Wpływ morfometrii Zbiornika Koronowskiego na wykorzystanie turystyczne jego wód

SZATTEN Dawid 1 BABIŃSKI Zygmunt 2 RABANT Hubert 3 HABEL Michał 4 Wpływ morfometrii Zbiornika Koronowskiego na wykorzystanie turystyczne jego wód WSTĘP Zbiorniki retencyjne pełnią wiele funkcji, m.in. przeciwpowodziową, retencyjną, energetyczną czy turystyczną. Bez względu na cel ich powstania, wywierają znaczący wpływ na środowisko przyrodnicze i pozaprzyrodnicze. Pod względem administracyjnym Zbiornik Koronowski położony jest w województwie kujawsko-pomorskim, powiecie tucholskim (część północna) i bydgoskim (część południowa). Powstanie Zbiornika Koronowskiego w latach 60-tych XX wieku, przyczyniło się do znaczących zmian środowiska fluwialnego, ale także w zdecydowanym stopniu podniosło atrakcyjność turystyczną otaczających obszarów. W wyniku przegrodzenia biegu rzeki Brdy zaporą ziemną w miejscowości Pieczyska, powstał zbiornik retencyjny o powierzchni wynoszącej przy normalnym poziomie piętrzenia - 81,5 m n.p.m., około 1,6 tys. ha [1]. Objętość wód retencjonowanych wynosi około 81,0 mln m 3, co klasyfikuje go na 15 miejscu pod względem wielkości w Polsce [2]. Powstanie obszarów wodnych jest dokonaniem zwiększającym walory krajobrazowe, a zwłaszcza wypoczynkowe i rekreacyjne. Podobna sytuacja miała miejsce na terenie sąsiadującym ze Zbiornikiem Koronowskim. Ze względu na położenie na obrzeżach Borów Tucholskich, a takżeotoczenie ze wszystkich stron przez inne kompleksy leśne, teren stał się bardzo atrakcyjny turystycznie. Jest on miejscem wypoczynku nie tylko dla mieszkańców pobliskiej Bydgoszczy. 1. CHARAKTERYSTYKA ZBIORNIKA KORONOWSKIEGO Pierwsze plany wykorzystania wód rzeki Brdy w okolicy miejscowości Koronowo do celów hydroenergetycznych powstały na początku XX wieku [3], jednakże dopiero w latach 1956-1960 zrealizowano projekt pod kierownictwem inż. Józefa Dębowskiego [4]. Zapora położona w miejscowości Pieczyska piętrzy wody na wysokość 15 m. Dodatkowe 10 metrów spadu wód uzyskano, nie lokalizując hydroelektrowni na zaporze. Skierowano wody dnem rynny polodowcowej jezior Lipkusz Białe do miejscowości Samociążek (kanał lateralny), gdzie usytuowano hydroelektrownię. Zainstalowana łączna moc dwóch turbin wynosi 26 MW, co umożliwia średnią roczną produkcję energii elektrycznej na poziomie 40,841 GWh. Jednakże z całości wód retencjonowanych w Zbiorniku Koronowskim około 73% (59,4 mln m 3 ) stanowi objętość martwa, co znacząco wpływa na warunki głębokościowe na zbiorniku. Bogactwo środowiska naturalnego było podstawą doutworzenia, na mocy Rozporządzenia Nr 9/91 Wojewody Bydgoskiego z dnia 14 czerwca 1991 roku,obszaru Chronionego Krajobrazu Zalewu Koronowskiego. Według regionalizacji fizycznogeograficznej J. Kondrackiego [5] wchodzi on w skład makroregionu Pojezierze Południowopomorskie (314.6/7). Zbiornik Koronowski leży w dnie Doliny Brdy, mezoregionudo którego od wschodu przylega Wysoczyzna Świecka, a od zachodu Pojezierze Krajeńskie. 1 Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Wydział Kultury Fizycznej, Zdrowia i Turystyki, Katedra Rewitalizacji Dróg Wodnych, 85-428 Bydgoszcz, ul. Mińska 15, Tel. +48 52 349 62 50, szatten@ukw.edu.pl 2 Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Wydział Kultury Fizycznej, Zdrowia i Turystyki, Katedra Rewitalizacji Dróg Wodnych, 85-428 Bydgoszcz, ul. Mińska 15, Tel. +48 52 349 62 50, zygmunt.babinski@ukw.edu.pl 3 Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Wydział Kultury Fizycznej, Zdrowia i Turystyki, Katedra Rewitalizacji Dróg Wodnych, 85-428 Bydgoszcz, ul. Mińska 15, Tel. +48 52 349 62 50, hubert.rabant@ukw.edu.pl 4 Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Wydział Kultury Fizycznej, Zdrowia i Turystyki, Katedra Rewitalizacji Dróg Wodnych, 85-428 Bydgoszcz, ul. Mińska 15, Tel. +48 52 349 62 50, hydro.habel@ukw.edu.pl 5924

