Biznes plan 1
Pojęcie biznes plan wywodzi się z języka angielskiego (business plan) i oznacza plan, projekt interesu, przedsięwzięcia. Biznes plan możemy rozumieć też jako plan działania przedsiębiorstwa. Może on również być długoterminowym planem inwestycyjnym lub planem rozwoju firmy. Istota biznesplanu sprowadza się do wiedzy i sztuki robienia dobrych interesów oraz przekonania innych o swoich możliwościach. Biznesplan sporządzają zarówno firmy, które rozpoczynają działalność, jak i już istniejące, które planują nowe przedsięwzięcia. W obu przypadkach chodzi o to by z jednej strony lepiej przygotować się do dalszej działalności, z drugiej zaś uzyskać pieniądze potrzebne na inwestycje. Biznesplan traktowany jest jako podstawowe narzędzie pozyskiwania środków na finansowanie przedsięwzięć. Musi być więc napisany tak, aby potencjalni inwestorzy byli pewni, że autorzy dokładnie przemyśleli przedstawiony plan działań i dysponują odpowiednimi obliczeniami oraz analizami potwierdzającymi powodzenie projektu. Biznesplan powinien zaprezentować przyszłym inwestorom ocenę szans i zagrożeń oraz ryzyko związane z udostępnieniem kapitału, przy czym ocena ta powinna być w pełni realistyczna. Biznes plan, reasumując: * ułatwia uzyskanie odpowiedzi na kluczowe pytania dotyczące Twojej przyszłej firmy oraz kontrolę realizacji planów. Opracowując go na papierze doskonalisz umiejętności w zarządzaniu firmą oraz masz możliwość regularnego korygowania błędnych pomysłów. Biznes plan sprzyja realizmowi. * ułatwia określenie wielkości środków finansowych potrzebnych do finansowania Twojej firmy. * jest dokumentem umożliwiającym uzyskanie środków finansowych z banku lub od inwestorów. * jest dokumentem informującym pracowników jak również instytucje zewnętrzne o zamierzeniach Twojej firmy. Reguły biznes planu: * Określ dla kogo BP jest przygotowany i do jakiego celu ma służyć. Pozwoli to określić, którym częściom planu należy poświęcić najwięcej uwagi. * Materiały źródłowe służące do opracowania planu powinny być bogate i starannie przygotowane. * Zweryfikuj, dyskutując ze znajomymi, pierwsze wersje swoich pomysłów. * Nie kopiuj innych planów zmieniając jedynie dane i liczby. BP powinien mieć specyficzną formę dla Twojego przedsięwzięcia gospodarczego. * Sprawdź czy opracowany plan nie zawiera sprzeczności lub powtórek. * Sprawdź realność swoich przewidywań, szczególnie w zakresie szacowanych dochodów i kosztów eksploatacji firmy. * Wykonaj, maksymalnie na 2 stronach i w formie przyciągającej ewentualnych partnerów czy inwestorów, podsumowanie swojego BP. Dobry biznes plan powinien być: * Obiektywny: ocena przedstawionych * Celowy: wszystko musi mieć swój cel założeń należy do adresatów biznes planu * Konkretny: założenia i cele powinny być konkretne, a tam gdzie jest to możliwe wyrażone w liczbach * Użyteczny: musi być przydatny również do zarządzania firmą * Zwięzły i przejrzysty: powinien być precyzyjnie sformułowany * Elastyczny: powinien być skonstruowany tak, aby istniała możliwość wprowadzenia zmian w przypadku pojawienia się nowych danych * Kompleksowy: poszczególne elementy muszą zawierać wszystkie informacje niezbędne dla oceny planowanego przedsięwzięcia. 2
