DIAGNOSTYCZNE BADANIA RADIOIZOTOPOWE JAKO CZYNNIK NARA ENIA POLSKIEJ POPULACJI NA PROMIENIOWANIE JONIZUJ CE (RAPORT WSTÊPNY)

Medycyna Pracy, 21; 52; 2; 95 1 95 Maria Anna Staniszewska 1 Tamara Kowalska 2 DIAGNOSTYCZNE BADANIA RADIOIZOTOPOWE JAKO CZYNNIK NARA ENIA POLSKIEJ POPULACJI NA PROMIENIOWANIE JONIZUJ CE (RAPORT WSTÊPNY) RADIOISOTOPIC DIAGNOSTIC EXAMINATIONS AS A FACTOR RESPONSIBLE FOR THE POLISH POPULATION EXPOSURE TO IONIZING RADIATION 1 Z Zakładu Ochrony Radiologicznej Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi Kierownik Zakładu: prof. dr hab. J. Jankowski 2 Z Zakładu Medycyny Nuklearnej Świętokrzyskiego Centrum Onkologii w Kielcach Kierownik Zakładu: dr n. przyr., lek. med. D. Kowalski STRESZCZENIE Diagnostyczne badania radioizotopowe in vivo są dla populacji ogólnej drugim po diagnostyce rentgenowskiej sztucznym źródłem promieniowania jonizującego wykorzystywanym do celów medycznych. Pierwszy przegląd badań radioizotopowych w Polce dotyczył 1981 r. Stwierdzono wówczas, iż rocznie wykonanych zostało 8 tego rodzaju badań (co odpowiadało ok. 2 badaniom w przeliczeniu na 1 mieszkańców), a najczęściej stosowanym radioizotopem był 131I, używany podczas bardzo licznych wtedy badań tarczycy. Zgodnie z danymi z 1996 r. opublikowanymi przez Krajowego Specjalistę ds. Medycyny Nuklearnej W Polsce znajduje się (...) 36 zakładów medycyny nuklearnej w sieci publicznej służby zdrowia oraz kilkanaście pracowni w sieci resortowej służby zdrowia. W naszym kraju wykonuje się około 13 badań radioizotopowych rocznie. Jednak dla oszacowania rzeczywistego narażenia polskiej populacji, wynikającego z diagnostycznych badań radioizotopowych, konieczne jest zgromadzenie szczegółowych danych o strukturze wieku pacjentów oraz o rodzajach i aktywnościach podawanych radiofarmaceutyków. W niniejszej pracy przedstawiono wstępne wyniki ponownego przeglądu badań radioizotopowych w Polsce, jaki prowadzony jest przez Zakład Ochrony Radiologicznej Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi. Dane dotyczące badań radioizotopowych zbierane były wg ustalonego schematu, uwzględniającego: badany narząd (układ), rodzaj podanego radiofarmaceutyku, rodzaj i aktywność izotopu promieniotwórczego, którym radiofarmaceutyk był znakowany, wiek i płeć badanego pacjenta. Do końca grudnia 2 r. zebrano dane o badaniach radioizotopowych wykonanych w 12 zakładów medycyny nuklearnej, w tym: z 7 pracowni w Warszawie, z 2 pracowni z Kielc oraz z pracowni w Gdańsku, Łodzi i Zgierzu. Łącznie zarejestrowano dotychczas dane o blisko 4 badań radioizotopowych. Wg przedstawionego wcześniej schematu zgromadzono szczegółowe dane o wszystkich badaniach wykonanych w 1998 r., a ponadto zarejestrowano ogólne liczby badań wykonanych w wizytowanych pracowniach w 1999 r.; dane z 2 r. są w trakcie uzupełniania. W rezultacie stwierdzono, iż ok. 5% ogólnej liczby stanowią badania tarczycy i układu kostnego, co jest zgodne z danymi dotyczącymi krajów zaliczonych do I poziomu opieki zdrowotnej. Jednak o ile przeciętna dawka efektywna w przeliczeniu na badanie w tych krajach wynosi ok. 4 msv, to analogiczny wskaźnik dla polskich pracowni oszacowany na podstawie dotychczas zgromadzonych wyników wynosi ok. 9 msv, z czego ponad 7 msv stanowi wkład od badań tarczycy jodem ( 131 I). Powyższy rezultat jest silną motywacją dla uzupełnienia zgromadzonych dotychczas danych i dokonania pełnej analizy badań radioizotopowych pod kątem narażenia pacjentów, która dostarczyłaby merytorycznych argumentów dla działań optymalizujących ochronę radiologiczną w medycynie nuklearnej w Polsce. Med. Pr. 21; 52; 2; 95 1 Słowa kluczowe: medycyna nuklearna, badania radioizotopowe, pacjenci, dawki ABSTRACT For the general population, in vivo radioisotopic radiological examinations are the second, after x-ray diagnostics, artificial source of ionizing radiation used for medical purposes. The 1981 survey was the first review of the radioisotopic examinations in Poland and revealed that 8 examinations are performed annually (2 examinations per 1 population on average). It was also found that 131 I was the most common isotope used during thyroid examinations very frequently performed at that time. According to the 1996 data published by the National Consultant on Nuclear Medicine, In Poland there are 36 centers of nuclear medicine within the network of public health care services. Every year about 13 radioisotopic examinations are performed. In order to estimate real exposure of the Polish population resulting from radioisotopic diagnostic examinations it is necessary to gather detailed data on the age structure of patients, as well as on the type and activity of radiopharmaceutical be administered. The paper presents the preliminary results of the follow-up study on radioisotopic examinations in Poland carried out by the Department of Radiological Protection, Nofer Institute of Medicine, Łódź. The data have been collected according to the adopted schedule, taking account of the organ (system) examined, the type of administered radiopharmaceutical, the kind and activity of radioactive isotopes used to mark radiopharmaceutics, age and sex of examined patient. By the end of December 2 the data on radioisotopic examinations performed in 12 centers of nuclear medicine (Warsaw 7; Kielce 2; Gdańsk, Łódź and Zgierz one center in each city) had been collected. Thus far almost 4 radioisotopic examinations have been registered. According to the above mentioned procedure it was possible to collect data on all examinations performed in 1998. In addition, general numbers of examinations performed in the centers visited in 1999 were registered; the 2 data are now being completed. It was finally established that the thyroid and musculoskeletal examinations constitute about 5% of the total number of examinations, which is in agreement with the data applying to the countries classified as those with the first level of health care. However, while an average effective dose per examination in those countries accounts for about 4 msv, in the Polish centers the analogues indicator, estimated on the basis of the results collected thus far, is about 9 msv, of this number, over 7 msv is contributed by thyroid examinations with the use of iodine ( 131 I). The obtained result is a strong stimulus to supplement and complete the data already gathered and to carry out a thorough analysis of radioisotopic examination in view of patients exposure. Such an analysis would provide the subject matter arguments for the optimization of radiological protection in nuclear medicine in Poland. Med Pr 21; 52; 2; 95 1 Key words: nuclear medicine, radioisotopic examinations, patients, doses

96 M.A. Staniszewska, T. Kowalska Nr 2 WSTÊP Medycyna nuklearna obejmuje wszystkie metody diagnostyczne i terapeutyczne, polegające na zastosowaniu związków chemicznych znakowanych izotopami promieniotwórczymi, które podawane są pacjentowi do organizmu (tj. poprzez podanie dożylne do układu krążenia, poprzez podanie doustne do układu pokarmowego, poprzez podanie wziewne do układu oddechowego). Medycyna nuklearna nie obejmuje brachyterapii metody stosowanej w terapii onkologicznej polegającej na umieszczeniu w jamach ciała pacjenta związków promieniotwórczych zamkniętych w odpowiednich kapsułkach. Związek chemiczny znakowany izotopem promieniotwórczym zwany radiofarmaceutykiem wykazuje powinowactwo do określonych struktur lub substancji znajdujących się w organizmie pacjenta, dzięki czemu możliwe jest wprowadzenie izotopu promieniotwórczego do tych ośrodków. Umieszczenie detektora promieniowania jonizującego nad obszarem ciała pacjenta, do którego wprowadzony został izotop promieniotwórczy, pozwala na wizualizację fizjologicznych struktur, do których wprowadzony został radiofarmaceutyk. W odróżnieniu od obrazowania za pomocą promieniowania X (łącznie z tomografią komputerową), które polega na sporządzeniu negatywowej mapy gęstości badanego obiektu, a tym samym umożliwia wizualizację jego kształtu i fizycznej struktury wprowadzenie do określonej struktury fizjologicznej organizmu (narządu, tkanki lub substancji) radiofarmaceutyku wykazującego pokrewieństwo chemiczne lub związanego z nią poprzez procesy metaboliczne, pozwala na wybiórczą wizualizację tej struktury (bez uwidocznienia innych struktur), a ponadto na prześledzenie dynamiki jej funkcjonowania poprzez analizę zmian aktywności zgromadzonego tam izotopu promieniotwórczego w funkcji czasu, dzięki czemu można ocenić parametry czynnościowe badanej struktury fizjologicznej. Obecnie najczęściej stosowanym w medycynie nuklearnej izotopem jest technet ( ), przy użyciu którego wykonywanych jest ok. 8% badań radioizotopowych na świecie (1). Podstawową zaletą technetu jest wyłączna emisja kwantów γ (jako jedynie użytecznych dla tworzenia obrazu) o energii 14 kev, oraz relatywnie krótki półokres fizycznego rozpadu 6 godzin. Podstawowym elementem detekcyjnym urządzeń diagnostycznych stosowanych w medycynie nuklearnej jest kryształ scyntylacyjny, który reaguje wyłącznie na kwanty γ; dlatego też używanie radioizotopów emitujących poza kwantami γ - także inne cząstki (najczęściej β) musi być umotywowane wymogami metodologicznymi, gdyż w przeciwnym przypadku powoduje jedynie zbędne zwiększenie dawek pochłoniętych w narządach pacjenta. Diagnostyczne badania radioizotopowe in vivo są dla populacji ogólnej drugim po diagnostyce rentgenowskiej sztucznym źródłem promieniowania jonizującego, wykorzystywanym do celów medycznych. Pierwszy przegląd badań radioizotopowych w Polsce dotyczył 1981 r. Stwierdzono wówczas, iż rocznie wykonanych zostało 8 tego rodzaju badań (co odpowiadało ok. 2 badaniom w przeliczeniu na 1 mieszkańców), a najczęściej stosowanym radioizotopem był 131 I, używany podczas bardzo licznych wtedy badań tarczycy (2). W ciągu 2 lat, jakie minęły od czasu tamtego przeglądu, zebrane wówczas dane zdążyły się kompletnie zdezaktualizować: zmieniły się rodzaje radiofarmaceutyków, powstały nowe generacje urządzeń detekcyjnych oraz nowocześniejsze systemy rejestracji i analizy obrazu. Następstwem tych zmian jest nieadekwatność ówczesnej oceny narażenia pacjentów do obecnej sytuacji. Zgodnie z danymi z 1996 r. opublikowanymi przez Krajowego Specjalistę ds. Medycyny Nuklearnej w Raporcie o stanie, potrzebach i postulowanych kierunkach rozwoju medycyny nuklearnej (3): W Polsce znajduje się (...) 36 zakładów medycyny nuklearnej w sieci publicznej służby zdrowia oraz kilkanaście pracowni w sieci resortowej służby zdrowia. Tylko 21 zakładów wyposażonych jest w co najmniej dwa urządzenia scyntygraficzne (...) W naszym kraju wykonuje się około 13 badań radioizotopowych rocznie. W cytowanym raporcie podane są jedynie ogólne liczby poszczególnych grup badań (68 tarczyca, 17 układ kostny, 13 nerki, 7 wątroba, 7 serce). Bardziej szczegółowych danych nikt w Polsce aktualnie nie posiada. Działające od 1999 r. kasy chorych dysponują jedynie informacją o ogólnej liczbie badań zakontraktowanych, co nie odpowiada nawet liczbie badań istotnie wykonywanych. Oznacza to, iż oszacowanie rzeczywistego narażenia polskiej populacji, wynikającego z diagnostycznych badań radioizotopowych nie jest możliwe bez zgromadzenia szczegółowych danych o strukturze wieku pacjentów oraz o rodzajach i aktywnościach podawanych radiofarmaceutyków. W niniejszej pracy przedstawiono wstępne wyniki ponownego przeglądu badań radioizotopowych w Polsce, jaki prowadzony jest przez Zakład Ochrony Radiologicznej Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi, w celu rozpoznania poziomu narażenia polskiej populacji, spowodowanego zastosowaniem promieniowania jonizującego do celów medycznych. MATERIA I METODY Dane dotyczące badań radioizotopowych zbierane były wg ustalonego schematu. Rejestrowane były wszystkie badania wykonane w 1998 r. w danej pracowni medycyny nuklearnej, z uwzględnieniem: - określenia badanego narządu (układu), - rodzaju podanego radiofarmaceutyku, - rodzaju i aktywności izotopu promieniotwórczego, którym radiofarmaceutyk był znakowany, - wieku i płci badanego pacjenta.

Nr 2 Diagnostyczne badania radioizotopowe 97 Tabela I. Liczba badań radioizotopowych in vivo wykonanych w wizytowanych pracowniach w latach 1998 2 Table I. The number of in vivo radioisotopic examinations performed in nuclear medicine centres visited in 1998 2 Liczba badań wykonanych w roku Pracownia The number of examinations performed Laboratory 1998 1999 2 Gdańsk 774 475 5421 Kielce-1 171 1471 1366* Kielce-2 95 179 1621 Łódź 8189 5658 # Zgierz 1379 1821 # Warszawa-1 387 27 2778 Warszawa-2 4365 4288 5756 Warszawa-3 1651 1223 # Warszawa-4 1852 1667 # Warszawa-5 1981 199 # Warszawa-6 3199 1578 # Warszawa-7 37 14 # Suma 12 pracowni Total number (12 laboratories) 3839 3291 # * - awaria aparatury failure of apparatus # - dane w trakcie uzupełniania (trwa podliczanie badań w pracowniach) data under the process of completion (the number of examinations is being calculated) Dla potrzeb archiwizacji danych poszczególne rodzaje badań zakodowano: wyodrębniono 36 kodów szczegółowych oraz grupę pozostałych (innych), nie zaliczonych do żadnego z kodów szczegółowych. Ponadto odnotowywane były ogólne liczby badań wykonanych w danej pracowni w 1999 r. oraz uzupełniane są aktualnie ogólne liczby badań wykonanych w 2 r. Zgromadzone dane były następnie archiwizowane i przetwarzane przy użyciu specjalnie do tego celu napisanych programów komputerowych (w języku Turbo Pascal): BA- ZAMN, SUMPLMN, HISTAN i SUMHIS. Do archiwizacji służył program BAZAMN; dane dotyczące poszczególnych badań rejestrowane były w postaci odrębnych rekordów, w polach których rejestrowane były ww. informacje szczegółowe. Dalsze przetwarzanie danych prowadzone było sukcesywnie przy użyciu programów: - SUMPLMN łączenie danych z kolejnych pracowni wg kodów, - HISTAN selekcjonowanie rekordów wg rodzaju badania i wieku pacjenta, - SUMHIS utworzenie sumarycznego rozkładu wieku pacjentów w całym zbiorze danych. Z uwagi na brak ujednoliconego systemu ewidencjonowania danych w zakładach medycyny nuklearnej konieczne było wypisywanie niezbędnych informacji bezpośrednio z ksiąg rejestracji pacjentów lub jeśli dane z tego źródła nie były dostatecznie szczegółowe, dane wynotowywano bezpośrednio z kart poszczególnych pacjentów. WYNIKI Do końca grudnia 2 r. zebrano dane o badaniach radioizotopowych, wykonanych w 12 zakładach medycyny nuklearnej, w tym: z 7 pracowni w Warszawie, z 2 pracowni z Kielc oraz z pracowni w Gdańsku, Łodzi i Zgierzu. Łącznie zarejestrowano dotychczas dane o blisko 4 badań radioizotopowych. Według przedstawionego wcześniej schematu zgromadzono szczegółowe dane o wszystkich badaniach, wykonanych w 1998 r., a ponadto zarejestrowano ogólne liczby badań wykonanych w wizytowanych pracowniach w 1999 r.; dane z roku 2 są w trakcie uzupełniania. Wyniki uzyskane w rezultacie analizy zebranych danych przedstawiono w tabelach I i II. Zgromadzone dane umożliwiają również określenie struktury wieku i płci pacjentów badanych w wizytowanych pracowniach; dla ogółu zarejestrowanych danych wyniki przedstawiono w tabeli III. OMÓWIENIE WYNIKÓW Wynikiem dotychczasowej realizacji tematu jest zgromadzenie szczegółowych danych z 12 pracowni medycyny nuklearnej. Analiza tych danych pozwala zauważyć znaczne zróżnicowanie zarówno liczby, jak i struktury badań wykonywanych w poszczególnych pracowniach. Spostrzeżenie to potwierdza opinia Krajowego Specjalisty ds. Medycyny Nuklearnej zawarta w raporcie (3): Poziom poszczególnych placówek medycyny nuklearnej w Polsce jest bardzo zróżnicowany. Ze względu na wyposażenie i środki finansowe, tylko kilka zakładów wykonuje badania radioizotopowe na poziomie europejskim. Dlatego też wyciąganie wniosków natury ogólnej na podstawie danych z 1/3 pracowni (12 spośród 36) nie wydaje się uzasadnione. Tym niemniej, uwzględniając fakt, iż 6 spośród 12 wizytowanych były to duże, szerokoprofilowe zakłady, można zwrócić uwagę na trendy widoczne w zebranych dotychczas wynikach. Dane przedstawione w tabeli I ilustrują wpływ zmian administracyjnych w strukturze służby zdrowia: w większości pracowni w 1999 r. zmniejszyła się znacząco liczba wykonywanych badań w porównaniu z rokiem 1998 r.; o ok. 2% zmalała także sumaryczna liczba badań z 12 pracowni. Jedynie w 2 spośród 12 pracowni zaobserwowano zwiększenie liczby badań. Trzy czwarte badanych pacjentów stanowiły osoby w wieku od 4 do 7 lat. Ponad 8% badań radioizotopowych wykonuje się obecnie przy użyciu radiofarmaceutyków znakowanych technetem ( ), co w oczywisty sposób wpływa na zmniejszenie dawek otrzymywanych przez pacjentów,

98 M.A. Staniszewska, T. Kowalska Nr 2 Tabela II. Diagnostyczne badania radioizotopowe w 1998 roku wg rodzajów (dane dotyczą 12 wizytowanych pracowni) Table II. Type of radioisotopic diagnostic examinations in 1998 (data collected in 12 nuclear medicine centres) Rodzaj badania Investigation Radiofarmaceutyk Radiopharmeceutic Izotop Radionuclide Przeciętna aktywność Average activity Liczba badań No. of exams % ogólnej liczby badań % of total number of exams Scyntygrafia kośćca Bone imaging MDP Pyrofosforan Pryophosphate HEDP IgG 15 2 mci 8754 1 831 171 22,8 ~ 2,16,45 Statyczna scyntygrafia nerek Static renal imaging DMSA TSUN 8 mci 688 85 1,79,22 Dynamiczna scyntygrafia nerek:- kłębuszkowa, kanalikowa Dynamic renal imaging DTPA EC 1 mci 3724 214 9,7,56 Statyczna scyntygrafia wątroby Static scintigraphy of liver Koloid Colloid PTP 5 6 mci 243 211,63,55 Dynamiczna scyntygrafia wątroby i dróg żółciowych Dynamic scintigraphy of liver and bile ducts HEPIDA MBF 5 mci 262 5,37 Perfuzyjna scyntygrafia płuc Scintigraphy of lungs MAA SFEROTEC PULMOCIS 7 8 mci 28 294 4 5,42,47,1 Spoczynkowo-wysiłkowa scyntygrafia serca Rest - exercise heart imaging Serce bramka Heart gate Statyczna scyntygrafia serca Static scintigraphy of heart Scyntygrafia mózgu Brain scintigraphy Scyntygrafiatarczycy Thyroid scintigraphy Scyntygrafia całego ciała Whole body scintigraphy Scyntygrafia przewodu pokarmowego Gastro - intestinal imaging Flebografia kończyn dolnych Venography of lower extremities Limfografia kończyn Lymphography of extremities Scyntygrafia przytarczyc Scintigraphy of parathyroid glands Scyntygrafia nadnerczy Adrenal imaging Scyntygrafia sutków (mammoscyntygrafia) Mammoscintigraphy Scyntygrafia kanalików łzowych Scintigraphy of lacrimal dranaige Inne badania (poza wymienionymi wyżej) Other exams MIBI 2 mci 3843 1,1 TcO 4-2 mci 418 1,9 Jony talu Thallium ion ECD MIBI HMPAO DTPA NaJ MIBI TcO 4 - NaJ MIBG DTPA TcO 4-21 Tl 1 mci 155,4 131 I 131 I 2 25 mci 27ěCi 15 mci 3 mci 2 mci 1 mci 2 mci 8 mci 127 14 632 123 481 1 6861 1397 53 DTPA 3 mci Solco Nanocol 5 mci 13,33,4 1,65,32 1253,3 17,87 3,64,14 MIBI 15 mci 87,23 Scintadren Jodocholesterol 75 Se 131 I 1 mci MIBI 2 mci 11,3 TcO 4-1 mci 11,3 1,3 ~ 426 1,11

Nr 2 Diagnostyczne badania radioizotopowe 99 a także redukuje narażenie osób z ich otoczenia (krótki półokres rozpadu technetu). W zestawieniu z danymi sprzed 2 lat (2) daje się zauważyć radykalne zmniejszenie liczby badań tarczycy przy użyciu 131 I (z ok. 5% do niespełna 15%), co zapewne oznacza ograniczenie tego rodzaju procedur do przypadków klinicznie niezbędnych. W obecnej strukturze badań dominują badania kośćca (25%) i tarczycy (3%); w porównaniu z wynikami sprzed 2 lat (2) radykalnie zmalała częstość badań wątroby, a wśród badań nerek dominują obecnie procedury dynamiczne. Zaobserwowane zmiany są zapewne rezultatem rozwoju techniki ultrasonograficznej, co z punktu widzenia ochrony radiologicznej jest o tyle korzystne, iż ogranicza narażenie populacji na promieniowanie jonizujące. Przedstawione wyżej omówienie zaistniałych zmian i obecnych tendencji w badaniach radioizotopowych wykonywanych w polskich pracowniach warto także rozszerzyć o pewne porównania z danymi dotyczącymi medycyny nuklearnej w innych krajach; dane takie zostały opublikowane w najnowszej edycji Raportu Komitetu Naukowego ONZ Tabela III. Struktura wieku i płci pacjentów badanych w 1998 roku (dane dotyczą 12 wizytowanych pracowniach medycyny nuklearnej) Table III. Age and sex of patients examined in 1998 (data collected in 12 nuclear medicine centres) Grupa wieku Age group kobiety females % ogólnej liczby pacjentów % of total number of patients mężczyźni males ogółem total <1 ~ ~ ~ 1 4,37,48,86 5 9,63,55 1,18 1 4,92,69 1,62 15 19 1,16 1,8 2,24 2 24 1,2 1,6 2,26 25 29 1,73,99 2,72 3 34 2,54 1,27 3,82 35 39 3,79 1,69 5,48 4 44 6,84 3,47 1,31 45 49 8,38 4,2 12,59 5 54 9,5 4,27 13,32 55 59 6,45 3,39 9,84 6 64 6,3 3,35 9,38 65 69 7,17 4,67 11,83 7 74 4,5 2,9 6,95 75 79 2,43 1,8 4,23 >8,82,57 1,39 Ogółem Total 63,56 36,44 1 Tabela IV. Liczba badań radioizotopowych poszczególnych rodzajów w przeliczeniu na 1 mieszkańców w latach 1991 1996 w zależności od poziomu opieki zdrowotnej (1) Table IV. The number of different groups of examinations per 1 population in 1991 1996, depending on the health care level (1) Grupa badań Group fo exams Kości Bones Serce Heart Płuca Lungs Tarczyca Thyroid Nerki Kidneys Wątroba Liver Mózg Brain Ogółem Total Kraje zaliczone do Countries classified as I poziomu opieki zdrowotnej 1st level of health care 4,5 2,7 2,1 5,,9 2,1 1,3 II poziomu opieki zdrowotnej 2nd level of health care,24,17,3,3,16,9,5 Przeciętnie na świecie World average (1). Informacje zaczerpnięte z ww. Raportu przedstawiono w tabelach IV i V. Dane zamieszczone w tabeli IV ilustrują typowe obecnie proporcje w strukturze wykonywanych badań; wynika z nich, iż ok. 5% ogólnej liczby stanowią badania tarczycy i układu kostnego. Jest to zgodne z rezultatem oceny doko- Kraj Country Finlandia Finland Niemcy Germany Holandia Holland Federacja Rosyjska Russia Wielka Brytania United Kingdom USA 1,3,8,59 1,56,32,59,37 19 1,1 5,6 Tabela V. Wskaźniki narażenia populacji spowodowanego badaniami radioizotopowymi w różnych krajach zaliczonych do I poziomu opieki zdrowotnej (1) Table V. Indicators of the population exposure due to radioisotopic examinations in different countries classified as the 1st level of health care (1) w przeliczeniu na badanie per exam 4 3 4,2 5,4 4,2 4,4 Dawka efektywna msv Effective dose msv w przeliczeniu na mieszkańca per inhabitant,4,1,67,75,36,14

1 M.A. Staniszewska, T. Kowalska Nr 2 Tabela VI. Wstępne wyniki oszacowania przeciętnej wartości dawki efektywnej Table VI. Preliminary estimation of avarage effective doses Rodzaj badania Investigation Scyntygrafia kośćca (MDP + ) Bone imaging Dynamiczna scyntygrafia nerek (DTPA + ) Dynamic renal imaging Spoczynkowo-wysiłkowa scyntygrafia serca (MIBI + ) Rest - exercise heart imaging Scyntygrafia tarczycy (NaJ + 131 I) Thyroid scintigraphy - Scyntygrafia tarczycy (TcO 4 + ) Thyroid scintigraphy Dynamiczna scyntygrafia wątroby i dróg żółciowych (HEPIDA + ) Dynamic scintigraphy of liver and bile ducts Perfuzyjna scyntygrafia płuc (MAA + ) Lung perfusion imaging % ogólnej liczby zarejestrowanych badań % of total number of registered exams Przeciętna aktywność podawana MBq Average activity MBq Dawka efektywna w przeliczeniu na jednostkę aktywności podawanej msv/mbq (4,5) Effective dose per administered activity msv/mbq (4,5) Oszacowana dawka efektywna msv Estimated effective dose msv 22,8 54 5,7 1-3 3 9,7 37 4,9 1-3 1,8 1,1 54 9 1-3 4,9 12,5 4 1,5 1 +1 6 17,9 11 1,4 1-2 1,5 5,4 19 1,7 1-2 3,2 5,4 3 1,1 1-2 3,3 nanej w niniejszej pracy, co potwierdzają dane przedstawione w tabeli II. Z danych w tabeli V wynika, iż przeciętna dawka efektywna w przeliczeniu na badanie wynosi ok. 4 msv w krajach zaliczonych do I poziomu opieki zdrowotnej. W oparciu o zgromadzone dotychczas wyniki własne można próbować oceny analogicznego wskaźnika dla polskich pracowni. Niezbędne do tego celu dane o dawce efektywnej w przeliczeniu na jednostkę aktywności podanej zaczerpnięto z Publ. 53 ICRP (4) wraz z jej nowelizacją (5). Dane, na podstawie których dokonano powyższej oceny, przedstawiono w tabeli VI. (W obliczeniach uwzględniono badania najczęściej wykonywane, które łącznie składają się na ponad 8% ogólnej liczby zarejestrowanych badań radioizotopowych). Zakładając, iż struktura badań skonstruowana na podstawie danych z 12 pracowni jest w przybliżeniu reprezentatywna dla ogółu badań radioizotopowych w Polsce stwierdzono, iż oszacowana wartość dawki efektywnej wynosi ok. 9 msv, z czego ponad 7 msv stanowi wkład od badań tarczycy jodem ( 131 I), pomimo iż stanowią one jedynie 12,5% liczby badań uwzględnionych w niniejszej ocenie. Powyższy rezultat jest silną motywacją dla uzupełnienia zgromadzonych dotychczas danych i dokonania pełnej analizy badań radioizotopowych pod kątem narażenia pacjentów, która dostarczyłaby merytorycznych argumentów dla działań optymalizujących ochronę radiologiczną w medycynie nuklearnej w Polsce. Powyższy rezultat jest silną motywacją dla uzupełnienia zgromadzonych dotychczas danych i dokonania pełnej analizy badań radioizotopowych pod kątem narażenia pacjentów, która dostarczyłaby merytorycznych argumentów dla działań optymalizujących ochronę radiologiczną w medycynie nuklearnej w Polsce. PIŚMIENNICTWO 1. UNSCEAR 2 Report to the General Assembly with Scientific Annexes. New York, United Nations, 2. 2. Staniszewska M.A.: Radiation risk to patients form nuclear medicine in Poland (1981). Eur. J Nuclear Med. 1987, 13, 37 31. 3. Królicki L.: Raport o stanie, potrzebach i postulowanych kierunkach rozwoju medycyny nuklearnej. Probl. Med. Nukl. 1997, 11, 22, 11 111. 4. ICRP Publication 53: Radiation Dose to Patients from Radiopharmaceuticals. Ann. 1987, 18, 1 4. 5. ICRP Publication 8: Radiation Dose to Patients from Radiopharmaceuticals. Addendum to ICRP 53. Ann. ICRP 1988, 28, 3. Adres I autorki: Św. Teresy 8, 9-95 Łódź Nadesłano: 23.3.21 Zatwierdzono: 15.4.21