2. METODY BADAŃ Badania batymetryczne wszystkich stref Zbiornika Koronowskiego wykonane zostały za pomocą jednostkowej echosondy hydrograficznej, umożliwiającej wykonanie dokładnego sondowania głębokości dna zbiornika, skorelowanego z dokładnym pozycjonowaniem względem systemu GPS. Następnie zebrane dane posłużyły do wykreślenia planu batymetrycznego za pomocą programu wykorzystującego systemy informacji przestrzennej Quantum GIS. Analiza zamulania Zbiornika Koronowskiego przeprowadzona została przyużyciuarchiwalnych danych PMŚ [6] oraz pomiarów własnych. Analiza dostępności komunikacyjnej została opracowana za pomocą dostępnych materiałów kartograficznych i rekonesansu terenowego. Podstawowym celem przeprowadzonych badań było bardziej dokładne rozpoznanie aktualnych warunków nawigacyjnych Zbiornika Koronowskiego dla potrzeb turystyki. Badania zrealizowanow ramach projektu sfinansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki, przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2013/11/N/ST10/01762. 3. MORFOMETRIA ZBIORNIKA KORONOWSKIEGO Spiętrzenie wód Brdy w dolinie rzecznej na długości 20 km (od zapory w Pieczyskach do cofki zbiornika w okolicy miejscowości Piła) oraz na 10 km odcinku kanału lateralnego (od zapory w Pieczyskach do hydroelektrowni w Samociążku) powoduje, iż Zbiornik Koronowski cechuje się bardzo zróżnicowaną morfometrią (ryc. 1). Ze względu na wewnętrzne zróżnicowania Cz. Pietrucień [7] wyodrębnił pięć głównych stref zbiornika (tab. 1). Autorzy pracy, na podstawie szczegółowych badań morfometrycznych, poszerzyli ww. analizę o dodatkowe dwie strefy, zlokalizowane w jego górnej części. Tab. 1.Podział Zbiornika Koronowskiego na strefy [7] - uzupełniony Lp. Opis strefy 1 2 1 Od ujścia Szumionki do ujścia Kamionki I I 2 Od ujścia Kamionki do mostu kolejowego Pruszcz Terespol II 3 Od mostu kolejowego Pruszcz Terespol do stanicy WOPR Sokole Kuźnica II III 4 Od stanicy WORP Sokole Kuźnica do ujścia rzeki Suchej IV 5 Jeziora Piaseczno i Stoczek III V 6 Od ujścia rzeki Suchej do zapory w Pieczyskach / ujścia Strugi Kręgiel IV VI 7 Od ujścia Strugi Kręgiel do Elektrowni Wodnej Samociążek (kanał lateralny) V VII Objaśnienia:1 strefy wydzielone przez Cz. Pietrucienia [7], 2 strefy wydzielone przez autorów. 3.1. Charakterystyka warunków nawigacyjnych w strefach Zbiornik Koronowski, w przeważającej części wykorzystywany jest do uprawiania turystyki wodnej. Ze względu na przepisy prawa lokalnego na terenie powiatu tucholskiego obowiązuje zakaz używania jednostek pływających z włączonymi silnikami, z zastrzeżeniem jachtów żaglowych o mocy do 15kW (20,39 KM) oraz pozostałych jednostek o mocy maksymalnej 10 kw (13,59 KM) [8]. Natomiast na obszarze powiatu bydgoskiego występuje ograniczenie mocy silników spalinowych do 44 kw (60 KM) i nakaz prędkości manewrowej nieprzekraczającej, w strefie 100 m od brzegu, 15 kmh -1 [9]. Wyżej wymienione ograniczenia Rad Powiatów warunkują motorowodny sposób użytkowania wód Zbiornika. Do charakterystyki parametrów określających warunki nawigacyjne w poszczególnych strefach Zbiornika Koronowskiego wybrano wskaźniki: morfometryczne, tj. powierzchnia (F w ha), procent pokrycia dna pomiędzy izobatami 0 i 1 m (Izo 0-1 w %), długość maksymalna (L max w m), szerokość efektywna (B ef w m) oraz głębokościowe, tj. głębokość średnia (h śr w m), głębokość maksymalna (h max w m). Wartości ww. parametrów przedstawia tabela 2. 5925

