenia za granicą przez pełny rok kalendarzowy) oraz okres kolejnych 10 lat kalendarzowych był przerwany okresami ubezpieczenia za granicą wynoszącymi co najmniej 1 pełny rok kalendarzowy podstawę wymiaru ustalana się wariantowo, a mianowicie: wariant 1 z każdego okresu kolejnych 10 lat ubezpieczenia w Polsce bezpośrednio następujących po sobie oraz Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 6

wariant 2 z każdego okresu kolejnych 10 lat ubezpieczenia w Polsce z pominięciem pełnych lat ubezpieczenia za granicą. Przykład 2 Pan Marek K. ur. 7.09.1955 r. udowodnił następujące okresy składkowe i nieskładkowe przebyte w Polsce o raz w innych krajach: - od 1.10.1974 do 29.02.1979 - studia w Polsce (wg programu 4,5 roku,) - od 1.04.1979 do 15.09.1989 - ubezpieczenie w Polsce, - od 1.01.1990 do 20.07.1992- ubezpieczenie w Szwecji, - od 2.11.1992 do 30.09.1994 - ubezpieczenie w Polsce, - od 17.12.1994 do 31.10.1997 r. - ubezpieczenie w Danii, - od 1.12.1997 - obecnie - ubezpieczenie w Polsce Podstawę wymiaru kapitału początkowego należy ustalić wariantowo: 4 4 okresu kolejnych 10 lat ubezpieczenia w Polsce bezpośrednio następujących po sobie, tj z lat 1980 1989 z każdego okresu kolejnych 10 lat ubezpieczenia w Polsce z pominięciem pełnych lat ubezpieczenia za granicą, tj. wariant 1) ) z lat: 1980, 1981,1982,1983,1984,1985,1986,1987,1988,1989, wariant 2) z lat: 1981,1982,1983,1984,1985,1986,1987,1988,1989,1992, wariant 3) z lat:1982,1983,1984,1985,1986,1987,1988,1989,1992,1993, wariant 4) z lat:1983,1984,1985,1986,1987,1988,1989,1992,1993,1994 wariant 5) z lat:,1984,1985,1986,1987,1988,1989,1992,1993,1994,1997, wariant 6) z lat: 1985,1986,1987,1988,1989,1992,1993,1994,1997, 1998. Przy ustalaniu podstawy wymiaru w wariancie od 1 5 pominięte zostały lata, w których Pan Marek K. przez cały rok kalendarzowy pozostawał w ubezpieczeniu w kraju UE; pominięte zostały lata 1990, 1991,1995 i 1996. Przykład 3 Pani Maryla M. ur. w 1956 r. udowodniła następujące okresy ubezpieczenia w Polsce i w krajach Unii Europejskiej, tj. w Hiszpanii, w Bułgarii oraz w Irlandii: Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 7

- ubezpieczenie w Polsce od 1.07.1977 do 20.04.1978 - ubezpieczenia w Hiszpanii od 4.05.1978 do 10.10.1979 - ubezpieczenie w Polsce od 5.11.1979 do 15.12.1982 - ubezpieczenie w Bułgarii od 01.01.1983 do 22.08.1986 - ubezpieczenie w Polsce od 10. 12.1986 do 17.10.1995 - ubezpieczenie w Irlandii od 25.05.1996 do 22.10.2001 Podstawę wymiaru kapitału początkowego stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce z 10 kolejnych lat ubezpieczenia w Polsce w przedziale lat 1980-1998, z pominięciem pełnych lat ubezpieczenia za granicą tj. wariantowo z lat: wariant 1: 1980, 1981, 1982,1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991,1992 albo wariant 2: 1981, 1982, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991,1992,1993 albo wariant 3: 1982,1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991, 1992, 1993, 1994 albo wariant 4: 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991, 1992, 1993, 1994,1995 wariant 5: 1987, 1988, 1989, 1990, 1991, 1992, 1993, 1994,1995,1996. Przy ustalaniu podstawy wymiaru w wariancie 1,2 i 3 pominięte zostały lata, w których Pani Maryla M. przez cały rok kalendarzowy pozostawała w ubezpieczeniu w kraju UE, tzn. pominięte zostały lata 1983,1984 i 1985. Pominięty także został rok 1997 i 1998 - bowiem wtedy Pani Maryla pozostawała w ubezpieczeniu w Irlandii. Przykład 4 Pani Zyta J. urodzona 12.07.1958 r. ma potwierdzone następujące okresy ubezpieczenia: od 15.10.1980 do 31.08.1982 - okres ubezpieczenia w Polsce od 1.10.1982 do 30.06.1984 - okres ubezpieczenia w Belgii od 1. 09.1984 do 31.03.1986 - okres ubezpieczenia w Polsce od 1.05.1986 do 31.09.1996 - okres ubezpieczenia w Belgii od 1. 11.1997 - obecnie - okres ubezpieczenia w Polsce Z uwagi na usytuowanie okresów ubezpieczenia za granicą, nie ma możliwości ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego na zasadach wynikających z art. 15 ust.1 ustawy emerytalnej, tj. z 10 kolejnych lat kalendarzowych ubezpieczenia w Polsce. Dlatego też podstawa wymiaru została ustalona z faktycznego okresu pozostawania w ubezpieczeniu w Polsce, tj. z lat: 1980, 1981, 1982, 1984, 1985, 1986, 1997, 1998. Sumę uzyskanych wskaźników wynagrodzenia z poszczególnych lat podzielona została przez 8. Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 8

