INSTRUKCJA RUCHU I EKSPLOATACJI SIECI PRZESYŁOWEJ

Transkrypt

1 INSTRUKCJA RUCHU I EKSPLOATACJI SIECI PRZESYŁOWEJ Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci Wersja 1.2 Tekst jednolity uwzględniający zmiany wprowadzone: Kartą aktualizacji nr K/1/2007 z dnia 17 września 2007 r. Kartą aktualizacji nr K/2/2007 z dnia 15 października 2007 r. Tekst jednolity obowiązujący od dnia: 5 listopada 2007 roku

2 Preambuła Wypełniając obowiązek wynikający z art. 9g ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo energetyczne, tekst jednolity Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz wraz z późniejszymi zmianami, operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego opracował Instrukcję Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej. Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej w części zwanej dalej, określa szczegółowe warunki korzystania z sieci elektroenergetycznych przez użytkowników systemu i odbiorców oraz warunki i sposób prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju tych sieci. Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej zawiera również wyodrębnioną część dotyczącą bilansowania systemu i zarządzania ograniczeniami systemowymi, zwaną dalej IRiESP Bilansowanie systemu i zarządzanie ograniczeniami systemowymi. data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 2 z 205

3 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ I. Postanowienia wstępne... 9 Słownik stosowanych pojęć...9 I.A. I.B. Operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego...24 Podstawy prawne opracowania Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej i dokumenty związane...26 I.C. Zakres przedmiotowy i podmiotowy IRiESP oraz struktura IRiESP...27 I.C.1. Zakres zagadnień podlegający uregulowaniu w IRiESP oraz struktura IRiESP...27 I.C.2. Podmioty zobowiązane do stosowania IRiESP...28 I.D. Wejście w życie IRiESP oraz tryb dokonywania i wprowadzania zmian IRiESP...29 I.D.1. I.D.2. Wejście w życie IRiESP Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci...29 Tryb dokonywania i wprowadzania zmian IRiESP...29 ROZDZIAŁ II. Przyłączanie i korzystanie z sieci II.A. Charakterystyka sieci...32 II.A.1. Struktura sieci NN i WN...32 II.A.1.1. Krajowa sieć elektroenergetyczna...32 II.A.1.2. Połączenia międzysystemowe...33 II.A.1.3. Parametry techniczne sieci i urządzeń...34 II.A.2. Wymagania dotyczące jakości i niezawodności pracy sieci zamkniętej...36 II.A.2.1. Częstotliwość...36 II.A.2.2. Napięcie...37 II.A.2.3. Niezawodność pracy...39 II.A.3. Modele sieci zamkniętej...40 II.A.3.1. Struktura modelu...40 II.A.3.2. Podstawowe modele sieci zamkniętej...41 II.B. Przyłączanie do sieci...41 II.B.1. Przyłączanie do sieci urządzeń wytwórczych, sieci innych operatorów, urządzeń odbiorców końcowych, połączeń międzysystemowych oraz linii bezpośrednich...41 II.B.1.1. Zasady przyłączania do sieci...41 II.B.1.2. Określanie warunków przyłączenia...43 II.B Wnioski o określenie warunków przyłączenia...43 II.B Warunki przyłączenia...45 II.B Zmiana warunków przyłączenia podmiotów przyłączonych do sieci...47 II.B.1.3. Umowa o przyłączenie...48 II.B.1.4. Uzgadnianie warunków przyłączenia do sieci...49 II.B.2. Zasady odłączania od sieci...50 data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 3 z 205

4 II.B.3. Wymagania techniczne dla urządzeń, instalacji i sieci wraz z niezbędną infrastrukturą pomocniczą...51 II.B.3.1. Zagadnienia ogólne...51 II.B.3.2. Wymagania techniczne dla urządzeń, instalacji i sieci odbiorców przyłączanych do sieci...53 II.B.3.3. Wymagania i zalecenia techniczne dla urządzeń, instalacji i sieci wytwórców energii elektrycznej przyłączanych do sieci...54 II.B Podstawowe wymagania i zalecenia techniczne dla konwencjonalnych jednostek wytwórczych...54 II.B Szczegółowe wymagania techniczne dla konwencjonalnych jednostek wytwórczych...60 II.B Wymagania techniczne dla układów regulacji pierwotnej, wtórnej i trójnej oraz automatycznych układów grupowej regulacji napięć jednostek wytwórczych...60 II.B Wymagania techniczne dla jednostek wytwórczych w zakresie zdolności do obrony i odbudowy zasilania krajowego systemu elektroenergetycznego...65 II.B Testy odbiorcze i sprawdzające zdolność jednostek wytwórczych do pracy w regulacji pierwotnej i wtórnej...68 II.B Testy odbiorcze i sprawdzające zdolność jednostek wytwórczych do obrony i odbudowy zasilania krajowego systemu elektroenergetycznego...69 II.B Testy odbiorcze i sprawdzające automatycznych układów grupowej regulacji napięć jednostek wytwórczych...71 II.B Wymagania techniczne i warunki pracy farm wiatrowych...72 II.B Zakres wymagań i warunków dla farm wiatrowych...72 II.B Regulacja mocy czynnej...73 II.B Praca farmy wiatrowej w zależności od częstotliwości i napięcia.74 II.B Załączanie i wyłączanie farm wiatrowych z sieci zamkniętej...76 II.B Regulacja napięcia i mocy biernej...76 II.B Praca farm wiatrowych przy zakłóceniach w sieci zamkniętej...77 II.B Dotrzymanie standardów jakości energii elektrycznej...78 II.B Elektroenergetyczna automatyka zabezpieczeniowa...79 II.B Monitorowanie i komunikacja farm wiatrowych z OSP...79 II.B Testy sprawdzające...80 II.B.3.4. Wymagania techniczne dla systemów telekomunikacyjnych...81 II.B.3.5. Wymagania techniczne dla układów pomiarowych energii elektrycznej...84 II.B.3.6. Wymagania techniczne dla systemów pomiarowo rozliczeniowych...88 II.B.3.7. Wymagania techniczne dla układów elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej i urządzeń współpracujących...89 II.B.3.8. Wymagania wobec systemów wymiany informacji o rynku energii WIRE II.B Wymagania dotyczące łączności i transmisji danych II.B Wymagania dotyczące protokołów i standardów II.B.3.9. Wymagania wobec systemów operatywnej współpracy z elektrowniami SOWE II.B Wymagania dotyczące łączności i transmisji danych data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 4 z 205