Rys. 1.Warunki głębokościowe Zbiornika Koronowskiego na tle sieci drogowej 5926

Tab. 2.Wybrane parametry morfometryczne Zbiornika Koronowskiego w podziale na strefy [7] - uzupełniono Strefa F [ha] Izo 0-1 [%] L max [m] B ef [m] h śr [m] h max [m] I 23,23 15,5 3 083,0 161,3 2,8 5,5 II 127,61 2,2 3 585,9 850,0 4,0 7,8 III 215,28 3,9 2 219,8 1 333,1 4,2 10,5 IV 165,40 1,8 7 315,0 1 276,9 7,3 16,0 V 117,34 13,6 3 873,8 820,4 8,3 21,6 VI 499,94 5,1 7 537,5 1 660,4 6,5 21,0 VII 286,88 4,5 11 271,4 994,7 7,2 18,0 Objaśnienia:F powierzchnia, Izo 0-1 procent pokrycia dna pomiędzy izobatami 0 i 1 m, L max długość maksymalna, B ef szerokość efektywna, h śr głębokość średnia, 2 h max głębokość maksymalna. Wskaźnik F określa możliwość wykorzystania powierzchni wodnej Zbiornika do turystyki. Najkorzystniejszym obszarem jest basen główny Pieczyska (VI) oraz basen północny Sokole Kuźnica (III) oraz kanał lateralny (VII). Są to strefy w których następuje duża koncentracja ośrodków. Najmniejszą powierzchnią cechuje się podpiętrzony odcinek Brdy pomiędzy ujściem Szumionki i Kamionki, wykorzystywany głównie w czasie spływów kajakowych i wędkowania. Wskaźnik procentowego pokrycia dna pomiędzy izobatami 0 i 1 m, wskazujący powierzchnię miejsc potencjalnych niebezpiecznych dla uprawiania żeglugi wodnej, osiąga duże wartości w strefie pierwszej i piątej. W pierwszym przypadku związane jest to z zalaniem doliny rzecznej w obszarze cofki Zbiornika, natomiast w drugim przypadku wynika to z podpiętrzenia dwóch jezior (Piaseczno i Stoczek) włączonych w skład Zalewu. Właśnie podpiętrzone tereny stanowią tak duży odsetek najpłytszych obszarów niebezpiecznych dla żeglugi. Wskaźniki długości maksymalnej (L max ) i szerokości efektywnej (B ef ) z jednej strony ukazują potencjał nawigacyjny poszczególnych części Zbiornika. W tym przypadku niemal wszystkie jego części cechuje duży potencjał nawigacyjny. Jednakże z drugiej strony wartość wskaźników warunkują rozwój fali wiatrowej, ukazując obszary potencjalnie niebezpieczne. Akwen Zbiornika Koronowskiego, na podstawie zarządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej [10], zaliczony jest do trzeciego rejonu żeglugi, cechującego się występowaniem fali o wysokości do 0,6 m. Ostatnie wskaźniki określają warunki głębokościowe na Zbiorniku Koronowskim. Głębokość maksymalna (h max ) ulega systematycznemu zwiększeniu z poziomu 5,5 m do ponad 21 m, wraz z przesuwaniem się w kierunku zapory. Takiej samej tendencji ulega drugi wskaźnik głębokość średnia (h śr ). 3.2. Przyczyny zamulania Zbiornika Koronowskiego Proces sedymentacji zbiornikowej zachodzi pod wpływem czynników pierwotnych, tj. dostawy rumowiska jego dopływami oraz abrazji jego strefy brzegowej, oraz w wyniku czynników wtórnych, tj. redystrybucji akumulowanych wcześniej osadów w wyniku działania wewnętrznego - prądy gęstościowe, bądź zewnętrznego impulsu - falowanie wiatrowe [11]. Procesy te warunkują dostępność akwenu do turystyki wodnej. Zbiornik Koronowski ulega zamuleniu poprzez dostawę materiału unoszonego, który stanowi główne źródło transportu rumowiska. W okresie funkcjonowania Zbiornika Koronowskiego (od 1961 roku) oscylowała ona w zakresie od 1,6 tys. ton w 2000 roku do 26,6 tys. ton w 1980 roku (ryc. 2). Głównym dopływem, niosącym największą składową materiału unoszonego, jest rzeka Brda. Dostarcza ona średnio 87% całego ładunku unosin. Z pozostałej części ładunku, największy udział ma Kamionka i Sępolna, które dostarczają odpowiednio około 8% i 2% ładunku unosin. Właśnie te trzy dopływy cechują się silnie rozbudowaną strefą deltową, o miąższych pokładach unosin. Osady akumulowane w obszarze ich ujść do Zbiornika Koronowskiego warunkują stosunki głębokościowe, tworząc rozbudowaną deltę. 5927

