Proceedings of ECOpole Vol. 1, No. 1/2 2007

Proceedings of ECOpole Vol. 1, No. 1/2 2007 Magdalena DZIĘGIELEWSKA 1 i Grażyna KAUP 1 SKUTECZNOŚĆ CHEMICZNEGO ZWALCZANIA SZROTÓWKA KASZTANOWCOWIACZKA INSEKTYCYDAMI Z GRUPY INHIBITORÓW BIOSYNTEZY CHITYNY METODĄ DOGLEBOWEJ APLIKACJI I MIKROINIEKCJI EFFECTIVENESS OF CHEMICAL CONTROL OF THE HORSE CHESTNUT LEAF MINER WITH INSECTICIDES FROM THE GROUP OF CHITIN BIOSYNTHESIS INHIBITORS WITH THE USE OF METHODS OF SOIL APPLICATION AND MICROINJECTION Wśród najskuteczniejszych metod zwalczania szrotówka wymieniane są mikroiniekcje oraz opryskiwanie drzew preparatami z grupy związków acylomocznikowych. W tych badaniach porównano skuteczności zwalczania szrotówka kasztanowcowiaczka insektycydami z grupy inhibitorów biosyntezy chityny (składnik czynny imidachlopryd) przez doglebową aplikację lub przez iniekcje preparatu bezpośrednio do pnia drzewa. Obserwacje prowadzono w latach 2005-2006 w wybranych zieleńcach Szczecina. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono zróżnicowany stopień drzew przez szrotówka poddanych mikroiniekcji, uzależniony od ich wieku. tego nie przekraczał 30% u drzew starszych (średnica pnia ok. 1000 mm) i 15% u drzew młodszych (średnica pnia ok. 700 mm). Tymczasem kasztanowce podlane na poletku doświadczalnym insektycydem ProAgro 100 SL (imidachlopryd) wykazały pozytywną reakcję na wykonany zabieg. W dolnej części korony drzew, gdzie z reguły stwierdza się wyższy stopień przez szrotówka, zaobserwowano zaledwie niewielki procent ich uszkodzenia (do 15% w pierwszym roku obserwacji). Z uzyskanych danych wynika, że doglebowa aplikacja preparatu chemicznego może być metodą alternatywną do zabiegów opryskiwania i mikroiniekcji. Słowa kluczowe: Cameraria ohridella, Aesculus hippocastanum L., mikroiniekcje, aplikacja doglebowa, ProAgro 100 SL Ochrona zieleni na terenach zurbanizowanych natrafia na szereg ograniczeń wynikających z konieczności zachowania wszelkich środków ostrożności podczas stosowania zabiegów ochronnych. Wybór odpowiedniego insektycydu, skutecznego w walce z fitofagami w miastach, oraz sposób jego aplikacji muszą uwzględniać bezpieczeństwo dla środowiska, w tym ludzi oraz organizmów pożytecznych, odgrywających ważną rolę w zachowaniu równowagi biologicznej w przyrodzie. Szrotówek kasztanowcowiaczek (Cameraria ohridella) jest obecnie najgroźniejszym szkodnikiem kasztanowca zwyczajnego w Europie, który wyraźnie obniża zdrowotność drzew i może przyspieszać ich zamieranie. Wśród najskuteczniejszych metod zwalczania szrotówka wymieniane są mikroiniekcje oraz opryskiwanie drzew preparatami z grupy związków acylomocznikowych. Celem niniejszych badań było porównanie skuteczności zwalczania szrotówka kasztanowcowiaczka insektycydami z grupy inhibitorów biosyntezy chityny (składnik czynny imidachlopryd) przez doglebową aplikację lub przez iniekcję preparatu bezpośrednio do pnia drzewa. Obserwacje prowadzono w latach 2005-2006 w wybranych zieleńcach Szczecina. 1 Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, Akademia Rolnicza w Szczecinie, ul. J. Słowackiego 17, 71-347 Szczecin, tel. 091 42 50 372, fax 091 44 25 690, e-mail: entomology@agro.ar.szczecin.pl, gkaup@agro.ar.szczecin.pl

