SPIS TREŚCI PRZEDMOWA... 5 PROFETYZM JAKO ZJAWISKO RELIGIJNE STAROŻYTNEGO WSCHODU... 7 Profetyzm... 7 Profetyzm pozaizraelski... 9 Profetyzm w starożytnym Egipcie... 9 Profetyzm w Mezopotamii... 11 Profetyzm na podstawie tekstów z Mari... 14 Profetyzm w Kanaanie... 17 Podsumowanie... 18 ŚLADY PROFETYZMU POZABIBLIJNEGO W PIŚMIE ŚWIĘTYM... 20 Postać Balaama... 20 Balak wysyła poselstwo do Balaama (Lb 22, 2-6)... 21 Posłowie u Balaama (Lb 22, 7-21)... 22 Przemówienie oślicy (Lb 22, 22-35)... 23 Przybycie do Moabu (Lb 22, 36-41)... 25 Charakter omawianego opowiadania... 25 Cztery pieśni Balaama... 26 Pierwsze błogosławieństwo (Lb 23, 1-12).... 27 Drugie błogosławieństwo (Lb 23, 13-30)... 27 Trzecie błogosławieństwo (Lb 24, 1-14)... 29 Czwarte błogosławieństwo (Lb 24, 15-25)... 30 Trzy proroctwa o poganach... 31 Balaam jako przedstawiciel profetyzmu mezopotamskiego... 31 Eschatologiczna przyszłość w wypowiedziach Balaama... 33
348 PROROCY STAREGO TESTAMENTU Inne ślady pozabiblijnego profetyzmu... 34 Prorocy Baala... 35 Potępione kulty... 36 Zapowiedź profetyzmu izraelskiego... 39 Księga Kapłańska... 40 Sprawa nekromancji... 41 Fałszywi prorocy... 42 Wyrocznie w Izraelu... 43 Urim i tummim... 43 Sąd Boży... 45 PROFETYZM IZRAELSKI... 47 Biblijne określenia proroków... 48 Widzący... 49 Prorok nabi... 49 Mąż Boży... 50 Wysłannik Jahwe... 50 Sługa Boży... 50 Tytuły przenośne... 51 Synowie proroccy... 51 Złożoność zjawiska... 52 Zadania proroka... 53 Natchnienie i objawienie prorockie... 55 Sposoby przekazywania objawienia prorockiego... 55 Zakres działalności proroków... 56 Tragizm proroków... 57 Księgi prorockie... 58 KSIĘGA DWUNASTU PROROKÓW... 60 Powstanie zbioru... 60 Układ pism... 61 Chronologia proroków... 62 Zagadnienia literackie... 62 Znaczenie zbioru... 63 HISTORIA PROFETYZMU... 64 Przypisanie tytułu proroka... 64
349 Czasy Sędziów i Samuel... 65 Gad i Natan... 67 Wzmianki o prorokach w księgach historycznych... 70 Eliasz i Elizeusz... 74 Inne wzmianki ksiąg historycznych... 76 Prorocy pisarze... 78 PROROCTWO ABDIASZA... 83 Jedność księgi i problemy literackie... 83 Czas powstania... 84 Podział księgi... 85 Treść księgi... 85 Pouczenia teologiczne... 86 PROROK AMOS... 87 Działalność proroka... 87 Księga Amosa... 88 Podział księgi... 89 Treść księgi... 89 Sąd nad narodami... 90 Napiętnowanie grzechów Izraela (3, 1 6, 14)... 91 Wizje i pouczenia (7, 1 9, 15)... 91 Teologia Amosa... 93 PROROK OZEASZ... 94 Tło historyczne... 94 Prorok Ozeasz... 96 Księga Ozeasza... 97 Podział księgi... 97 Treść księgi... 98 Tytuł (1, 1)... 98 Symboliczne znaczenie małżeństwa Ozeasza (1, 2 3, 5)... 98 Grzechy Izraela i kara, którą ściągają (4, 1 14, 1)... 99 Prawdziwe nawrócenie Izraela w perspektywie przyszłości (14, 2-10)... 101 Małżeństwo Ozeasza... 101 Teologia Ozeasza... 102
350 PROROCY STAREGO TESTAMENTU PROROK IZAJASZ... 105 Osoba proroka... 105 Powołanie proroka... 107 Struktura opisu powołania... 107 Egzegeza tekstu... 109 Działalność Izajasza na tle wydarzeń historycznych... 111 KSIĘGA IZAJASZA... 112 Problem jedności księgi... 112 Redakcja księgi... 114 Trzech autorów trzy idee przewodnie... 115 KSIĘGA PROTO-IZAJASZA... 117 Podział... 117 Sekcja pierwsza (rozdziały 1 12)... 118 Mowa programowa (rozdział 1)... 118 Pierwsze wystąpienia proroka (rozdziały 2 4)... 119 Różne proroctwa (rozdział 5)... 120 Księga Emmanuela (6, 1 9, 6)... 