Rys. 2.Dostawa rumowiska unoszonego do Zbiornika Koronowskiego w latach 1969-2013 [6] 4. WYKORZYSTANIE TURYSTYCZNE ZBIORNIKA KORONOWSKIEGO Zagospodarowanie turystyczne należy rozumieć jako [12] system połączonych ze sobą funkcjonalnie urządzeń turystycznych i usług (w niektórych przypadkach mogą to być jednak same urządzenia lub też same usługi), które występują na określonym obszarze, powstały w celu udostępnienia turystom walorów przestrzeni geograficznej (środowiska geograficznego), i które służą zaspokojeniu szeroko rozumianych potrzeb turystyczno-rekreacyjnych człowieka. Urządzenia umożliwiające zaspokojenie potrzeb turystów stanowią bazę materialną turystyki [13]. Podstawowymi elementami bazy materialnej turystyki są bazy: komunikacyjna, żywieniowa, noclegowa oraz towarzysząca. Zbiornik Koronowski w punkcie spiętrzenia (zapora wodna w Pieczyskach) znajduje się w odległości około 25 km od Bydgoszczy, natomiast miejscowość Piła Młyn (Nogawica), gdzie zaczyna się jego główna część - około 55 km. Jest to jednocześnie 67 kilometr biegu Brdy (od ujścia do Wisły). Obszar powiązany z Zalewem dostępny jest z dróg krajowych: od południowego zachodu z trasy nr 25 przebiegającej na kierunku Koszalin - Bydgoszcz przez miasto Koronowo; od południowego wschodu drogą nr 56, łączącą ważną trasę nr 5 na kierunku Bydgoszcz autostrada A1 z drogą nr 25 w Koronowie. Pozostała część obszaru obsługiwana jest przez sieć dróg wojewódzkich. Są to od zachodu trasa nr 237 i od północnego wschodu nr 240. Niestety przebiegają one niekiedy w znacznym oddaleniu od obszaru Zalewu, co powoduje iż turyści chcący dostać się do poszczególnych ośrodków zmuszeniu są do wykorzystania sieci dróg lokalnych, często słabej jakości. Licząc do północnego końca zalewu pierwszym miejscem przystosowanym do obsługi turystów jest Stanica Wodna PTTK Gostycyn Nogawica [14], miejsce przystosowane do obsługi spływów kajakowych na Brdzie. Obiekt otwarty w okresie letnim (od maja do września) dysponuje małym obiektem murowanym, domkami drewnianymi oraz polem namiotowym. Znajduje się tutaj także wypożyczalnia sprzętu turystycznego [15,16]. Obiekt oddalony jest o 6 kilometrów od trasy nr 237 (w Gostycynie) i niestety dojazd do samego ośrodka na ostatnim odcinku odbywa się drogą leśną niskiej jakości. Ośrodek Leśne Ustronie w Borach Tucholskich Zamrzenica [17], położony na 66 km biegu Brdy, przystosowany jest już do obsługi większych jednostek pływających. Wyposażony jest w kilkadziesiąt domków campingowych, murowany budynek kawiarni ze sklepem. Na terenie ośrodka zlokalizowana jest wypożyczalnia rowerów i sprzętu wodnego oraz urządzania rekreacyjne. Nad zbiornikiem posiada własną wydzieloną plażę z pomostami i kąpielisko. Dojazd do ośrodka możliwy jest od Bydgoszczy trasami nr 25, a następnie nr 237 w kierunku Tucholi. W miejscowości Gostycyn 5928

