PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA GMINY ŁĘCZNA NA LATA

Załącznik do Uchwały Nr XXXIII/297/2009 Rady Miejskiej w Łęcznej z dnia 28 października 2009 roku PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA GMINY ŁĘCZNA NA LATA 2009-2013 ŁĘCZNA 2009

SPIS TREŚCI I. WSTĘP II. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU III. CELE PROGARMU IV. KIERUNKI DZIAŁAŃ V. ZAŁOŻENIA PROGRAMU VI. ODBIORCY PROGRAMU VII. METODY PRACY WYKORZYSTYWANE DO REALIZACJI PROGRAMU VIII. PRZEWIDYWANE EFEKTY IX. REALIZATORZY X. FINANSOWANIE PROGRAMU XI. MONITORING I EWALUACJA 2

I. WSTĘP Program Aktywności Lokalnej (PAL) to szereg działań realizowanych na rzecz aktywizacji społecznej i rozwiązywania problemów społeczności lokalnej. Działania te mają na celu udzielenie wsparcia ukierunkowanego na zwiększenie uczestnictwa mieszkańców w życiu społecznym oraz rozwój lokalnych inicjatyw na rzecz rozwiązywania problemów społecznych. W ramach Programu Aktywności Lokalnej realizowanego na terenie gminy Łęczna działaniami o charakterze aktywizacyjnym oraz integracyjnym objęci zostaną przede wszystkim mieszkańcy dzielnicy Stare Miasto. Peryferyjna lokalizacja tej dzielnicy powoduje utrudniony dostęp mieszkańców do infrastruktury usługowej oraz infrastruktury integracyjnej kształtującej więź społeczną, ekonomiczną i informacyjną. Działania realizowane w ramach PAL mają przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu na poziomie subiektywnego odczucia społeczności lokalnych tej dzielnicy, ale również na poziomie obiektywnej oceny innych mieszkańców miasta. Zamierzonym celem jest uświadomienie istnienia barier mentalnych powstających w warunkach biernego funkcjonowania na marginesie życia społecznego oraz próba ich przełamania. Realizacja Programu Aktywności Lokalnej pozwoli na rozszerzenie oferty pomocy społecznej i rozpropagowanie informacji na ten temat. Wpłynie również na stworzenie pozytywnego wizerunku Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Łęcznej dzięki czemu nie będzie postrzegany wyłącznie jako instytucja zaspokajająca materialne potrzeby wąskiej grupy indywidualnych klientów, lecz również jako jednostka inicjująca działania nastawione na zaspokojenie wszelkich potrzeb środowiska lokalnego. Przy wykorzystaniu istniejących sił i zasobów stanie się centrum współpracy i partnerstwa nastawionym na rozwiązywanie autentycznych problemów społecznych. Program Aktywności Lokalnej wykazuje zgodność z: 1. Ustawą z dnia 12 marca 2004 o pomocy społecznej (z późniejszymi zmianami). 2. Narodową Strategią Integracji Społecznej dla Polski. 3. Strategią Polityki Społecznej na lata 2007 2013. 4. Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020. 5. Strategią Polityki Społecznej Województwa Lubelskiego na lata 2005-2013. 3

6. Strategią Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Łęczyńskiego na lata 2004-2013. 7. Programem Operacyjny Kapitał Ludzki 2007 2013. Program Aktywności Lokalnej Gminy Łęczna przyczyni się do realizacji celów określonych w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Łęczna na lata 2006-2010 przyjętej uchwałą nr XLIV/312/2006 z dnia 12 lipca 2006 r. Rady Miejskiej w Łęcznej, w szczególności 2 celu strategicznego, który zakłada Rozwinięcie kompleksowej pomocy osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym i umożliwienie pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym. Należy również podkreślić, że Program Aktywności Lokalnej jest niezbędnym dokumentem do realizacji przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Łęcznej projektu systemowego pt Daj sobie szansę! Aktywizacja zawodowa osób z gminy Łęczna, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet VII Promocja integracji społecznej Działanie 7.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji, Poddziałanie 7.1.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej, współfinansowanego przez Unię Europejską z. II. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU Gmina Łęczna położona jest na obszarze Wyżyny Lubelskiej 25 km na wschód od Lublina, na skraju doliny rzek Wieprz i Świnki. Wraz z nadaniem Łęcznej praw lokacyjnych nastąpił wielki rozkwit miasta. Dzięki przywilejom organizowania jarmarków i strategicznemu położeniu na ruchliwym szlaku handlowym w kierunku Rusi i Litwy miasto szybko przekształciło się w miejsko-handlowo-rzemieślniczy ośrodek na skalę krajową. Wojny i epidemie nękające Rzeczpospolitą Polską w XVII zapoczątkowały regres miasta, które długo nie mogło powrócić do swej dawnej świetności. Ponowny rozkwit nastąpił dopiero aż w drugiej połowie XX wieku, kiedy w pobliżu miasta, w miejscowości Bogdanka podjęto budowę pierwszej w Lubelskim Zagłębiu Węglowym "pilotującej" kopalni (do dziś stanowiącej największy zakład pracy w regionie) a Łęczną wytypowano na stolicę 4

