Anna Longa Gdańsk 02.06.2015 ul. Ostrołęcka 16/8 80-180 Gdańsk Tel. 501 275753 Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków Delegatura w Słupsku u. Jaracza 6 76-200 Słupsk Gmina Miasto Łeba ul. Kościuszki 90 84-360 Łeba PROGRAM BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH NA STANOWISKU NR 2 W ŁEBIE (AZP 3-34/2) Podstawy prawne programu: - Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568); - Rozporządzenia Ministra Kultury z dnia z dnia 27 lipca 2011 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich i architektonicznych, a także innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych (Dz. U. Nr 150, poz. 1579); Stanowisko numer 2 w miejscowości Łeba, gm. loco, powiat lęborski znajduje się na terenie działek geodezyjnych nr 1/14 i 1/23 obręb 2 w Łebie będących własnością Skarbu Państwa a zarządzanych przez Urząd Morski i Starostwo Powiatowe w Lęborku, które użyczyło gminie Łeba wskazane działki. Ochroną archeologiczną objęty jest teren na którym w średniowieczu istniało miasto Łeba oraz ruiny tzw. kościoła św. Mikołaja.
Celem planowanych badań archeologicznych jest ustalenie funkcji i datowania zachowanych reliktów architektury oraz określenie warunków i możliwości podjęcia szerokopłaszyznowych badań wykopaliskowych. Badania archeologiczne poprzedzać będą również prace konserwatorskie jakie zostaną podjęte przy ruinach kościoła św. Mikołaja, lub będą one prowadzone jednocześnie. Lokacja miasta Łeba na prawie lubeckim miała miejsce w 1357 roku. Średniowieczne miasto położone było około 1,5 km na północny zachód od obecnego centrum Łeby, na prawym brzegu rzeki. Miasto uległo zniszczeniu w skutek sztormu w 1558 roku. Mieszkańcy przenieśli swoje siedziby w miejsce, gdzie do dziś znajduje się centrum nowożytnego miasta. Jedynym reliktem starej Łeby jest fragmentarycznie zachowany budynek, znany pod nazwą kościół św. Mikołaja. Pozostałości miasta przykryły piaski przesuwających się wydm. Planowane przez gestora terenu prace rewitalizacyjne wymagają również podjęcia prac konserwatorskich i archeologicznych. Zmiana zagospodarowania terenu daje szansę podjęcia prac, których głównym celem jest ustalenie, czy istotnie zachowane relikty architektury to kościół. Niemniej jednak ważnym celem jest ustalenie wysokości i stanu zachowania średniowiecznego poziomu użytkowego oraz ewentualnych reliktów dawnej zabudowy. Na podstawie wyników prac sondażowych będzie można określić skalę i miejsce kolejnych badań. Planowane prace konserwatorskie mają na celu zabezpieczenie zachowanych reliktów architektury dawnej Łeby. Jest możliwe, że w trakcie podejmowanych badań archeologicznych zostaną odkryte kolejne zachowane mury. W takim przypadku i one muszą być poddane konserwacji. Przed podjęciem badań terenowych niezbędne jest wykonanie gruntownej kwerendy historycznej. Wykonawca prac archeologicznych winien się również zapoznać z wynikami badań geofizycznych wykonanych metodą georadarową. Badania sondażowe należy przeprowadzić na obszarze 50 m 2. Teren wykopalisk należy wyznaczyć na południe i południowy wschód od ruin kościoła, w takiej od nich odległości, aby nie naruszyć ich statyki. Jednocześnie wykop powinien znaleźć się w miejscu, gdzie na mapie georadarowej widoczne są anomalie (proponowana lokalizacja wykopu