trzeba skręcić na drogi lokalne. Posiadają one nawierzchnię asfaltową, a dopiero w pobliżu samego ośrodka standard i szerokość tras zmniejsza się, niemniej dojazd pozostaje utwardzony. Do Zamrzenicy dojechać można także od strony drogi nr 240, prowadzącej od trasy nr 91do Tucholi. Ośrodek Doskonalenia Kadr Służby Więziennej w Suchej [18] dysponuje 158 całorocznymi miejscami noclegowymi w apartamentach i pokojach rożnej wielkości. Ponadto na terenie ośrodka w okresie letnim znajdują się 64 miejsca campingowe. Oferuje ponadto miejsce na szkolenia i konferencje, zjazdy integracyjne, imprezy okolicznościowe oraz pobyty indywidualne. Ośrodek dysponuje kąpieliskiem, zapleczem odnowy biologicznej oraz wypożyczalnią sprzętu sportowo - turystycznego (rowery, kajaki, rowery wodne). Do ośrodka z Bydgoszczy można dojechać od strony Koronowa drogami nr 25 i 56, a następnie trasami lokalnymi posiadającymi nawierzchnię asfaltową przez miejscowości Serock, Świekatowo, Klonowo. Dalej do Suchej prowadzi już wąska droga, ale na całej długości posiadająca nawierzchnię bitumiczną. Odległość od Bydgoszczy wynosi 58 km.alternatywna trasa dojazdu prowadzi od drogi krajowej nr 5 z miejscowości Trzeciewiec. Od północy do ośrodka można dojechać wykorzystując drogi lokalne od trasy wojewódzkiej nr 240. Na 58 km rzeki położny jest ośrodek wczasowy Sokole - Kuźnica [19]. Obiekt posiada domki oraz pensjonat z kawiarnią z tarasem widokowym na Zalew Koronowski. Dodatkowo przy plażę zlokalizowany jest pomost oraz przystań dla sprzętu wodnego i żaglówek. Ośrodek posiada także własną wypożyczalnię sprzętu sportowego i wodnego oraz tereny rekreacyjne. Do miejscowości dojechać można z Bydgoszczy do drogi nr 25 przez Koronowo a drogami lokalnymi wzdłuż Zbiornika Koronowskiego do Sokole Kuźnica.Są to drogi położone w terenie leśnym - dosyć wąskie, ale posiadające nawierzchnię asfaltową. Do miejscowości w tym rejonie Zalewu Koronowskiego można dojechać także wykorzystując prom w Wielonku. Z przeprawy można korzystać od maja do końca września w godzinach od 8 do 20(w święta do 18). Prom kursuje także nieregularnie pod koniec kwietnia i w październiku. Pomimo niskiego standardu dróg dojazdowych (na końcowych odcinkach po obu stronach jest kostka kamienna) jest on sporym ułatwieniem dla podróżnych, gdyż jego położenie w środkowej części zalewu znacząco skraca drogę chcącym przedostać się na drugą stronę. Ośrodek wczasowy Wrzos w Wielonku [20] dysponuje przystanią wodną, w której można wypożyczyć sprzęt pływający, łodzie żaglowe, rowery wodne, kajaki i łodzie wiosłowe, a także skutery lądowe i rowery. Przy przystani cumuje także statek wycieczkowy, na którym organizowane są rejsy turystyczne po Zalewie Koronowskim. Do dyspozycji jest również sauna, wypożyczalnia rowerów. Do dyspozycji turystów są domki turystyczne z bogatym wyposażeniem oraz domki murowane przystosowane do wypoczynku zorganizowanego dzieci i młodzieży. Na terenie ośrodka znajdują się także sale szkoleniowe, restauracja oraz boiska i świetlica. Do Wielonka można dojechać przez Koronowo drogą nr 25, a następnie wzdłuż Zalewu do promu w Wielonku. Od Koronowa są to trasy lokalne, dosyć wąskie, ale posiadające nawierzchnię asfaltową, z wyjątkiem odcinka w pobliżu promu przez zalew. Odległość od Bydgoszczy wynosi 40 km. Można również podróżować jadąc od strony wschodniej zbiornika.niestety jest to trasa dłuższa i w różnych wariantach wykorzystująca drogi o niższych klasach. Od północy do ośrodka dojechać można drogami lokalnymi od trasy nr 240. Jedną z najbardziej znanych miejscowości wypoczynkowych położonych nad Zalewem Koronowskim są Pieczyska, położone na 50 km biegu Brdy, w odległości około 29 km od Bydgoszczy. Charakteryzują się bardzo dobrymi możliwościami dojazdu drogami asfaltowymi. Jest to wieś, w której znajdują się liczne ośrodki wypoczynkowe, pole