Przykładowy Biznes Plan struktura O D P I E R W S Z E G O E T A T U D O W Ł A S N E J F I R M Y W niniejszym opracowaniu proponujemy następującą wersję Biznes Planu, która przeznaczona jest raczej dla małego biznesu. I. Streszczenie Opis przedsięwzięcia II. Ogólna charakterystyka przedsiębiorstwa III. Analiza SWOT IV. Cele przedsięwzięcia V. Plan marketingowy VI. Plan działalności operacyjnej VII. Plan organizacji i zarządzania VIII. Plan zatrudnienia IX. Harmonogram głównych zamierzeń X. Plan finansowy XI. Podsumowanie XII. Załączniki 1. Nazwa i forma prawna 2. Przedmiot działalności 3. Siedziba 4. CV właściciela 1. Mocne strony 2. Słabe strony 3. Szanse 4. Zagrożenia 1. Cele krótkoterminowe 2. Cele długoterminowe 1. Produkt 2. Odbiorcy 3. Konkurencja 4. Cena 5. Dystrybucja 6. Promocja 1. Zastosowana technologia 2. Nakłady inwestycyjne 3. Proponowane źródła finansowania inwestycji 4. Plan ilościowy produkcji / usług 5. Zaopatrzenie 6. Ochrona środowiska 1. Schemat organizacyjny 2. Zasady zarządzania 1. Struktura zatrudnienia 2. Polityka płac 1. Bilans 2. Plan przychodów 3. Plan kosztów 4. Rachunek wyników 5. Plan nakładów inwestycyjnych 6. Plan przypływów pieniężnych (cash flow) 1. Słownik używanych wyrazów specjalistycznych 2. Posiadane patenty, licencje itd. 3. Informacja o stanie zamówień odbiorców Dla potrzeb biznes planu wykonuje się również analizę wskaźnikową. Poniżej przedstawione zostały podstawione wskaźniki i sposób ich kalkulacji. 3
Zasadnicze wskaźniki do analizy przedsięwzięcia 1 WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ Majątek obrotowy Wskaźnik płynności bieżącej = ------------------------------------------------- Zobowiązania krótkoterminowe Majątek obrotowy powinien z nadwyżką pokrywać zobowiązania krótkoterminowe. Zaleca się, aby wartość tego wskaźnika oscylowała wokół wartości 2,0. Prawidłowy poziom wskaźnika jest ściśle związany z branżą, w jakiej działa firma; np.: w branży detalicznej typowe są bardzo niskie wartości tego wskaźnika, nawet poniżej 1,0. Majątek obrotowy zapasy Wskaźnik płynności szybkiej = ------------------------------------------------ Zobowiązania krótkoterminowe Zdolność do szybkiego uregulowania zobowiązań najbardziej płynnymi aktywami, powinna być większa od 1. WSKAŹNIKI ZADŁUŻENIA Zobowiązania ogółem x 100% Wskaźnik zadłużenia aktywów = -------------------------------------------------------- Aktywa Wskaźnik określa, jaka część całego majątku firmy finansowana jest kapitałem obcym ( nie pożycza się tym, u których ponad połowa posiadanych aktywów jest finansowana kapitałem obcym). Wskaźnik zadłużenia Zobowiązania długoterminowe x 100% długoterminowego = ------------------------------------------------------------------ (wskaźnik struktury kapitału) Kapitały własne Zysk brutto + odsetki Wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem = ---------------------------------------- Odsetki Wskaźnik ten obrazuje, do jakiego poziomu mogą obniżyć się zyski przedsiębiorstwa, aby nadal było w stanie spłacać odsetki od swoich zobowiązań. WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI (ZYSKOWNOŚCI) Zysk brutto x 100% Wskaźnik rentowności (sprzedaży) brutto = ----------------------------------------------- Wskaźnik rentowności informuje ile złotówek zysku wypracowuje jedna złotówka sprzedaży. Zysk netto x 100% Wskaźnik rentowności netto = --------------------------------------------------- Wskaźniki np. z dwóch lat będą porównywalne, o ile obowiązywała ta sama stawka podatkowa. Wskaźnik rentowności informuje ile złotówek zysku wypracowuje jedna złotówka sprzedaży. Im wyższy jest ten wskaźnik, tym lepiej. Tendencja rosnąca oznacza wzrost efektywności sprzedaży i przyrost zysku na jedną złotówkę sprzedaży. Tendencja malejąca to spadek efektywności sprzedaży, a więc i spadek zysku w przeliczeniu na jedną złotówkę sprzedaży. Zysk netto x 100% Wskaźnik rentowności majątku (aktywów) = ---------------------------------- Aktywa 1 Źródło: K. B. Matusiak, M. Mażewska, Pierwsza Praca Pierwszy Biznes, Warszawa, lipiec 2005, str. 52 4
