Ekspedycja do Łatgalii (Łotwa), regionu wielokulturowego i wielojęzycznego (Nicole Nau)

Podobne dokumenty
Materiały wypracowane w ramach projektu Szkoła Dialogu - projektu edukacyjnego Fundacji Form

Trasa wycieczki: Staroobrzędowcy. Co po nich pozostało? czas trwania: 5 godzin, typ: samochodowa, liczba miejsc: 8, stopień trudności: średnia

Trasa wycieczki: Siemiatycze na Podlasiu. czas trwania: 3 godziny, typ: piesza, liczba miejsc: 8, stopień trudności: bardzo łatwa

Tytuł. Prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce. Natalia Chojnacka

5. Struktura narodowościowa i wyznaniowa w Polsce. Grupy etniczne

Języki mniejszości narodowych i etnicznych oraz język regionalny a władze samorządowe

Seniorzy zwiedzili historyczne Wilno. Wpisany przez Administrator wtorek, 12 czerwca :13 - Poprawiony czwartek, 14 czerwca :24

Genealogia żydowskich nazwisk rodowych. (Uwagi ogólne)

Dawne Szamotuły w święto Purim. Projekt realizowany w ramach programu edukacyjnego Bramy Poznania ICHOT w ZSS im. Jana Brzechwy w Szamotułach

NA SKRAJU KULTUR DZIEŃ I

OCALAMY KORZENIE. Diana Cichocka, SP w Teresinie (gm. Leśniowice)

4. INWENTARYZACJA OBIEKTÓW HISTORYCZNYCH I KULTUROWYCH GMINY KOLONOWSKIE

Trasa wycieczki: Ewangelicy i filiponi. czas trwania: 3 godziny, typ: samochodowa, liczba miejsc: 8, stopień trudności: łatwa

Europejskie Dni Dziedzictwa w Lubuskiem

Moja mała Ojczyzna Program ścieżki - edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie rawskim.

PROGRAM WYCIECZEK PO ŁODZI Z EDUKACJĄ O REGIONIE DLA UCZESTNIKÓW PROJEKTU ZABIERAMY DZIECI Z BRAMY! W ROKU 2016

Rola polskojęzycznych mediów lokalnych w krzewieniu kultury polskiej w Łatgalii (na Łotwie)

BADANIA ARCHEOLOGICZNE NA STANOWISKU POZNAŃ NR 3 IDENTYFIKACJA POŁOŻENIA RELIKTÓW KOLEGIATY MARCINA IGNACZAKA PLAC KOLEGIACKI PW. ŚW.

Trasa wycieczki: Biała Piska - małe mazurskie miasteczko. czas trwania: 3 godziny, typ: piesza, liczba miejsc: 7, stopień trudności: bardzo łatwa

KLESZCZELE Dasze Dobrowoda Saki KLUKOWO Gródek Kostry, Lubowicz-Byzie Kuczyn Wyszynki Kościelne KNYSZYN

Beata Gołembiowska

ODSŁONIECIE HISTORYCZNEJ TABLICY

Ludność polska w wieloetnicznych regionach Litwy, Łotwy i Białorusi

Anna Wysocka Angelika Miezio Alicja Wysocka

Podsumowanie ankiet rekolekcyjnych. (w sumie ankietę wypełniło 110 oso b)

Jubileusz nauczania języka białoruskiego

Przedwojenny Przeworsk. widziany oczami Basi Rosenberg

Podsumowanie wakacji w turystyce przyjazdowej do Łodzi

Dzień Judaizmu w Chmielniku. Dzień Judaizmu w Chmielniku stycznia 2018

UCHWAŁA NR XXV/135/13 RADY GMINY HAJNÓWKA. z dnia 4 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia herbu, flagi i pieczęci Gminy Hajnówka

WSPÓŁISTNIENIE W NASZYM REGIONIE LUDZI RÓŻNYCH KULTUR, RELIGII I NARODOWOŚCI.

Projekt edukacyjny Szkoła dziedzictwa

PLAN OBOWIĄZUJĄCY W ROKU AKADEMICKIM 2018/2019 WSZYSTKE ROCZNIKI STUDIÓW. Studia licencjackie

Wiadomości. Pożegnaliśmy "Muzeum na kółkach"

Kwartet Czterech Kultur Łódź Berlin Tel Awiw Sankt Petersburg

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Odnowa i rozwój wsi

Formularz zgłaszania projektów. do zrealizowania w ramach projektów obywatelskich w Województwie Podlaskim

Centrum Nauki Kopernik. Jazda na rowerze praca mięśni i szkieletu

Rajd - "Śladami historii Sławkowskich Żydów"

Program studiów w Instytucie Judaistyki UJ. Dla studentów zaczynających studia w roku akademickim 2017/2018

Chrześcijaństwo na Wschodzie i na Zachodzie. Medytacja na Łotwie

Ostrów Płn., cerkiew parafialna

Pierwszy krok w ramach współpracy pomiędzy gruzińską Gminą Gori a Gminą Ełk

Bodzentyn i okolice 31 maja 3 czerwca 2015

Trasa wycieczki: Leszno po królewsku. czas trwania: 3 godziny, typ: piesza, liczba miejsc: 8, stopień trudności: bardzo łatwa

:10 AK / Expo

Rowerem po Poznaniu - osobliwości przyrodniczo-historyczne. Poznań wielu wyznań - śladami historycznych obiektów sakralnych

1. CHARAKTERYSTYKA GEOGRAFICZNA I SPOŁECZNO- -POLITYCZNA ŁOTWY

ZWIEDZAMY SUWALSZCZYZNĘ

Zad. 1. POMNIK PRZYRODY KARTA EWIDENCYJNA POMNIKA PRZYRODY OŻYWIONEJ

SZKOŁA PODSTAWOWA NAUCZANIE ZINTEGROWANE KLASA I-III. Treści nauczania

Józef Wybicki Krobów, aleja lipowa

Kierunek: JUDAISTYKA. STUDIA STACJONARNE I-go STOPNIA (LICENCJACKIE) ROK AKAD. 2014/2015

Rozdział XI. STRUKTURA NARODOWO-ETNICZNA LUDNOŚCI

Nazwa Walia jest spolszczoną wersją angielskiej nazwy Wales, która jest germańskim egzonimem pochodzącym od germańskiego słowa Walha i oznacza

SCENARIUSZ LEKCJI. Klasa: V a Przedmiot: historia i społeczeństwo Nauczyciel: mgr Małgorzata Borowska. Temat lekcji: Wielkie religie średniowiecza.

Pytania konkursowe. 3. Kim z zawodu był ojciec Karola Wojtyły i gdzie pracował? 4. Przy jakiej ulicy w Wadowicach mieszkali Państwo Wojtyłowie?

Program edukacyjny Przywróćmy Pamięć


Renowacja grobów Panasińskich na cmentarzu w Rejowcu.

Podlasie to płótno, wypełnione jaskrawymi barwami. Jest to region wieloetniczny i wielokulturowy. Na tym terenie od stuleci współistnieje wiele

Cześć ich pamięci! Rocznica spalenia więźniów Radogoszcza i zakończenia okupacji niemieckiej w Łodzi

Turystyka aktywna w województwie podlaskim

Uczę się języka wroga

KONSPEKT ZAJĘĆ OTWARTYCH DLA NAUCZYCIELI

Debata uczniowska Na temat: Państwo, prawo, społeczeństwo, obywatel

W II semestrze odbędą się dwu- lub trzydniowe obowiązkowe ćwiczenia terenowe w formie wyjazdu naukowego do wybranego miasta regionu Morza Bałtyckiego.

Mniejszości narodowe i etniczne w województwie wielkopolskim. Patryk Pawełczak pełnomocnik wojewody ds. mniejszości narodowych i etnicznych

KP 5: Zróżnicowanie ludności świata. Kręgi kulturowe.

SAAMOWIE. Ludność rdzenna

Koperta 2 Grupa A. Szukanie śladów w dawnej twierdzy Kostrzyn Widzieć, czytać i opowiadać historię

Raport z wycieczki do Muzem Powstań Śląskich

Struktura narodowościowa ludności Polski, Wolnego Miasta Gdańska oraz wschodnich obszarów Niemiec w latach

Metody i techniki nauczania: ćwiczenia praktyczne, ćwiczenia interaktywne, zabawa ruchowa.

Projekt współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

Na terenie miasta i gminy Sompolno biegnie jedna droga rowerowa znakowany szlak niebieski.

Skoczów miasto urodzenia Jana Sarkandra

REZERWAT PRZYRODY NIEDŹWIEDZIE WIELKIE Geneza powstania nazwy.

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Atrakcje turystyczne :46:55

W listopadzie chętniej kupujemy prezenty online, w grudniu w galeriach handlowych [ANALIZA]

Walory krajoznawczo - turystyczne Gminy Żarnów

W rocznicę papieskiej pielgrzymki

Edukacja społeczna. Postawy społeczne:

Warszawa Poczdam Kilonia Skagen Odense - Kopenhaga Ystad Świnoujście Warszawa: 10 do 12 dni 2800 km WYPRAWA DO DANII - SKAGEN

Niestety, parafie bardzo rzadko występują o dotacje unijne.

Ryc. 1. Sianki. Cerkiew greckokatolicka z 1645 r., obecnie we wsi Kostrino (Ukraina). Budzyński S Op. cit., s

Numer poświęcony wycieczce. Wycieczka do Białegostoku i Tykocina. Numer 1 10/18. red. red.

Materiały nadesłane przez szkoły biorące udział w programie edukacyjnym Przywróćmy Pamięć 2005/2006

Kryteria oceniania osiągnięć uczniów w zakresie przedmiotu języka rosyjskiego w klasie I szkoły

Filip Walczyna. Widze

Polityka językowa Unii Europejskiej. Łódź 14 maja 2012

FILM - W INFORMACJI TURYSTYCZNEJ (A2 / B1)

STOWARZYSZENIE NA RZECZ ODNOWY WSI. Justyna Drogosz

Na krawędzi pamięci rzecz o zagładzie kutnowskich Żydów

Owocny początek kampanii PSLu

1. OBIEKT: CMENATRZ KOMUNALNY (MIEJSKI) OBIEKT: CMENATRZ PRZYKOŚCIELNY OBIEKT: CMENATRZ PRZYKOŚCIELNY...8

Z Wielkopolski do Jerozolimy. Polacy, Żydzi wczoraj i dziś. 10 grudnia 2011 r. Forum Synagoga w Ostrowie Wielkopolskim, ul.

Życie Konstantego Bajko

Rzeź Woli fotoreportaż Autorstwa Weroniki Żądłowskiej

Transkrypt:

Ekspedycja do Łatgalii (Łotwa), regionu wielokulturowego i wielojęzycznego (Nicole Nau) Herb Krasławia srebrny statek z pięcioma wiosłami, symbolizującymi pięć narodowości: Łotysze, Rosjanie, Białorusini, Polacy i Żydzi. Ludzie to tłumaczą słowami: Siedzimy w jednej łodzi, więc i razem wiosłujemy. (źródło: http://www.latgale.lv/lv/locgov/kraslavas_novads) Łatgalia, obejmująca część wschodnią Łotwy, od zawsze była regionem wielokulturowym i wielojęzycznym. Oprócz łotewskiego, języka państwowego, znaczna część mieszkańców posługuje się językiem regionalnym łatgalskim. Tradycyjnie używane języki mniejszości to rosyjski, białoruski, polski, litewski, jidysz, romani oraz swoisty dialekt języka estońskiego. Na terenie Łatgalii owo dziedzictwo językowe jest do dziś o wiele lepiej zachowane niż w Polsce, co było jednym z powodów ekspedycji zespołu naszego projektu do Łatgalii w sierpniu 2013 roku. Poza tym szczególnie ciekawe było doświadczenie sytuacji, gdy sam język polski jest językiem mniejszości i językiem zagrożonym. Polszczyzna i kultura polska najbardziej widoczne są na południu Łatgali, w powiatach (łot. novads) dyneburskim (Daugavpils) i krasławskim (Krāslava). W Dyneburgu odwiedziliśmy Dom Polski, czyli Centrum Kultury Polskiej w Daugavpils (zob. http://www.ckp.lv/ lub https://dede.facebook.com/ckp.daugavpils), gdzie pan Ryszard Stankiewicz, prezes Związku Polaków na Łotwie i pani Krystyna Kunicka (Kristīne Kuņicka) bardzo ciekawe odpowiadali o historii i sytuacji obecnej Polaków i kultury polskiej w Łatgalii. Pani Kunicka na Uniwersytecie w Dyneburgu pisze doktorat o zmianach w języku Polaków w Łatgalii, porównując polszczyznę trzech pokoleń. Młode pokolenie najczęściej uczy się języka polskiego jako obcego w szkołach lub na kursach, ale mieliśmy okazję poznać i nagrać kilka osób, którzy nabyli język polski w dzieciństwie w przedwojennym Dyneburgu. Zob. nagranie z wizyty zespołu UAM w Domu Polskim (od ok. 12-tej minuty): http://www.grani.lv/video/37009-akcenty-polskie-175-video.html Krasław: Pałac i krypta Platerów (Zdjęcia: M. Karpiński) Ślady polskiej kultury z czasów Inflant Polskich, a szczególne z ostatniego półwiecza ich istnienia, znajdują się w wielu miejscach. Krasław (Krāslava) w XVIII w. był główną rezydencją Platerów, o czym do dziś przypomina m.in. pałac (1750-1791) z pięknym parkiem oraz krypta w barokowym kościele

