ABC ochrony konsumenta w Unii Europejskiej: Czyje prawo? Czyj sąd? Problematyka kolizyjno-prawna i jurysdykcyjna w transgranicznych sporach obrotu konsumenckiego (możliwość otrzymania certyfikatu uczestnictwa w wykładzie) Piotr Stańczak Koordynator ds. ADR Europejskie Centrum Konsumenckie Polska Warszawa, 4 kwietnia 2007 r. 1
Plan prezentacji Przykłady spraw konsumenckich, w których występuje problem właściwości prawa i/lub jurysdykcji sądowej, Regulacje prawa wspólnotowego, Umowy konsumenckie na tle Konwencji Rzymskiej, Umowy konsumenckie na tle Rozporządzenia Bruksela - I, 2
Przykłady spraw konsumenckich Skorzystanie z prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość ze sprzedawcą internetowym Dochodzenie odszkodowania z tytułu zgubionego bagażu w trakcie lotu obsługiwanego przez irlandzkie linie lotnicze, Spór konsumenta z przedsiębiorcą timesharingowym na tle wynajmu domów wakacyjnych położenie nieruchomość Zakup wadliwego telewizora plazmowego Niemczech termin rozpatrzenia reklamacji 3
Akty prawa wspólnotowego Konwencja 80/934/EWG z dnia 19 czerwca 1980 roku o prawie właściwym dla zobowiązań umownych (Konwencja Rzymska), Rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych Bruksela-I, Dyrektywy konsumenckie: Dyrektywa 84/450/WE dot. nieuczciwej reklamy, Dyrektywa 93/13/WE dot. klauzul abuzywnych, Dyrektywa 90/314/WE dot. pakietów usług turystycznych, Dyrektywa 94/47/WE dot. korzystania z nieruchomości w systemie podziału czasu, Dyrektywa 97/7/WE dot. sprzedaży na odległość, Dyrektywa 99/44/WE dot. sprzedaży konsumenckiej 4
Umowy konsumenckie na tle Konwencji Rzymskiej(1) Art. 3: Zasada wolności wyboru Strony umowy mogą swobodnie wybrać prawo właściwe dla ich umowy, mogą wybrać jakiekolwiek przepisy prawne, nawet jeżeli nie wykazują one żadnego związku z przedmiotem zawartej umowy, mogą również w dowolnym momencie dokonać zmiany swojego pierwotnego wyboru. Prawo właściwe w razie braku wyboru prawa Art. 4: Prawo właściwe w razie braku wyboru prawa Jeżeli strony nie dokonały wyboru prawa właściwego dla umowy umowa podlega prawu państwa, z którym wykazuje ona najściślejszy związek. domniemywa się, że umowa wykazuje najściślejszy związek z tym państwem, w którym strona, na której spoczywa obowiązek spełnienia świadczenia ma miejsce zwykłego pobytu lub w przypadku spółki, stowarzyszenia lub osoby prawnej, siedzibę zarządu. Jeżeli umowa została zawarta w ramach działalności zawodowej lub gospodarczej strony świadczącej, domniemywa się, że umowa wykazuje najściślejszy związek z państwem, w którym znajduje się jej główne przedsiębiorstwo, lub w przypadku gdy świadczenie ma być spełnione przez inne przedsiębiorstwo niż główne - z państwem, w którym znajduje się to inne przedsiębiorstwo. 5
Umowy konsumenckie na tle Konwencji Rzymskiej(2) Umowa konsumencka - przedmiotem jest dostarczenie rzeczy ruchomych lub świadczenie usług na rzecz osoby, w celu, który nie może być uznany za związany z jej działalnością zawodową lub gospodarczą, jak również umów dotyczących finansowania takiej działalności. wybór prawa właściwego przez strony nie może prowadzić do pozbawienia konsumenta ochrony przysługującej mu na podstawie przepisów bezwzględnie obowiązujących w państwie, w którym ma on miejsce zwykłego pobytu, jeżeli w państwie tym zawarcie umowy zostało poprzedzone specjalnie uczynioną propozycją lub reklamą i konsument dokonał czynności, które w tym państwie są niezbędne do zawarcia umowy, albo jeżeli kontrahent konsumenta lub przedstawiciel kontrahenta otrzymał w tym państwie zamówienie konsumenta, albo jeżeli umowa dotyczy sprzedaży towarów, a konsument wyjechał z tego państwa za granicę i tam złożył zamówienie, o ile wyjazd konsumenta został zorganizowany przez kontrahenta w celu nakłonienia konsumenta do zawarcia umowy. 6