5 II.B Wymagania dotyczące protokołów i standardów II.B Wymagania wobec systemów prowadzenia ruchu i sterowania SCADA II.B Wymagania dotyczące łączności i transmisji danych II.B Wymagania dotyczące protokołów i standardów II.B Wymagania dotyczące dokładności przetwarzania pomiarów wykorzystywanych w systemie SCADA II.B Wymagania wobec systemów monitorowania parametrów pracy jednostek SMPP II.B Wymagania dotyczące łączności i transmisji danych II.B Wymagania dotyczące protokołów i standardów II.C. Korzystanie z sieci elektroenergetycznych II.C.1. II.C.2. II.C.3. II.C.4. Charakterystyka korzystania z sieci elektroenergetycznych Charakterystyka i zakres usług przesyłania świadczonych przez operatora systemu przesyłowego Usługi przesyłania krajowe Usługi przesyłania międzynarodowe II.C.5. Warunki świadczenia przez operatora systemu przesyłowego usług przesyłania II.C.5.1. Podstawowe warunki świadczenia przez operatora systemu przesyłowego usług przesyłania II.C.5.2. Warunki formalno-prawne świadczenia usług przesyłania II.C Procedura rozpoczęcia świadczenia usług przesyłania II.C Wniosek o zawarcie umowy przesyłowej II.C Umowa przesyłowa II.C.5.3. Podstawowe warunki świadczenia przez operatora systemu przesyłowego usług przesyłania związanych z wymianą międzysystemową II.C Warunki formalno-prawne świadczenia przez operatora systemu przesyłowego usług przesyłania związanych z realizacją wymiany międzysystemowej II.C Kod identyfikacyjny EIC i warunki jego posiadania II.C.6. Standardy jakościowe obsługi użytkowników systemu i odbiorców II.C.6.1. Charakterystyka standardów jakościowych obsługi użytkowników systemu i odbiorców II.C.6.2. Program zgodności opracowany i realizowany przez operatora systemu przesyłowego II.C.6.3. Bonifikaty i upusty za niedotrzymanie parametrów jakościowych energii elektrycznej oraz standardów jakościowych obsługi użytkowników systemu i odbiorców II.C.6.4. Wnioski o wydanie świadectw pochodzenia II.C.6.5. Podstawowe zasady rozliczeń za świadczone przez operatora systemu przesyłowego usługi przesyłania II.C Postanowienia wstępne II.C Dokumenty rozliczeniowe II.C Okresy rozliczeniowe II.C Przekazywanie i odbiór dokumentów rozliczeniowych data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 5 z 205

6 II.C Sposób i terminy dokonywania płatności II.C Przekroczenie terminu płatności II.C Reklamacje ROZDZIAŁ III. Planowanie rozwoju i współpraca w celu skoordynowania rozwoju sieci przesyłowej i sieci dystrybucyjnej 110 kv III.A. Postanowienia ogólne III.B. Proces planowania rozwoju i współpraca w celu skoordynowania rozwoju sieci przesyłowej i sieci dystrybucyjnej 110 kv III.C. Zakres pozyskiwania i aktualizacji danych i informacji III.C.1. Dane i informacje dotyczące stanu istniejącego III.C.2. Dane i informacje dotyczące stanu prognozowanego III.D. Publikacja i udostępnianie wyników analiz rozwojowych ROZDZIAŁ IV. Rozbudowa, eksploatacja i prowadzenie ruchu sieciowego IV.A. Rozbudowa i modernizacja sieci przesyłowej IV.A.1. Zasady planowania przedsięwzięć inwestycyjnych IV.A.2. Zasady przyjmowania do eksploatacji obiektów, układów, urządzeń i instalacji IV.A.2.1. Warunki przyjęcia do eksploatacji IV.A.2.2. Zasady organizacji i prowadzenia odbiorów IV.A.2.3. Zasady przeprowadzenia ruchu próbnego przyjmowanych obiektów, układów, urządzeń i instalacji IV.B. Eksploatacja sieci przesyłowej IV.B.1. Zasady ogólne eksploatacji sieci przesyłowej IV.B.2. Struktura organizacyjna prowadzenia eksploatacji i rozbudowy sieci przesyłowej IV.B.3. Dokumentacja prawna, techniczna i eksploatacyjna IV.B.4. Planowanie prac eksploatacyjnych IV.B.4.1. Zasady opracowywania planów prac eksploatacyjnych IV.B.4.2. Ocena stanu technicznego IV.B.4.3. Planowanie wyłączeń IV.B.5. Zasady i warunki prowadzenia prac eksploatacyjnych IV.B.5.1. Planowane i doraźne prace eksploatacyjne IV.B.5.2. Remonty IV.B.6. Likwidacja skutków awarii i zakłóceń IV.B.7. Zasady wycofywania obiektów, układów, urządzeń i instalacji z eksploatacji IV.B.8. Zasady utrzymywania rezerw urządzeń i części zapasowych IV.B.9. Bezpieczeństwo i higiena pracy przy wykonywaniu prac IV.B.10. Ochrona przeciwpożarowa IV.B.11. Ochrona środowiska naturalnego IV.B.12. Wymagania w zakresie rozbudowy i eksploatacji dla podmiotów przyłączonych do sieci przesyłowej data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 6 z 205

7 IV.B.13. Kontrola obiektów, układów, urządzeń, instalacji i sieci podmiotów przyłączonych do sieci przesyłowej IV.C. Prowadzenie ruchu sieciowego IV.C.1. Zasady ogólne IV.C.2. Struktura organizacyjna prowadzenia ruchu sieciowego IV.C.3. Planowanie koordynacyjne IV.C.4. Opracowywanie bilansów technicznych mocy w KSE IV.C.5. Dysponowanie mocą jednostek wytwórczych przyłączonych do sieci zamkniętej IV.C.6. Planowanie pracy sieci zamkniętej IV.C.7. Identyfikowanie ograniczeń sieciowych w sieci zamkniętej IV.C.8. Prowadzenie operacji łączeniowych w sieci zamkniętej IV.C.9. Działania regulacyjne w sieci zamkniętej IV.C.10. Wprowadzanie przerw i ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej IV.C.11. Monitorowanie pracy systemu oraz zapobieganie i usuwanie awarii sieciowych i awarii w systemie IV.C.12. Zdalne pozyskiwanie danych pomiarowych IV.C Wymagania dotyczące zdalnego pozyskiwania danych pomiarowych IV.C Wykaz danych pomiarowych z sieci zamkniętej IV.C Wykaz danych pomiarowych pobieranych z elektrowni oraz farm wiatrowych IV.C Wymagania dotyczące jakości danych IV.C.13. Systemy wymiany informacji i sterowania wykorzystywane dla prowadzenia ruchu sieciowego IV.C.14. Centralny rejestr jednostek wytwórczych i farm wiatrowych w KSE ROZDZIAŁ V. Wymiana informacji pomiędzy operatorem systemu przesyłowego a użytkownikami systemu i Odbiorcami V.A. V.B. V.C. Formy wymiany informacji Zakres informacji publikowanych przez operatora systemu przesyłowego Ochrona informacji ROZDZIAŁ VI. Systemy teleinformatyczne wykorzystywane przez operatora systemu przesyłowego VI.A. System wymiany informacji o rynku energii VI.A.1. Zadania systemu WIRE VI.A.2. Architektura systemu WIRE VI.A.3. Struktura funkcjonalna i wymagania aplikacyjne WIRE VI.A.4. Zakres przesyłanych informacji przy wykorzystaniu WIRE VI.A.5. Procedury systemu WIRE VI.A.5.1. Zakres procedur systemu WIRE... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 7 z 205