św. Ludwika (budowany 1755-1767). Imię Platerów nosi również polskojęzyczna szkoła podstawowa w Krasławiu. W Posiniu (Pasiene), niewielkiej miejscowości Zupełnie przy wschodniej granic kraju, co roku we wrześniu odbywa się Festiwal Kultury Polskiej. Tu znajduje się jeden z najpiękniejszych kościołów barokowych (1761-1770) w Europie wschodniej. W kościele pochowana jest Konstancja z Ryków Benisławska, pierwsza poetka w Łatgalii. Kościół w Posiniu (TW, NN, TW) Jeden z najstarszych do dziś zachowanych kościołów drewnianych (XVII w.) znajduje się w gminie Przydrujsk (Piedruja) kościół Jana Chrzciciela w Wielkiej Indrycy (Lielindrica). Do dziś parafia zbiera się tu na nabożeństwo w języku polskim. Jednak nie wszyscy wierni potrafią czytać po polsku, o czym świadczą modlitewniki i śpiewniki z transliteracją tekstu polskiego literami grażdanki. Modlitewnik z kościoła Jana Chrzciciela w Wielkiej Indrycy. Zdjęcia: M. Karpiński Podobne materiały widzieliśmy także w innych kościołach. Za kościołem odkryliśmy duży (jak na taką małą gminę) cmentarz z grobami głównie XIX i pierwszej połowy XX wieku. Imiona i nazwiska na nagrobkach pokazują, że tam spoczywają Polacy, Łotysze, Białorusini, Litwini i inni. Nierzadko nazwisko jednej rodziny pojawia się w różnych pisowniach polskiej, łotewskiej, rosyjskiej, co świadczy o dominacji różnych języków w różnych czasach.

Na cmentarzu w Indrycy (zdjęcia: M. Karpiński) Jednak największe wrażenie zrobił żywy człowiek, którego spotykaliśmy przy kościołowi pan Józef Błażewicz, osoba niezwykle serdeczna, od pokoleń głęboko zakorzeniony w tym zakącie ziemi. Odpowiadał nam o dawnej i nie tak dawnej historii kościoła i gminy, która niestety coraz bardzej się wyludnia, o ludziach tam mieszkających, o dawnym dworze Limanowskich. Jak wielu mieszkańców Łatgalii pan Józef na co dzień mówi w trzech językach polskim, łotewskim i rosyjskim, zna również białoruski. Mieszanie języków jest zjawiskiem zwykłym i stanowi także popularny temat dowcipów. Zob. również nagranie rozmowy z p. Józefem: fragmenty tutaj: http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=wit3x5y8tvq, całość wraz z anotacją w ELAN tutaj: http://inne-jezyki.amu.edu.pl/frontend/content/about/pan-jozef-elan.zip Gmina Przydrujsk (Piedruja) i sąsiadująca gmina Indra to gminy łotewskie z największą proporcją osób o korzeniach białoruskich (ponad 50%). Niewiele jednak już mówią po białorusku1, nie udało nam się spotkać mówcy tego języka. Zamiast tego w centrum Indry spotkaliśmy zespół aktywnych kobiet, które prowadzają warsztaty tkactwa, pielęgnują tradycji łatgalskie i białoruskie i są patriotkami swojej małej ojczyzny. Na co dzień mówią po rosyjsku, w kontaktach poza gminą po łotewsku, a pieśni kościelne śpiewają po polsku. 1 O języku białoruskim w tych gminach zob. Mirosław Jankowiak, Gwary białoruskie na Łotwie w rejonie krasławskim. Warszawa 2009.