Reguła trzecia - jeżeli w ciągu 19 lat - w okresie od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. - wnioskodawca nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu w Polsce, natomiast ubezpieczeniu temu podlegał przed wyjazdem za granicę - w takim przypadku podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się od wynagrodzenia (dochodu) stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce. W podstawie wymiaru kapitału początkowego należy uwzględnić podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce, w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym wnioskodawca przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą. Przykład 5. Pan Mateusz G. ur. 20.10.1950 r. do ustalenia kapitału początkowego przedstawił następujący przebieg swojej kariery zawodowej: od 1.01.1970 r. do 31.12.1975 r. - zatrudnienie w Polsce, 1976 r. - przerwa w ubezpieczeniu, od 1.01.1977 r. do 31.10.1979 r. - prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce, od 1.01.1980 r. do 31.12.1999 r. - ubezpieczenie we Włoszech. Pan Mateusz G. w okresie 1980-1998 nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu w Polsce. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalona została od wynagrodzenia (dochodu) uzyskanego w Polsce z kolejnych 10 lat kalendarzowych, tj. z lat 1970-1979, a więc z 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą. Sumę uzyskanych wskaźników z lat 1970-1979 podzielona została przez 10. ad. 3 wydanie decyzji przez właściwy organ rentowy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Na podstawie art. 115 ust. 2 w związku z art. 175 ustawy emerytalnej decyzję w sprawie kapitału początkowego wydaje upoważniony przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Wydział Realizujący Umowy Międzynarodowe w wyznaczonym Oddziale ZUS, jeżeli: osobie, której przy obliczaniu kapitału początkowego uwzględnia się okresy ubezpieczenia przebyte w krajach umownych krótsze niż 1 rok, wnioskodawca mieszka w państwie, z którym łączy Rzeczpospolitą Polską umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 9