121 Znak Emmanuela... 122 Dalszy ciąg wypowiedzi proroka (7, 17-25)... 127 Treść pozostałej części Księgi Emmanuela (8, 1 9, 6)... 128 Inne pouczenia Izajasza... 130 Poemat na temat eschatologicznego króla (11, 1-9)... 131 Powrót wygnańców i pieśń dziękczynna... 132 Sekcja druga (rozdziały 13 23)... 132 Sekcja trzecia tak zwana Apokalipsa Izajasza (rozdziały 24 27)... 135 Charakter literacki sekcji... 135 Treść... 136 Sekcja czwarta: Mowy przeciw Samarii, Jerozolimie i narodom pogańskim (rozdziały 28 33)... 138 Sekcja piąta: Mała apokalipsa (rozdziały 34 35)... 142 Sekcja szósta: Dodatki historyczne (rozdziały 36 39)... 143 Teologia Proto-Izajasza... 144 PROROK MICHEASZ... 146 Osoba proroka... 146
351 Księga Micheasza... 147 Podział księgi... 148 Treść księgi... 148 Tytuł (1, 1)... 148 Sąd nad Izraelem (1, 2 3, 12)... 149 Nadzieje eschatologiczne (4, 1 5, 14)... 150 Droga do zbawienia (6, 1 7, 20)... 151 Teologia Księgi Micheasza... 152 KSIĘGA SOFONIASZA... 154 Tło historyczne... 154 Czas wystąpienia... 155 Osoba proroka... 155 Księga Sofoniasza... 156 Treść księgi... 157 Teologia Księgi Sofoniasza... 158 KSIĘGA PROROKA NAHUMA... 160 Nahum w świetle księgi... 160 Właściwości księgi... 162 Podział księgi... 162 Treść księgi... 162 Teologia Księgi Nahuma... 164 KSIĘGA HABAKUKA... 165 Księga... 165 Podział księgi... 166 Treść księgi... 167 Czas powstania księgi... 168 Teologia Księgi Habakuka... 169 Wpływ księgi... 170 PROROK JEREMIASZ... 172 Imię i pochodzenie... 172 Pierwszy okres działalności... 173 Okres milczenia... 173 Drugi okres działalności... 174 Trzeci okres działalności... 175
352 PROROCY STAREGO TESTAMENTU Po upadku Jerozolimy... 177 Charakterystyka postaci... 178 Jeremiasz w tradycji biblijnej i pozabiblijnej... 180 Jeremiasz w literaturze polskiej... 183 KSIĘGA JEREMIASZA... 185 Złożony charakter księgi... 185 Jeremiasz i Baruch... 186 Dalsze kolekcje i redakcje... 187 Tekst masorecki i Septuaginta... 188 Bogactwo gatunków literackich... 189 Podział księgi... 190 TREŚĆ KSIĘGI JEREMIASZA... 192 Wstęp do księgi (1, 1-3)... 192 Powołanie i pierwsze wizje (l, 4-19)... 192 Powszechne zepsucie i zapowiedź kary (2, 1 6, 30)... 193 Mowy przeciw formalizmowi religijnemu (7, 1 10, 25)... 194 Jahwe wobec przeniewierczego narodu (11, 1 17, 27)... 195 Symbolika garncarza i stłuczonego naczynia (18, 1 19, 13)... 197 Jeremiasz uwięziony przez Paszchura (19, 14 20, l8)... 197 Proroctwa przeciw królom i zapowiedź sprawiedliwej Odrośli Dawidowej (21, 1 23, 8)... 197 Przeciw fałszywym prorokom (23, 9-40)... 198 Symbolika dobrych i złych fig (24, 1-10)... 198 Babilończycy narzędziem kary (25,1-14)... 198 Zapowiedź kary na narody obce (25, 15-38)... 198 Mowa w świątyni i jej następstwa (26, 1-24)... 199 Walka Jeremiasza z fałszywymi prorokami (27, 1 28, 17)... 199 List Jeremiasza do wygnańców (29, 1-32)... 200 Właściwa Księga Pocieszenia (30, 1 31, 40)... 200 Symboliczne kupno pola (32, 1-44)... 202 Izrael i Juda w czasach mesjańskich (33, 1-26)... 202 Los Sedecjasza i złamanie przysięgi (34, 1-22)... 202 Przykład Rekabitów (35, 1-19)... 203 Biografia Jeremiasza i jego męczeństwo (36, 1 45, 5)... 203 Mowy przeciw narodom obcym (46, 1 51, 64)... 205 Dodatek historyczny (52, 1-34)... 206