Wskaźnik wskazuje, jaka jest zdolność firmy do generowania zysku z posiadanego majątku. Niski poziom wskaźnika może świadczyć o słabym zarządzaniu przez firmę swoim majątkiem. Rosnący wskaźnik rentowności majątku może wskazywać rozważenie ewentualnego dalszego powiększania majątku. Jeśli jednak w ślad za powiększeniem majątku nie będzie szedł wzrost zysku co najmniej proporcjonalny, to wskaźnik zyskowności obniży się. Zysk netto x 100% Wskaźnik rentowności kapitału własnego = --------------------------------- Kapitał własny Wskaźnik informuje, ile złotówek zysku daje jedna złotówka kapitału własnego. Innymi słowy, jaki procentowo jest zarobek właścicieli z wyłożonego kapitału. Im wyższy jest poziom wskaźnika, tym większe są możliwości rozwojowe firmy. W długim okresie stopa zwrotu z kapitału własnego powinna być wyższa od inflacji. WSKAŹNIKI SPRAWNOŚCI DZIAŁANIA Wskaźnik rotacji należności = --------------------------------------------------- Przeciętny stan należności Wskaźnik określa efektywność wykorzystania należności poprzez określenie liczby cykli obrotowych. Im jest wyższy, tym lepiej. Jego wzrost należy odczytać jako większą liczbę obrotów w ciągu danego okresu. Z kolei jego spadek może niekorzystnie wpłynąć na płynność finansową firmy, czyli na możliwość terminowego regulowania zobowiązań. Przeciętny stan należności x liczba dni Wskaźnik cyklu należności = ---------------------------------------------------------------------- (uwaga! jeśli badanym okresem jest miesiąc, to liczba dni = 30, jeśli rok = 365). Wskaźnik określa, ile razy w ciągu roku firma potrafi odtwarzać stan swoich należności. Wzorcowo przyjmuje się, że wskaźnik powinien oscylować w przedziale od 7 do 10. Jeśli jest zbyt wysoki, oznacza to, że przedsiębiorstwo zbyt krótko kredytuje swoich odbiorców, co może doprowadzić nawet do utraty części klientów. Zbyt niski wskaźnik sygnalizuje z kolei za długie kredytowanie odbiorców przez przedsiębiorstwo. Ta sytuacja może prowadzić do nadmiernego zamrażania środków. Przeciętne zobowiązania x 360 dni Okres płacenia zobowiązań w dniach = ------------------------------------------------------------- Przychody ze sprzedaży Wskaźnik szybkości obrotu zobowiązań = ----------------------------------------------------- Zobowiązania krótkoterminowe Wskaźnik informuje o tym, jak często w ciągu roku następuje odnowienie zobowiązań krótkoterminowych. Za pomocą wskaźnika bada się w firmach stopień sfinansowania wzrostu sprzedaży przy wykorzystaniu długu krótkoterminowego. Przykładowy plan finansowy Plan finansowy Obejmuje on przede wszystkim informacje dotyczące: wielkości przychodów ze sprzedaży, kosztów, płynności finansowej i zapotrzebowania na gotówkę. Należy podać także całkowity koszt realizacji przedsięwzięcia i źródła jego finansowania. Plan finansowy powinien zawierać: założenia (dane wejściowe), które muszą znaleźć się we wstępie do planu finansowego, bilans, rachunek wyników, przepływy środków pieniężnych. Jeżeli strategia działania przedstawiona w Biznes Planie obejmuje kilka lat, to należy sporządzić bilans, rachunek wyników, cash flow i na każdy rok, a w razie konieczności, na każdy kwartał. 5