8 VI.A.5.2. Procedura przyłączenia i akceptacji systemu informatycznego WIRE/UR do systemów informatycznych OSP dla WIRE/UR i WIRE VI.A.5.3. Procedura zarządzania uprawnieniami archiwum WIRE VI.A.5.4. Procedura testów systemu rezerwowego przekazywania zgłoszeń WIRE/RP dla operatorów rynku VI.A.5.5. Procedura testów uzupełniających zakres działania operatorów rynku VI.A.5.6. Procedura wprowadzania zmian w standardach technicznych systemu WIRE VI.B. System operatywnej współpracy z elektrowniami VI.B.1. Zadania systemu SOWE VI.B.2. Architektura systemu SOWE VI.B.3. Struktura funkcjonalna i wymagania aplikacyjne SOWE VI.B.4. Zakres informacji przekazywanych przy wykorzystaniu SOWE VI.B.5. Procedury systemu SOWE VI.B.5.1. Zakres procedur systemu SOWE... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. VI.B.5.2. Procedura przyłączenia i akceptacji systemu informatycznego SOWE/EL do systemów informatycznych OSP dla SOWE/EL i SOWE VI.B.5.3. Procedura zarządzania uprawnieniami archiwum systemu SOWE VI.B.5.4. Procedura wprowadzania zmian w standardach technicznych systemu SOWE VI.C. System monitorowania parametrów pracy VI.C.1. Zadania systemu SMPP VI.C.2. Architektura systemu SMPP VI.C.3. Struktura funkcjonalna SMPP VI.C.4. Procedury systemu SMPP VI.C.4.1. Procedury wymiany informacji VI.C.4.2. Procedury przyłączeniowe VI.D. Centralny system pomiarowo-rozliczeniowy VI.D.1. Zadania systemu CSPR VI.D.2. Struktura funkcjonalna CSPR VI.D.3. Zakres informacji uzyskiwanych przy wykorzystaniu systemu CSPR VI.D.4. Procedury systemu CSPR VI.E. System automatycznej regulacji częstotliwości i mocy VI.E.1. Zadania systemu ARCM VI.E.2. Architektura systemu ARCM VI.F. Strona internetowa operatora systemu przesyłowego data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 8 z 205

9 ROZDZIAŁ I. POSTANOWIENIA WSTĘPNE Słownik stosowanych pojęć Automatyczna regulacja częstotliwości i mocy (ARCM) Automatyczna regulacja napięcia elektrowni (ARNE) Automatyczna regulacja stacji transformatorowej (ARST) Automatyka APKO Układ automatycznej regulacji częstotliwości i mocy w połączonych systemach elektroenergetycznych, uwzględniający jednocześnie kryteria dotrzymania salda wymiany mocy i utrzymania częstotliwości, zgodnie z określonym algorytmem. Układ automatycznej regulacji napięcia i mocy biernej w węźle wytwórczym. Układ automatycznej regulacji napięcia w sieci wykorzystujący regulację napięcia transformatora. Układ automatyki zapobiegającej kołysaniom mocy w KSE oraz przeciążeniom elementów sieci poprzez ograniczanie mocy generowanej przez jednostki wytwórcze. Awaria sieciowa Zdarzenie ruchowe, w wyniku którego następuje wyłączenie z ruchu części KSE, która produkuje lub pobiera z sieci energię elektryczną w ilości nie większej niż 5 % bieżącego zapotrzebowania mocy KSE. Awaria w systemie Zdarzenie ruchowe, w wyniku którego następuje wyłączenie z ruchu synchronicznego części KSE, która produkuje lub pobiera z sieci energię elektryczną w ilości powyżej 5 % bieżącego zapotrzebowania mocy w KSE. Awaryjny układ pracy Bilans techniczny mocy Blok gazowo-parowy Przewidywany przez Operatora Systemu układ pracy sieci elektroenergetycznych, dla przypadku awaryjnego wyłączenia określonych elementów sieciowych. Zestawienie liczbowe planowanych lub zrealizowanych wartości podaży i popytu na moc elektryczną. Zespół urządzeń składający się z turbiny gazowej, kotła odzysknicowego, turbiny parowej oraz generatora (generatorów). W urządzeniu tym energia chemiczna zawarta w paliwie gazowym przekształcana jest na energię mechaniczną turbiny gazowej, a wytworzona w tym procesie energia cieplna służy do wytworzenia, w kotle odzysknicowym, pary wykorzystywanej przez turbinę parową oraz do celów ciepłowniczych. W skład zespołu może wchodzić więcej niż jedna turbina gazowa, parowa data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 9 z 205

10 Centralny System Pomiarowo Rozliczeniowy (CSPR) Czas rozruchu Czynności regulacyjne Czynności sterownicze Doba operatywna Dodatni zakres regulacji pierwotnej Dystrybucja oraz generatory synchroniczne, jednakże wszystkie te urządzenia powiązane są wzajemnie poprzez proces technologiczny i spełniają definicję jednostki wytwórczej. System informatyczny OSP dedykowany do wyznaczania ilości dostaw energii elektrycznej do celów rozliczeniowych. Czas od momentu wydania polecenia uruchomienia do osiągnięcia przez jednostkę wytwórczą zadanej wartości mocy. Czynności regulacyjne obejmują: a) zmianę wytwarzania mocy czynnej lub biernej przez jednostki wytwórcze, b) pracę w zaniżeniu lub w przeciążeniu jednostek wytwórczych, c) przeprogramowanie układu ARNE, d) przeprogramowanie układu ARCM. Czynności sterownicze Czynności sterownicze obejmują: a) załączanie lub wyłączanie regulacji pierwotnej lub wtórnej jednostek wytwórczych, b) załączanie lub wyłączanie układu ARNE, c) przeprogramowanie lub odstawianie układu APKO, d) sterowanie elektrowniami szczytowo-pompowymi, e) sterowanie wyłącznikiem linii lub transformatora, lub przełącznika zaczepów transformatora, f) synchronizację jednostek wytwórczych, g) ręczną zmianę zaczepów transformatora, h) zmianę napięcia na szynach zbiorczych, sterującego wytwarzaniem mocy biernej przez jednostkę wytwórczą, i) sterowanie pracą automatyk takich jak SPZ, APKO, SZR, APP, j) sterowanie pracą układów EAZ w sieci. Okres od godz. 0:00 do godz. 24:00, w którym następuje realizacja planów pracy sieci i jednostek wytwórczych. Część zakresu regulacji pierwotnej od punktu bazowego pracy do maksymalnej wartości pasma regulacji pierwotnej. Transport energii elektrycznej sieciami dystrybucyjnymi w celu jej dostarczania odbiorcom z wyłączeniem sprzedaży data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 10 z 205

11 Dzień roboczy Eksploatacja sieci przesyłowej Energia dostarczona tej energii. Okres od godziny 0:00 do godziny 24:00 każdego dnia, który nie jest sobotą lub dniem ustawowo wolnym od pracy. Zespół działań utrzymujących zdolność sieci przesyłowej do niezawodnej pracy i zasilania odbiorców oraz współpracy z innymi sieciami. Energia elektryczna stanowiąca różnicę pomiędzy energią oddaną i pobraną w miejscu dostarczania. Energia wprowadzona Energia elektryczna oddana przez jednostkę wytwórczą do sieci elektroenergetycznej, zarejestrowana przez układ pomiarowy zainstalowany po stronie górnego napięcia transformatora blokowego tej jednostki. Energia wytworzona Energia elektryczna wygenerowana przez jednostkę wytwórczą, zarejestrowana przez układ pomiarowy zainstalowany na napięciu generatorowym tej jednostki. Farma wiatrowa Zespół jednostek wytwórczych wykorzystujących do wytwarzania energii elektrycznej energię wiatru, przyłączonych do sieci w jednym miejscu przyłączenia. Fizyczny Punkt Pomiarowy (FPP) Grafik wymiany międzysystemowej Hydrozespół Informacja dyspozytorska Jednostka wytwórcza Jednostka wytwórcza centralnie dysponowana (JWCD) Miejsce w sieci, urządzeniu lub instalacji, w którym jest dokonywany pomiar przepływającej energii elektrycznej. Dane handlowe pokazujące planowaną realizację umowy sprzedaży energii elektrycznej w obrocie międzynarodowym, w każdej godzinie doby handlowej. Jednostka wytwórcza elektrowni wodnej. Przekazywanie danych pomiędzy służbami dyspozytorskimi o wydarzeniach, zmianach układów połączeń, urządzeń i instalacji oraz zmianach parametrów, które mogą mieć wpływ i znaczenie przy prowadzeniu ruchu systemu elektroenergetycznego. Opisany poprzez dane techniczne i handlowe wyodrębniony zespół urządzeń należących do przedsiębiorstwa energetycznego, służący do wytwarzania energii elektrycznej i wyprowadzania mocy. Jednostka wytwórcza obejmuje zatem także transformatory blokowe oraz linie blokowe wraz z łącznikami w miejscu przyłączenia jednostki do sieci. Jednostka wytwórcza przyłączona do sieci przesyłowej lub koordynowanej sieci 110 kv, podlegająca centralnemu dysponowaniu przez OSP. data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 11 z 205

12 Jednostka wytwórcza nie będąca jednostką wytwórczą centralnie dysponowaną (njwcd) Jednostka wytwórcza centralnie koordynowana (JWCK) Jednostka wytwórcza po modernizacji Kod identyfikacyjny EIC Konwencjonalna jednostka wytwórcza Jednostka wytwórcza nie podlegająca centralnemu dysponowaniu przez OSP. Jednostka wytwórcza, której praca podlega koordynacji przez OSP. Jednostka wytwórcza, której w następstwie działań modernizacyjnych przywrócono lub polepszono parametry techniczne w stosunku do tych, które posiadała w chwili jej instalacji. Kod identyfikacyjny ETSO jednoznacznie identyfikujący Uczestnika Wymiany Międzysystemowej (UWM) na europejskim rynku energii elektrycznej i nadawany przez Biuro Kodów ETSO lub lokalne Biuro Kodów EIC. Jednostka wytwórcza wykorzystująca do wytwarzania energii elektrycznej paliwa (stałe, gazowe lub ciekłe) lub wodę. Koordynowana sieć 110 kv Część sieci dystrybucyjnej 110 kv, w której przepływy energii elektrycznej zależą także od warunków pracy sieci przesyłowej. Krajowy system System elektroenergetyczny na terenie kraju. elektroenergetyczny (KSE) Krzywa obciążenia Graficzne przedstawienie zmian obciążenia w funkcji czasu. Lokalne biuro kodów EIC Biuro nadające kody identyfikacyjne EIC mające autoryzację Centralnego Biura Kodów ETSO Miejsce dostarczania Miejsce przyłączenia Moc dyspozycyjna jednostki wytwórczej Punkt w sieci, do którego przedsiębiorstwo energetyczne dostarcza energię elektryczną, określony w umowie o przyłączenie do sieci albo w umowie o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji, będący jednocześnie miejscem jej odbioru. Punkt w sieci, w którym przyłącze łączy się z siecią. Moc osiągalna pomniejszona o ubytki mocy zgłoszone przez wytwórcę. Moc dyspozycyjna ruchowa jednostki wytwórczej Moc dyspozycyjna elektrowni krajowych Moc dyspozycyjna jednostki wytwórczej pomniejszona o ubytki mocy wynikające z warunków pracy sieci. Suma mocy dyspozycyjnej JWCD i njwcd. data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 12 z 205

13 Moc dyspozycyjna ruchowa elektrowni krajowych Moc dyspozycyjna OSP Minimum techniczne jednostki wytwórczej Moc osiągalna Moc przyłączeniowa Moc wytwarzana Moc znamionowa Moc znamionowa farmy wiatrowej Najwyższe napięcie (NN) Napięcie znamionowe Normalny układ pracy Normalny stan pracy sieci Suma mocy dyspozycyjnej ruchowej JWCD i njwcd. Suma mocy dyspozycyjnej ruchowej JWCD i obciążenia njwcd. Minimalna moc jednostki wytwórczej, przy której jednostka wytwórcza elektrowni cieplnej pracuje w sposób trwały przy zachowaniu zdolności do pracy w regulacji pierwotnej i wtórnej, jeżeli dana jednostka ma obowiązek świadczenia usług rezerwy sekundowej lub minutowej. W elektrowniach wodnych jest to minimalna dopuszczalna moc stabilnej pracy hydrozespołu. Potwierdzona testami największa moc trwała jednostki wytwórczej lub wytwórcy, przy znamionowych warunkach pracy. Moc czynna planowana do pobierania lub wprowadzania do sieci, określona w umowie o przyłączenie do sieci jako wartość maksymalna wyznaczana w ciągu każdej godziny okresu rozliczeniowego ze średnich wartości tej mocy w okresach 15-minutowych, służąca do zaprojektowania przyłącza. Moc chwilowa na zaciskach jednostki wytwórczej lub suma mocy chwilowych jednostek wytwórczych wytwórcy. Największa trwała wielkość mocy elektrycznej, która może być wytwarzana, przenoszona lub oddawana przez dane urządzenie elektroenergetyczne, określona przez jego producenta. Wartość mocy elektrycznej czynnej będąca sumą mocy znamionowych poszczególnych jednostek wytwórczych wchodzących w skład farmy wiatrowej. Napięcie 220 kv lub wyższe. Wartość napięcia, przy którym producent przewidział pracę danego urządzenia. Układ pracy sieci i przyłączonych źródeł wytwórczych, zapewniający najkorzystniejsze warunki techniczne i ekonomiczne transportu energii elektrycznej oraz spełnienie kryteriów niezawodności pracy sieci i jakości energii elektrycznej dostarczanej użytkownikom sieci. Stan pracy sieci elektroenergetycznej, w którym wartości wszystkich jej parametrów są zachowane data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 13 z 205

14 w dopuszczalnych przedziałach i spełnione są wszystkie kryteria bezpieczeństwa jej pracy. Obiekt elektroenergetyczny Obiekt zawierający układy, urządzenia, instalacje elektroenergetyczne, przeznaczone do wytwarzania, przesyłania, przetwarzania, dystrybucji i odbioru energii elektrycznej, łącznie ze służącymi im budynkami i terenem, na którym się znajdują. Obiektowe układy regulacji Układy automatycznej regulacji pierwotnej, wtórnej sygnałem Y 1, trójnej sygnałem Y 0 zainstalowane na jednostce wytwórczej. Odbiorca Odbiorca końcowy Każdy, kto otrzymuje lub pobiera energię elektryczną na podstawie umowy z przedsiębiorstwem energetycznym. Odbiorca dokonujący zakupu energii elektrycznej na własny użytek. Oferta bilansująca Oferta produkcyjno-cenowa, zwiększenia produkcji energii elektrycznej lub zmniejszenia produkcji tej energii albo poboru energii elektrycznej dla jednostki grafikowej, składana w ramach rynku bilansującego, zawierająca dane handlowe i techniczne. Ograniczenie sieciowe Wynikające z technicznych warunków pracy sieci ograniczenia pracy jednostek wytwórczych. Ograniczenie w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej Operacja ruchowa Operacje łączeniowe Zmniejszenie poboru energii przez odbiorców w przypadku deficytu mocy lub energii elektrycznej oraz w przypadku awarii lub stanu zagrożenia KSE. Jakakolwiek programowa zmiana: a) stanu pracy urządzenia, b) układu połączeń, c) nastaw regulacyjnych, d) nastaw sterowniczych. Operacje łączeniowe obejmują w szczególności: a) załączenie lub wyłączenie: linii, transformatora, dławika, baterii kondensatorów, b) przełączenie urządzeń na systemach szyn zbiorczych w rozdzielni, c) przełączenie zasilania potrzeb własnych jednostki wytwórczej z podstawowego na rezerwowe, d) załączenie lub wyłączenie hydrogeneratorów do/z pracy kompensacyjnej. data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 14 z 205

15 Operator handlowotechniczny (OHT) Operator handlowy (OH) Operator pomiarów (OP) Operator systemu Operator systemu dystrybucyjnego (OSD) Operator systemu przesyłowego (OSP) Podmiot, który jest odpowiedzialny za dysponowanie Jednostką Grafikową Uczestnika Rynku Bilansującego w zakresie handlowym i technicznym. Podmiot, który jest odpowiedzialny za dysponowanie Jednostką Grafikową Uczestnika Rynka Bilansującego w zakresie handlowym. Podmiot, który jest odpowiedzialny za pozyskiwanie danych pomiarowych energii elektrycznej z układów pomiarowo-rozliczeniowych i przekazywanie ich do OSP lub innego operatora prowadzącego procesy rozliczeń. Operator systemu przesyłowego lub operator systemu dystrybucyjnego. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją, odpowiedzialne za ruch sieciowy w systemie dystrybucyjnym elektroenergetycznym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację, remonty oraz niezbędną rozbudowę sieci dystrybucyjnej, w tym połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem, odpowiedzialne za ruch sieciowy w systemie przesyłowym elektroenergetycznym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację, remonty oraz niezbędną rozbudowę sieci przesyłowej, w tym połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi. Pasmo regulacji wtórnej Obszar nastawienia zmian mocy w jednostkach wytwórczych w ramach regulacji wtórnej, przy których regulator wtórny może interweniować automatycznie w obu kierunkach od bazowego punktu pracy. Plan Koordynacyjny Dobowy (PKD) Plan koordynacyjny tworzony przez OSP w dobie n-1 dla każdej godziny doby n z wykorzystaniem Algorytmu Rozdziału Obciążeń, który zapewnia dobór Jednostek Grafikowych Wytwórczych, uczestniczących w Rynku Bilansującym, w oparciu o zgłoszone dane handlowe i techniczne w Ofertach Bilansujących, przy uwzględnieniu ograniczeń systemowych i niezbędnej rezerwy mocy w KSE oraz równoprawność uczestników rynku i zgłoszonych do fizycznej realizacji Umów Sprzedaży Energii. Plan Koordynacyjny Dobowy zawiera plan pracy JWCD na każdą z 24 godzin doby, uwzględniając zbilansowanie dobowej prognozy zapotrzebowania, data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 15 z 205

16 Polecenie dyspozytorskie Praca w przeciążeniu jednostki wytwórczej Praca w zaniżeniu jednostki wytwórczej Praca wydzielona Praca wyspowa Prace doraźne Program łączeniowy specjalny Próba systemowa Przesyłanie Przyłącze wymagane rezerwy i występujące w KSE ograniczenia systemowe. Polecenie wydane przez dyspozytora, dotyczące wykonania określonych operacji ruchowych lub działań sprawdzających w danym obiekcie elektroenergetycznym. Praca jednostki wytwórczej z obciążeniem powyżej mocy osiągalnej. Praca jednostki wytwórczej z obciążeniem poniżej minimum technicznego. Samodzielna, stabilna praca jednostki wytwórczej, lub kilku jednostek wytwórczych, w obrębie elektrowni przy braku zasilania z KSE, polegająca na zasilaniu potrzeb własnych i niezbędnych do pracy potrzeb ogólnych elektrowni oraz realizowaniu poleceń OSP dotyczących zwiększenia obszaru wydzielonego. Samodzielna praca części KSE wydzielonej po jej awaryjnym odłączeniu się z KSE, z co najmniej jedną pracującą jednostką wytwórczą, która w sytuacji odłączenia od KSE jest w stanie zasilać odbiorców oraz inne jednostki wytwórcze. Nieplanowane prace w zakresie eksploatacji obiektów, urządzeń i instalacji systemu elektroenergetycznego, związane z usuwaniem drobnych usterek lub zapobieganiem powstawaniu awarii i zakłóceń. Program złożonych operacji łączeniowych realizowanych w związku z wykonywanymi pracami sieciowymi lub próbami systemowymi. Badania funkcjonalne mające na celu ocenę stanu technicznego systemu elektroenergetycznego lub jego części, na podstawie jego zachowania się w warunkach imitujących warunki normalne pracy lub warunki występujące w czasie możliwych zakłóceń. Transport energii elektrycznej sieciami przesyłowymi w celu jej dostarczania do sieci dystrybucyjnych lub odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci przesyłowych z wyłączeniem sprzedaży tej energii. Odcinek lub element sieci służący do połączenia urządzeń, instalacji lub sieci podmiotu, o wymaganej przez niego mocy przyłączeniowej z siecią przedsiębiorstwa energetycznego świadczącego na rzecz tego podmiotu usługę polegającą na przesyłaniu lub dystrybucji. data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 16 z 205

17 Punkt pomiarowy Miejsce w sieci elektroenergetycznej, w którym dokonuje się pomiarów ilości energii elektrycznej oraz określonych wielkości elektrycznych. Regulacja częstotliwości Regulacja w systemie elektroenergetycznym mająca za zadanie utrzymanie stałej wartości częstotliwości lub ograniczenie odchylenia czasu synchronicznego od astronomicznego do granic dopuszczalnych. Regulacja pierwotna Regulacja mocy jednostki wytwórczej za pomocą indywidualnego regulatora prędkości obrotowej w funkcji częstotliwości sieci. Regulacja trójna Automatyczne lub ręczne przesuwanie punktów pracy jednostek wytwórczych w celu zmiany ich wirującej mocy, wokół której działa regulacja pierwotna i wtórna. Regulacja wtórna Regulacja mocy i częstotliwości w systemie elektroenergetycznym za pomocą skoordynowanego oddziaływania na indywidualne regulatory wybranych jednostek wytwórczych przez system automatycznej regulacji mocy i częstotliwości ARCM. Regulator centralny ARCM Jednostka centralna systemu automatycznej regulacji częstotliwości i mocy (ARCM). Rezerwa godzinowa Zakres mocy dyspozycyjnej pracującej jednostki wytwórczej, pozostającej w dyspozycji OSP, dostępnej w czasie nie dłuższym niż 15 minut od wydania polecenia zgodnie z charakterystyka narastania obciążenia dla danej JW, rozumiany jako deklarowany w ofercie zakres mocy nie objętej umową sprzedaży energii, pomniejszony o pasma mocy rezerwowane dla rezerwy sekundowej i/lub minutowej na podstawie znaczników wykorzystania regulacji określonych w WPKD. Rezerwa minutowa (R m ) Rezerwa mocy jednostki wytwórczej Zakres regulacyjny jednostki wytwórczej aktywizowany w trybie regulacji wtórnej sygnałem Y 1. Niewykorzystana w danym okresie moc dyspozycyjna jednostki wytwórczej. Rezerwa mocy ruchowa jednostki wytwórczej Rezerwa mocy w elektrowniach krajowych Niewykorzystana w danym momencie moc dyspozycyjna ruchowa jednostki wytwórczej. Wyznaczona dla danego okresu nadwyżka sumy mocy dyspozycyjnej ruchowej jednostek wytwórczych nad zapotrzebowaniem do pokrycia przez elektrownie krajowe. data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 17 z 205

18 Rezerwa mocy OSP Wyznaczona dla danego okresu nadwyżka mocy dyspozycyjnej OSP nad zapotrzebowaniem do pokrycia przez elektrownie krajowe. Rezerwa sekundowa (R s ) Dodatni zakres regulacji danej jednostki wytwórczej aktywizowany w trybie regulacji pierwotnej. Rezerwa wirująca Suma rezerwy sekundowej, minutowej i godzinowej. Rezerwa zimna Rezerwa w jednostkach wytwórczych zdolnych do uruchomienia z postoju, w czasie wynikającym z ich charakterystyk rozruchowych. Równowaga dynamiczna (stabilność globalna) Równowaga statyczna (stabilność lokalna) Ruch próbny Rynek bilansujący Samoczynne częstotliwościowe odciążanie (SCO) Samoczynne napięciowe odciążanie (SNO) Zdolność systemu do zachowania pracy synchronicznej jednostek wytwórczych przy dużych zakłóceniach stanu pracy (o dużej amplitudzie i szybko narastających). Zdolność systemu do zachowania pracy synchronicznej jednostek wytwórczych przy małych zakłóceniach stanu pracy (o małej amplitudzie i wolno narastających). Nieprzerwana praca uruchamianych urządzeń, instalacji lub sieci, przez ustalony okres z określonymi parametrami pracy. Mechanizm bieżącego bilansowania zapotrzebowania na energię elektryczną i wytwarzania tej energii w KSE. Samoczynne wyłączanie zdefiniowanych grup odbiorców w przypadku obniżenia się częstotliwości do określonej wielkości, spowodowanego deficytem mocy w systemie elektroenergetycznym. Samoczynne wyłączanie zdefiniowanych grup odbiorców w przypadku obniżenia się napięcia do określonej wielkości spowodowanej deficytem mocy biernej, który może spowodować utratę stabilności napięciowej w danym obszarze systemu elektroenergetycznego. SCADA System informatyczny służący do gromadzenia, przetwarzania i wizualizacji danych o bieżącej pracy KSE oraz inicjacji procedur zdalnych operacji ruchowych, łączeniowych i czynności sterowniczych. Sieć dystrybucyjna Sieć elektroenergetyczna Sieć elektroenergetyczna wysokich, średnich i niskich napięć, za której ruch sieciowy jest odpowiedzialny OSD. Instalacje połączone i współpracujące ze sobą, służące do przesyłania lub dystrybucji, należące do przedsiębiorstwa energetycznego lub użytkownika systemu. data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 18 z 205

19 Sieć przesyłowa Sieć zamknięta Siła wyższa Służba dyspozytorska lub ruchowa System monitorowania parametrów pracy (SMPP) Stan zagrożenia KSE Statyzm regulatora jednostki wytwórczej Statyzm regulatora napięcia Sterowalny odbiór mocy Synchronizacja z siecią Sieć elektroenergetyczna najwyższych lub wysokich napięć, za której ruch sieciowy jest odpowiedzialny OSP. Sieć przesyłowa i koordynowana sieć 110 kv. Zdarzenie nagłe, nieprzewidywalne i niezależne od woli stron, uniemożliwiające w całości lub części wywiązanie się ze zobowiązań umownych, na stałe lub na pewien czas, którego skutkom nie można zapobiec, ani przeciwdziałać przy zachowaniu należytej staranności. Przejawami siły wyższej są w szczególności: a) klęski żywiołowe, w tym pożar, powódź, susza, trzęsienie ziemi, huragan, sadź, b) akty władzy państwowej, w tym stan wojenny, stan wyjątkowy, embarga, blokady, itp., c) działania wojenne, akty sabotażu, akty terroryzmu, d) strajki powszechne lub inne niepokoje społeczne, w tym publiczne demonstracje, lokauty. Komórka organizacyjna przedsiębiorstwa elektroenergetycznego uprawniona do prowadzenia ruchu sieci i kierowania pracą jednostek wytwórczych. System monitorowania parametrów pracy dedykowany do monitorowania pracy jednostek wytwórczych na potrzeby operatywnego prowadzenia ruchu KSE, oceny ich pracy regulacyjnej oraz dokonywania analiz pracy systemu elektroenergetycznego. Warunki pracy, w których istnieje niebezpieczeństwo wystąpienia awarii sieciowej albo awarii w systemie, w związku z niespełnieniem wymagań dotyczących jakości i niezawodności pracy sieci. Stosunek względnej zmiany częstotliwości do odpowiadającej jej względnej zmiany mocy wytwarzanej, przy niezmienionym nastawieniu regulatora jednostki wytwórczej. Jest to stosunek względnej zmiany napięcia do względnej zmiany mocy biernej w danym punkcie pracy w stanie ustalonym. Odbiór mocy, którego wartość może być regulowana przez właściwego operatora systemu zdalnie lub poprzez zainstalowaną automatykę. Operacja ruchowa polegająca na połączeniu z systemem data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 19 z 205

20 System (układ) telemechaniki System automatycznej rejestracji danych System elektroenergetyczny System Operatywnej Współpracy z Elektrowniami (SOWE) System pomiarowo rozliczeniowy System Wymiany Informacji Rynkowych (WIRE) System zdalnego odczytu danych pomiarowych Średnie napięcie (SN) elektroenergetycznym jednostki wytwórczej lub połączeniu różnych systemów elektroenergetycznych po wyrównaniu częstotliwości, fazy i napięcia, prowadzącym do zmniejszenia różnicy wektorów łączonych napięć do wielkości bliskiej zeru. Zespół urządzeń służących do zbierania i zdalnego przesyłu informacji w systemie elektroenergetycznym, obejmujący telemetrię (przesył pomiarów), telesygnalizację (przesył sygnałów dyskretnych), telesterowanie (przesył poleceń), bądź innych informacji specjalnych. Zestaw urządzeń realizujący funkcję automatycznego odczytu i zapisu wielkości mierzonych przez układy pomiarowe wyposażony w porty komunikacyjne do zdalnej transmisji danych Sieci elektroenergetyczne oraz przyłączone do nich urządzenia i instalacje, współpracujące z siecią. System umożliwiający OSP komunikację pomiędzy służbami ruchowymi elektrowni i bezpośrednie przekazywanie do służb ruchowych wytwórców przez służby ruchowe OSP planów obciążeń jednostek wytwórczych na okresy 15 minutowe i poleceń ruchowych. Teleinformatyczny system pozyskiwania, przetwarzania i udostępniania danych pomiarowych i pomiaroworozliczeniowych pochodzących z systemu zdalnego odczytu danych pomiarowych, systemów automatycznej rejestracji danych oraz z innych systemów System teleinformatyczny dedykowany do wymiany informacji handlowych, technicznych, pomiarowych i rozliczeniowych rynku bilansującego oraz regulacyjnych usług systemowych, pomiędzy służbami handlowymi oraz technicznymi OSP i Operatorów Rynku. Podsystem systemu pomiarowo-rozliczeniowego realizujący funkcję zdalnego pozyskiwania danych pomiarowych z układów pomiarowych wyposażonych w system automatycznej rejestracji danych. Napięcie wyższe od 1 kv i niższe od 110 kv. Uchyb regulacji Różnica między wartością pomierzoną wielkości regulowanej i wartością zadaną tej wielkości w danym momencie czasu. Uczestnik Wymiany Uczestnik Rynku Bilansującego, który zawarł umowę data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 20 z 205

21 Międzysystemowej (UWM) Układ pomiarowo rozliczeniowy Układ pomiarowo rozliczeniowy podstawowy Układ pomiarowo rozliczeniowy rezerwowy Układ pomiarowy Układ pomiarowy bilansowo kontrolny Układ regulacji napięcia wzbudzenia Układ wzbudzenia Umowa Sprzedaży Energii Elektrycznej w obrocie transgranicznym (USE WM ) Unia Koordynacji Przesyłu Energii Elektrycznej (UCTE) o świadczenie usług przesyłania z OSP regulującą w szczególności warunki uczestnictwa w Wymianie Międzysystemowej. Układ pomiarowy, służący do pomiarów energii elektrycznej oraz wielkości elektrycznych wykorzystywanych do rozliczeń ilościowych i wartościowych. Układ pomiarowo-rozliczeniowy, którego wskazania stanowią podstawę do rozliczeń ilościowych i wartościowych. Układ pomiarowo-rozliczeniowy, którego wskazania stanowią podstawę do rozliczeń ilościowych i wartościowych w przypadku nieprawidłowego działania układu pomiarowo-rozliczeniowego podstawowego. Urządzenia pomiarowe oraz układy połączeń między nimi, służące bezpośrednio lub pośrednio do pomiarów. Układ pomiarowy, którego wskazania stanowią podstawę do monitorowania prawidłowości wskazań układów pomiarowo-rozliczeniowych poprzez porównywanie zmierzonych wielkości i/lub bilansowanie obiektów elektroenergetycznych lub obszarów sieci. Zestaw urządzeń do regulacji napięcia lub mocy biernej na zaciskach jednostki wytwórczej, poprzez zmianę prądu wzbudzenia. Układ służący do wytworzenia prądu magnesującego jednostki wytwórczej. Umowa zgłaszana w postaci grafiku handlowego w obszarze wymiany międzysystemowej. Unia zrzeszająca operatorów systemów Europy zachodniej i środkowej, których systemy przesyłowe współpracują synchronicznie. Usługi systemowe Usługi świadczone na rzecz OSP, niezbędne do zapewnienia przez OSP prawidłowego funkcjonowania KSE, niezawodności jego pracy i utrzymywania parametrów jakościowych energii elektrycznej. Użytkownik systemu Podmiot dostarczający energię elektryczną do systemu elektroenergetycznego lub zaopatrywany z tego systemu. Wahania napięcia Krótkotrwałe zmiany wartości napięcia zachodzące z szybkością większą niż 1 % wartości napięcia data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 21 z 205

22 Współczynnik bezpieczeństwa przyrządu (FS) Współczynnik odkształcenia napięcia Wstępny Plan Koordynacyjny Dobowy (WPKD) Wykres kołowy jednostki wytwórczej Wytwórca znamionowego na sekundę. Stosunek znamionowego prądu bezpiecznego przyrządu do znamionowego prądu pierwotnego. Przy czym znamionowy prąd bezpieczny przyrządu określa się jako wartość skuteczną minimalnego prądu pierwotnego, przy którym błąd całkowity przekładnika prądowego do pomiarów jest równy lub większy niż 10 % przy obciążeniu znamionowym. Stosunek pierwiastka kwadratowego z sumy kwadratów wartości skutecznych napięć wyższych harmonicznych do wartości skutecznej napięcia pierwszej harmonicznej. Wstępny Plan Koordynacyjny Dobowy jest planem realizacyjnym zawierającym informacje o stanie KSE w zakresie możliwości wytwórczych oraz przesyłowych, wspomagającym podmioty rynku w podejmowaniu decyzji w zakresie zawierania umów sprzedaży energii elektrycznej i zawierania transakcji giełdowych w poszczególnych godzinach doby. Plan WPKD, publikowany w dniu n-2 zawiera również listę jednostek wytwórczych przewidzianych przez OSP do pracy w regulacji pierwotnej i wtórnej w każdej godzinie doby n. Wykres przedstawiający dopuszczalny teoretycznie obszar pracy jednostki wytwórczej, określający m.in. obciążenia mocą bierną jednostki wytwórczej. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej, którego urządzenia wytwórcze przyłączone są do sieci elektroenergetycznej. Zakłócenie Nieplanowane wyłączenie (wyłączenia) samoczynne lub ręczne, albo niedotrzymanie oczekiwanych parametrów pracy elementów majątku sieciowego. Zakłócenie może zaistnieć z uszkodzeniem elementu majątku sieciowego lub bez uszkodzenia. Zakres regulacji wtórnej Obszar nastawienia zmian mocy w jednostkach wytwórczych w ramach regulacji wtórnej, przy których regulator wtórny może interweniować automatycznie w obu kierunkach od aktualnego punktu pracy. Zapas równowagi statycznej Stosunek różnicy między maksymalną możliwą wartością określonego parametru pracy, przy którym system znajduje się na granicy równowagi, a wartością tego parametru w rozpatrywanym stanie pracy, do ostatniej z wymienionych wartości. data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 22 z 205

23 Zapotrzebowanie do pokrycia przez elektrownie krajowe Zapotrzebowanie mocy KSE Zdalne sterowanie Zdarzenie ruchowe Zapotrzebowanie do pokrycia przez elektrownie krajowe jest to zapotrzebowanie mocy KSE powiększone o moc pompowania i pomniejszone o saldo wymiany międzysystemowej. Zapotrzebowanie mocy KSE jest sumą mocy pobranej przez wszystkich odbiorców krajowych, mocy potrzeb własnych elektrowni oraz strat sieciowych. Sterowanie pracą urządzeń realizowane przez służbę dyspozytorską właściwego operatora systemu za pomocą dedykowanych urządzeń telekomunikacyjnych. Jakakolwiek zmiana: a) stanu pracy urządzenia, instalacji lub sieci, b) układu połączeń, c) nastaw regulacyjnych, d) nastaw sterowniczych. data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 23 z 205

24 I.A. I.A.1. I.A.2. Operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego Operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego, zwany dalej OSP lub operatorem systemu przesyłowego, zgodnie z ustawą z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo energetyczne, tekst jednolity Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz wraz z późniejszymi zmianami, zwaną dalej ustawą Prawo energetyczne, jest przedsiębiorstwem energetycznym zajmującym się przesyłaniem energii elektrycznej, odpowiedzialnym za ruch sieciowy w systemie przesyłowym elektroenergetycznym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację, remonty oraz niezbędną rozbudowę sieci przesyłowej, w tym połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi. Operator systemu przesyłowego, zgodnie z postanowieniami ustawy Prawo energetyczne, jest odpowiedzialny w szczególności za: a) bezpieczeństwo dostarczania energii elektrycznej poprzez zapewnienie bezpieczeństwa funkcjonowania systemu elektroenergetycznego i odpowiedniej zdolności przesyłowej w sieci przesyłowej; b) prowadzenie ruchu sieciowego w sieci przesyłowej w sposób efektywny, przy zachowaniu wymaganej niezawodności dostarczania energii elektrycznej i jakości jej dostarczania oraz, we współpracy z operatorami systemów dystrybucyjnych elektroenergetycznych, zwanych dalej OSD lub operatorami systemów dystrybucyjnych, koordynowanie prowadzenia ruchu sieciowego w koordynowanej sieci 110 kv; c) eksploatację, konserwację i remonty sieci, instalacji i urządzeń, wraz z połączeniami z innymi systemami elektroenergetycznymi, w sposób gwarantujący niezawodność funkcjonowania systemu elektroenergetycznego; d) zapewnienie długoterminowej zdolności systemu elektroenergetycznego w celu zaspokajania uzasadnionych potrzeb w zakresie przesyłania energii elektrycznej w obrocie krajowym i transgranicznym, w tym w zakresie rozbudowy sieci przesyłowej, a tam gdzie ma to zastosowanie, rozbudowy połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi; e) współpracę z innymi operatorami systemów elektroenergetycznych lub przedsiębiorstwami energetycznymi w celu niezawodnego i efektywnego funkcjonowania systemów elektroenergetycznych oraz skoordynowania ich rozwoju; f) dysponowanie mocą jednostek wytwórczych przyłączonych do sieci przesyłowej oraz jednostek wytwórczych o mocy osiągalnej równej 50 MW lub wyższej, przyłączonych do koordynowanej sieci 110 kv, uwzględniając umowy z użytkownikami systemu przesyłowego oraz techniczne ograniczenia w tym systemie; data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 24 z 205

25 I.A.3. I.A.4. g) zarządzanie zdolnościami przesyłowymi połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi; h) zakup usług systemowych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, niezawodności pracy tego systemu i utrzymania parametrów jakościowych energii elektrycznej; i) bilansowanie systemu elektroenergetycznego, w tym równoważenie bieżącego zapotrzebowania na energię elektryczną z dostawami tej energii w krajowym systemie elektroenergetycznym, zwanym dalej KSE, zarządzanie ograniczeniami systemowymi oraz prowadzenie z użytkownikami tego systemu rozliczeń wynikających z niezbilansowania energii elektrycznej dostarczonej i pobranej z KSE oraz zarządzania ograniczeniami systemowymi; j) zarządzanie przepływami energii elektrycznej w systemie przesyłowym, w sposób skoordynowany z innymi połączonymi systemami elektroenergetycznymi oraz, we współpracy z OSD, w koordynowanej sieci 110 kv, z uwzględnieniem technicznych ograniczeń w tym systemie; k) zakup energii elektrycznej w celu pokrywania strat powstałych w sieci przesyłowej podczas przesyłania energii elektrycznej tą siecią oraz stosowanie przejrzystych i niedyskryminacyjnych procedur rynkowych przy zakupie tej energii; l) dostarczanie użytkownikom systemu i operatorom innych systemów elektroenergetycznych, z którymi system przesyłowy jest połączony, informacji o warunkach świadczenia usług przesyłania energii elektrycznej, w tym dotyczących realizacji obrotu transgranicznego oraz zarządzania siecią i bilansowania energii elektrycznej, niezbędnych do uzyskania dostępu do sieci przesyłowej i korzystania z tej sieci; m) opracowywanie planów działania na wypadek zagrożenia wystąpienia awarii o znacznych rozmiarach w systemie elektroenergetycznym oraz odbudowy tego systemu po wystąpieniu awarii; n) realizację ograniczeń w dostarczaniu energii elektrycznej; o) opracowywanie normalnego układu pracy sieci przesyłowej oraz, we współpracy z OSD, normalnego układu pracy koordynowanej sieci 110 kv. Na terenie Rzeczypospolitej Polskiej funkcję OSP pełni PSE-Operator S.A. PSE-Operator S.A. posiada koncesję na przesyłanie energii elektrycznej nr PEE/272/4988/W/2/2004/MS wydaną przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w dniu 15 kwietnia 2004 r. Operator systemu przesyłowego realizuje obowiązki, o których mowa w pkt I.A.2, również za pośrednictwem następujących podmiotów działających w imieniu i na rzecz OSP: data: 17 marca 2006 r. Wersja 1.2 (uwzględnia zmiany wprowadzone Kartami aktualizacji nr: K/1/2007 i K/2/2007) strona 25 z 205