124 Magdalena Dzięgielewska i Grażyna Kaup Materiał i metody Obserwacje kasztanowca białego (Aesculus hippocastanum L.) prowadzono w trzech transektach zlokalizowanych w Szczecinie (tab. 1). Zabieg mikroiniekcji został wykonany pilotażowo 15.04.2004 r. przez Zakład Usług Komunalnych w Szczecinie. Iniekcji poddano zróżnicowane wiekowo drzewa zlokalizowane na obrzeżach miasta Szczecina. Doglebową aplikację preparatu ProAgro 100 SL, insektycydu o działaniu układowym (substancja czynna - imidachlopryd), wykonano w transekcie 3 na wybranych kasztanowcach. Insektycyd zaaplikowano w dawce 2,8 g w przeliczeniu na 1 cm średnicy pnia. Wodny roztwór preparatu wprowadzono do systemu korzeniowego drzew przez podlewanie. Zabieg przeprowadzono 20 maja przy temperaturze powietrza 15ºC. Skuteczność wykonanych zbiegów badano w kolejnych latach. Obserwacje uszkodzenia przez szrotówka kasztanowcowiaczka prowadzono od marca do października we wszystkich badanych transektach, w odstępach dwutygodniowych. obliczano dla każdego drzewa na podstawie 20 losowo zebranych z dolnej partii korony kasztanowca, wg 7-stopniowej skali Gilberta i [1]. Tabela 1 Charakterystyka transektów, w których prowadzono badania dotyczące zdrowotności kasztanowców w wybranych punktach Szczecina Nr transektu Lokalizacja transektu Liczba drzew Opis transektu 1 Park J. Kasprowicza - zbiornik 20 Transekt kontrolny. Zieleniec w centrum Parku Kasprowicza, wokół zbiornika retencyjnego 2 ul. Boryny 16 3 ul. J. Słowackiego 17 9 Transekt - mikroiniekcja. Zieleniec zlokalizowany w południowo-zachodniej części miasta, na jego obrzeżach Transekt - aplikacja doglebowa. Skwer przy zabudowaniach Akademii Rolniczej, obok ciągu komunikacyjnego Wyniki i ich omówienie oraz analiza Specyfika nasadzeń kasztanowców w miastach uniemożliwia wyłączenie terenu na czas wykonywanego zabiegu chemicznego, stąd wykonanie opryskiwania drzew jest trudne ze względów technicznych. Efektywność mikroiniekcji uzależniona jest natomiast od terminu przeprowadzonych zabiegów, a także wieku i kondycji drzew. Analiza zebranych z kasztanowców białych, które poddano zabiegowi mikroiniekcji, wykazała trzeci stopień przez szrotówka. Stwierdzono od 25 do 70% uszkodzonej blaszki owej w roku zastosowania zabiegu. O braku skuteczności preparatu w roku jego zastosowania piszą także Łabanowski i Soika [2], jednocześnie ci sami autorzy polecają tę metodę, odnosząc się do pozytywnych wyników w 2 i 3 roku swoich badań. W 2005 r. porażenie po zabiegu mikroiniekcji wynosiło do 30% w przypadku drzew o większym obwodzie oraz 15% u drzew młodszych (średnica pnia ok. 700 mm) (tab. 2). Natomiast w 2006 r. wykazano do 20% uszkodzenia przez szrotówka, często także obserwowano brak uszkodzeń na połowie drzewa lub na poszczególnych konarach (tab. 3). Może to świadczyć o nierównomiernym przepływie środka wiązkami przewodzącymi w drzewie.

Skuteczność chemicznego zwalczania szrotówka kasztanowcowiaczka insektycydami 125 Lp. Tabela 2 Uszkodzenie kasztanowców przez szrotówka kasztanowcowiaczka w badanych transektach w 2005 r. Transekt Data obserwacji 2005 1. Park J. Kasprowicza - zbiornik - kontrola 2. ul. Boryny - mikroiniekcje 3. ul. J. Słowackiego 17 - iniekcja doglebowa 1 13.06 2 5 2 2 0 1 0 2 0 1 2 27.06 2 15 2 5 1 2 10 15 3 3 11.07 10 15 5 10 2 3 15 20 3 4 25.07 15 20 3 5 15 25 3 5 08.08 15 20 3 8 15 30 3 6 22.08 15 25 3 4 8 15 3 4 35 4 7 05.09 25 40 4 20 30 * 3 4 50 60 5 5 15** 2 10 1 3 8 19.09 40 50 4 20 30 * 3 4 60 5 5 15** 2 10 1 3 9 03.10 45 60 4 5 20 30 * 3 4 60 5 10 17.10 60 65 5 5 15** 20 30 * 5 15** *drzewa o średnicy ok. 1000 mm / **drzewa o średnicy ok. 700 mm Lp. 3 4 2 10 70 80 2 10 1 3 5 6 1 3 Tabela 3 Uszkodzenie kasztanowców przez szrotówka kasztanowcowiaczka w badanych transektach w 2006 r. Transekt Data obserwacji 2006 1. Park J. Kasprowicza - zbiornik - kontrola 2. ul. Boryny - mikroiniekcje 3. ul. J. Słowackiego 17 - iniekcja doglebowa 1 13.06 0 2 1 0 2 1 0-2 1 2 27.06 2 10 0 2 1 0 2 1 3 11.07 10 25 4 0 10 0 3 0 10 0 3 4 25.07 25 50 5 0 15 0 4 0 10 0 3 5 08.08 25 50 5 0 15 0 4 0 10 0 3 6 22.08 50 75 6 0 5 0 4 0 10 0 3 7 05.09 75 100 7 0 5 0 4 0 10 0 3 8 19.09 100 7 0 20 0 4 0 10 0 3 9 03.10 100 7 0 20 0 4 0 10 0 3 10 17.10 100 7 0 20 0 4 0 10 0 3 Przeciw metodzie mikroiniekcji przemawiają gęsto nawiercane otwory w pniu, które jeszcze w trzecim roku obserwacji są dobrze widoczne. Na pniach widać nacieki oraz zmiany chorobowe, a korki w miejscach nawiertów często zostają usunięte już w roku zabiegu przez osoby niepożądane. Ponadto, na kasztanowcach poddanych iniekcji stwierdzano objawy chorobowe wywołane przez grzyba Guingardia aesculi, sprawcę

126 Magdalena Dzięgielewska i Grażyna Kaup antraknozy kasztanowców, objawiającej się brunatnieniem i zasychaniem, co oznacza, że zabieg mikroiniekcji nie chroni w pełni drzew przed chorobami grzybowymi. Liczne prezentowane dane potwierdzają skuteczność preparatów, zawierających imidiachlopryd, stosowanych w formie podlewania do zwalczania owadów na drzewach [3-5]. Baranowski [6] wykazuje, że nawet jednorazowy zabieg polegający na oprysku podłoża pod drzewami kasztanowca obniża znacząco ilość zainfekowanych i opóźnia ich opadanie. Obserwowane kasztanowce podlane insektycydem ProAgro 100 SL (imidachloprid) na poletku doświadczalnym wykazały pozytywną reakcję na ten zabieg (tabele 2 i 3). W roku zastosowania preparatu w dolnej części korony drzew, gdzie z reguły stwierdza się wyższy stopień przez szrotówka, zaobserwowano zaledwie niewielki procent ich uszkodzenia (tab. 2). W porównaniu do drzew kontrolnych, kasztanowce traktowane preparatem ProAgro 100 SL dłużej zachowały ulistnienie, średnio o 3-4 tygodnie. Preparat ograniczył żerowanie gąsienic, szczególnie drugiego pokolenia szrotówka, średnio o 15 20% w górnej partii drzewa oraz 60 70% w dolnej części korony w porównaniu z kontrolą (tab. 2). Korzystny efekt działania środka widoczny był u drzew o mniejszej średnicy pnia (ok. 700 mm). Natomiast już w drugim roku po zastosowaniu doglebowej aplikacji na ach zauważano jedynie pojedyncze miny, które nie zajmowały więcej niż 10% powierzchni a pod koniec sezonu wegetacyjnego. Z uzyskanych obserwacji wynika, że doglebowa aplikacja preparatu chemicznego jako metoda bezinwazyjna może być metodą alternatywną do zabiegu mikroiniekcji. Wnioski 1. Zastosowany zabieg mikroiniekcji nie ograniczał skutecznie żerowania szrotówka kasztanowcowiaczka w roku zastosowania zabiegu. Również w kolejnych dwóch latach obserwacji po zabiegu nie wykazano 100% skuteczności w zwalczaniu szrotówka. Dodatkowo stwierdzano objawy chorobowe wywołane przez grzyba Guingardia aesculi oraz wyraźne, niezabliźnione rany w pniach po nawiertach. 2. Doglebowa aplikacja preparatu, zawierającego imidachlopryd, wykazała porównywalną skuteczność w ograniczaniu szrotówka kasztanowcowiaczka do mikroiniekcji. Może zatem stać się metodą alternatywną w ochronie drzew przed szkodnikami. Za tą metodą przemawia również jej bezinwazyjność. Literatura [1] Gilbert M. i Gregoire J.-C.: J. Appl. Entomol., 2003, 127, 354-359. [2] Łabanowski G. i Soika G.: Materiały II konferencji w Ogrodzie Botanicznym UJ w Krakowie, 2004, 23-29. [3] Łabanowski G. i Soika G.: Progr. Plant Protect./ Post. Ochr. Rośl., 2001, 40(1), 161-169. [4] Łabanowski G. i Soika G.: [w:] Bioróżnorodność i ekologia populacji zwierzęcych w środowiskach zurbanizowanych. Bydgoszcz 2001, 128-133. [5] Soika G. i Łabanowski G.: Progr. Plant Protect./ Post. Ochr. Rośl., 2005, 45(2), 1095-1098. [6] Baranowski T.: Materiały II konferencji w Ogrodzie Botanicznym UJ w Krakowie, 2004, 18-22.

Skuteczność chemicznego zwalczania szrotówka kasztanowcowiaczka insektycydami 127 EFFECTIVENESS OF CHEMICAL CONTROL OF THE HORSE CHESTNUT LEAF MINER WITH INSECTICIDES FROM THE GROUP OF CHITIN BIOSYNTHESIS INHIBITORS WITH THE USE OF METHODS OF SOIL APPLICATION AND MICROINJECTION Summary: Microinjections and spraying trees with preparations of acyl urea compounds are enumerated among the most effective methods of combating the horse chestnut leaf miner. The goal of the present study was to compare the effectiveness of combating the horse chestnut leaf miner with insecticides from the group of chitin biosynthesis inhibitors based on imidachloprid through soil application or injections of the preparation directly into a tree trunk. The observations were carried out in the period of 2005-2006 in selected green areas of Szczecin. On the basis of the carried out research a diverse degree of the disease caused by the leaf miner was stated in the trees which underwent microinjection. It differed depending on their age. The degree of the disease did not exceed 30% in older trees (trunk diameter approx. 1000 mm) and 15% in younger trees (trunk diameter approx. 700 mm). Horse chestnuts watered with insecticide ProAgro 100 SL (imidachloprid) in an experimental plot showed a positive reaction to the performed treatment. In the lower part of the tree crown, where a higher degree of the disease caused by the horse chestnut leaf miner is usually noted, only low percentage of the damage was observed (up to 15% in the first year of the observation). It results from the obtained data that the soil application of the chemical preparation may be an alternative method to spraying and microinjection. Keywords: the horse chestnut leaf miner, insecticides of chitin biosynthesis inhibitors, chemical method