Uproszczony bilans Struktura bilansu ma taką właściwość, że aktywa ułożone są w kolejności od najtrudniej zbywalnych (nieruchomości, budynki, urządzenia), do najbardziej płynnych składników firmy (pieniądze w kasie i na bieżącym rachunku bankowym). Natomiast pasywa pogrupowane są według właścicieli kapitału, z którego firma finansuje swój majątek. Aktywa I. MAJĄTEK TRWAŁY (A do F): A) grunty i tereny B) budynki i budowle C) maszyny i urządzenia D) środki transportu E) wyposażenie F) inwestycje rozpoczęte G) wartości niematerialne i prawne H) finansowe składniki majątku II. MAJĄTEK OBROTOWY (G do J): A) towary B) surowce / materiały C) wyroby gotowe D) produkcja niezakończona E) należności i roszczenia F) środki pieniężne (kasa + bank) AKTYWA RAZEM (MAJĄTEK TRWAŁY I OBROTOWY) 2007 2008 Początek Koniec Początek Koniec roku roku roku roku Pasywa I. KAPITAŁY WŁASNE A). Kapitał właściciela / wspólników II. Kredyty i pożyczki (1:3) A). Kredyty i pożyczki długoterminowe B). Pozostałe kredyty i pożyczki (krótkoterminowe) C). Dotacje, granty D). Kredyty i pożyczki przeterminowane III. ZOBOWIĄZANIA A). Zobowiązania wobec dostawców B). Zobowiązania wobec pracowników C). Zobowiązania wobec budżetu i ZUS D). Zobowiązania wekslowe IV. ZYSK ZATRZYMANY / STRATA RAZEM 2007 2008 Początek Koniec Początek Koniec roku roku roku roku Uproszczony Rachunek Zysków i Strat / rachunek wyników Rachunek wyników jest tabelarycznym zestawieniem planowanych przychodów oraz kosztów, a co za tym idzie zysków i strat, najczęściej w układzie miesięcznym w perspektywie 3-5 lat. Najczęściej pierwszy rok rozpisujemy w układzie miesięcznym zaś lata kolejne - kwartalnym. 6
Rachunek wyników pokazuje koszty i przychody w danym okresie, zgodnie z koncepcją ich powstawania nakazującą zestawianie przychodów z działalności z kosztami, które musiały być poniesione, aby uzyskać przychód w danym okresie. Dla uproszczenia obliczeń, często przyjmuje się w biznes planach, że zapasy surowców i materiałów, produkcji w toku i wyrobów gotowych są takie same na początku i końcu każdego okresu księgowego. Rachunek wyników jest powiązany z bilansem przedsiębiorstwa, gdyż roczny zysk (albo strata) wykazany w rachunku wyników, zwiększa (albo zmniejsza) środki własne przedsiębiorstwa wykazywane w bilansie. Najczęściej jest tak, że początkowo działalność przynosi straty. Jest to oczywiste ze względu na to, iż w pierwszych miesiącach działalności występują zwykle duże koszty związane z uruchomieniem przedsięwzięcia, zaś sprzedaż nie od razu osiąga zakładaną przez nas wielkość. Podstawowym zadaniem rachunku wyników jest określenie perspektyw działalności. Umożliwia on dokonanie symulacji różnych wariantów rozwoju wypadków, a zarazem wskazanie zagrożenia w procesie realizacji projektu. Pozycja PRZYCHODY Netto 01. z działalności handlowej 02. z działalności produkcyjnej 03. z działalności usługowej 04. inne 1. RAZEM PRZYCHODY (01:04) KOSZTY Netto 01. zakupy towarów 02. zużycie surowców / materiałów 03. wynagrodzenia pracowników 04. narzuty na wynagrodzenia 05. czynsz 06. transport 07. energia, co, gaz, woda 08. usługi obce (np. remonty) 09. podatki lokalne (od nieruchomości) 10. reklama 11. ubezpieczenia majątkowe 12. koszty administracyjne i telekomunikacyjne 13. leasing 14. inne koszty 15. odsetki od kredytów 16. amortyzacja 2. KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODÓW (01:16) 3. ZUS właściciela 4. ZYSK BRUTTO (1-2-3) 5. PODATEK DOCHODOWY 6. ZYSK NETTO (4-5) 2007 2008 Rok Rok Rok Rok poprzedni obrotowy poprzedni obrotowy 7