powstającego Zagłębia. Wówczas nastąpił nowy etap w dziejach miasta. Od 1999 r. Łęczna po raz pierwszy stała się siedzibą powiatu. Obecnie Gmina Łęczna zajmuje powierzchnię 74,9 km kw. Według Banku Danych Regionalnych w 2008 roku gmina liczyła 24 770 mieszkańców w tym 3 686 osób z terenów wiejskich. Tabela nr 1 Ludność w latach (2000 2008) wg obszaru zamieszkania. 2000 2002 2004 2006 2008 miasto 22 163 22 030 21 802 21 560 21 084 tereny wiejskie 3 362 3 401 3 486 3 544 3 686 ogółem 25 525 25 431 25 288 25 104 24770 Źródło: Opracowania własne MOPS na podstawie Banku Danych Regionalnych GUS. Powyższa tabela przedstawia dane, które wskazują, że od 2000 roku następuje systematyczny spadek liczby mieszkańców gminy Łęczna - zwłaszcza na obszarze miasta Warto zwrócić uwagę na fakt, że przy ogólnej tendencji spadkowej - przybywa osób zamieszkujących tereny wiejskie. Tabela nr 2 Ludność w latach (2000 2008) wg płci. 2000 2002 2004 2006 2008 kobiety 12 941 12 911 12 876 12 807 12 633 mężczyźni 12 584 12 520 12 412 12 297 12 137 ogółem 25 525 25 431 25 288 25 104 24 770 Źródło: Opracowania własne MOPS na podstawie Banku Danych Regionalnych GUS. Statystyki wskazują na większy udział liczbowy kobiet niż mężczyzn zamieszkujących teren gminy Łęczna. Dysproporcje te z roku rok powiększają się. 5

Na terenie gminy Łęczna od wielu lat obserwuje się występowanie tych samych problemów społeczno-gospodarczych. Do największych należą (na co wskazuje Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Łęczna na lata 2006-2010): Bezrobocie stanowi jeden z największych i najtrudniejszych problemów występujących na terenie gminy, ponieważ utrwala procesy ubożenia mieszkańców i generuje kolejne problemy społeczne, między innymi ubóstwo i bezradność. Brak wystarczających środków materialnych utrudnia, a niekiedy nawet uniemożliwia realizację podstawowych zadań rodziny, jak wykształcenie i stworzenie członkom rodziny perspektyw na przyszłość. Ograniczony dostęp do dóbr i usług stanowi istotną barierę w poszukiwaniu pracy. Diagnoza społecznoekonomiczna wskazuje, że min. wysoki poziom bezrobocia sprzyja powstawaniu i narastaniu zjawiska wykluczenia społecznego. Wg Banku Danych Regionalnych GUS, gmina Łęczna w 2008r. liczyła 24 770 mieszkańców/mieszkanek (w porównaniu do lat poprzednich liczba ta uległa niewielkiemu spadkowi, 2007 r.-0,5%; 2006 r.-1,4%). Mężczyźni stanowili 49 % populacji, zaś kobiety 51 %. Natomiast jeśli chodzi o liczbę mieszkańców/mieszkanek w wieku produkcyjnym - odnotowuje się nieznacznie większy udział mężczyzn w tej grupie (50,5 %). Są to proporcje utrzymujące się od kilku lat na stałym poziomie. Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP w Łęcznej w ostatnim kwartale 2008 roku wynosiła 955 (mężczyźni -35,8 %, kobiety 64,2 % w porównaniu do roku poprzedniego liczba ta zmniejszyła się o 34%. Z danych MOPS wynika, że ze zjawiskiem bezrobocia boryka się największy odsetek osób korzystających z pomocy Ośrodka. W statystykach niezmiennie od lat przeważają kobiety, które stanowią 66 % świadczeniobiorców, mężczyźni 34%. Ubóstwo. W następstwie wizji bezrobocia, braku perspektyw życiowych i niedostatku materialnego wielu rodzin, pojawiają się trudności związane ze zdobyciem środków wystarczających na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Pomimo iż, z danych MOPS wynika, że liczba mężczyzn i kobiet korzystających z pomocy Ośrodka systematycznie się zmniejsza ( 2006 r.- 983; 2007 r.- 867; 2008 r.- 677) - to jednak zjawisko to nie wynika bezpośrednio z polepszenia się sytuacji bytowej klientów i klientek lecz niezmiennego od lat kryterium dochodowego, na podstawie którego udzielana jest pomoc. Z powodu ubóstwa MOPS w latach 2006-2008 udzielił wsparcia 893 osobom. 6

Większość stanowiły kobiety, które częściej niż mężczyźni zagrożone są skróceniem bądź przerwaniem kariery zawodowej co powoduje tym samym ryzyko zubożenia w szczególności samotnych matek i kobiet w starszym wieku. Bezradność, szczególnie w sferze opiekuńczo-wychowawczej i prowadzenia gospodarstwa domowego najbardziej uwidacznia się w kryzysowych sytuacjach (bieda, choroba, bezrobocie itp.). Wiąże się to ze zmianą dotychczasowych przyzwyczajeń. Nawarstwiające się liczne problemy występujące przez dłuższy okres czasu dotykają wszystkich członków rodziny. Nie jest to tylko problem jednostki! W 2008 roku z powodu bezradności MOPS udzielił pomocy 94 rodzinom z terenu gminy Łęczna. Większość stanowiły osoby z wyuczoną bezradnością. Podstawowym przekonaniem organizującym życie tych osób stanowi przeświadczenie, że podejmowanie wszelkich starań w celu poprawy własnej sytuacji życiowej i społecznej jest działaniem pozbawionym sensu. Kobiety i mężczyźni doświadczający syndromu wyuczonej bezradności często wykazują braki w sferze zachowań społecznych. Nie potrafią nawiązać rozmowy, wyrażać jasno swojego zdania, mówić o sprawach osobistych czy przyjmować krytyki ze strony innych itp. Pojawia się często problem braku zdefiniowanych ról w rodzinie i autorytetu rodziców. W konsekwencji przekazywane są uproszczone bądź niewłaściwe wzorce postaw, zachowań, norm itd. następnemu pokoleniu. Niska świadomość społeczna i wychowawcza rodziców sprzyja aktywizacji czynników, które mogą prowadzić do zjawiska wyobcowania społecznego. III. CELE PROGRAMU Celem nadrzędnym Programu Aktywności Lokalnej jest realizowanie polityki integracji społecznej - rozwój społeczny poprzez aktywizowanie lokalnej społeczności ze szczególnym uwzględnieniem środowisk zagrożonych wykluczeniem społecznym i tym samym przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego. 7

Cele szczegółowe: a) stworzenie warunków dla powstania inicjatyw i struktur funkcjonujących na rzecz społeczności lokalnej, b) wsparcie postaw obywatelskich poprzez zwiększenie kompetencji społecznych, promocję działań prospołecznych, edukację oraz dostęp do informacji o uprawnieniach c) poprawa jakości życia poprzez zaspokojenie potrzeb społecznych d) integracja społeczna e) aktywna integracja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i ich otoczenia f) poprawa funkcjonowania osób zagrożonych wykluczeniem społecznym IV. KIERUNKI DZIAŁAŃ Cele programu realizowane będą poprzez podejmowanie następujących działań: 1) promowanie, wspieranie i realizowanie projektów aktywizujących i integrujących o charakterze edukacyjnym, kulturalnym, sportowym, ekologicznymi turystycznym, 2) promowanie i wspieranie projektów realizowanych w partnerstwie, 3) współdziałanie instytucji samorządowych z instytucjami pozarządowymi i lokalną społecznością, 4) wspieranie organizacyjne oraz finansowe lokalnych inicjatyw, 5) wspieranie lokalnych liderów, 6) umożliwienie dostępu do informacji i konsultacji, 7) organizowanie i wspieranie rozwoju edukacji społecznej i obywatelskiej, wolontariatu, grup samopomocowych, edukacyjnych i innych, 8) organizowanie treningów kompetencji i umiejętności społecznych, 9) tworzenie partnerstw i promowanie pracy w partnerstwie, 10) badanie potrzeb i problemów mieszkańców, 11) poszukiwanie alternatywnych środków na finansowanie lokalnych inicjatyw z innych źródeł niż dochody gminy, 8

12) stworzenie lokalnej infrastruktury dla działań obywatelskich/ ośrodka aktywizacji społecznej, 13) inne działania wynikające z aktualnych potrzeb i zgodne z celami programu. V. ZAŁOŻENIA PROGRAMU Program zakłada: 1) otwartość instytucji publicznych na potrzeby środowiska lokalnego, 2) współpracę instytucji i służb społecznych, 3) angażowanie lokalnej społeczności w realizacji celów i kierunków działań, 4) kierowanie działań w pierwszej kolejności do osób i grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem. VI. ODBIORCY PROGRAMU Program skierowany jest do: 1) członków danej społeczności, 2) osób z konkretnego środowiska, 3) grup społecznych, 4) osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym, 5) otoczenia osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Program ma charakter otwarty i w każdym roku na podstawie analizy potrzeb i problemów występujących w środowisku lokalnym będą uruchomiane podprogramy skierowane do konkretnych grup społecznych lub społeczności lokalnych. 9

VII. METODY PRACY WYKORZYSTYWANE DO PROGRAMU W ramach programu przewiduje się zastosowanie: 1) środowiskowej pracy socjalnej- działania realizowane przez pracownika socjalnego, mające na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi, 2) instrumentów aktywnej integracji katalog instrumentów aktywizacyjnych z zakresu aktywizacji zawodowej, edukacyjnej, zdrowotnej i społecznej, które zawarte są w Zasadach przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych Ośrodków Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 z dnia 9 marca 2009 r., 3) działań o charakterze środowiskowym inicjatywy integracyjne obejmujące między innymi; badania, opracowania, analizy, edukację społeczną i obywatelską, spotkania i konsultacje, debaty, organizowanie i inspirowanie udziału mieszkańców w imprezach i spotkaniach o charakterze integracyjnym, edukacyjnym, kulturalnym, sportowym, ekologicznym i turystycznym. VIII. PRZEWIDYWANE EFEKTY 1) integracja społeczności lokalnej i grup społecznych, 2) zdiagnozowanie potrzeb i problemów społeczności lokalnych, 3) planowanie i realizowanie zadań w odpowiedzi na realne potrzeby społeczności lokalnych, 4) skuteczniejsze i efektywniejsze wykorzystanie istniejących zasobów, 5) podwyższenie jakości realizowanych działań środowiskowych oraz inicjowanie nowych form i metod pracy, 10

6) wzrost poczucia przynależności do danej społeczności i odpowiedzialności mieszkańców za procesy w niej zachodzące, 7) wzrost zaangażowania instytucji i organizacji pozarządowych w zakresie podejmowania działań środowiskowych, 8) powstanie lokalnych grup działania i nowych organizacji pozarządowych, 9) realizacja projektów inicjowanych i współorganizowanych przez lokalne społeczności, 10) zwiększenie aktywności społeczności lokalnych, 11) zmniejszenie obszaru wykluczenia społecznego, 12) poprawa funkcjonowania osób wykluczonych społecznie, 13) stały monitoring potrzeb środowiska społecznego. IX. REALIZATORZY PROGRAMU Realizatorami zadań programu są: Urząd Miasta Łęczna, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Łęcznej, inne jednostki organizacyjne i pomocnicze, organizacje pozarządowe, inni. X. FINANSOWANIE PROGRAMU Realizacja zadań programu może być finansowana: ze środków własnych budżetu Miasta, dotacji z budżetu państwa, dotacji ze środków Unii Europejskiej, prywatnych sponsorów, innych zewnętrznych źródeł. 11

XI. MONITORING I EWALUACJA Monitoring i ewaluacja będą prowadzone na bieżąco przez realizatorów poszczególnych podprogramów aktywności lokalnej, które będą realizowane na rzecz konkretnych grup społecznych lub społeczności lokalnych. Celem będzie obserwacja zmian ilościowych i jakościowych, jakie pojawią się podczas realizacji działań. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek rozbieżności między założeniami a rezultatami na bieżąco będą dokonywane zmiany w przyjętych założeniach lub metodach pracy. Po zakończeniu realizacji programu aktywności lokalnej zostanie przygotowany raport końcowy podsumowujący całość podejmowanych działań. Zostanie dokonana ocena zrealizowanych przedsięwzięć oraz osiągniętych rezultatów. Niniejszy dokument został opracowany przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Łęcznej. 12