namiotowe, przystanie żeglarskie oraz kilka plaż i całoroczna gastronomia. Dlatego też obszar ten cieszy się zainteresowaniem turystów z innych regionów Polski, a także z zagranicy. Na terenie Pieczysk postały również liczne ogrody działkowe, zakładane niegdyś przez zakłady pracy. W miejscowości znajdują się przystanie Bydgoskiego Klubu Żeglarskiego, Wojskowego Klubu Żeglarskiego Pasat oraz Jacht-Klubu Polskiego. Wśród ośrodków wczasowych w Pieczyskach wymienić należy: Ośrodek Wczasowy Polonez 130 miejsc noclegowych, posiadający także trzy sale szkoleniowe dla 30 90 osób. Wojskowy Dom Wypoczynkowy Żagiel oferujący apartamenty oraz domki o różnym standardzie. Ośrodek posiada dodatkowo salę wykładową na 120 osób i stołówkę na 150 osób. 5929

Dysponuje wypożyczalnią sprzętu oraz terenem do zabaw dla dzieci. Organizuje także różnego tupu szkolenia, konferencje i festyny. Ośrodek Wypoczynkowo - Szkoleniowy Exploris [21]. Dysponuje 108 miejscami w 50 pokojach. W ośrodku znajduje się restauracja oraz wypożyczalnia sprzętu wodnego i rowerów. Do celów szkoleniowych udostępnić może trzy sale konferencyjne dla łącznie 120 osób. Ośrodek Szkoleniowo Wypoczynkowy Policji [22] z możliwością całorocznej obsługi 148 osób, posiada także kawiarnię, stołówkę oraz boisko, kort tenisowy i plac zabaw. Ośrodek Wypoczynkowy Zacisze w Pieczyskach [23] wyposażony w 21 domków 5-osobowych, z pełnym wyposażeniem oraz plac zabaw i pole do siatkówki. Ośrodek Wypoczynkowy Promenada [24] posiadający 23 pokoje, 4 domki łącznie na 76 osób z pełnym wyposażeniem oraz salę konferencyjną. Ponadto na terenie ośrodka znajduje się: kort tenisowy, boisko do siatkówki, plac zabaw. Ośrodek Wypoczynkowy Relaks [25], który dysponuje pokojami 2-4 osobowymi o różnym standardzie, a także boiskami do siatkówki i koszykówki, małym basenem i placem zabaw. Przy drodze prowadzącej z Koronowa do Pieczysk położone są jeszcze 2 miejscowości zagospodarowane turystycznie: Pieczyska - Lipkusz oraz Tuszyny. Obie charakteryzują się nagromadzaniem indywidualnych działek z domkami letniskowymi. Położone one są nad kanałem lateralnym Zbiornika Koronowskiego. W tym rejonie po przeciwnej stronie zbiornika położny jest także Harcerski Ośrodek Obozowy PÓLKO. Jest to miejsce na biwaki, kolonie, obozy szkoleniowe, czy wypoczynkowe. Posiada domki kempingowe oraz pawilon murowany, razem na 150 osób, oraz pole biwakowe. Położony jest w odległości 5 km od Koronowa, niestety dojazd w końcowym odcinku stanowi droga polna. W rejonie Pieczysk, po zachodniej stronie zbiornika, znajduje się miejscowość Romanowo. Można się do niej dostać wyjeżdżając bezpośrednio na północ z Koronowa drogą do Różanny, około 5 km. Dojazd do miejscowości odbywa się po drogach dobrej jakości, chociaż w pobliżu Zbiornika nieco wąskich. W Romanowie znajdują się 2 przystanie żeglarskie: Przystań Żeglarska "Tazbirowo" [26] posiada 100 miejsc do cumowania, zarówno przy pomostach, jak i wzdłuż kei. Całe nabrzeże jest oświetlone, uzbrojone w prąd i bieżącą wodę. Przystań jest ogrodzona i monitorowana. Działa tu również stacjonarny dźwig jachtowy, który może podnosić jachty o wadze do 2,5 tony oraz drugi samojezdny o udźwigu do 12,5 tony, a także slip do samodzielnego wodowania jachtów. Przystań Klubu Żeglarskiego Wind [27], także z przystanią na około 100 jachtów. Na przystani znajdują się wiata jadalna, parking samochodowy, sanitariaty. Skorzystać można z usług dźwigu, cumowania jachtów przy pomoście i kei, wody i prądu. Ośrodek Wypoczynkowy Kręgiel zlokalizowany jest na wschodnim brzegu Zalewu