Jeżeli natomiast nie występują powyższe okoliczności decyzję w sprawie kapitału początkowego wydaje oddział ZUS na terenie którego mieszka wnioskodawca. Przedstawione zasady obliczania kapitału początkowego z uwzględnianiem zagranicznych okresów ubezpieczenia oraz nieco odmiennymi zasadami ustalania podstawy wymiaru odnoszą się zarówno do osób, które przebyły ubezpieczenie w krajach Unii Europejskiej albo w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii, a także w krajach b. Jugosławii, z których tylko Słowenia jest członkiem Unii Europejskiej. W przypadku przebytego ubezpieczenia w krajach b. Jugosławii (w stosunkach z Chorwacją, Macedonią, Serbią i Czarnogórą, Bośnią oraz Hercegowiną) zastosowanie ma umowa z 16 stycznia 1958 r. o ubezpieczeniu społecznym między Rządem Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej a Rządem Federacyjnej Ludowej Republiki Jugosławii (Dz. U. z 1959 r. nr 19, poz. 114). Na podstawie tej umowy okres uprawniający do świadczenia z kraju umownego wynosi 6 miesięcy. Wobec powyższego przy ustalaniu kapitału początkowego uwzględniane są okresy ubezpieczenia przebyte w krajach b. Jugosławii, jeżeli są krótsze niż 6 miesięcy, a więc okresy ubezpieczenia, za które nie zostanie przyznane świadczenie przez kraj b. Jugosławii. Okresy ubezpieczenia na terenie Niemiec Okresy ubezpieczenia przebyte na terenie Niemiec przed 1991 r. podlegają uwzględnieniu przy ustalaniu kapitału początkowego, tak jakby zaistniały w Polsce jeżeli ubezpieczony do 31 grudnia 1990 r. przesiedlił się z Niemiec do Polski. Okresów ubezpieczenia w Niemczech przebytych do 31 grudnia 1990 r., nie uwzględnia się przy ustalaniu kapitału początkowego tej osobie, która po 31 grudnia 1990r. przesiedliła się ponownie do Niemiec, a następnie powróciła do Polski. W takim przypadku zastosowanie mają przepisy Wspólnotowe, a więc okresy ubezpieczenia w Niemczech wynoszące 1 rok i dłuższe, obciążają stronę niemiecką. Jeżeli okresy ubezpieczenia w Niemczech przebyte po 31 grudnia 1990 r. wynoszą 1 rok i więcej, obciążają stronę niemiecką, bez względu na to, w którym kraju UE/EOG mieszka ubezpieczony, w tym także, jeżeli mieszka w Polsce. Tylko okres ubezpieczenia w Niemczech lub okres traktowany jak okres ubezpieczenia krótszy niż 1 rok, zostanie uwzględniony przy ustalaniu kapitału początkowego (tak jakby zaistniał w Polsce) pod warunkiem jednak, że z tytułu tych okresów nie przysługuje świadczenie z niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej. Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 10

Gdzie składać wniosek o ustalenie kapitału początkowego? Osoby, które mieszkają za granicą, w państwach UE/EOG oraz w Szwajcarii, lub w krajach b. Jugosławii, spełniające warunki do obliczenia kapitału początkowego, tj.: urodziły się po 31 grudnia 1948 r. oraz posiadają przebyte w Polsce okresy pracy (ubezpieczenia) lub służby przed 1999 r. albo także okresy ubezpieczenia w krajach UE/EOG lub w Szwajcarii albo b. Jugosławii przed 1999 r. wniosek o ustalenie kapitału początkowego przesyłają odpowiednio do podanej niżej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych albo do oddziału ZUS, na terenie którego mieszkały przed wyjazdem za granicę. Decyzję w sprawie kapitału początkowego dla tych osób jest zobowiązana wydać właściwy (tj. upoważniony) Wydział Realizujący Umowy Międzynarodowe Oddziału ZUS. Wydziały właściwe do wydania decyzji w sprawie kapitału początkowego - ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy w krajach UE/EOG, w Szwajcarii oraz w krajach b. Jugosławii. Jeżeli wnioskodawca mieszka w państwie: Cypr, Grecja, Hiszpania, Malta, Portugalia, Włochy decyzję wydaje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Łodzi Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych ul. Zamenhofa 2, 90-431 Łódź Czechy i Słowacja decyzję wydaje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Nowym Sączu Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych I ul. Wyspiańskiego 2, 33-300 Nowy Sącz Austria, Lichtenstein, Słowenia, Węgry, Szwajcaria decyzję wydaje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Nowym Sączu Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych II z siedzibą w Inspektoracie w Tarnowie Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 11

ul. Kościuszki 32, 33-100 Tarnów Niemcy decyzję wydaje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Opolu Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych ul. Wrocławska 24, 45-701 Opole Dania, Estonia, Finlandia, Islandia, Litwa, Łotwa, Norwegia, Szwecja decyzję wydaje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Szczecinie Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych ul. Matejki 22, 70-530 Szczecin Belgia, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Wielka Brytania, Bułgaria, Rumunia, b. Jugosławia (oprócz Słowenii) - decyzję wydaje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Warszawie Centralne Biuro Obsługi Umów Międzynarodowych ul. Kasprowicza 151, 01-949 Warszawa Jakie dokumenty należy złożyć w celu ustalenia kapitału początkowego? Osoba ubiegająca się o ustalenie kapitału początkowego, która posiada okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce przed 1999 r. i w krajach UE/EOG oraz w Szwajcarii powinna: wypełnić wniosek o ustalenie kapitału początkowego (druk ZUS Kp-1), dołączyć do tego wniosku formularz unijny E 207 PL Informacje dotyczące przebiegu ubezpieczenia osoby ubezpieczonej (należy wypełnić dokładnie i czytelnie punkt 7 tego formularza, podając szczegółowe informacje o przebytych okresach ubezpieczenia we wszystkich państwach członkowskich, których ustawodawstwem podlegał i czytelnie podpisać formularz), dołączyć do wniosku kopie posiadanych dokumentów potwierdzających okresy pracy lub ubezpieczenia przebyte w innych krajach niż Polska; w razie braku takich dokumentów, podać nazwy i adresy pracodawców oraz inne informacje, np. nazwę zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej, w której był ubezpieczony oraz numer zagranicznego ubezpieczenia, oryginalne dowody potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe przebyte w Polsce przed 1999 r., Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 12