353 TEOLOGIA JEREMIASZA... 207 Obraz Boga... 207 Bóg a naród wybrany... 209 Przymierze... 209 Indywidualizm... 210 Teologia grzechu... 210 Zapowiedzi przyszłości... 210 KSIĘGA LAMENTACJI... 212 Nazwa i miejsce w kanonie... 212 Powstanie księgi... 213 Jeremiasz czy ktoś inny?... 214 Zagadnienia literackie... 215 Treść księgi... 216 Pieśń pierwsza... 216 Pieśń druga... 217 Pieśń trzecia... 217 Pieśń czwarta... 218 Pieśń piąta... 219 Teologia księgi... 219 KSIĘGA BARUCHA... 221 Postać Barucha... 221 Zagadnienia literackie... 222 Autorstwo i czas powstania... 225 Treść księgi... 226 Wstęp historyczny (1, 1-14)... 226 Część pierwsza modlitwa wygnańców (l, 15 3, 8)... 226 Część druga pochwała mądrości (3, 9 4, 4)... 227 Część trzecia wezwanie do odwagi i ufności (4, 5 5, 9)... 227 Teologia Księgi Barucha... 228 LIST JEREMIASZA... 230 Tematyka i czas powstania... 231 Treści księgi... 231 PROROK EZECHIEL I JEGO KSIĘGA... 235 Życie proroka... 236
354 PROROCY STAREGO TESTAMENTU Tło działalności... 237 Działalność Ezechiela... 238 Księga Ezechiela... 239 Układ księgi... 240 Charakter literacki księgi... 241 Psychika proroka... 242 TREŚĆ KSIĘGI EZECHIELA... 243 Powołanie proroka (1, 1 3, 15)... 243 Przestrogi i groźby dla Judy i Jerozolimy (3, 16 24, 27)... 244 Proroctwa o narodach (25,1 32, 32)... 248 Przyszłe wybawienie (33,1 39, 29)... 250 Wizja świątyni i Tora Ezechiela (40, 1 48, 35)... 251 TEOLOGIA EZECHIELA... 254 Bóg transcendentny... 254 Święte Imię Boga... 255 Prorok bezlitosnej kary... 255 Historia narodu wybranego... 256 Zapowiedź odrodzenia... 256 Problem odpowiedzialności... 257 Problem wyroczni przeciw narodom... 258 Wizja przyszłości... 259 Zapowiedzi eschatologiczne... 259 KSIĘGA DEUTERO-IZAJASZA... 261 Podział księgi... 261 Radosna nowina o powrocie z niewoli... 262 Zapowiedź uwolnienia... 262 Zapowiedź odnowienia Syjonu... 264 Zakończenie... 265 Pieśni o Słudze Jahwe... 265 Teologia Deutero-Izajasza... 270 KSIĘGA TRITO-IZAJASZA... 272 Treść księgi... 272 Teologia Trito-Izajasza... 275
355 KSIĘGA PROROKA AGGEUSZA... 277 Tło historyczne... 277 Prorok Aggeusz... 278 Księga Aggeusza... 279 Podział księgi... 280 Treść księgi... 281 Myśli teologiczne... 282 KSIĘGA ZACHARIASZA... 283 Tło wystąpień Zachariasza... 284 Księga Proto-Zachariasza... 285 Treść księgi... 286 Teologia Zachariasza... 290 KSIĘGA DEUTERO-ZACHARIASZA... 292 Prawdopodobna geneza księgi... 293 Treść księgi... 294 Pouczenia teologiczne... 296 KSIĘGA MALACHIASZA... 297 Sprawa autorstwa... 297 Okoliczności wystąpienia... 298 Gatunek literacki... 299 Podział księgi... 300 Treść księgi... 300 Pouczenia teologiczne... 302 KSIĘGA JOELA... 304 Czas powstania księgi... 304 Księga Joela... 305 Treść księgi... 307 Teologia Księgi Joela... 308 KSIĘGA JONASZA... 309 Jonasz i jego historyczność... 309 Treść księgi... 310 Gatunek literacki... 312 Słowa Jezusa... 312
356 PROROCY STAREGO TESTAMENTU Układ księgi... 313 Autor i czas powstania... 313 Teologia Księgi Jonasza... 314 KSIĘGA DANIELA... 316 Daniel... 316 Złożony charakter księgi... 318 Problem powstania księgi... 319 Gatunek literacki... 320 Układ księgi... 321 Treść księgi... 321 Szczegóły życia Daniela (1, 1 6, 29)... 322 Wizje Daniela (7, 1 12,13)... 326 Opowiadanie o Zuzannie (13, 1-64)... 328 Opowiadanie o Belu i wężu (14, 1-42)... 328 Teologia Księgi Daniela... 329 Styl apokaliptyczny... 329 Obraz Boga... 331 Teologia historii... 331 Konsekwencje etyczne... 332 Mesjanizm... 332 Idea zmartwychwstania... 334 Angelologia... 335 PODSUMOWANIE... 336