Koronowskiego (kanału lateralnego) w odległości 11 km od Koronowa. Aby dotrzeć do tego miejsca należy udać się w kierunku miejscowości Nowy Jasiniec, a następnie podjechać, niestety słabej jakości, drogą lokalną do ośrodka. Na terenie znajdują się domki kempingowe na około 110 miejsc [28] oraz domki kolonijne na 100 miejsc. Ośrodek wyposażony jest w restaurację, wypożyczalnię sprzętu wodnego, boiska do siatkówki i piłki nożnej, kort tenisowy, saunę i solarium. Zaplecze gastronomiczne może pomieścić 400 osób. Na terenie ośrodka znajduje się także przystań żeglarska. Samociążek to miejscowość położona na południa od Koronowa (38 km rzeki Brda) w odległości około 4 km. Można do niej dojechać z Bydgoszczy, z pominięciem Koronowa, drogą nr 25 a następnie nr 244. Trasa ma długość około 20 km, prowadzi drogami asfaltowymi o dobrzej jakości. W Samociążku sztuczny kanał odprowadza wodę ze Zbiornika Koronowskiego do elektrowni wodnej. Nad zalewem znajduje się tu Ośrodek Wypoczynkowy Julia [29], którydysponuje łącznie 106 miejscami noclegowymi - w budynku "Bosmanówce" oraz domkach kempingowych z aneksem kuchennym i łazienką. Do dyspozycji jest plaża, boisko do siatkówki plażowej, kort tenisowy i wypożyczalnie sprzętu wodnego (kajaki, łodzie wiosłowe, rowery wodne), parking strzeżony. Na terenie ośrodka znajduje się także przystań jachtowa. Przy ośrodku cumuje także statek wycieczkowy - Niva. Samociążek to również miejsce gdzie znajdują się ogródki działkowe oraz niezbędne sklepy. 5930

Zalew Koronowski to także obszar, na którym można uprawiać turystykę pieszą. Wyznaczono tu 4 szlaki: Jeziora Koronowskiego: Wudzyn Sokole Kuźnica - Rynna Jezior Byszewskich Samociążek Stronno, długości 77 km; Brdy: Bydgoszcz Brdyujście Sokole Kuźnica Świt, długości 71 km; Im. Leona Wyczółkowskiego: Bydgoszcz Osowa Góra Sokole Kuźnica Pruszcz, długości 76 km; Białego Węgla: Maksymilianowo Pieczyska Koronowo, długości 30 km. WNIOSKI Powstanie Zbiornika Koronowskiego przyczyniło się do rozwoju turystyki zarówno na samym akwenie, w jego bezpośrednim obrębie, jak i na otaczającym obszarze. Linia brzegowa, o długości około 102 km, zagospodarowana została liczną infrastrukturą turystyczną. Jest ona dobrze rozwinięta, zwłaszcza w południowej części zbiornika.wpływ na ten fakt mają dwaczynniki: bliskość Bydgoszczy, a więc dużej liczby potencjalnych turystów oraz znacznie lepsza infrastruktura drogowa, która umożliwia łatwy dojazd do ośrodków. Na północy Zalewu dominują słabej jakości drogi dojazdowe, niekiedy polne bądź leśne, obniżając atrakcyjność turystyczną tego obszaru. Warunki głębokościowezbiornika nie mają dużego wpływu na jego wykorzystanie. Tak samo jak jego zamulanie, w wyniku dostawy materii z terenu zlewni. Dla turystyki, zwłaszcza żeglarskiej, istotna jest również powierzchnia akwenu.szczególnie dotyczyło stref III, VI i VII,co w połączeniu z lepszym zagospodarowaniem turystycznym decyduje o wyższej intensywności wykorzystania. Streszczenie Zbiornik Koronowski powstał w latach 60-tych XX wieku w wyniku przegrodzenia biegu rzeki Brdy.Autorzy analizowali wpływ morfometrii Zbiornika na turystyczne wykorzystanie jego wód. Dokonali sondowań batymetrycznych w celu identyfikacji miejsc niebezpiecznych dla żeglugi oraz obliczenia podstawowych charakterystyk morfometrycznych. Wykonali również inwentaryzację zagospodarowania turystycznego wokół Zbiornika Koronowskiego. Powstanie Zbiornika Koronowskiego przyczyniło się do rozwoju turystyki, szczególnie w jego południowej części. Wpływa na to odległość od miasta Bydgoszczy