przedstawiona została w załączniku graficznym). Wszelkie decyzje o poszerzeniu lub zawężeniu terenu badań należy konsultować z odpowiednimi władzami konserwatorskimi. Przed rozpoczęciem badań inwestor winien usunąć wyznaczone drzewa oraz dokładnie określić miejsce ewentualnego wywożenia nadmiaru gruntu. Jeżeli po zakończeniu prac wykop ma być zasypany inwestor powinien wskazać miejsce składowania hałd ziemi. Teren badań należy ogrodzić i odpowiednio zabezpieczyć. Do usunięcia warstw jałowego pod względem archeologicznym piasku można użyć sprzętu mechanicznego, jednak praca taka winna obywać się pod stałym nadzorem archeologa. Miąższość warstw piasku na stanowisku może dochodzić do 5 a nawet 6 m. Z tego powodu proponuje się wyznaczenie szerszego w części stropowej wykopu i skarpowanie profili. W razie potrzeby wykop należy oszalować. Wszelkie obiekty i warstwy antropogeniczne należy eksplorować ręcznie i dokumentować zgodnie z normami przyjętymi w polskiej archeologii. W trackie prac terenowych i po ich zakończeniu należy wykonać: 1. Plan stanowiska w skali 1:100 2. Plany i profile wszystkich warstw i obiektów antropogenicznych w skali 1:20 lub 1:50 (lub innej dostosowanej do wielkości i rodzajów znalezisk) 3. Karty wszystkich warstw i obiektów antropogenicznych zawierające informacje o ich wielkości, miąższości, lokalizacji, funkcji itp. 4. Inwentarz wszystkich wydzielonych jednostek stratygraficznych 5. Dokumentację fotograficzną wszystkich warstw i obiektów antropogenicznych 6. Inwentarze zabytków masowych i wydzielonych 7. Dokumentację fotogrametryczną reliktów architektury (o ile takie zostaną odkryte) 8. W przypadku odkrycia reliktów zabudowy drewnianej należy przeprowadzić badania dendrochronologiczne
9. Wszystkie pozyskane zabytki ruchome muszą być poddane konserwacji a po opracowania przekazane wraz z kartami muzealnymi do wskazanej w decyzji konserwatorskiej jednostki muzealnej 10. Sprawozdanie z badań terenowych 11. Opracowanie wyników badań archeologicznych Wykonawca badań winien złożyć zamawiającemu badania kopię dokumentacji terenowej oraz sprawozdania i opracowania. Wykonawca badań archeologicznych winien skompletować zespół badawczy. Kierownik prac terenowych powinien posiadać doświadczenie w zakresie prac badawczych w miastach średniowiecznych i nowożytnych. W zależności od poczynionych odkryć w zespole powinien znaleźć się również architekt, archeozoolog, paleobotanik i konserwator zabytków. Przed podjęciem prac badawczych wykonawca badań powinien przeprowadzić prospekcję terenu i wraz z inwestorem ustalić harmonogram prac. Przygotowując ofertę cenową wykonawca powinien podać: - koszt prac sprzętu mechanicznego (koparka i samochód). Cena powinna być skalkulowana na podstawie: powierzchnia wykopu około 50 m 2 (nieco więcej w części stropowej); miąższość warstwy piasku (zgodnie z wynikami badań georadarowych to około 5 do 5,5 m) - zabezpieczenie miejsca wykopalisk (ogrodzenie, szalowanie wykopów) - pomiary geodezyjne w miejscu badań - eksploracja warstw i obiektów archeologicznych - wykonanie dokumentacji archeologicznej - wykonanie ewentualnych badań dendrochronologicznych (cena jednej próbki) - cena wykonania ewentualnej dokumentacji fotogrametrycznej - konserwacja zabytków ruchomych - w przypadku odkrycia cmentarzyska szkieletowanego cena eksploracji jednego grobu - koszt zasypania wykopu przy wykorzystaniu sprzętu mechanicznego - koszt wykonania sprawozdania z badań archeologicznych - koszt wykonania opracowania wyników badań
Wykonawca powinien wykonać prace terenowe w ciągu 30 dni od daty odbioru terenu. Termin wykonania sprawozdania i opracowania określa ustawa.