CHŁONNOŚĆ TURYSTYCZNA GMINY LIPNICA WIELKA
Wprowadzenie Chłonność turystyczna (miejscowości, regionu, przestrzeni) to maksymalna liczba uczestników ruchu turystycznego, którzy mogą równocześnie przebywać na danym obszarze, nie powodując dewastacji i degradacji środowiska naturalnego, a tym samym pogorszenia warunków wypoczywania. W przypadku szlaku turystycznego pojęcie to określane jest jako przepustowość Chłonność turystyczna w ujęciu powyższej definicji jest miarą odporności środowiska przyrodniczego na niszczące procesy wywoływane ruchem turystycznym. Z chłonnością turystyczną koresponduje pojemność turystyczna. Przez pojemność turystyczną rozumie się maksymalną liczbę turystów, którzy mogą jednocześnie przebywać na danym obszarze, po jego przystosowaniu do tego celu, w warunkach prawidłowego zaspokajania ich potrzeb, nie powodując negatywnych konsekwencji w walorach turystycznych środowiska przyrodniczego. Pojemność turystyczna definiowana jest również następująco: Pojemność turystyczna (obiektu, miejscowości, regionu, przestrzeni) to pojemność bazy noclegowej (liczba miejsc noclegowych), gastronomicznej (liczba miejsc konsumpcyjnych, wydawanych posiłków) i towarzyszącej (liczba miejsc lub powierzchnia) określająca maksymalną liczbę uczestników ruchu turystycznego mogących równocześnie korzystać z poszczególnych urządzeń, nie przyczyniając się do zmniejszenia zakresu i poziomu podaży usług turystycznych oraz dezorganizacji życia społeczno-gospodarczego. Pojemność turystyczna odnosi się więc do obszarów zagospodarowanych i przystosowanych do użytkowania turystycznego. Zwrócić należy jednak uwagę na fakt, że wielu autorów traktuje pojęcia chłonności i pojemności jako synonimy. W celu ustalenia chłonności turystycznej gminy Lipnica Wielka przyjęto następujący tok postępowania: 1. Dokonano wyboru wskaźników chłonności pod kątem zastosowania do oceny środowiska naturalnego o zróżnicowanych reżimach ochronnych. 2. Wyodrębnienie w obrębie gminy jednostek strukturalnych o różnym stopniu i charakterze użytkowania turystycznego. 2
3. Wyliczenie wskaźników chłonności dziennej i pojemności rocznej w dwóch wariantach: z uwzględnieniem planowanych inwestycji oraz z ich pominięciem Wskaźniki chłonności Dla określenia chłonności danego obszaru stosuje się odpowiednie wskaźniki. Chłonność turystyczna dla obszarów dopuszczonych do penetracji turystycznej wyraża się liczbą osób na ha lub km 2, a na terenach gdzie ruch odbywa się liniowo, tylko po wyznaczonych szlakach, wyrażana jest ona liczbą osób na metr lub kilometr bieżący szlaku. Dla zbiorników wodnych może być ona mierzona zarówno do powierzchni zbiornika lub długości wybrzeża. Ponadto, przy intensywnym zagospodarowaniu (budowa różnych ośrodków turystycznych, obiektów sportowo-rekreacyjnych) stosuje się wskaźniki normatywne. Pod uwagę brane są w większym stopniu aspekty psychologiczno-socjalne niż przyrodnicze. Cechuje je duża doza subiektywizmu i rozpiętości dla oceny tych samych typów środowiska czy obiektów sportowo-rekreacyjnych. Ze względu na podobny charakter środowiska naturalnego i rygorów ochronnych oraz wiodącą rolę Instytutu Gospodarki Przestrzennej (dawniej Ochrony Środowiska Naturalnego) w tego typu badaniach, dla określenia chłonności w gminie Lipnica Wielka przyjęto wskaźniki zastosowane przez M. Baranowską-Janotę przy ustalaniu chłonności turystycznej pasm górskich województwa krośnieńskiego ze szczególnym uwzględnieniem obszarów chronionych. 1 Dla obszarów planowanego intensywnego turystycznego obejmujących kolejkę gondolową na Babią Górę oraz zespół wyciągów na Buczniku przyjęto projektowaną przepustowość i przewidywany stopień wykorzystania. W pierwszym przypadku w czasie sezonu letniego i zimowego, w drugim zaś tylko zimowego. Odrębnie potraktowano także istniejący ruch na przejściach granicznych w Winiarczykówce oraz Przywarówce. Dla planowanego zalewu na potoku Lipniczanka, położonego w strefie nie podlegającej prawom ochronnym, ze względu na brak jakichkolwiek danych dotyczących jego powierzchni i długości wybrzeża przyjęto ogólny wskaźnik dla strefy koncentracji bazy noclegowej w zapleczu jednostek osadniczych. 1 Baranowska Janota M. Chłonność turystyczna pasm górskich woj. krośnieńskiego z uwzględnieniem obszarów chronionych, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków 1996 3
Tabela nr 1. Wskaźniki przyjęte dla oceny chłonności/pojemności turystycznej Wyszczególnienie Strefa ekstensywnego wykorzystania Obszary wypoczynku skoncentrowanego w rejonie miejscowości turystycznej 500m w pasie jezior Obszary swobodnej penetracji Obszary intensywnego turystycznego Strefa koncentarcji bazy noclegowej Wskaźniki Park Narodowy Otulina parku Pozostałe tereny 0,25 osoby/ha/dzień dostępna jedynie poprzez sieć szlaków turystycznych 0,3 osoby/ha/dzień dostępna w przeważającej części poprzez sięć szlaków turystycznych, dopuszczalna również swobodna penetracja 0,3 osoby/ha/dzień dostępna w przeważającej części poprzez sięć szlaków turystycznych, dopuszczalna również swobodna penetracja 30 osoby/ha/dzień 50 osób /ha/dzień 15 osób/ha/dzień 25 osób/ha/dzień Wyznaczone w dużej mierze przez pojemność bazy noclegowej lub przepustowość i stopień wykorzystania urządzeń sportoworekreacyjnych 5 10% chłonności turystycznej 20-40% do liczby stałych mieszkańców 30 60% Źródło: Baranowska Janota M. Chłonność turystyczna pasm górskich woj. krośnieńskiego z uwzględnieniem obszarów chronionych, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków 1996 Delimitacja obszaru gminy Delimitację obszaru gminy przeprowadzono w oparciu o następujące kryteria: Regionalizację fizyczno-geograficzną Stopień ochrony środowiska naturalnego (Babiogórski Park Narodowy, otulina parku, obszary niechronione) Kierunki przestrzennego gminy Strukturę użytkowania ziemi Charakter istniejących i planowanych produktów turystycznych 4
Plan turystycznego oraz planowane inwestycje w tym zakresie Na podstawie powyższych kryteriów wyodrębniono na terenie gminy 8 jednostek strukturalnych, które podano w tabeli nr 2. Chłonność/pojemność turystyczna gminy Lipnica Wielka Po przeprowadzeniu obliczeń ustalono łączną dzienną pojemność turystyczną gminy Lipnica Wielka, w której uwzględniono planowane inwestycje: wyciągi na Bucznik i kolejkę gondolową na Babią Górę. W okresie zimy wynosi ona od 4285 do 4463 osób na jeden dzień. Ta niewielka rozpiętość w ilości osób wiąże się z dwoma wariantami wykorzystania zdolności przewozowej kolejki gondolowej na Babią Górę. W okresie lata pojemność ta jest mniejsza ponieważ wyłączony zostaje z eksploatacji wyciąg narciarski na Buczniku. Kształtuje się ona w granicach 4135 4313 osób na jeden dzień. W przypadku nie zrealizowania planowanych inwestycji, pojemność dzienna gminy Lipnica Wielka wynosić będzie 3072 osób na jeden dzień. Dysponując łączną dzienną pojemnością łatwo obliczyć pojemność roczną. Przy obliczeniach tych należy uwzględnić fakt, że wyciąg narciarski na Bucznik funkcjonuje w okresie zimowym, przeciętnie przez 4 miesiące. W rezultacie przeprowadzonych obliczeń ustalono, że roczna pojemność turystyczna gminy Lipnica Wielka wynosić będzie: Po zrealizowaniu planowanych inwestycji turystycznych od 1527,2 do 1574,2 tys. osób W przypadku nie zrealizowania planowanych inwestycji 1121,2 tys. osób W tym miejscu należy podkreślić, że jest to szacunek uwzględniający z jednej strony rygory ochronne Parku Babiogórskiego o otuliny parku, a z drugiej strony planowane inwestycje, w których zakładana wskaźniki przepustowości mogą ulec zmianie. Poważną trudnością w ustaleniu pełnej przepustowości jest brak jakichkolwiek danych o projektowanym zalewie w dolnym biegu Lipniczanki oraz określenia w przyszłości wielkości ruchu na przejściach granicznych, który zależeć będzie od podjętych inwestycji turystycznych po polskiej i słowackiej stronie a także współpracy przygranicznej. Bardziej dokładne obliczenia pojemności wymagałyby przeprowadzenia dodatkowych badań terenowych. 5
Jednostki strukturalne Babiogórski Park Narodowy (strefa intensywnej ochrony) Kolej gondolowa Stańcowa- Babia Góra wraz z przysiółkami górnej Lipnicy Wielkiej (Strefa intensywnego Obszary zabudowy i gruntów ornych (strefa intensywnego Rejon gór Kiczory i Grapy (strefa ekstensywnego Wyciąg narciarski na Bucznik (strefa intensywnego Pozostałe obszary (lasy, łąki, nieużytki) Przejścia graniczne w Winiarczykówce i Przywarówce Tabela nr 2. Pojemność jednostek strukturalnych gminy Lipnica Wielka Strefy Wielkość strefy w ha Studium uwarunkowań przestrzennego gminy I 608 Chłonność (osoby na jeden dzień) 608*0,25=144 I, II, C 256 1063 1241 chłonność limitowana przepustowością i stopniem wykorzystania projektowanej kolejki gondolowej III, B, C 2558 1620 (30% zamieszkałej ludności) II 320 320*0,4=80 II 15 150 (chłonność limitowana przepustowością oraz stopniem wykorzystania wyciągu) II 3001 3001*0,3=1000 II 2 228 (faktyczna liczba przekroczeń w 1998 roku) 6