Cash flow (przepływy pieniężne wykazanie zapotrzebowania na gotówkę) Cash flow różni się od rachunku wyników tym. iż zamiast przychodów i kosztów umieszczamy w nim wpływy i wydatki. Przepływy pieniężne przedstawia się także w zestawieniu na najbliższe 3 5 lat. Rachunek przepływów gotówkowych (cash flow) pozwala ocenić ile pieniędzy trzeba zainwestować w firmie i ile uzyskamy z powrotem. Ze znakiem plus ujmuje się: wniesiony kapitał, zaciągnięte kredyty i pożyczki oraz wszelkie przychody i zyski nadzwyczajne. Natomiast ze znakiem minus ujmuje się: wypłaty dla właścicieli zmniejszające kapitał, spłaty kredytów i pożyczek, wszelkie wydatki związane z działalnością. Poziom gotówki w firmie zależy przede wszystkim od wpływów i wydatków, jakie w danym okresie miały miejsce. Głównym celem cash flow jest określenie momentów kryzysowych dla płynności finansowej tak, by móc z wyprzedzeniem się do nich przygotować oraz wychwycenie okresów, w których posiadamy nadmiar gotówki wówczas powinniśmy je korzystnie ulokować. Firma może przez krótki czas działać z ujemnym wynikiem finansowym, ale bez gotówki nawet jeśli osiąga zyski nie będzie w stanie prowadzić interesów. Należy zwrócić uwagę na amortyzację, która jest kosztem i znajduje się w rachunku wyników, ale nie jest wydatkiem i dlatego nie umieszczamy jej w cash flow. Ewentualnie możemy dodać amortyzację na końcu tabeli cash flow w celu bieżącego informowania nas o tzw. przepływach pieniężnych firmy. Pozwala to zauważyć, czy i w którym momencie wspieramy płynność finansową amortyzacją co jest dopuszczalne jedynie w krótkim okresie czasu. Rachunek przepływów gotówkowych 2 WYSZCZEGÓLNIENIE 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 1. Gotówka początkowa 2. WPŁYWY z: handlu, produkcji, usług, spłaty należności, inne wpływy 3. WYDATKI (wraz z podatkiem dochodowym) 4. Gotówka operacyjna (1+2-3) 5. INNE WYDATKI: zakupy inwestycyjne, spłata kredytów, zmniejszenie kapitału, dywidendy właściciela 6. INNE WPŁYWY: sprzedaż majątku trwałego, zwiększenie kapitału, kredyt 7. Gotówka końcowa (4-5+6) Saldo środków pieniężnych SALDO = POCZĄTKOWY STAN ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH + WPŁYWY WYDATKI 2 Źródło: K. B. Matusiak, M. Mażewska, Pierwsza Praca Pierwszy Biznes, Warszawa, lipiec 2005, str. 42 8
Przy okazji warto zapamiętać, iż: O D P I E R W S Z E G O E T A T U D O W Ł A S N E J F I R M Y to zmniejszenie lub utrata wartości środka trwałego na skutek jego * Amortyzacja zużycia w wyniku normalnego używania. Stanowi ona koszt, lecz nie stanowi wydatku pieniężnego. Generalnie biorąc amortyzacja to środki, które służą odtworzeniu środków trwałych. Istnieją różne metody amortyzacji, czyli sposobu w jaki przenosi się wartość amortyzowanych środków trwałych do kosztów. * Metoda liniowa oparta jest na założeniu, że zużycie środka trwałego i utrata jego (równomierna) wartości jest taka sama w każdym okresie. Oparta jest na założeniu, że zużycie środka trwałego a zwłaszcza * Metoda degresywna zmniejszenie jego wartości następuje w początkowym okresie jego używania szybciej niż w następnych okresach. * Metoda Oparta jest na założeniu, że wraz z upływem czasu zużycie środka progresywna trwałego i utrata jego wartości następuje coraz szybciej. 9