zaświadczenia lub inne dowody potwierdzające wysokość osiąganego wynagrodzenia w Polsce przed 1999 r., potrzebne do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego. Formularz wniosku o ustalenie kapitału początkowego (druk ZUS Kp-1) oraz formularz unijny (druk E 207 PL) są możliwe do pobrania ze stron internetowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pod adresem: www.zus.pl. Kapitał początkowy dla osób mieszkających w Polsce posiadających okresy ubezpieczenia w krajach UE/EOG oraz w Szwajcarii lub w krajach b. Jugosławii Osoba, która mieszka w Polsce i posiada okresy ubezpieczenia przebyte przed 1999r. w Polsce i w państwach członkowskich UE/EOG lub w Szwajcarii albo w krajach b. Jugosławii, wniosek o ustalenie kapitału początkowego powinna przesłać bezpośrednio do Oddziału ZUS właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Oddział ten wystąpi do właściwego Wydziału Realizującego Umowy Międzynarodowe o uzyskanie przez ten Wydział potwierdzenia ubezpieczenia przebytego w krajach UE/EOG, Szwajcarii lub b. Jugosławii. Jeżeli okres ubezpieczenia choćby w jednym kraju był krótszy niż 12 miesięcy, decyzję w sprawie kapitału początkowego wyda odpowiednio właściwy Wydział Realizujący Umowy Międzynarodowe. Natomiast gdy okresy ubezpieczenia w krajach UE/EOG, Szwajcarii lub b. Jugosławii będą dłuższe niż 12 miesięcy decyzję w sprawie kapitału początkowego jest zobowiązany wydać ten oddział ZUS, na terenie którego mieszka wnioskodawca. Kapitał początkowy dla osób mieszkających w innych krajach niż kraje UE/EOG Osoby urodzone po 1948 r. mieszkające w innych krajach niż kraje UE/EOG, Szwajcaria albo kraje b.jugoslawii, np. mieszkające w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Japonii, Egipcie, Rosji, Australii, Argentynie, Brazylii, Chinach, Iranie, Jordanii, Ukrainie, Białorusi, Chile, Kubie lub innych krajach, które przed 1999 r. pracowały w Polsce, prowadziły działalność gospodarczą, samodzielnie wykonywały zawód lub pełniły zawodowo służbę (np. w wojsku, w policji i jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury z tytułu służby), będą miały za te okresy ustalony kapitał początkowy. W celu obliczenia kapitału początkowego przez ZUS osoby te powinny zgłosić wniosek o jego ustalenie i dołączyć dokumenty. W przyszłości osoby te, po osiągnięciu wieku emerytalnego: kobieta 60 lat, mężczyzna 65 lat, nabędą prawo do polskiej emerytury, ustalonej przez ZUS, bez względu na długość przebytego okresu zatrudnienia (ubezpieczenia) lub służby. W celu otrzymania z ZUS decyzji o ustaleniu kapitału początkowego osoby zamieszkałe za granicą, powinny przesłać do jednostki ZUS właściwej ze względu na ostatnie miejsce Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 13

zamieszkania w Polsce wniosek o ustalenie kapitału początkowego wraz z dokumentami. Należy więc: wypełnić wniosek o ustalenie kapitału początkowego (druk ZUS Kp-1), podać przebieg kariery zawodowej w kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych (druk ZUS Rp-6), dołączyć posiadane dowody i dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe przebyte w Polsce przed 1999 r., przedstawić dowody potwierdzające wysokość osiąganego wynagrodzenia w Polsce przed 1999 r., potrzebne do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego. Wniosek o ustalenie kapitału początkowego (druk ZUS Kp-1) oraz kwestionariusz (druk ZUS Rp-6) można pobrać ze strony internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych: www.zus.pl. Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 14