INSTRUKCJA RUCHU I EKSPLOATACJI SIECI PRZESYŁOWEJ

INSTRUKCJA RUCHU I EKSPLOATACJI SIECI PRZESYŁOWEJ Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci Tekst obowiązujący od dnia:

OPERATOR SYSTEMU PRZESYŁOWEGO ELEKTROENERGETYCZNEGO SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ I. WYKAZ SKRÓTÓW I OZNACZEŃ ORAZ DEFINICJE STOSOWANYCH POJĘĆ... 9 I.A. Wykaz skrótów i oznaczeń... 10 I.B. Definicje stosowanych pojęć... 11 ROZDZIAŁ II. PRZYŁĄCZANIE I KORZYSTANIE Z SIECI... 28 II.A. Charakterystyka sieci... 29 II.A.1. Struktura sieci NN i WN... 29 II.A.1.1. Krajowa sieć elektroenergetyczna... 29 II.A.1.2. Połączenia międzysystemowe... 30 II.A.1.3. Parametry techniczne sieci i urządzeń... 31 II.A.2. Wymagania dotyczące jakości i niezawodności pracy sieci zamkniętej... 33 II.A.2.1. Częstotliwość... 33 II.A.2.2. Napięcie i moc bierna... 34 II.A.2.3. Niezawodność pracy... 38 II.A.3. Modele sieci zamkniętej... 40 II.A.3.1. Struktura modelu... 40 II.A.3.2. Podstawowe modele sieci zamkniętej... 41 II.B. Przyłączanie do sieci... 41 II.B.1. Przyłączanie do sieci urządzeń wytwórczych, sieci dystrybucyjnych, urządzeń odbiorców końcowych, połączeń międzysystemowych oraz linii bezpośrednich 42 II.B.1.1. Zasady przyłączania do sieci przesyłowej OSP... 42 II.B.1.2. Określanie warunków przyłączenia... 43 II.B.1.2.1. Wnioski o określenie warunków przyłączenia... 43 II.B.1.2.2. Warunki przyłączenia i procedura ich określania... 45 II.B.1.2.3. Zmiana warunków przyłączenia... 50 II.B.1.3. Umowa o przyłączenie do sieci przesyłowej... 50 II.B.1.4. Uzgadnianie warunków przyłączenia do sieci oraz zakresu i warunków wykonania ekspertyzy... 52 II.B.2. Zasady odłączania od sieci... 53 II.B.3. Wymagania techniczne dla urządzeń, instalacji i sieci wraz z niezbędną infrastrukturą pomocniczą... 55 II.B.3.1. Zagadnienia ogólne... 55 II.B.3.2. Wymagania techniczne dla urządzeń, instalacji i sieci odbiorców przyłączanych do sieci... 56 II.B.3.3. Wymagania i zalecenia techniczne dla urządzeń, instalacji i sieci wytwórców energii elektrycznej przyłączanych do sieci... 57 II.B.3.3.1. Podstawowe wymagania i zalecenia techniczne dla konwencjonalnych jednostek wytwórczych.... 57 II.B.3.3.2. Szczegółowe wymagania techniczne dla konwencjonalnych jednostek wytwórczych... 65 IRiESP - Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci data: 06.05.2010 Wersja 1.0 strona 2 z 243 zatwierdzono:

OPERATOR SYSTEMU PRZESYŁOWEGO ELEKTROENERGETYCZNEGO II.B.3.3.2.1. Wymagania techniczne dla układów regulacji pierwotnej, wtórnej i trójnej oraz automatycznych układów grupowej regulacji napięć jednostek wytwórczych... 65 II.B.3.3.2.2. Wymagania techniczne dla jednostek wytwórczych w zakresie zdolności do obrony i odbudowy zasilania KSE... 70 II.B.3.3.2.3. Testy odbiorcze i sprawdzające zdolność jednostek wytwórczych do pracy w regulacji pierwotnej i wtórnej... 73 II.B.3.3.2.4. Testy odbiorcze i sprawdzające zdolność jednostek wytwórczych do obrony i odbudowy zasilania KSE... 75 II.B.3.3.2.5. Testy odbiorcze i sprawdzające automatycznych układów grupowej regulacji napięć jednostek wytwórczych... 77 II.B.3.3.3. Wymagania techniczne i warunki pracy farm wiatrowych przyłączonych do sieci zamkniętej... 78 II.B.3.3.3.1. Zakres wymagań i warunków dla farm wiatrowych... 78 II.B.3.3.3.2. Zdalne sterowanie farmą wiatrową (interwencyjne)... 80 II.B.3.3.3.3. System sterowania i regulacji mocy czynnej... 80 II.B.3.3.3.4. Praca farmy wiatrowej w zależności od częstotliwości i napięcia... 82 II.B.3.3.3.5. Załączanie i wyłączanie farm wiatrowych z sieci zamkniętej 83 II.B.3.3.3.6. System sterownia i regulacji napięcia i mocy biernej... 83 II.B.3.3.3.7. Praca farm wiatrowych przy zakłóceniach w sieci zamkniętej... 87 II.B.3.3.3.8. Dotrzymanie standardów jakości energii elektrycznej... 87 II.B.3.3.3.9. Elektroenergetyczna automatyka zabezpieczeniowa... 88 II.B.3.3.3.10. Monitorowanie i komunikacja farm wiatrowych z OSP... 89 II.B.3.3.3.11. Weryfikacja spełnienia wymagań... 91 II.B.3.4. Wymagania techniczne dla systemów telekomunikacyjnych... 93 II.B.3.5. Wymagania techniczne dla układów pomiarowych energii elektrycznej... 96 II.B.3.6. Wymagania techniczne dla systemów pomiarowo - rozliczeniowych... 100 II.B.3.7. Wymagania techniczne dla układów elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej i urządzeń współpracujących... 101 II.B.3.8. Wymagania wobec systemów wymiany informacji o rynku energii WIRE... 112 II.B.3.8.1. Wymagania dotyczące łączności i transmisji danych... 112 II.B.3.8.2. Wymagania dotyczące protokołów i standardów... 113 II.B.3.9. Wymagania wobec systemów operatywnej współpracy z elektrowniami SOWE... 113 II.B.3.9.1. Wymagania dotyczące łączności i transmisji danych... 113 II.B.3.9.2. Wymagania dotyczące protokołów i standardów... 114 II.B.3.10. Wymagania wobec systemu prowadzenia ruchu i sterowania pracą KSE (SCADA)... 115 II.B.3.10.1. Wymagania dotyczące łączności i transmisji danych... 115 II.B.3.10.2. Wymagania dotyczące protokołów i standardów... 115 II.B.3.10.3. Wymagania dotyczące dokładności przetwarzania pomiarów wykorzystywanych w systemie SCADA... 115 IRiESP - Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci data: 06.05.2010 Wersja 1.0 strona 3 z 243 zatwierdzono:

OPERATOR SYSTEMU PRZESYŁOWEGO ELEKTROENERGETYCZNEGO Operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego (OSD) Operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego (OSP) Pasmo regulacji wtórnej Plan Koordynacyjny Dobowy (PKD) Polecenie dyspozytorskie Potrzeby ogólne elektrowni Potrzeby własne jednostki wytwórczej Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją, odpowiedzialne za ruch sieciowy w systemie dystrybucyjnym elektroenergetycznym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację, remonty oraz niezbędną rozbudowę sieci dystrybucyjnej, w tym połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem, odpowiedzialne za ruch sieciowy w systemie przesyłowym elektroenergetycznym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację, remonty oraz niezbędną rozbudowę sieci przesyłowej, w tym połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi. Obszar nastawienia zmian mocy w jednostkach wytwórczych w ramach regulacji wtórnej, przy których regulator wtórny może interweniować automatycznie w obu kierunkach od bazowego punktu pracy. Plan koordynacyjny tworzony przez OSP w dobie n-1 dla każdej godziny doby n z wykorzystaniem Algorytmu Rozdziału Obciążeń, który zapewnia dobór Jednostek Grafikowych Wytwórczych, uczestniczących w Rynku Bilansującym, w oparciu o zgłoszone dane handlowe i techniczne w ofertach bilansujących, przy uwzględnieniu ograniczeń systemowych i niezbędnej rezerwy mocy w KSE oraz równoprawność uczestników rynku i zgłoszonych do fizycznej realizacji Umów Sprzedaży Energii. Plan Koordynacyjny Dobowy zawiera plan pracy JWCD na każdą z 24 godzin doby, uwzględniając zbilansowanie dobowej prognozy zapotrzebowania, wymagane rezerwy i występujące w KSE ograniczenia systemowe. Polecenie wydane przez służbę dyspozytorską, dotyczące wykonania określonych operacji ruchowych lub działań sprawdzających w danym obiekcie elektroenergetycznym. Grupa urządzeń i układów technologicznych, wspólna dla wszystkich lub części jednostek wytwórczych w elektrowni, niezbędna do realizacji procesu wytwarzania energii elektrycznej w elektrowni oraz inne urządzenia nie związane bezpośrednio z procesem wytwarzania energii elektrycznej. Grupa urządzeń i układów technologicznych pojedynczej jednostki wytwórczej, niezbędna do realizacji procesu wytwarzania energii elektrycznej. IRiESP - Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci data: 06.05.2010 Wersja 1.0 strona 19 z 243 zatwierdzono:

OPERATOR SYSTEMU PRZESYŁOWEGO ELEKTROENERGETYCZNEGO Praca w przeciążeniu jednostki wytwórczej Praca w zaniżeniu jednostki wytwórczej Praca wydzielona Praca wyspowa Program łączeniowy specjalny Próba systemowa Przesyłanie Przyłącze Regulacja częstotliwości Regulacja pierwotna Praca jednostki wytwórczej z obciążeniem powyżej mocy osiągalnej. Praca jednostki wytwórczej z obciążeniem poniżej minimum technicznego. Samodzielna, stabilna praca jednostki wytwórczej, lub kilku jednostek wytwórczych, w obrębie elektrowni przy braku zasilania z KSE, polegająca na zasilaniu potrzeb własnych i niezbędnych do pracy potrzeb ogólnych elektrowni oraz realizowaniu poleceń OSP dotyczących zwiększenia obszaru wydzielonego. Samodzielna praca części KSE wydzielonej po jej awaryjnym odłączeniu się z KSE, z co najmniej jedną pracującą jednostką wytwórczą, która w sytuacji odłączenia od KSE jest w stanie zasilać odbiorców oraz inne jednostki wytwórcze. Program złożonych operacji łączeniowych realizowanych w związku z wykonywanymi pracami sieciowymi lub próbami systemowymi. Badania funkcjonalne mające na celu ocenę stanu technicznego systemu elektroenergetycznego lub jego części, na podstawie jego zachowania się w warunkach imitujących warunki normalne pracy lub warunki występujące w czasie możliwych zakłóceń. Transport energii elektrycznej sieciami przesyłowymi w celu jej dostarczania do sieci dystrybucyjnych lub odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci przesyłowych z wyłączeniem sprzedaży tej energii. Odcinek lub element sieci służący do połączenia urządzeń, instalacji lub sieci podmiotu, o wymaganej przez niego mocy przyłączeniowej z pozostałą częścią sieci przedsiębiorstwa energetycznego świadczącego na rzecz tego podmiotu usługę polegającą na przesyłaniu lub dystrybucji. Regulacja w systemie elektroenergetycznym mająca za zadanie utrzymanie stałej wartości częstotliwości lub ograniczenie odchylenia czasu synchronicznego od astronomicznego do granic dopuszczalnych. Regulacja mocy jednostki wytwórczej za pomocą indywidualnego regulatora prędkości obrotowej w funkcji częstotliwości sieci. IRiESP - Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci data: 06.05.2010 Wersja 1.0 strona 20 z 243 zatwierdzono:

OPERATOR SYSTEMU PRZESYŁOWEGO ELEKTROENERGETYCZNEGO Regulacja trójna Regulacja wtórna Regulator centralny ARCM Rezerwa mocy w elektrowniach krajowych Rezerwa mocy OSP Równoważenie dostaw energii elektrycznej z zapotrzebowaniem na tę energię Ruch próbny Rynek bilansujący Samoczynne częstotliwościowe odciążanie (SCO) SCADA Sieć dystrybucyjna Sieć elektroenergetyczna Automatyczne lub ręczne przesuwanie punktów pracy jednostek wytwórczych w celu zmiany ich wirującej mocy, wokół której działa regulacja pierwotna i wtórna. Regulacja mocy i częstotliwości w systemie elektroenergetycznym za pomocą skoordynowanego oddziaływania na indywidualne regulatory wybranych jednostek wytwórczych przez system automatycznej regulacji mocy i częstotliwości ARCM. Jednostka centralna systemu automatycznej regulacji częstotliwości i mocy. Wyznaczona dla danego okresu nadwyżka sumy mocy dyspozycyjnej jednostek wytwórczych pomniejszona o ubytki mocy wynikające z warunków pracy sieci, nad zapotrzebowaniem do pokrycia przez elektrownie krajowe. Wyznaczona dla danego okresu nadwyżka mocy dyspozycyjnej OSP nad zapotrzebowaniem do pokrycia przez elektrownie krajowe. Zaspokojenie możliwego do przewidzenia, bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na energię elektryczną i moc, bez konieczności podejmowania działań mających na celu wprowadzenie ograniczeń w jej dostarczaniu i poborze. Nieprzerwana praca uruchamianych urządzeń, instalacji lub sieci, przez ustalony okres z określonymi parametrami pracy. Mechanizm bieżącego bilansowania zapotrzebowania na energię elektryczną i wytwarzania tej energii w KSE. Samoczynne wyłączanie zdefiniowanych grup odbiorców w przypadku obniżenia się częstotliwości do określonej wielkości, spowodowanego deficytem mocy w systemie elektroenergetycznym. System informatyczny służący do gromadzenia, przetwarzania i wizualizacji danych o bieżącej pracy KSE oraz inicjacji procedur zdalnych operacji ruchowych, łączeniowych i czynności sterowniczych. Sieć elektroenergetyczna wysokich, średnich i niskich napięć, za której ruch sieciowy jest odpowiedzialny OSD. Instalacje połączone i współpracujące ze sobą, służące do przesyłania lub dystrybucji, należące do przedsiębiorstwa energetycznego lub użytkownika systemu. IRiESP - Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci data: 06.05.2010 Wersja 1.0 strona 21 z 243 zatwierdzono:

OPERATOR SYSTEMU PRZESYŁOWEGO ELEKTROENERGETYCZNEGO II.B.1. Przyłączanie do sieci urządzeń wytwórczych, sieci dystrybucyjnych, urządzeń odbiorców końcowych, połączeń międzysystemowych oraz linii bezpośrednich II.B.1.1. II.B.1.1.1. II.B.1.1.2. II.B.1.1.3. II.B.1.1.4. II.B.1.1.5. II.B.1.1.6. II.B.1.1.7. Zasady przyłączania do sieci przesyłowej OSP Przyłączenie do sieci, to fizyczne połączenie z siecią przesyłową urządzeń, instalacji lub sieci podmiotu ubiegającego się o przyłączenie (dalej również wnioskodawca ). Przyłączenie do sieci umożliwia podmiotom korzystanie z usług przesyłania energii elektrycznej świadczonych przez OSP (dalej usługi przesyłania). W celu maksymalnego wykorzystania istniejącej infrastruktury technicznej sieci przyjmuje się jako podstawową zasadę przyłączanie urządzeń, instalacji lub sieci wnioskodawców do istniejących rozdzielni elektroenergetycznych. Przyłączanie do sieci przesyłowej linii bezpośrednich oraz połączenia międzysystemowe wymagają, poza umową o przyłączenie, podpisania z OSP odrębnej umowy, ustalającej zasady współpracy z OSP operatorów prowadzących ruch tych linii lub połączeń. Podmiot ubiegający się o przyłączenie urządzeń, instalacji lub sieci do sieci przesyłowej składa do OSP wniosek o określenie warunków przyłączenia do sieci przesyłowej (zwanych dalej warunkami przyłączenia ). Przyłączenie urządzeń, instalacji lub sieci wnioskodawcy do sieci przesyłowej następuje na podstawie umowy o przyłączenie, po spełnieniu przez wnioskodawcę warunków przyłączenia określonych przez OSP oraz warunków określonych ustawą Prawo energetyczne. Przyłączanie urządzeń, instalacji lub sieci podmiotów do sieci przesyłowej obejmuje następujące etapy: a) złożenie wniosku o określenie warunków przyłączenia przez podmiot ubiegający się o przyłączenie, b) wniesienie, w przypadku podmiotów ubiegających się o przyłączenie źródła do sieci, w terminie siedmiu dni od dnia złożenia wniosku o określenie warunków przyłączenia, zaliczki na poczet opłaty za przyłączenie, c) określenie warunków przyłączenia przez OSP, d) zawarcie umowy o przyłączenie do sieci przesyłowej, e) przygotowanie i realizacja budowy przyłącza oraz przyłączanych urządzeń, instalacji lub sieci, f) odbiór przyłącza i przyłączanych urządzeń, instalacji lub sieci, g) dokonanie przyłączenia urządzeń, instalacji lub sieci do sieci przesyłowej. IRiESP - Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci data: 06.05.2010 Wersja 1.0 strona 42 z 243 zatwierdzono:

OPERATOR SYSTEMU PRZESYŁOWEGO ELEKTROENERGETYCZNEGO II.B.1.2. II.B.1.2.1. Określanie warunków przyłączenia Wnioski o określenie warunków przyłączenia II.B.1.2.1.1. II.B.1.2.1.2. II.B.1.2.1.3. II.B.1.2.1.4. Podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci przesyłowej składa wniosek o określenie warunków przyłączenia według wzoru określonego przez OSP. Wzory wniosków o określenie warunków przyłączenia OSP publikuje na swojej stronie internetowej. Wniosek o określenie warunków przyłączenia powinien zawierać: a) oznaczenie wnioskodawcy, b) określenie mocy przyłączeniowej dla każdego miejsca dostarczania energii elektrycznej, c) przewidywane roczne zużycie energii elektrycznej, d) przewidywany termin rozpoczęcia dostarczania energii elektrycznej lub jej poboru, e) parametry techniczne, charakterystykę ruchową i eksploatacyjną przyłączanych urządzeń, instalacji lub sieci, f) określenie minimalnej mocy wymaganej dla zapewnienia bezpieczeństwa osób i mienia w przypadku wprowadzenia ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, g) informacje techniczne dotyczące wprowadzanych zakłóceń przez urządzenia wnioskodawcy oraz charakterystykę obciążeń, niezbędne do określenia warunków przyłączenia. Wniosek o określenie warunków przyłączenia urządzeń, instalacji lub sieci wytwórców, oprócz danych i informacji wymienionych w pkt II.B.1.2.1.3, powinien określać: a) liczbę przyłączanych jednostek wytwórczych, moc dyspozycyjną, osiągalną, zainstalowaną i pozorną jednostek wytwórczych, zakres dopuszczalnych zmian obciążeń jednostek wytwórczych lub ich grup, maksymalną roczną ilość wytwarzania energii elektrycznej i ilość tej energii dostarczanej do sieci, b) wielkości planowanego zapotrzebowania na moc i energię elektryczną w celu pokrycia potrzeb ogólnych elektrowni i potrzeb własnych jednostek wytwórczych, c) stopień skompensowania mocy biernej związanej z odbiorem energii elektrycznej czynnej na potrzeby ogólne elektrowni i potrzeby własne jednostek wytwórczych oraz związanej z wprowadzaniem wyprodukowanej energii elektrycznej do sieci. IRiESP - Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci data: 06.05.2010 Wersja 1.0 strona 43 z 243 zatwierdzono:

OPERATOR SYSTEMU PRZESYŁOWEGO ELEKTROENERGETYCZNEGO II.B.1.2.1.5. II.B.1.2.1.6. II.B.1.2.1.7. Wniosek o określenie warunków przyłączenia farmy wiatrowej w zakresie charakterystyki ruchowej i eksploatacyjnej, o której mowa w pkt II.B.1.2.1.3 e), powinien zawierać: a) specyfikację techniczną turbin wiatrowych, b) sporządzony w języku polskim wyciąg ze sprawozdania z badań jakości energii elektrycznej dostarczanej przez turbiny wiatrowe, według najnowszej obowiązującej na dzień złożenia wniosku normy, c) charakterystykę mocy turbiny wiatrowej w funkcji prędkości wiatru (według producenta), d) charakterystykę dostępnej mocy biernej w funkcji mocy czynnej turbiny wiatrowej. Wniosek o określenie warunków przyłączenia może zawierać także wymagania dotyczące odmiennych od standardowych parametrów technicznych energii elektrycznej lub parametrów jej dostarczania, w tym wymagania dotyczące: a) dopuszczalnej zawartości interharmonicznych i wyższych harmonicznych, b) dopuszczalnej asymetrii napięć, c) dopuszczalnych odchyleń i wahań napięcia w miejscu dostarczania energii elektrycznej, d) dopuszczalnego czasu trwania przerwy w dostarczaniu energii elektrycznej. Do wniosku o określenie warunków przyłączenia należy dołączyć: a) zestawienie określające nieruchomości (obiekty lub lokale), na których planowana jest budowa przyłączanych do sieci przesyłowej urządzeń, instalacji lub sieci, b) odpis pełny z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego lub zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, a w przypadku wnioskodawcy nieposiadającego siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej aktualny odpis z właściwego rejestru przedsiębiorców uzyskany na zasadach określonych w przepisach kraju siedziby wnioskodawcy. W przypadku wnioskodawcy nieposiadającego siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ww. dokumenty wnioskodawca dostarcza wraz z tłumaczeniem na język polski, c) w przypadku wnioskodawców działających za pośrednictwem pełnomocników, pełnomocnictwa określające zakres umocowania pełnomocników, oraz pozostałe dokumenty wymienione we wzorze wniosku o określenie warunków przyłączenia. IRiESP - Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci data: 06.05.2010 Wersja 1.0 strona 44 z 243 zatwierdzono:

OPERATOR SYSTEMU PRZESYŁOWEGO ELEKTROENERGETYCZNEGO II.B.1.2.1.8. II.B.1.2.1.9. II.B.1.2.1.10. II.B.1.2.1.11. II.B.1.2.2. Do wniosku o określenie warunków przyłączenia podmiot ubiegający się o przyłączenia źródła do sieci OSP, oprócz dokumentów wymienionych w pkt II.B.1.2.1.7 dołącza wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo, w przypadku braku takiego planu, decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla nieruchomości określonej we wniosku, jeżeli jest ona wymagana na podstawie przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu powinny potwierdzać dopuszczalność lokalizacji danego źródła energii na terenie objętym planowaną inwestycją, która jest objęta wnioskiem o określenie warunków przyłączenia. Dokumenty dołączane do wniosku o określenie warunków przyłączenia powinny być dostarczone w oryginale lub w formie kopii potwierdzonej za zgodność z oryginałem przez osoby upoważnione do działania w imieniu wnioskodawcy lub przez notariusza. Dokumenty wymienione w pkt II.B.1.2.1.7 b) i II.B.1.2.1.8 powinny być wydane nie wcześniej niż trzy miesiące przed datą złożenia wniosku o określenie warunków przyłączenia. Podmiot ubiegający się o przyłączenie źródła do sieci OSP wnosi, zgodnie z pkt II.B.1.2.2.1 d), zaliczkę na poczet opłaty za przyłączenie do sieci (dalej zaliczka ), w wysokości 30 zł (brutto) za każdy kilowat mocy przyłączeniowej wskazanej we wniosku o określenie warunków przyłączenia, nie wyższej jednak niż 3 000 000 zł (brutto) i nie wyższej niż wysokość przewidywanej opłaty za przyłączenie do sieci. Warunki przyłączenia i procedura ich określania IRiESP - Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci data: 06.05.2010 Wersja 1.0 strona 45 z 243 zatwierdzono:

OPERATOR SYSTEMU PRZESYŁOWEGO ELEKTROENERGETYCZNEGO II.B.1.2.2.1. II.B.1.2.2.2. W celu określenia warunków przyłączenia do sieci przesyłowej realizowane są następujące działania: a) wnioskodawca składa do OSP wniosek o określenie warunków przyłączenia; b) OSP dokonuje weryfikacji wniosku w terminie 14 dni roboczych od daty jego otrzymania. W przypadku otrzymania wniosku niespełniającego wymagań określonych w pkt II.B.1.2.1, OSP wzywa wnioskodawcę do jego uzupełnienia; c) OSP potwierdza pisemnie złożenie przez wnioskodawcę wniosku o określenie warunków przyłączenia, spełniającego wymagania, o których mowa w pkt II.B.1.2.1, określając w szczególności datę złożenia wniosku oraz, w przypadku przyłączania źródła, wysokość przewidywanej opłaty za przyłączenie. Datą złożenia wniosku jest data otrzymania przez OSP wniosku spełniającego wymagania, o których mowa w pkt II.B.1.2.1, plus 14 dni roboczych. Potwierdzenie pisemne OSP przesyła faksem oraz pocztą na numer i adres wnioskodawcy wskazany we wniosku o określenie warunków przyłączenia; d) w terminie 7 dni od daty złożenia wniosku, wnioskodawca wnosi zaliczkę, o której mowa w pkt II.B.1.2.1.11, w wysokości przewidywanej opłaty za przyłączenie, na rachunek bankowy OSP wskazany we wzorze wniosku o określenie warunków przyłączenia. Datą wniesienia zaliczki jest dzień uznania rachunku bankowego OSP; e) wnioskodawca w dniu dokonania przelewu zaliczki lub w dniu następującym po tej dacie przesyła OSP, potwierdzony przez bank dowód dokonania przelewu zaliczki faksem na numer wskazany we wzorze wniosku o określenie warunków przyłączenia lub dostarcza ten dowód do siedziby OSP; f) OSP w terminie 7 dni od daty otrzymania zaliczki wystawia fakturę VAT; g) podstawą do określenia przez OSP warunków przyłączenia są wyniki ekspertyzy wpływu przyłączanych urządzeń, instalacji lub sieci na system elektroenergetyczny. Wykonanie ekspertyzy zapewnia OSP. Kryteria oceny ekspertyzy określa pkt III.D; h) OSP wydaje warunki przyłączenia w terminie 150 dni od dnia złożenia wniosku o określenie warunków przyłączenia, a w przypadku przyłączania źródła - od dnia wniesienia zaliczki. Dniem wydania warunków przyłączenia przez OSP jest dzień doręczenia warunków przyłączenia wnioskodawcy. Warunki przyłączenia są ważne przez dwa lata od dnia ich doręczenia. W okresie ważności warunki przyłączenia stanowią warunkowe zobowiązanie OSP do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci przesyłowej. IRiESP - Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci data: 06.05.2010 Wersja 1.0 strona 46 z 243 zatwierdzono:

TRANSMISSION GRID CODE Conditions for grid use, traffic management, operation and development planning Text valid from:

POWER TRANSMISSION SYSTEM OPERATOR TABLE OF CONTENTS CHAPTER I. ABBREVIATIONS LIST AND DEFINITIONS... 4 I.A. Abbreviations list... 5 I.B. Definitions... 6 CHAPTER II. Grid CONNECTION AND USE... 21 II.A. Grid characteristics... 21 II.A.1. Structure of EHV and HV grid... 21 II.A.1.1. The national power grid... 21 II.A.1.2. Interconnectors... 22 II.A.1.3. Technical parameters of grids and devices... 23 II.A.2. Requirements for the quality and reliability of meshed grid operation... 25 II.A.2.1. Frequency... 25 II.A.2.2. Voltage and reactive power... 26 II.A.2.3. Reliability of operation... 30 II.A.3. Meshed grid models... 32 II.A.3.1. Model structure... 32 II.A.3.2. Fundamental meshed grid models... 33 II.B. Connection to the grid... 33 II.B.1. Connection of generating devices, distribution networks, end users devices, intersystem connections and direct lines to the grid... 33 II.B.1.1. Rules for connection to the TSO s transmission grid... 33 II.B.1.2. Determination of connection conditions... 34 II.B.1.2.1. Applications for determination of connection conditions... 34 II.B.1.2.2. Connection conditions and the connection conditions determination procedure... 37 II.B.1.2.3. Amendment of connection conditions... 42 II.B.1.3. Transmission grid interconnection agreement... 42 II.B.1.4. Consultations of connection conditions the scope and conditions of performance of a grid impact study... 44 II.B.2. Rules for disconnection from the grid... 45 II.B.3. Technical requirements for devices, installations and grids together with the necessary auxiliary infrastructure... 47 II.B.3.1. General issues... 47 II.B.3.2. Technical requirements for devices, installations and grids of consumers connected to the grid... 47 II.B.3.3. Technical requirements and recommendations for devices, installations and grids of electricity producers connected to the grid... 47 II.B.3.3.1. Basic requirements and technical recommendations for conventional generating units... 47 II.B.3.3.2. Detailed technical requirements for conventional generating units... 47 II.B.3.3.3. Technical requirements for and operating regime of wind farms connected to the meshed grid... 47 Transmission Grid Code - Conditions for grid use, traffic management, operation and development planning Date: 06.05.2010 Version 1.0 Page 2 of 65 Approved by:

POWER TRANSMISSION SYSTEM OPERATOR CHAPTER III. CHAPTER IV. II.B.3.3.3.1. Scope of requirements and conditions for wind farms... 47 II.B.3.3.3.2. Remote wind farm control (emergency)... 48 II.B.3.3.3.3. Active power control system... 49 II.B.3.3.3.4. Wind farm operation in relation to frequency and voltage... 51 II.B.3.3.3.5. Wind farm start-up and disconnection from the meshed grid. 52 II.B.3.3.3.6. Voltage and reactive power control system... 52 II.B.3.3.3.7. Wind farm operation during disturbance in the meshed grid.. 55 II.B.3.3.3.8. Maintenance of electricity quality standards... 55 II.B.3.3.3.9. Protections... 56 II.B.3.3.3.10. Wind farm monitoring and communication with the TSO... 57 II.B.3.3.3.11. Verification of compliance with the requirements... 59 DEVELOPMENT PLANNING AND COOPERATION TO COORDINATE DEVELOPMENT OF THE TRANSMISSION GRID AND THE 110 KV DISTRIBUTION GRID... 61 GRID DEVELOPMENT, OPERATION AND TRAFFIC MANAGEMENT... 62 IV.A. Transmission grid development and modernisation... 63 IV.B. Transmission grid operation... 63 IV.C. Grid traffic management... 63 IV.C.1. General rules... 63 IV.C.2. Organisational structure of grid traffic management... 63 IV.C.3. Coordinated planning... 63 IV.C.4. Development of technical capacity balances in the NPS... 63 IV.C.5. Dispatch of capacity of generating units connected to the meshed grid... 63 IV.C.6. Meshed grid operation planning... 63 IV.C.7. Identification of congestion in the meshed grid... 63 IV.C.8. Switching operation in the meshed grid... 63 IV.C.9. Control operations in the meshed grid... 63 IV.C.10. Implementation of interruptions and limitations to the supply and consumption of electricity... 63 IV.C.11. Monitoring system operation and preventing threats to the security of supply of electricity... 63 IV.C.12. Remote acquisition of metering data... 63 IV.C.12.1. Requirements for remote acquisition of metering data... 63 IV.C.12.2. List of metering data from the meshed grid... 63 IV.C.12.3. List of metering data downloaded from power plants and wind farms... 63 Transmission Grid Code - Conditions for grid use, traffic management, operation and development planning Date: 06.05.2010 Version 1.0 Page 3 of 65 Approved by:

POWER TRANSMISSION SYSTEM OPERATOR Traffic event Traffic operation Any change of: a) operational conditions of a device, b) configuration, c) regulatory settings, d) control settings. Any software change of: a) operational conditions of a device, b) configuration, c) regulatory settings, d) control settings. Transmission Transmission agreement Transmission grid Transmission grid operation Transmission System Operator (TSO) Underloaded operation of a generating unit Unit circuit breaker Voltage distortion factor the transport of electricity in transmission grids to deliver it to distribution networks or final consumers connected to transmission grids, with the exception of the sale of that electricity. the agreement for the provision of electricity transmission services whereunder the TSO provides electricity transmission services to a system user. the extra high or high voltage power grid operated by the TSO. a set of actions maintaining the transmission grid s capacity for reliable operation, supplying consumers and collaboration with other grids. a power utility involved in the transmission, responsible for grid traffic in power transmission system, the current and long-term safety of operation of that system, the operation, maintenance, repairs and the necessary development of transmission grid, including interconnections with other power systems. the operation of a generating unit with load below the technical minimum. a circuit breaker installed on the upper voltage side of an unit transformer in the power output lead from a generating unit, connecting the unit transformer with the unit line. the ratio of the square root of the sum of squares of the effective values of voltages of higher harmonic to the effective value of voltage of the first harmonic. Transmission Grid Code - Conditions for grid use, traffic management, operation and development planning Date: 06.05.2010 Version 1.0 Page 19 of 65 Approved by:

POWER TRANSMISSION SYSTEM OPERATOR Voltage fluctuation Voltage governor droop Voltage stability Voltage stability margin Wind farm Short-lived voltage changes faster than 1% of rated voltage per second. the ratio of relative change in governed voltage to the relative change in reactive power in a particular operating point in a steady state. the system s capacity to maintain proper and stable voltages. The quotient: where: ZSN = Pmax P0 *100% P P 0 - the NPS power demand in starting state, 0 P max - the NPS power demand when voltage collapses. a set of generating units (wind turbines) using wind energy to produce electricity, connected to the grid in a single point of connection. Transmission Grid Code - Conditions for grid use, traffic management, operation and development planning Date: 06.05.2010 Version 1.0 Page 20 of 65 Approved by:

POWER TRANSMISSION SYSTEM OPERATOR CHAPTER II. GRID CONNECTION AND USE II.A. Grid characteristics II.A.1. Structure of EHV and HV grid II.A.1.1. II.A.1.1.1. The national power grid The national EHV and HV power grid has decisive impact on the safe operation of the power grid and the integrity of the National Power System (hereinafter the NPS ). For functional reasons the following elements thereof are distinguished: a) meshed grid including grid elements permanently or periodically operating as ring systems (with the exception of local 110 kv ring feeders), which is to ensure reliable performance of transmission operations in the NPS. Electricity flows in particular elements of the meshed grid depend on the operating regime of other elements of that grid and the distribution of generation between generating units connected to that grid (Figure II.A.1.1.1 a)); b) open grid including 110 kv grid elements permanently operating in radial arrangement or as ring feeders, which is exclusively to perform distribution operations (Figure II.A.1.1.1 b)). EHV and HV grid Figure II.A.1.1.1 a) Meshed grid diagram Transmission Grid Code - Conditions for grid use, traffic management, operation and development planning Date: 06.05.2010 Version 1.0 Page 21 of 65 Approved by:

POWER TRANSMISSION SYSTEM OPERATOR II.B.1.2.2.12. While determining the connection conditions, the TSO does not verify whether the real properties (facilities or premises) specified in the application for determination of connection conditions were also specified in applications submitted by other applicants. II.B.1.2.3. Amendment of connection conditions II.B.1.2.3.1. Determination of new meshed grid connection conditions is required in the following cases: a) when a subject connected to a grid increases the demand for connection capacity, b) a change to the technical conditions and parameters for the operation of the connected subject s devices, installations and grids effective up to date, c) a change to operation conditions of the transmission grid related to its development or modernisation resulting in the necessary to adapt devices, installations and grids of the connected subject. II.B.1.2.3.2. II.B.1.2.3.3. In cases referred to in Paragraphs II.B.1.2.3.1. a) b) the subject shall be obligated to submit to the TSO an application for determination of new connection conditions in accordance with the procedure specified in Paragraph II.B. In the case referred to in Paragraph II.B.1.2.3.1 c) the SO at its own initiative shall determine new connection conditions. The terms and conditions for carrying out the connection are specified in the agreement. II.B.1.3. II.B.1.3.1. II.B.1.3.2. Transmission grid interconnection agreement During the term of the connection conditions the TSO shall be obligated to enter into a transmission grid interconnection agreement with subject applying for connection, pursuant to the principle of equal treatment, if technical and economic conditions for connection exist, and the applicant holds legal title to use the real property, facilities or premises specified in the application for determination of the connection conditions to which electricity is to be supplied. Legal titles together with extracts from Land and Mortgage Registers shall be submitted to the TSO as original documents or true copies certified by persons authorized to represent the applicant or by a notary public. The transmission grid interconnection agreement constitutes a basis for the commencement design, construction and assembly works in accordance with the terms and conditions laid down in this agreement. Transmission Grid Code - Conditions for grid use, traffic management, operation and development planning Date: 06.05.2010 Version 1.0 Page 42 of 65 Approved by:

POWER TRANSMISSION SYSTEM OPERATOR II.B.1.3.3. II.B.1.3.4. II.B.1.3.5. A transmission grid interconnection agreement shall determine in particular: a) the parties entering into the agreement, b) the subject of the agreement stemming from the connection conditions, c) the fundamental obligations of the parties, d) the time schedule for completion of the connection, e) the technical conditions for the implementation of the agreement, f) the connection capacity, g) the scope of works necessary to complete the connection, h) the requirements for the location of the metering and settlement circuits and its parameters, i) the place delimiting the property of the TSO s transmission grid and the connected subject s devices, installations or grids, j) the value of the expected interconnection fee, the terms and conditions for its payment and the procedure for the determination and payment of the interconnection fee, k) the parties responsibility for default and withdrawal, l) the procedures for exchange of data and information and the confidentiality clauses, m) the procedures for the coordination of works performer by the parties and for supervising abidance with the terms and conditions of the agreement, n) the scope and dates for carrying out tests and partial acceptance as well as the final acceptance of the terminal and the connected devices, installations or grids, o) the planned amounts of consumed electricity and the expected date of commencement of electricity supply or consumption, p) the conditions for providing the real estate owned by the connected subject to the TSO to build or extend the network necessary to complete the connection, q) the expected date of entering into a transmission agreement, r) the term of the agreement and the provisions concerning amendments thereto, termination and the procedure for settlement of disputes. The TSO and the subject with whom the interconnection agreement is concluded shall appoint independent Acceptance Commissions for the scope of works performed by each of the parties respectively. The scope of tests and partial acceptance as well as the final acceptance of the terminal and the connected devices, installations or grids must comply with the terms and conditions of the interconnection agreement. Transmission Grid Code - Conditions for grid use, traffic management, operation and development planning Date: 06.05.2010 Version 1.0 Page 43 of 65 Approved by:

POWER TRANSMISSION SYSTEM OPERATOR II.B.1.3.6. II.B.1.4. II.B.1.4.1. II.B.1.4.2. II.B.1.4.3. II.B.1.4.4. II.B.1.4.5. II.B.1.4.6. II.B.1.4.7. II.B.1.4.8. The rules for accepting facilities, circuits, devices and installations for use are discussed in Paragraph IV.A.2. Consultations of connection conditions the scope and conditions of performance of a grid impact study The distribution grid connection conditions the scope and conditions of performance of the grid impact study of connected devices, installations or grids on the power system (hereinafter assumptions to the grid impact study ) must be endorsed by the TSO in the case of: a) devices, installations and grids which belong to subjects included in connection group II, b) interconnectors between the national and international grids with rated voltage of 110 kv. The templates of applications specified by power utilities involved in the transmission or distribution of electricity with respect to the connection of devices, installations and grids owned by subjects included in connection groups I or II shall specify at least the extent of information contained in the template of the application specified by the TSO. A power utility other than an operator before issuing connection conditions for a subject included in connection group I or II shall consults it with the operator, to whose grid the utility is connected. If the connection conditions determined by a power utility require consultation with the TSO pursuant to Paragraph II.B.1.4.3, such consultations shall be made by a DSO competent for the point of connection connection. ENTSO-E requirements shall apply to transmission grid interconnectors. In order to consult the assumptions to the grid impact study referred to in Paragraph II.B.1.4.1, if the planned connection is to take place at the voltage of 110 kv to a EHV/HV station where the owner of the 110 kv switching station is a DSO, the DSO shall submit a request to the TSO in writing. The DSO shall send a copy of the request also to the locally competent TSO company for the point of connection and, additionally, by email to the address appointed by the TSO. In cases other than the ones specified in Paragraph II.B.1.4.6 the DSO applies to the TSO only by e-mail to the address appointed by the TSO. The TSO shall consult the assumptions to the grid impact study referred to in Paragraph II.B.1.4.6 in writing, whereas the assumptions to the grid impact study referred to in Paragraph II.B.1.4.7 shall be made by the TSO by e-mail to the address from which the TSO has received the request. Transmission Grid Code - Conditions for grid use, traffic management, operation and development planning Date: 06.05.2010 Version 1.0 Page 44 of 65 Approved by: