Instal-c.o. Obliczanie instalacji centralnego ogrzewania jedno- i dwururowej wraz z graficzn edycj rozwini cia

Instal-c.o. Obliczanie instalacji centralnego ogrzewania jedno- i dwururowej wraz z graficzn edycj rozwini cia Wersja 2.1 dla Windows InstalSoft 2001

Od Autorów PRODUCENT PROGRAMÓW NIE JEST ODPOWIEDZIALNY ZA UTRAT ZYSKÓW LUB DOCHODU, ZA UTRAT DANYCH, ZA KOSZT JAKICHKOLWIEK URZ DZE LUB EWENTUALNE INNE SZKODY, WYNIKŁE Z POWODU U YWANIA TYCH PROGRAMÓW. Prezentowane w niniejszej instrukcji programy chronione s Ustaw o prawie autorskim. Dlatego nie powinny by przez U ytkownika rozpowszechniane i powielane. Wła cicielem praw autorskich do programu Instal-c.o. jest InstalSoft s.c. W programach wykorzystano komponenty opracowane przez Adama Skórczy skiego i Marcina Szołtyska. Legalni nabywcy programów maj prawo do uzyskania drog korespondencyjn lub poczt elektroniczn wszelkich wyja nie zwi zanych z ich u ytkowaniem. Autorzy programów nie ponosz odpowiedzialno ci za ewentualne skutki bł dnej instalacji programów, nieprawidłowej obsługi lub wyników oblicze. W razie stwierdzenia nieprawidłowego lub niezgodnego z instrukcj obsługi działania programów, dystrybutor programów gwarantuje wymian kopii na działaj c prawidłowo. Kontakt z autorami: Paweł Rylik: rylik@instalsoft.com.pl Dariusz W sacz: wasacz@instalsoft.com.pl InstalSoft: ul. Zjednoczenia 2; 41-500 Chorzów fax: (32) 249 37 33 http://www.instalsoft.com.pl E-mail: info@instalsoft.com.pl Znaki handlowe: InstalSoft, InstalSystem, Gredi, OZC s zastrze onymi znakami handlowymi firmy InstalSoft s.c. lub jej wła cicieli Adobe oraz Acrobat s znakami handlowymi firmy Adobe Systems Incorporated AutoCAD jest zastrze onym znakiem handlowym firmy Autodesk, Inc. Microsoft jest zastrze onym znakiem firmy Microsoft Corporation Nazwy produktów z dziedziny instalacji s w niniejszej instrukcji u yte wył cznie w celach ilustracyjnych i nie stanowi rekomendacji dla konkretnych zastosowa ani gwarancji wyst powania w katalogach programu. II

Spis tre ci: CZ I - INFORMACJE OGÓLNE... 1 1. WST P... 1 1.1. PRZEZNACZENIE I ZAKRES MO LIWO CI PROGRAMU... 1 1.2. UKŁAD NINIEJSZEJ INSTRUKCJI... 1 1.3. STRUKTURA DANYCH INSTALACJI... 2 1.4. MO LIWO CI EDYCYJNE PROGRAMU... 2 1.5. ROZSZERZENIA NAZW PLIKÓW... 2 1.6. NAZEWNICTWO STOSOWANE W INSTRUKCJI... 3 2. SKRÓCONY OPIS ETAPÓW TWORZENIA PROJEKTU... 4 2.1. WPROWADZENIE... 4 2.2. UTWORZENIE NOWEGO PROJEKTU... 4 2.3. EDYCJA SCHEMATU... 5 2.4. UZUPEŁNIANIE DANYCH ELEMENTÓW... 7 2.5. DIAGNOSTYKA I POPRAWA DANYCH... 8 2.6. OPCJE I OBLICZENIA... 9 2.7. PRZEGL D I WYDRUK WYNIKÓW... 9 3. METODA OBLICZE...12 3.1. OBLICZENIA HYDRAULICZNE...12 3.2. DOBÓR URZ DZE...12 3.2.1. rednice ruroci gów i kształtek...12 3.2.2. Grzejniki...12 3.2.3. Zawory...14 3.2.4. Pompy...14 3.2.5. Sprz gła hydrauliczne...15 3.2.6. Ogrzewania podłogowe...15 3.2.7. Inne elementy...15 3.3. OBLICZENIA WYCHŁODZENIA WODY W RURACH I IZOLACJI...15 3.4. REGULACJA SIECI...16 4. PRZYGOTOWANIE DANYCH...18 4.1. ELEMENTY INSTALACJI...18 4.2. DANE OGÓLNE...19 4.3. DANE DZIAŁEK...20 4.3.1. Numeracja działek...20 4.3.2. Działki do regulacji...20 4.3.3. Opory miejscowe i zawory...20 4.3.4. Symbole literowe...21 4.3.5. Makrodefinicje...21 4.3.6. Izolacje...22 4.3.7. Pozostałe dane...22 4.4. DANE ROZDZIELACZY MIESZKANIOWYCH...22 4.5. DANE ODBIORNIKÓW...22 4.5.1. Nazwy odbiorników...22 4.5.2. Działki wł cze...23 4.5.3. Wydajno ci...23 4.5.4. Rz dne odbiorników...23 4.5.5. Dane do doboru lub sprawdzenia grzejnika...23 4.5.6. P tle i rozdzielacze ogrzewania podłogowego...24 CZ!"# II - EDYTOR TABEL...25 5. WST! P...25 5.1. PRZEZNACZENIE PROGRAMU I INFORMACJE OGÓLNE...25 5.2. UKŁAD OGÓLNY EDYTORA TABEL...25 5.3. KONFIGURACJA EDYTORA TABEL...26 6. OBSŁUGA EDYTORA TABEL...28 III

6.1. WPISYWANIE DANYCH OGÓLNYCH...28 6.2. WPISYWANIE DANYCH DZIAŁEK...28 6.3. WPISYWANIE DANYCH ODBIORNIKÓW...29 6.4. FUNKCJE POMOCNICZE...30 6.5. PRACA Z KILKOMA SEKCJAMI...31 6.6. URUCHOMIENIE OBLICZE...32 6.7. INFORMACJE O BŁ$ DACH...32 6.8. WYDRUK DANYCH...32 CZ!%"&# IV III - EDYTOR GRAFICZNY...35 7. WST! P...35 7.1. PRZEZNACZENIE PROGRAMU I INFORMACJE OGÓLNE...35 7.2. DEFINICJE PODSTAWOWYCH POJ$('...35 7.3. PODSTAWOWE OBIEKTY W INSTALACJI...36 7.3.1. Działka...36 7.3.2. Poł czenie jednorurowe...37 7.3.3. Elementy umieszczane na działkach i grzejnikach...37 7.3.4. Grzejnik...39 7.3.5. Odbiornik o narzuconym oporze...40 7.3.6. P tla i rozdzielacz ogrzewania podłogowego...40 7.3.7. Wł czenie sekcji...41 7.3.8. Pion grzejny ( wiecowy)...41 7.3.9. Rozdzielacze...42 7.3.10. Rozdzielacze z magistral...42 7.3.11. Kociołi główne zasilanie...43 7.3.12. Zdalne poł czenie pary działek...43 7.3.13. Reduktor temperatury...44 7.3.14. Sprz gło hydrauliczne...44 7.3.15. Naczynie wzbiorcze...45 7.3.16. Opis rz dnych stropów...45 7.3.17. Tabelka rozdzielacza...46 7.4. ELEMENTY EKRANU...47 8. PODSTAWY OBSŁUGI EDYTORA GRAFICZNEGO...49 8.1. WSTAWIANIE ELEMENTÓW...49 8.2. ZAZNACZANIE I PRZESUWANIE ELEMENTÓW...50 8.3. ODWRACANIE ELEMENTÓW...51 8.4. TRYB ORTO - WSTAWIANIE DZIAŁEK POZIOMYCH I PIONOWYCH...52 8.5. TRYB AUTO...53 8.6. ZMIANA WIDOKU - POWI$ KSZANIE, POMNIEJSZANIE, PRZESUWANIE...55 8.7. COFNIJ I PONÓW...56 8.8. WSTAWIANIE WIELU JEDNAKOWYCH ELEMENTÓW...57 8.9. ZAZNACZANIE WIELU ELEMENTÓW...57 8.10. POWIELANIE FRAGMENTÓW INSTALACJI...58 8.10.1. Powielanie przez schowek...58 8.10.2. Powielanie z pomoc grup rozszerzalnych...59 8.10.3. Powielanie fragmentów rysunku w okre lonym kierunku...61 8.11. USUWANIE ELEMENTÓW...61 8.12. ZMIANA ROZMIARU ELEMENTU...61 8.13. WARSTWY PROJEKTU...62 8.14. WSTAWIANIE I EDYCJA STROPÓW...62 8.15. SIATKA RYSUNKOWA - TRYB SIAT...63 9. UZUPEŁNIANIE DANYCH ELEMENTÓW...64 9.1. BLOKOWANIE PRZESUWANIA ELEMENTÓW - TRYB BLOK...64 9.2. PODSTAWY UZUPEŁNIANIA DANYCH...65 9.3. POLA WARIANTOWE I KOMPLEKSOWE...65 9.4. OKRE LANIE TYPU RUR I ZAWORÓW. SKRÓTY LITEROWE....66 9.5. OPORY MIEJSCOWE...67 9.6. OKRE LANIE MAKRODEFINICJI...68 9.7. OBSŁUGA KATALOGÓW...68 9.8. WPISYWANIE JEDNAKOWYCH DANYCH DO WIELU ELEMENTÓW...68 9.8.1. Powtarzanie ostatnich warto ci...69

9.8.2. Grupowe wypełnianie danych dla wielu elementów...69 9.8.3. Zestawy danych - zapami tanie i ich u) ycie...69 9.8.4. Galeria zestawów danych...70 9.9. PRZEMIESZCZANIE SI$ PO ELEMENTACH ZA POMOC KLAWIATURY...71 10.ARMATURA...72 10.1. WSTAWIANIE POJEDYNCZYCH ELEMENTÓW ARMATURY...72 10.2. USUWANIE ELEMENTÓW ARMATURY...72 10.3. SZYBKIE WSTAWIANIE WIELU ELEMENTÓW ARMATURY...72 10.4. UZUPEŁNIANIE DANYCH ELEMENTÓW ARMATURY...73 10.5. WYBÓR SPOSOBU RYSOWANIA ELEMENTÓW ARMATURY...73 11.WYNIKI W EDYTORZE GRAFICZNYM...75 11.1. 11.2. WST$ P...75 LISTA BŁ$ DÓW...75 11.3. WYWOŁANIE WYNIKÓW TABELARYCZNYCH...75 11.4. DRUKOWANIE I OPCJE WYDRUKU...76 11.5. WYGL D ELEMENTÓW NA WYDRUKU...77 11.5.1. Konfiguracja wygl du elementu...78 11.5.2. Konfiguracja wygl du zaworu...79 11.6. USTAWIENIA DRUKARKI...80 12.PROJEKTY, PLIKI I SEKCJE...81 12.1. ZAPIS I ODCZYT PROJEKTÓW Z DYSKU...81 12.2. SEKCJE W PLIKU...81 12.3. WSPÓŁPRACA Z OZC...83 12.4. PROJEKTOWANIE W AKSONOMETRII...84 12.5. SZCZEGÓLNE TYPY PROJEKTÓW...85 12.5.1. Wi cej ni) dwa rozdzielacze odchodz ce od pionu na kondygnacji...85 12.5.2. Rozległe i niskie projekty...86 12.5.3. Jednoczesna praca na dwóch projektach...87 12.6. OPCJE PROJEKTU...87 12.6.1. Plik SAMOCZYT...88 13.WYKORZYSTANIE RYSUNKÓW Z INNYCH PROGRAMÓW...89 13.1. GALERIA RYSUNKÓW...89 13.2. WYKORZYSTANIE RYSUNKÓW...90 13.3. ZAPAMI$ TYWANIE FRAGMENTU INSTALACJI JAKO RYSUNKU...91 14.CZYNNO" CI DODATKOWE...92 14.1. SPRAWDZANIE PODŁ CZE...92 14.2. GRUPOWANIE I ODGRUPOWYWANIE...92 14.3. WYSZUKIWANIE ELEMENTU...93 14.4. RENUMERACJA...94 14.5. WYPEŁNIANIE SYMBOLI GRZEJNIKA...95 14.6. ROZSUWANIE ELEMENTÓW...95 14.7. ROZŁ CZANIE...95 14.8. POŁ CZENIA ZDALNE...96 14.8.1. Zdalne ł czenie odległych działek...96 14.8.2. Zdalne poł czenie pary działek...96 14.9. MAPA ZDALNYCH POŁ CZE...97 14.10. OPERACJE NA DZIAŁKACH (DODAJ PUNKT, USU PUNKT,...)...97 14.11. ZMIANA KOLEJNO CI WY WIETLANYCH DANYCH W TABELI...98 14.12. EKSPORT RYSUNKU...98 15.MODUŁY W PROGRAMIE...99 15.1. TWORZENIE I ZAPAMI$ TYWANIE MODUŁÓW...99 15.2. GALERIA MODUŁÓW...99 15.3. USTALANIE SPOSOBU ROZSZERZANIA GRUPY...100 16.KONFIGURACJA EDYTORA GRAFICZNEGO...101 16.1. USTAWIENIA U YTKOWNIKA...101 16.2. KONFIGURACJA PASKÓW NARZ$ DZI, KLAWIATURY, MYSZKI I MENU PODR$ CZNEGO...102 16.2.1. Umieszczanie pasków narz dzi na ekranie...102 V

16.2.2. Konfiguracja pasków narz dzi, klawiatury, myszki i menu podr cznego...103 CZ!%"&# IV - OBLICZENIA...106 17.OBLICZENIA...106 17.1. DIAGNOSTYKA DANYCH...106 17.2. ZAŁO ENIA DO OBLICZE - OPCJE...109 17.3. PRZEBIEG OBLICZE...111 18.WYNIKI OBLICZE...113 18.1. PRZEGL D TABEL Z WYNIKAMI OBLICZE...113 18.1.1. Przegl d wyników oblicze działek...114 18.1.2. Przegl d wyników oblicze odbiorników...115 18.1.3. Przegl d zestawienia materiałów...115 18.1.4. Wyniki ogólne...115 18.1.5. Wyszukiwanie...116 18.2. WYDRUK WYNIKÓW OBLICZE...116 19.KATALOGI...118 19.1. KATALOGI RUR...118 19.2. KATALOGI GRZEJNIKÓW...118 19.3. KATALOGI ZAWORÓW...119 19.4. KATALOG IZOLACJI...119 19.5. ZARZ DCA KATALOGÓW...119 19.5.1. Definiowanie u) ytkowników programu...119 19.5.2. Zarz dzanie katalogami...119 20.CO ZROBI# ABY......120 20.1. U YWA' MAKRODEFINICJI I SKRÓTÓW (GREDI, TEDI)...120 20.2. POSŁUGIWA' SI$ SEKCJAMI (GREDI, TEDI)...120 20.3. DRUKOWA' WYNIKI...121 20.4. WYBRA' KATALOGI DO OBLICZE (GREDI, TEDI)...123 20.5. WPŁYN*' NA WYNIKI OBLICZE LUB WYJA NI' PRZYCZYNY NIEPOWODZE...123 21.LITERATURA...125 22.PRZYKŁAD...126 DODATEK A STANDARDOWE CZYNNO" CI EDYTORA GRAFICZNEGO PRZYPISANE DO KLAWIATURY ORAZ MYSZKI...129 VI

Instal-c.o. - Informacje ogólne Wst p CZ+-,/. 1. WST0 P I - INFORMACJE OGÓLNE 1.1. Przeznaczenie i zakres mo1 liwo2 ci programu Program Instal-c.o. przeznaczony jest dla projektantów i eksploatatorów instalacji centralnego ogrzewania. Umo) liwia wykonanie kompleksowych oblicze pompowej, jedno- i dwururowej wodnej instalacji centralnego ogrzewania i stworzenie schematów (rozwini43 ) instalacji. Wprowadzenie danych odbywa si przez wypełnienie tabel dla działek i odbiorników lub przez narysowanie rozwini cia płaskiego lub aksonometrycznego. Nast pnie mo) liwe jest wykonanie kompleksowych oblicze hydraulicznych i cieplnych instalacji, obejmuj cych: - dobór rednic rur i armatury, - obliczanie instalacji o cz5 ciowo lub całkowicie narzuconych rednicach, - regulacj nastawcz sieci, do czego mog by3 u) yte zawory grzejnikowe i pod-pionowe z nastaw wst pn, a tak) e kryzy dławi ce, - dobór wymaganej wysoko ci podnoszenia pomp umiejscowionych na działkach lub w układach mieszaj cych zasilaj cych ogrzewania podłogowe, - uproszczony dobór izolacji - dla ka) dego katalogu rur mo) e by3 u) yty inny materiałizolacyjny, - dobór grzejników z uwzgl dnieniem wychłodzenia wody w rurach, odzysków od działek i stosowanych dodatków, - dla grzejników o narzuconych wielko ciach obliczenia koryguj ce ich wydajno (3 poprzez przyj cie innego ni) standardowe schłodzenia wody w grzejniku, - zestawienie materiałów: rur, kształtek i zł czek, grzejników i zaworów. Program współpracuje z katalogami rur i armatury, grzejników i zaworów regulacyjnych okre lonych producentów. Brak jest ogranicze na ilo (3 jednocze nie u) ytych katalogów, poza ograniczeniami wynikaj cymi z wersji programu (wersja pełna lub wersja firmowa). Katalogi s plikami binarnymi i nie ma mo) liwo ci ich edycji przez U) ytkownika. Wyniki oblicze widoczne s zarówno w postaci tabel, jak i na schemacie, o ile dane zostały utworzone edytorem graficznym. Wydruki, zarówno tabelaryczny jak i graficzny, mo) na konfigurowa3 w bardzo szerokim zakresie. Program Instal-c.o. ma mo) liwo (3 współpracy, polegaj cej na imporcie wyników oblicze, z innymi programami InstalSystem: z programem OZC (obliczanie zapotrzebowania ciepła) oraz Instal-o.p. (obliczanie ogrzewania podłogowego). Niniejsza instrukcja dotyczy wersji programu o numerze 2.1. 1.2. Układ niniejszej instrukcji Układ rozdziałów został tak zaprojektowany, aby ułatwi3 pocz tkuj cemu u) ytkownikowi szybkie rozpocz cie pracy z programem, a równocze nie umo) liwi3 ka) demu u) ytkownikowi zapoznanie si z zaawansowanymi funkcjami programu. Rozdział2 stanowi skrótowy opis posługiwania si programem. Wiadomo ci w nim zawarte wystarczaj do rozpocz cia pracy z programem i stworzenia projektów z u) yciem podstawowych funkcji programu. S one uporz dkowane zgodnie z typowym schematem tworzenia projektów. instrukcji (rozdziały 3 i nast6 pne), je: eli nie jest dost6 pna w formie drukowanej, znajduje si6 na płycie instalacyjnej programu w postaci zbioru plików w formacie HTML łatwego do przegl; dania, oraz w postaci pliku PDF z którego mo: na sporz; dzi8 wydruk potrzebnych rozdziałów. Do przegl; dania instrukcji w formacie HTML zalecany jest program Microsoft Internet Explorer w wersji 4 lub wy: szej. Do przegl; dania lub drukowania instrukcji w formacie PDF wymagany jest program Adobe Acrobat Reader lub Adobe ebook Reader. Dalsza cz64798 W rozdziale 3 opisano ogólnie metod oblicze, za rozdział4 zawiera opis sposobu przygotowania danych, zwłaszcza przy korzystaniu z edytora tabel. Szczegółowy opis mo) liwo ci edytorów oraz danych poszczególnych elementów opisano w cz4 ci II (po wi conej edytorowi tabel rozdziały 5 i 6 ) oraz III instrukcji (po wi conej edytorowi graficznemu rozdziały 7 do 16). Czwarta cz< (3 instrukcji zawiera opis przebiegu diagnostyki danych i samego procesu oblicze, m.in. omówienie komunikatów o bł dach, a 1

Wst p Instal-c.o. - Informacje ogólne nast pnie opis tabel zawieraj cych wyniki oblicze (rozdziały 17 i 18). Rozdział19 stanowi ogólny opis katalogów wykorzystywanych przez program, za rozdział 20 zawiera odpowiedzi na cz sto zadawane pytania. W wersji drukowanej instrukcji zamieszczono na ko cu wydruk wyników przykładu obliczeniowego. 1.3. Struktura danych instalacji Instalacja składa si z jednej lub wielu sekcji, zapisanych w jednym pliku. Sekcja jest to rozgał ziona struktura działek i odbiorników wychodz cych z jednego punktu zasilaj cego, np. z kotła lub rozdzielacza głównego. Na dane projektu składaj si : - dane ogólne projektu (np. parametry wody, wykorzystane katalogi), - dane ogólne poszczególnych sekcji (np. nazwa pliku z programu OZC do zaimportowania), - dane działek i dane odbiorników w poszczególnych sekcjach, - w przypadku korzystania z edytora graficznego dane innych elementów: rozdzielaczy, układów mieszaj cych, pomp, itd. Odbiornikiem mo) e by3 grzejnik, pion grzejny, odbiornik o narzuconym oporze nie b d cy grzejnikiem lub te) wł czenie innej sekcji. Szczególnymi rodzajami odbiorników s p tle ogrzewania podłogowego i rozdzielacze wraz z p tlami grzewczymi maj instalacja zasilaj ca. one mo) liwo (3 pracy w ni) szych parametrach wody ni) Plik projektu instalacji zawiera zarówno dane wszystkich sekcji, jak i ewentualne wyniki oblicze, a tak) e - dla sekcji wpisanych edytorem graficznym informacje o schemacie sekcji, ł cznie z zaimportowanymi rysunkami. W przypadku graficznej edycji danych mo) liwe jest przeznaczenie jednej lub kilku sekcji na rysunki pomocnicze, np. rzuty kondygnacji lub detale pomocnicze sekcja taka nie podlega obliczeniom. Nazwy u) ytych katalogów i opcje oblicze zapisane s równie) w pliku danych, co upraszcza znacznie prac, zwłaszcza przy przenoszeniu danych mi dzy ró) nymi komputerami lub je) eli jednocze nie z komputera korzysta kilku projektantów wykonuj cych ró) ne projekty. Numeracje działek i oznaczenia grzejników s w niezale) ne w poszczególnych sekcjach. Sekcja nie powinna mie ci3 wi cej ni) około 1000 działek i 1000 odbiorników. Maksymalna ilo (3 sekcji w jednym pliku wynosi 255. Mo) liwe jest wł czanie sekcji do sekcji (z pewnymi ograniczeniami). 1.4. Mo1 liwo2 ci edycyjne programu Integraln cz5 (3 programu stanowi dwa edytory danych instalacji: edytor tabel TEDI oraz graficzny edytor schematów GREDI. Edytor tabel słu) y do wprowadzania lub modyfikowania danych, które posłu)4 wył cznie do oblicze (nie utworz schematu graficznego). Edytor graficzny tworzy dane przez rysowanie schematu - rozwini cia płaskiego lub aksonometrycznego. Dodatkowe wła ciwo ci wprowadzonych obiektów podaje si tekstowo lub przez wybór z listy mo) liwo ci. Dla szybszego wprowadzania du) ych instalacji program wyposa) ono w palet gotowych modułów. Schemat mo) e zosta3 uzupełniony elementami czysto graficznymi (nie podlegaj cymi obliczeniom), które mo) na narysowa3 przy pomocy narz dzi dost pnych w edytorze Gredi, zaimportowa3 z innych aplikacji graficznych lub wklei3 jako obiekty OLE. Dane wpisane edytorem graficznym mo) na wczyta3 i w ograniczonym zakresie modyfikowa3 edytorem tabel, natomiast nie jest mo) liwa sytuacja odwrotna. Edytor graficzny daje mo) liwo ci umieszczania w instalacji urz dze takich, jak rozdzielacze, pompy, układy mieszaj ce dla ogrzewa podłogowych, sprz gła hydrauliczne i inne. Edytor tabel ma ograniczone mo) liwo ci w tym zakresie, dlatego zaleca si korzystanie głównie z edytora graficznego. Program wymaga osobnego opisu działek zasile i powrotów, lecz edytory ułatwiaj półautomatyczne tworzenie opisów działek komplementarnych w przypadku wyst powania zgodnego przebiegu działek zasilaj cych i powrotnych. 1.5. Rozszerzenia nazw plików Przyj to nast puj ce rozszerzenia nazw plików dla programu: *.COW - pliki zawieraj ce bazy danych o instalacji 2

Instal-c.o. - Informacje ogólne Wst p *.CO1 - pliki zawieraj ce bazy danych z wersji pakietu 1.0 *.~CO - pliki zawieraj ce poprzednie wersje danych instalacji *.OPW - pliki danych o instalacji ogrzewania podłogowego, które mog by3 zaimportowane w programie GREDI *.HLP - pliki pomocy *.INI - pliki zawieraj ce konfiguracje programu i jego edytorów *.KTG - pliki zawieraj ce katalogi grzejników *.KTI - plik zawieraj cy katalog izolacji *.KTR - pliki z katalogami rur i zwi zanej z nimi armatury *.KTZ - pliki z katalogami zaworów *.TXT - pliki zawieraj ce wydruki wyników skierowane do pliku *.GBM - plik zawieraj cy bibliotek modułów programu GREDI *.GBR - plik zawieraj cy bibliotek rysunków dla edytora GREDI *.GPN - plik zawieraj cy paski narz dzi dla edytora GREDI *.GZD - plik zawieraj cy zapami tane zestawy danych dla edytora GREDI Pliki maj ce w rozszerzeniu nazwy jeden lub dwa znaki $ s plikami tymczasowymi i po zako czeniu pracy s kasowane automatycznie. 1.6. Nazewnictwo stosowane w instrukcji W niniejszej instrukcji, a tak) e w plikach pomocy programu, stosowane b dzie nast puj ce nazewnictwo: Sekcja cz5 (3 projektu zawarta na jednej planszy edytora graficznego. Odbiornik element odbieraj cy energi z instalacji i przekazuj cy j do otoczenia lub innego medium (grzejnik, pion grzejny, nagrzewnica wentylacyjna) Działka odcinek sieci rur prowadz cy okre lony, stały na całej długo ci strumie wody. Element armatury element wstawiany wizualnie na działk, zarówno b d cy armatur (uzbrojeniem rury) w powszechnym rozumieniu, jak i w szerszym znaczeniu, np. punkt stały lub przej cie przez przegrod. W6 zeł punkt na schemacie stanowi cy poł czenie działki z wcze niejsz lub nast pn, najcz5 ciej z wi cej ni) jedn, czemu towarzyszy ł czenie lub rozdziałstrumienia wody. = ródło umowne miejsce zasilania sekcji lub instalacji Moduł układ kilku wzajemnie poł czonych elementów, zapami tany w pasku narz dzi do wielokrotnego u) ycia. Grupa szczególny rodzaj modułu, maj cy dodatkowe cechy, m.in. granic (ramk ), poza któr nie mo) na przesun43 elementów nale)5 cych do grupy. Grupa rozszerzalna grupa, dla której okre lono sposób samo-powielania (dodawania kolejnych elementów) przy rozszerzaniu ramki grupy. Tabelka danych tabela w której mo) na edytowa3 dane elementów jednego lub wielu tego samego typu. Warstwa jedna z dwóch płaszczyzn widocznych w edytorze graficznym, które nakładaj c si na siebie tworz wspóln cało (3 (pierwsza Instalacja, druga Konstrukcja). Trzecia płaszczyzna pokazana na osobnej zakładce Wydruk słu) y do podgl du wydruku. 3

Skrócony opis etapów tworzenia projektu Instal-c.o. - Informacje ogólne 2. SKRÓCONY OPIS ETAPÓW TWORZENIA PROJEKTU 2.1. Wprowadzenie W niniejszym rozdziale przedstawione s podstawowe etapy tworzenia i liczenia projektu instalacji centralnego ogrzewania przy u) yciu programu Instal-c.o. z wykorzystaniem edytora graficznego Gredi-c.o. W kolejnych podrozdziałach znajduje si skrócony opis tych etapów, natomiast szczegółowy opis ró) norodnych funkcji i mechanizmów programu jest uj ty w kolejnych rozdziałach instrukcji. Na podstawowe etapy tworzenia projektu składaj; si6 : - rozplanowanie podziału projektu na sekcje, - uruchomienie edytora i ustalenie danych ogólnych oraz wybór katalogów, - narysowanie schematów (rozwini<3 ) poszczególnych sekcji, z kontrol poprawno ci poł cze w sekcji po zako czeniu ka) dego rozwini cia, - uzupełnienie działek i ew. odbiorników o elementy armatury oraz opisy, - uzupełnienie danych liczbowych (np. geometrycznych) i okre lenie typów elementów i urz dze, które maj by3 dobierane z katalogów, - ewentualne uzupełnienie rozwini<3 o dodatkowe opisy (np. nazwy grup pionów, tabelki rysunku itd.), - przej cie do oblicze (najpierw wykonywana jest diagnostyka), - ustalenie opcji oblicze, - wykonanie oblicze, - przegl d wyników w tabelach i/lub na rysunku, - w razie potrzeby skorygowanie danych lub rysunku (np. w razie nakładania si opisów) i powtórzenie oblicze, - wykonanie potrzebnych wydruków, - zapisanie pliku. Zapis pliku mo) na przeprowadza3 dowolnie cz> ciej, dla bezpiecze stwa. Nie jest konieczne (ani nie jest wykonywane automatycznie) zapisanie pliku przed wykonaniem oblicze. Mo) na zapisa3 plik a nast pnie wykona3 wiele ró) nych wariantów oblicze, po czym zrezygnowa3 z zapisania pliku projekt b dzie zarchiwizowany na dysku zawsze w takim stanie, w jakim ostatnio zostałwykonany zapis (lub został on wykonany automatycznie przez edytor graficzny). 2.2. Utworzenie nowego projektu Program Gredi po uruchomieniu tworzy automatycznie nowy, pusty projekt bez ustalonej nazwy pliku. Dla tego projektu przyj te s pewne domy lne warto ci danych ogólnych. Aby zmieni3 warto ci tych danych nale) y nacisn<3 klawisz F7, co otworzy okienko edycji opcji projektu. Na zakładce Dane ogólne mo) na skorygowa3 dane ogólne pliku (np. parametry wody w instalacji) lub sekcji (np. nazwy katalogów grzejników i rur b d cych katalogami domy lnymi pocz tkowo nie s one ustalone). Na zakładce Informacja mo) na uzupełni3 opis projektu, wpisuj c tekst ułatwiaj cy pó? niejsz jego identyfikacj. Okienko edycji danych ogólnych nale) y zamkn<3 klikaj c przycisk OK. 4

Instal-c.o. - Informacje ogólne Skrócony opis etapów tworzenia projektu Przed przyst@ pieniem do edycji schematu instalacji nalea y wybrab katalogi wykorzystywane w projekcie. W tym celu nalea y z menu górnego Opcje wybrab pozycjc Obsługa katalogów a nastc pnie Grzejników i w oknie, które sic ukaa e, zaznaczab potrzebne katalogi, po czym kliknic ciem na przycisk ze strzałk@ skierowan@ w prawo przenosib je do listy katalogów. CzynnoD ci te nalea y powtórzyb dla katalogów rur i zaworów. Opcje i dane ogólne moa na zmienib na póe niejszym etapie pracy. W tym celu nalea y wybrab polecenie Opcje / Dane ogólne (F7) lub Opcje / Informacja (o projekcie) - kaa da z nich wyd wietla okienko opcji projektu na odpowiedniej zakładce. Dokładny opis okienka opcji projektu znajduje sic w rozdziale 12.6. 2.3. Edycja schematu Nowy projekt zawiera jua przekrój przez układ stropów, na którym rysowane bc dzie rozwinic cie. Aby zmodyfikowab, np. wydłua yb w prawo ten obiekt, nalea y przejd(b na zakładkc Konstrukcja (w prawym dolnym rogu ekranu) i klikn@<b na obszar układu stropów pojawi sic ramka w oliwkowym kolorze. Po przeniesieniu wskae nika myszy nad praw@ krawc de ramki, w miejsce gdzie na krawc dzi tej znajduje sic uchwyt - mały kwadracik w kolorze ramki, wskae nik myszy zmieni postab na podwójn@ strzałkc. W tym momencie nalea y przycisn@4b lewy klawisz myszy i nie puszczaj@ c go przewlec ramkc grupy dowolnie daleko w prawo. Po zwolnieniu klawisza myszy układ stropów ulegnie rozszerzeniu. Aby dodab nowy przekrój przez stropy w innym układzie (np. przesunic ty o 1/2 kondygnacji), nalea y wybrab element o nazwie Opis rzc dnych stropów z górnej zakładki Elementy i wstawib obok istniej@ cego elementu tego typu, po czym w tabeli danych dla tego elementu wpisab inn@ wartod(b rzc dnej pierwszej kondygnacji (przesuwanie całego elementu nie powoduje zmian rzc dnych stropów!). E E Po powrocie na zakładkc Instalacja nalea y rozplanowab wzajemne rozmieszczenie pionów i głównego punktu zasilania, czyli ródła. KolejnoD(B rysowania elementów nie ma znaczenia, nalea y jednak pamic tab o nastc puj@ cych regułach: - zawsze podł@ cza sic działki do innych elementów (E ródeł, odbiorników, rozdzielaczy), nie na odwrót - elementy armatury umieszcza sic wył@ cznie na elementach podstawowych, najczc5d ciej działkach (nie moa na ich wstawiab na rysunek samoistnie) - poł@ czenie jest tworzone natychmiast po zakof czeniu rysowania lub modyfikowania działki i uwidaczniane poprzez wypełnienie kolorem kwadracika stanowi@ cego zakof czenie działki (analogiczne kwadraciki w odbiornikach i ródłach s@ miejscami, do których podł@ cza sic działki). Dlatego zaleca sic na bieag@ co kontrolowab realizacjc poł@ czef. 5

Skrócony opis etapów tworzenia projektu Instal-c.o. - Informacje ogólne Schemat moa na tworzyb z: - pojedynczych elementów znajduj@ cych sic na zakładce Elementy : odbiorników, działek itd. - modułów dostc pnych w programie - grup rozszerzalnych dostc pnych w programie - fragmentów skopiowanych do schowka i wklejanych w inne miejsce rysunku - własnych modułów i grup rozszerzalnych Opis wszystkich elementów dostc pnych w edytorze graficznym zawiera rozdział7.3 instrukcji. Ogólny układ ekranu podczas pracy wygl@ da nastc puj@ co (objad nienia zostały dodane na ilustracji): Wstawienie działki polega na: - kliknih ciu na przycisku działki w pasku narzh dzi Elementy - kliknih ciu w obszarze rysunku na punkt, gdzie działka ma sih zaczynai - przeniesieniu wskaj nika myszy w miejsce, gdzie działka ma sih kok czyi - jel eli w miejscu tym nie ma punktu podłm czenia np. odbiornika (działka ma miei wolny koniec), nalel y kliknm4i najpierw lewym, a nasth pnie prawym klawiszem myszy. W przeciwnym wypadku wystarczy kliknm4i tylko lewym klawiszem. Załamania na działce (punkty zmiany kierunku) tworzy sih poprzez pojedyncze kliknih cie. Wstawienie elementu innego nil działka polega na kliknih ciu na przycisk reprezentujm cy element i nasth pnie kliknih ciu w miejscu, gdzie ma sih on znalej(i. Dotyczy to równiel modułów i grup rozszerzalnych. Podobnie przebiega wstawianie elementów armatury, przy czym przed wstawieniem (drugim kliknih ciem) nalel y ustawii sih na działce, na którm ten element ma byi wstawiony. Ponowne wybranie do wstawienia tego samego elementu nastm pi po nacin nih ciu klawisza funkcyjnego F3. Liczne funkcje edycyjne programu i oferowane ułatwienia opisano w rozdziale 8 instrukcji. W praktyce najkorzystniej jest najpierw rozmien cii wih kszon(i typowych pionów, tworzm c je z grup rozszerzalnych, a nasth pnie wstawii J ródło i połm czyi je siecim rozdzielczm z pionami. W pasku narzh dzi istnieje przycisk ułatwiajm cy rysowanie dwóch działek jednoczen nie, co znacznie ułatwia tworzenie rozwinih cia sieci rozdzielczej.. PóJ niej mol na wstawii nietypowo umiejscowione (np. podłm czone do sieci rozdzielczej) grzejniki. Rozszerzenie grupy opisano na przykładzie opisu rzh dnych stropów w poprzednim 6

Instal-c.o. - Informacje ogólne Skrócony opis etapów tworzenia projektu podpunkcie. WłM czenie trybu ORTO (podwójne kliknih cie na napis ORTO widoczny w prawym dolnym rogu ekranu) w wih kszon ci przypadków ułatwia tworzenie sieci rozdzielczej. Po narysowaniu całon ci rozwinih cia sekcji (lub jej czh5n ci, lecz stanowim cej spójnm całon(i ) warto wykonai szybkie sprawdzenie połm czek przez nacin nih cie kombinacji klawiszy Shift-F2. W razie błh dnych połm czek lub braku połm czek program wyn wietli listh nie połm czonych elementów, elementów tworzm cych ph tlh lub o nieokren lonym kierunku przepływu. Działkom nadawane so powrotnej ujemne. automatycznie numery: działkom sieci zasilajo cej dodatnie, a działkom sieci 2.4. Uzupełnianie danych elementów Po narysowaniu schematu całej sekcji i umieszczeniu na działkach elementów armatury, dalsza edycja danych polega na uzupełnieniu tych informacji, których program nie jest w stanie uzyskap z rysunku. Na takie dane składajo siq : - długor ci działek (program domyr lnie uzupełnia je z rysunku tylko dla działek pionowych) - informacje o zło czkach i kształtkach niewidocznych na rysunku, które nales y wpisap do odpowiednich działek - wydajnor ci cieplne grzejników lub nazwy pomieszczet z programu OZC, z których majo one byp pobrane - typy zaworów na działkach, lub dane do obliczenia oporu tych zaworów - typy rur, z których majo byp dobrane działki - typy grzejników, które majo byp dobrane. W dwóch ostatnich przypadkach uzupełnianie danych nie jest konieczne, o ile okrer lone zostały typy domyr lne rur i grzejników w danych ogólnych. Uzupełnianie danych w tabelach jest niezbq dne równies wtedy, gdy program przyjmuje wartor ci domyr lne, lecz nie zawsze so one włar ciwe, np. dla: temperatur otoczenia i izolacji działek metody doboru, ograniczet wymiarów i rodzajów zabudowy grzejnika Szczegółowy opis danych elementów zawiera rozdział9 instrukcji. 7

Skrócony opis etapów tworzenia projektu Instal-c.o. - Informacje ogólne! Wiele danych i wartou ci jest odczytywanych przez program z rysunku lub okreu lanych przy uv yciu innych danych. WielkoU ci te sw umieszczone w nawiasach. UV ytkownik ma mov liwouyx nadpisania ich wartou ciw narzuconw. Aby powrócix do wartou ci domyu lnej (wyznaczanej przez program) nalev y w danym polu wpisax znak zapytania i nacisnw9x Enter. Dane elementów uzupełniamy w tabeli, która widoczna jest po prawej stronie ekranu roboczego. ZawartoZ([ tabeli zmienia si\ w zale] noz ci od rodzaju zaznaczonego elementu. Zaznaczenie elementu odbywa si\ przez jego klikni\ cie na rysunku, a poprawnoz([ zaznaczenia mo] na rozpozna[ po tym, ] e: - zaznaczony element jest narysowany grubsz^ lini^ (odbiornik ma wypełnienie szarym kolorem) - w dolnej cz\5z ci ekranu, na tzw. linii stanu pojawia si\ informacja jakiego typu elementy i w jakiej liczbie s^ zaznaczone, podobna informacja widoczna jest w nagłówku tabeli danych. Wpisywane dane s^ albo wartoz ciami liczbowymi, albo wybierane s^ z listy. Dla niektórych pól okrez lenie wpisanej wartoz ci odbywa si\ po otwarciu pomocniczego okna zawieraj^ cego wiele pomocniczych pól edycyjnych lub list. Szczegółowy opis typów pól zawiera rozdział 9.2. Znacz^ ce przyspieszenie pracy uzyskuje si\ przez wpisanie danych do wielu jednoczez nie zaznaczonych elementów tego samego typu. Zaznaczenie wielu elementów tego samego typu odbywa si\ w jeden z ni] ej wymienionych sposobów: - zaznaczanie kolejnych elementów przez klikni\ cie, podczas gdy naciz ni\ ty jest klawisz Shift - wybranie z menu Edycja funkcji Zaznacz wszystkie elementy typu... i okrez lenie o jakie elementy chodzi (np. gał^ zki) - wybranie z menu Edycja funkcji Zaznacz wszystkie elementy z obszaru typu... i okrez lenie o jakie elementy chodzi (np. gał^ zki), a nast\ pnie zaznaczenie prostok^ tnego obszaru na rysunku. Szczegółowo powtarzanie i wielokrotne wpisywanie danych omówiono w p. 9.8 instrukcji. 2.5. Diagnostyka i poprawa danych Obliczenia uruchamiane s^ kombinacj^ klawiszy Ctrl-O lub naciz ni\ ciem przycisku z kalkulatorem. W pierwszej kolejnoz ci wykonywana jest diagnostyka danych, której efektem mo] e by[ wykrycie bł\ dów uniemo] liwiaj^ cych obliczenia, lub tylko podanie listy ostrze] e_. Komunikaty o bł\ dach i ostrze] eniach omówiono w p.17.1 instrukcji. W razie braku bł\ dów mo] na kontynuowa[ obliczenia ponownie naciskaj^ c Ctrl-O lub przycisk z kalkulatorem. W przypadku, gdy wyst\ puj^ bł\ dy, lub U] ytkownik chce zlikwidowa[ przyczyny ostrze] e_, nale] y wyjz([ z programu obliczeniowego (naciskaj^ c przycisk WyjZ cie. Po powrocie do edytora graficznego lista bł\ dów i ostrze] e_ b\ dzie widoczna w osobnym okienku. 8

Instal-c.o. - Informacje ogólne Skrócony opis etapów tworzenia projektu Dwukrotne klikni` cie na element listy zaznacza na rysunku element, do którego przypisany jest bła d, co ułatwia znalezienie i poprawienie danych elementu. 2.6. Opcje i obliczenia Przed kontynuacja obliczeb nalec y zapoznad si` ze stanem opcji steruja cych przebiegiem obliczeb lub zawieraja cych istotne dane (np. wartoe(d cie nienia dyspozycyjnego). Opcje rozmieszczone sa na trzech zakładkach. Opis ich znaczenia zawiera p. 17.2. Pierwsza zakładka zawiera opcje doboru f rednic, druga dalszych obliczeg hydraulicznych (regulacji sieci), trzecia obliczeg cieplnych: izolacji, wychłodzeg w działkach i doboru grzejników. Podczas obliczeg równieh mogi zostaj zasygnalizowane błk dy lub ostrzeh enia. Obliczenia obejmuji wszystkie sekcje zawarte w projekcie, z wyji tkiem sekcji zaznaczonych jako nie podlegaji ce obliczeniom. Jeh eli projekt juh był wczef niej liczony, lecz zachodzi koniecznof(j ponownego doboru f rednic rur, naleh y zaznaczyj pole Ponownie dobieraj f rednice. 2.7. Przegll d i wydruk wyników Po wykonaniu obliczeg moh na przejrzej ich wyniki w edytorze graficznym lub w postaci tabel. Wyniki zestawione w postaci tabel pojawii sik po nacif nik ciu przycisku Wyniki nad zestawem zakładek programu obliczeniowego. Na czterech zakładkach bk di widoczne: wyniki ogólne, tablica wyników dla działek, tablica wyników dla odbiorników oraz zestawienia materiałów. Istnieje moh liwof(j skonfigurowania zawartof ci tabel (wyłi czenia wyf wietlania kolumn nie zawieraji cych istotnych informacji) oraz wyszukiwania elementów spełniaji cych okref lone warunki, np. działek o zadanym numerze, o prk dkof ci przepływu wik kszej od zadanej, o wychłodzeniu wody wik kszym od zadanego itd. Szczegółowy opis tabel wyników zamieszczono w rozdziale 18.1. 9

Skrócony opis etapów tworzenia projektu Instal-c.o. - Informacje ogólne Po nacim nin ciu przycisku Drukuj program wym wietli podglo d wydruku wraz z okienkiem umop liwiajo cym wygodne konfigurowanie zakresu i stylu wydruku. Chco c przeło czyq podglo d na inno tabeln wyników nalep y w okienku sterujo cym wybraq listn Schemat i ze znajdujo cych sin w niej pozycji wybraq odpowiedni schemat. Mop liwe jest tworzenie własnych schematów. Wyniki zestawione w postaci tabel mor na równier przejrzes po powrocie do edytora graficznego. Powrót do edytora nastt puje po naciu nit ciu przycisku opisanego jako Wyju cie nad zestawem zakładek programu obliczeniowego. W edytorze graficznym wyniki dzielv sit na: - umieszczane na rysunku automatycznie, np. wielkou ci grzejników i zaworów, - umieszczane na rysunku po dodaniu dodatkowych elementów graficznych (u rednice działek, przepływy w działkach i niektóre inne wyniki dla działek), 10

Instal-c.o. - Informacje ogólne Skrócony opis etapów tworzenia projektu - widoczne tylko w trybie podglv du (nie podlegajv ce wydrukowi) chmurki pomocy, pojawiajv ce sit po umieszczeniu wskaw nika myszy nad interesujv cym elementem. Konfiguracja wydruku jest przeprowadzana na warstwie Wydruk (zakładki w dolnej prawej czt5u ci ekranu). Celem pokazania na rysunku dobranych u rednic przewodów naler y na działkach umieu cis elementy typu Opis działki, które mor na znalewgs na zakładce Grafika (naler y to wykonas na zakładce Instalacja ). Element taki mor na skonfigurowas na wyu wietlanie rór nych wyników, m.in.: u rednicy działki, przepływu i grubou ci izolacji. Rysunek mor na ter uzupełnis o inne elementy graficzne, np.: tabelkt rysunkowv. Program Gredi umor liwia sprawdzanie wyników czv stkowych dla poszczególnych elementów instalacji za pomocv chmurek. Po ustawieniu sit myszkv na elemencie, program pokazuje chmurkt zawierajv cv wyniki dla elementu. Zamiast bezpou redniego wydruku na drukarce lub ploterze mor liwe jest wyeksportowanie rysunku w celu uzupełniajv cej edycji przy ur yciu np. programu AutoCAD. W tym celu naler y skorzystas z polecenia Plik / Eksport rysunku i wybras jeden z dostt pnych formatów DXF lub WMF. 11

Metoda obliczex Instal-c.o. - Informacje ogólne 3. METODA OBLICZEy 3.1. Obliczenia hydrauliczne Obliczanie spadku ciu nienia na długou ci odbywa sit wg wzoru Darcy - Weisbacha, w którym współczynnik tarcia wyliczany jest z wzoru Colebrooka. Dla rur hydraulicznie gładkich zastosowany jest wzór Schillera-Hermana. Chropowatou(s rurociv gów i maksymalna prt dkou(s dla kar dej u rednicy sv wpisane do katalogów rur. Współczynniki oporów miejscowych innych elementów z katalogu rur: zaworów zaporowych, łuków, odsadzek, trójników itp. równier czytane sv z katalogu rur. Dodatkowo na działce mor na zadeklarowas istnienie nieznanego (dla programu) elementu o znanej wartou ci spadku ciu nienia, k v lub współczynnika oporu miejscowego. Czynnikiem grzewczym (obiegowym) mor e bys woda lub mieszanina wody z glikolem (do 50%). Program akceptuje temperatury wody jur od 5 stopni, co umor liwia liczenie sieci wody chłodniczej, naler y jednak zachowywas dodatniv rór nict temperatur (wyr sze zasilanie, nir szy powrót). Parametry fizyczne czynnika wyliczane sv z odpowiednich równax aproksymacyjnych. Program uwzglt dnia ciu nienia grawitacyjne wywołane wychłodzeniem wody w grzejnikach i działkach. 3.2. Dobór urzz dze{ 3.2.1. rednice ruroci} gów i kształtek ~ rednice rurociv gów sv dobierane wg kryterium obliczeniowego spadku ciu nienia na długou ci (R obl ), z przestrzeganiem maksymalnej prt dkou ci (odczytanej z katalogu) i maksymalnego oporu tarcia (podanego w opcjach). Obliczeniowy spadek ciu nienia na długou ci wynika z przyjt tej w programie zaler nou ci wartou ci optymalnej od natt5r enia przepływu. Jer eli ur ytkownik uzna dobierane u rednice za zbyt dur e, powinien ponowis obliczenia z ponownym doborem u rednic, zmieniajv c jednoczeu nie wartou ci opcji mno nik do W max oraz R max. Ta ostania zmiana spowoduje równier proporcjonalnv zmiant wartou ci obliczeniowego oporu tarcia. Po dobraniu u rednic kar de nastt pne obliczenia danej instalacji obejmujv tylko obliczenia cieplne i regulacjt sieci. Chcv c ponownie dobras u rednice, np. z innym kryterium doboru, naler y włv czys opcjt ponownie dobieraj u rednice. Zakres u rednic, z którego program mor e korzystas mor na ograniczys od dołu - dla gałv zek, pionów i sieci rozdzielczej sv osobno podane ograniczenia, które mogv bys rór ne w rór nych sekcjach. Minimalna u rednica gałv zek stosowana jest dla podeju(s do grzejników, pionów grzejnych i elementów o narzuconym oporze, nie dotyczy natomiast podeju(s do elementów typu włv czenie sekcji. W katalogach rur z tworzyw i miedzianych typowe trójniki i kolana sv domyu lnie dobierane, gdy ze struktury połv czex wynika, ir na działce jest trójnik lub kolano, a w danych nie okreu lono jaki element ma bys ur yty. Program Gredi-c.o. domyu lnie ustawia typ takich kolan i trójników na dobierz, co np. dla rur stalowych nie spowoduje dobrania r adnych elementów (jednak odpowiednie opory hydrauliczne zostanv uwzglt dnione), natomiast dla rur miedzianych lub z tworzyw program poszuka w katalogu domyu lnych kolan i trójników. Jer eli nie uda sit dobras wymaganej wielkou ci trójnika, program poszukuje najblir szego (w pewnych granicach) i dodaje potrzebne redukcje. Nawet jer eli nie uda sit dobras z katalogu konkretnego kolana lub trójnika, to jednak ich opór hydrauliczny bt dzie w obliczeniach uwzglt dniony na podstawie standardowych wartou ci. Program umor liwia narzucanie u rednic działek. Chcv c zrezygnowas z narzuconych wczeu niej u rednic wystarczy ponowis obliczenia z ponownym doborem i wyłv czonv opcjv zachowaj narzucone u rednice. 3.2.2. Grzejniki Podstawv do doboru grzejnika jest jego wpisana do danych lub zaimportowana z programu OZC wymagana wydajnou(s cieplna, pomniejszona o zyski ciepła od gałv zek i ew. innych dodatkowo zadeklarowanych działek w tym pomieszczeniu. Nie trzeba w danych o zyskach ciepła deklarowas gałv zek, poniewar sv uwzglt dniane automatycznie. 12

Instal-c.o. - Informacje ogólne Metoda obliczex Zyskom od działek mor na zbiorczo nadas wagt (od 0 do 1), która oznacza, jaka ich czt5u(s ma bys uwzglt dniona przy doborze grzejników. Dla kar dego grzejnika program obliczy temperaturt zasilania, przewar nie nir szv od temperatury zasilania sekcji o wychłodzenia w działkach, które dla długich nieizolowanych działek o małych przepływach mogv bys znaczne. Nastt pnie poszukiwany jest w katalogu grzejnik o odpowiedniej w danych warunkach wydajnou ci. Metoda uwzglt dnia dowolne wartou ci temperatur wody i pomieszczenia, dodatki na obudowt i usytuowanie grzejnika, poprawkt na u redniv pott gowv rór nict temperatur, a dla grzejników konwektorowych równier wpływ natt5r enia przepływu wody. Kryterium wybrania danej wielkou ci grzejnika jest zapisana w katalogu wydajnou(s przy standardowych parametrach, przeliczona na aktualne warunki pracy. Wzory obliczeniowe sv zgodne z [4]. Program dobiera grzejnik z katalogu wybierajv c odpowiedniv wielkou(s : liczbt elementów dla grzejników z ogniw, lub długou(s - dla płytowych i rurowych. Gdy na gałv zce jest termostat, program zwit ksza powierzchnit grzejnika o 15%, nie zwit kszajv c jednak jego obliczeniowej wydajnou ci ani strumienia masy wody grzejnej. Program mor e dobieras grzejnik według nastt pujv cych metod: - pierwszy najblir sza pasujv ca wielkou(s w typie wskazanym w danych lub nastt pnych, - optymalny grzejnik o najmniejszym niedopasowaniu wybrany z całej wskazanej rodziny lub katalogu - najlepsze proporcje grzejnik o stosunku długou ci do wysokou ci najblir szym podanego w danych ogólnych, wybrany z całej wskazanej rodziny lub katalogu. Metoda pierwszy była stosowana jako jedyna w pierwszej wersji pakietu Termo-Danfoss 1.0 i w programach IN2CO i OZC dla DOS. W tej metodzie, jer eli najwit ksza wielkou(s danego typu nie jest wystarczajv ca, lub przekroczono dopuszczalne wymiary grzejnika, program kontynuuje próby doboru zmieniajv c typ grzejnika na jego nastt pct wskazanego w katalogu, na przykład z grzejnika płytowego pojedynczego przechodzi na podwójny, nastt pnie na potrójny, a nastt pnie na grzejnik o wit kszej wysokou ci. W przypadku wskazania w danych grzejnika o wysokou ci 600 mm, grzejniki nir sze nie bt dv dobierane. Gdy przeszukanie tego civ gu kolejnych typów nie daje rezultatu - program nie dobiera grzejnika i sygnalizuje to w wynikach. W metodach pierwszy i optymalny, grzejniki poszukiwane sv w całym katalogu (rodzinie), niezaler nie od tego, czy np. w danych wskazano grzejnik o wysokou ci 300 czy 600, jedno czy dwupłytowy. Dla katalogów grzejników łazienkowych, gdzie nieraz w jednym katalogu znajdujv sit grzejniki o rór nej konstrukcji, przeszukiwanie ograniczone jest tylko do rodziny podobnych grzejników. Pod pojt ciem rodziny grzejników rozumie sit np. wszystkie grzejniki płytowe danego producenta, profilowane, bez zintegrowanego zaworu, w pełnym zakresie dostt pnych wysokou ci i długou ci oraz grubou ci. Dla grzejników łazienkowych drabinkowych jest to zwykle jeden wzór stylistyczny o okreu lonej nazwie handlowej i rór nych wysokou ciach i szerokou ciach. Rodzina grzejników jest widoczna przy wyborze typu jako folder, dla grzejników stalowych płytowych w metodach optymalny i proporcje przeszukiwany jest zawsze cały katalog. Po znalezieniu włau ciwej wielkou ci grzejnika, jego wydajnou(s zostaje przeliczona na aktualne parametry i zapamit tana - o ile nie zostały przekroczone zadeklarowane dopuszczalne wymiary grzejnika (długou(s, wysokou(s, grubou(s ).! Cz sto niemo no ƒ doboru grzejnika wynika z nadmiernego wychłodzenia wody w działkach, zwłaszcza długich nieizolowanych podej ciach do grzejników o małym przepływie. Opór hydrauliczny grzejnika obliczany jest na podstawie dobranej lub narzuconej wielkou ci i typu. Mor na wskazas w danych grzejniki spoza katalogu, wówczas dobór nie jest wykonywany, lecz dla prawidłowych obliczex hydraulicznych konieczne jest zadeklarowanie na gałv zce grzejnika dodatkowej wartou ci kv lub dzeta. Program umor liwia narzucanie wielkou ci (długou ci lub liczby ogniw) grzejników, równier w przypadku wpisywania wartou ci zapotrzebowania ciepła nie pochodzv cej z automatycznego importu z OZC. Grzejniki o narzuconej wielkou ci i okreu lonym typie (pochodzv ce z katalogów) sv analizowane co do poprawnou ci narzuconej wielkou ci. Mor na wykonas obliczenia kompensujv ce niedopasowania narzuconych grzejników poprzez zwit kszenie lub zmniejszenie schłodzenia wody opcja koryguj przepływy. Dla grzejników uznanych za niedowymiarowane mor liwou ci takiej kompensacji sv ograniczone z uwagi na kształt charakterystyki cieplnej grzejnika. 13

Metoda obliczex Instal-c.o. - Informacje ogólne Przy pobieraniu danych z programu OZC dobrane w tym programie grzejniki sv traktowane (jer eli opcje importu obejmujv ter wielkou ci grzejników) jako grzejniki o narzuconej wielkou ci. Porównujv c wyniki obliczex z programem OZC trzeba pamit tas o rór nicach w sposobie uwzglt dniania schłodzex w sieci rur. 3.2.3. Zawory Wit kszou(s zaworów wystt pujv cych w katalogach programu przeznaczona jest do deklaracji na działkach. ~ rednice zaworów grzejnikowych termostatycznych oraz zaworów dobieranych z katalogów rur lub oporów miejscowych dobierane sv w oparciu o wartou(s u rednicy działki, natomiast pozostałych zaworów (nastawnych podpionowych, regulatorów rór nicy ciu niex, regulatorów przepływu) na podstawie wpisanych do katalogu wartou ci "nominalnego" natt>r enia przepływu. Z wyjv tkiem regulatorów przepływu, mor na narzucas u rednict zaworu w edytorach danych. Podpionowe zawory nastawne i regulatory przepływu program akceptuje na wszystkich działkach sieci, przy czym w razie zadeklarowania wit kszej nir niezbt dna ilou ci tych zaworów w obiegu grzejnika (liczv c wszystkie działki ar do zasilania sekcji), tylko na niektórych, wybranych jako niezbt dne, nastv pi regulacja, a pozostałe dobrane bt dv ze stałv nastawv wstt pnv. Regulatory rór nicy ciu nienia typu dławiv cego zwykle stosuje sit na działkach powrotnych, a na odpowiadajv cych im działkach zasilajv cych powinny wystt powas zawory okreu lonego typu (wymagane przez producenta) jako miejsce podłv czenia rurki impulsowej i ewentualnego dodatkowego dławienia. W obiegu danego odbiornika mor e wystv pis tylko jeden regulator rór nicy ciu niex typu dławiv cego. Nadmiarowo-upustowe regulatory rór nicy ciu niex naler y deklarowas na działkach zasilajv cych, podajv c w danych (jako numer działki podłv czenia rurki impulsowej) numer działki powrotnej, do której odprowadzony bt dzie przewód upustowy. Zastosowanie tych zaworów nie wpływa na wartou(s autorytetu zaworów grzejnikowych. Istnieje mor liwou(s deklarowania zaworów spoza katalogów, naler y im wówczas przypisas wartou(s współczynnika oporu miejscowego, kv lub narzuconego oporu. Zawory takie nie mogv spełnias funkcji wyrównywania oporów obiegów (regulacji nastawczej). Sv im przypisywane u rednice takie, jak działek, na których sit znajdujv. Zawory mogv bys takr e przypisane do grzejników. Ma to miejsce w dwóch przypadkach: - zawór jest termostatycznv wkładkv regulacyjnv i pojawia sit automatycznie wraz z grzejnikiem zintegrowanym. Zaworu takiego nie mor na usunv4s, jednak w pewnych przypadkach mor na zmienis jego typ gdy dany producent grzejników dopuszcza takv mor liwou(s. - zawór jest tzw. garniturem przyłv czeniowym (do grzejników z zasilaniem bocznym) lub tzw. u rubunkiem przyłv czeniowym do grzejników z zasilaniem dolnym. Takie zawory umieszcza sit na grzejnikach samodzielnie. 3.2.4. Pompy Pompy, jako elementy wstawione wizualnie do działki instalacji w edytorze graficznym, mor na stosowas pod warunkiem spełnienia ponir szych wymagax : - na jednej z działek niosv cych sumarycznv ilou(s wody w sekcji - program dobierze wysokou(s podnoszenia tej pompy i podana w wynikach dyspozycyjna rór nica ciu niex dla sekcji powinna wtedy wynieu(s zero. - jer eli sekcja zawiera kilka gałt zi wychodzv cych z rozdzielacza głównego, to pompa powinna bys wstawiona na kar dej z tych gałt zi (lub na r adnej), lub przed tym rozdzielaczem. Dobrane ciu nienia pomp podawane sv w liu cie komunikatów obliczex, a takr e w zestawieniu materiałów. Program nie zawiera katalogu konkretnych pomp. W powyr szych przypadkach wysokou(s podnoszenia pompy stanowi ciu nienie dyspozycyjne dla gałt zi, w której pompa sit znajduje. Dopuszczalne jest narzucanie ciu nienia pompy, jednak gdy narzucone ciu nienie bt dzie zbyt małe, to podane w wynikach ciu nienie dyspozycyjne dla sekcji stanowis bt dzie uzupełnienie do wartou ci wymaganej. 14