Kobiety w centrum kultury w Indrze Zdjęcia: MK / TW Przykład kobiet z Indry przypomina o ważnym fakcie, że ludność rosyjskojęzyczna to nie jednolita grupa i przede wszystkim nie wolno ich utożsamiać z Rosjanami. Z kolei wśród tych, którzy mają narodowość rosyjską, także można odróżnić kilka grup. Szczególne miejsce w mozaice ludu Łatgalii obejmują staroobrzędowcy, którzy tu mieszkają od XVII w. Ich wkład do krajobrazu łatgalskiego widać w typowych wsiach składających się z jednej długiej ulicy z domkami z pięknymi okiennicami (często malowanymi na niebiesko) oraz w (często drewnianych) molennach. Kolor niebieski dominuje także na cmentarzach staroobrzędowców. Rzeżyca: dom, molenna i cmentarz staroobrzędowców (zdjęcia: Nicole Nau 2012) Staroobrzędowcy osiedlili się we wsiach łatgalskich, bo tu na skraju imperium rosyjskiego mogli żyć spokojnie. W miastach łatgalskich świadectwem tolerancji wobec różnych religii i wyznań są stojące obok siebie różne świątynie. Imponujące jest niewielkie miasto Lucyn (Ludza), gdzie w odległości kilkudziesięciu kroków znajdują się kościół katolicki, zbór luterański, cerkiew prawosławna, molenna staroobrzędowców oraz synagoga. Jest to najstarsza synagoga w krajach bałtyckich (ok. 1800 r.) i jedyna z siedmiu lucyńskich synagog, która pozostała. Do początku XX w. w Lucynie i Rzeżycy (Rēzekne) oraz wielu mniejszych miasteczek najliczniejszą grupą mieszkańców byli Żydzi (sami Łotysze tradycyjnie mieszkali na wsi). Lucyn nawet nazwano łotewskim Jeruzalem. Po Zagładzie, kiedy zamordowano większość łotewskich Żydów, o ich obecnośi świadczą cmentarze żydowskie w licznych miejscach na terenie Łatgalii.

Synagoga w Lucynie i dawna synagoga w Rzeżycy (TW); nagrobki na dawnym cmentarze w Dagdze (NN) W powiecie lucyńskim od XVII mieszkali Estończycy mówiący dialektem południowoestońskim. Ich dialekt zniknął w XX wieku (ostatni mówca podobno umarł kilka lat temu), potomkowie ich dzisiaj mówią po łotewsku, po rosyjsku lub/i po łatgalsku. Łatgalski to język lub, według zdania oficjalnego łotewskiej polityki językowej, dialekt silnie związany z regionem Łatgalii. W czasach radzieckich niestety wielu rodziców decydowało się na wychowanie dzieci wyłącznie w języku łotewskim, co spowodowało zagrożenie języka. Obecnie jednak łatgalski cieszy się dużym wsparciem wśród mieszkańców Łatgalii, w tym młodych ludzi, którzy uczyli się go od dziadków lub przyjaciół. W Rzeżycy (Rēzekne), mieście nazywanym sercem Łatgalii, pojawia się coraz więcej napisów łatgalskich na mapach turystycznych, w nazwach kawiarń, także nazwa nowocześniej hali koncertowej Gors to słowo łatgalskie (oznacza duch ). A w Korsówce (Kārsava), najbardziej północnym punkcie naszej ekspedycji, mieszkańcy niedawno zaczęli przystrajać swoje domy znakami folklorystycznymi i napisami mniej formalnymi w języku łatgalskim. Rzeżyca: Wskazówki dla turystów w 4 językach, pierwszy łatgalski Rzeżyca: Kawiarnia z sklepem (krūgs knaipa, tirgōtova handel ) i flaga Łatgalii

Napis nad domem w Korsówce (Kārsava): As latgalīts a tu? Jestem Łatgalem, a ty?