oraz lepsza infrastruktura drogowa. Warunki głębokościowe Zbiornika nie mają dużego wpływu na jego wykorzystanie. Słowa kluczowe:zbiornik Koronowski, morfometria, zagospodarowanie turystyczne Influence of the morphometryof the Koronowski Reservoir on touristic use of the water Abstract Koronowski reservoir was created in the 60 s of the twentieth century as a result of damming the Brda River. The authors analyzed the impact of morphometry of reservoir on the tourist use of its waters. For this purpose, there were made bathymetric soundings to identify dangerous places for sailing and the calculation of the basic morphometric characteristics. Also there was made an inventory of tourism development around the Koronowski Reservoir. The creation of Koronowski Reservoir has contributed to development of tourism, particularly in southern part of reservoir. It is due to the distance from the city Bydgoszcz and better road infrastructure. The depth conditions have small effect on touristic use of the reservoir water. Keywords: Koronowski Reservoir, morphometry, tourist management BIBLIOGRAFIA 1. Szatten D., Wpływ powstania Zbiornika Koronowskiego na hydrografię obszarów przyległych. Zeszyty Naukowe Uczelnianej Rady Doktorantów UKW t. I, s. 73-92, Bydgoszcz2013. 2. Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej. Dmochowska H. (red.). Główny Urząd Statystyczny. Warszawa 2011. 3. Studium regionu doliny Brdy, Biuro Planów Regionalnych, Warszawa 1953. 5931

4. Ambrożewski Z.J., 50 lat zbiornika i elektrowni wodnej Koronowo [w:] Gospodarka Wodna, Wyd. Sigma Not, Nr 12, s. 512 519, Warszawa 2011. 5. Kondracki J., 2002, Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. 6. Dane Państwowego Monitoringu Środowiska, 1969-2013, WIOŚ Bydgoszcz niepublikowane, 7. Pietrucień Cz., Stosunki hydrograficzne w rejonie Zalewu Koronowskiego, Stud. Soc. Scient. Tor., Vol. I, Nr 15a, Toruń 1967. 8. Uchwała Nr VIII/64/2011 Rady Powiatu Tucholskiego z dnia 27.06.2011 r. w sprawie wprowadzenia ograniczeń na wodach powierzchniowych na terenie obszaru chronionego krajobrazu Zalewu Koronowskiego (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom. z 26.08.2011 r. Nr 198, poz. 1830). 9. Uchwała Nr 241I/XXXVIII/10 Rady Powiatu Bydgoskiego z dnia 7.01.2010 r. w sprawie wprowadzenia zakazu używania niektórych rodzajów jednostek pływających na wodach powierzchniowych Powiatu Bydgoskiego (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom. z dnia 19.03.2010 r., Nr 59, poz. 608). 10. Zarządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 28 września 1995 r. 11. Shotbolt L.A., Thomas A.D., Hutchinson S.M., 2005, The use of reservoir sediments as environmental archives of catchment inputs and atmospheric pollution. Progress in PhysicalGeography, 29, 3: s.337-361. 12. Kowalczyk A., Derek M., 2010, Zagospodarowanie turystyczne, PWN, Warszawa. 13. Rogalewski O., 1979, Zagospodarowanie turystyczne, Warszawa. 14. http://www.koronowo.pl/turystyka/atrakcje-turystyczne/zalew-koronowski 15. http://www.pttk.bydgoszcz.pl/ 16. http://obiekty.pttk.pl/ 17. http://zamrzenica.pl/ 18. http://www.zacisze.pl/ 19. http://www.arkadia-wczasy.pl/ 20. http://wielonek.eu/ 21. http://www.szkolnictwo.pl/index.php?id=r09370 22. http://koronowo.cylex.pl/firmy/o%c5%9brodek-szkoleniowo-wypoczynkowy 23. http://zacisze-pieczyska.pl/ 24. http://www.pieczyskapromenada.pl/ 25. http://www.relaks-pieczyska.pl/ 26. http://www.tazbirowo.pl/ 27. http://www.windkoronowo.pl/ 28. http://www.kregiel.pl/ 29. http://www.julia.bydgoszcz.pl/ 5932