Umowy konsumenckie na tle Konwencji Rzymskiej(3) Artykuł 5: Zasada domicylu. Do umów konsumenckich stosuje się prawo państwa, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu. Zasady nie stosuje się do: umów przewozu; umów o świadczenie usług, jeżeli usługi należne konsumentowi muszą być świadczone wyłącznie w innym państwie niż państwo, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu. Zasada domicylu ma zastosowanie do umów o pakiet usług turystycznych (kombinacja świadczenia przewozowego i zakwaterowania za wspólną cenę). 7
Umowy konsumenckie na tle Rozporządzenia Bruksela-I(1) Preambuła 13: W sprawach dotyczących ubezpieczenia, umów zawartych pomiędzy konsumentami i z zakresu prawa pracy strona słabsza powinna być chroniona przez przepisy jurysdykcyjne dla niej bardziej korzystne niż przepisy ogólne. Artykuł 15: umowa konsumencka zawierana przez osobę, w celu, który nie może być uważany za działalność zawodową lub gospodarczą tej osoby, zwłaszcza: jeżeli chodzi o umowę sprzedaży na raty rzeczy ruchomych; lub jeżeli chodzi o umowę pożyczki spłacanej ratami lub inną umowę kredytową, która przeznaczona jest do finansowania kupna rzeczy tego rodzaju; lub we wszystkich innych przypadkach, gdy przedsiębiorca prowadzi działalność w Państwie miejsca domicylu konsumenta lub do tego Państwa kieruje działalność. Jeżeli przedsiębiorca nie ma miejsca zamieszkania na terytorium Państwa Członkowskiego, ale posiada filię, agencję lub inny oddział w Państwie Członkowskim będzie traktowany w sporach dotyczących ich działalności, tak jak gdyby miał miejsce zamieszkania na terytorium tego Państwa. Wyłączenie umów przewozu, z wyjątkiem umów o pakiet usług turystycznych. P ro je k t je s przedmiotem t fin a n s o w a n jest y z e dostarczenie śr o d k ó w K rzeczy o m is ji ruchomych E u ro p e js k ie lub j i świadczenie U rz ęd u O c h usług ro n y na K o n rzecz k u re osoby, n c ji i K w o n celu, s u m e który n tó w nie może być uznany za związany z jej działalnością zawodową lub gospodarczą, jak również umów dotyczących finansowania takiej działalności. 8
Umowy konsumenckie na tle Rozporządzenia Bruksela-I(2) Artykuł 16: Konsument aktywny ma przywilej jurysdykcyjny: może wytoczyć powództwo przeciwko przedsiębiorcy: przed sądy Państwa Członkowskiego, na którego terytorium kontrahent ma miejsce zamieszkania/siedziby, albo przed sąd miejsca, w którym konsument ma miejsce zamieszkania, albo Przed sąd siedziby filii przedsiębiorcy (na podst. art. 15 znaczenie dla e-commerce) Konsument pasywny: wyłączna właściwość miejsca zamieszkania konsumenta. 9
Umowy konsumenckie na tle Rozporządzenia Bruksela-I(3) Artykuł 17: Postanowienia umowne co do jurysdykcji Postanowienia Rozporządzenia maja charakter bezwzględnie obowiązujący, a odstępstwa są możliwe tylko w przypadkach: jeżeli umowa została zawarta po powstaniu sporu (zatem nie można jej ująć w uprzednio sformułowanym wzorcu), lub jeżeli przyznaje ona konsumentowi dodatkowe uprawnienie do wytaczania powództwa przed sądy, lub jeżeli została ona zawarta między konsumentem a jego kontrahentem, którzy w chwili zawarcia umowy mają miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w tym samym Państwie Członkowskim. 10
Podsumowanie Czy system stwarza dostateczną i kompletną ochronę dla konsumentów? Czy system upraszcza obrót konsumencki? Ewolucja systemu prawnego UE 11
Dziękuję Europejskiego Centrum Konsumenckiego Polska pstanczak@konsument.gov.pl info@konsument.gov.pl www.konsument.gov.pl 12