5. PROGNOZA ZMIAN ILOŚCIOWYCH I JAKOŚCIOWYCH W GOSPODARCE ODPADAMI W OPARCIU O DANE DEMOGRAFICZNE I GOSPODARCZE 5.1. Prognozy demograficzne Dla potrzeb niniejszego Planu przyjęto prognozę demograficzną podaną przez GUS dla każdego powiatu (źródło: www.stat.gov.pl), która została zmodyfikowana do celów niniejszego opracowania. Prognoza ludności w ujęciu powiatowym na lata 2003 2030 podaje przewidywane stany ludności faktycznie zamieszkałej na danym terenie (mieszkańcy stali oraz przebywający czasowo powyżej dwóch miesięcy) w dniu 31 grudnia każdego roku, zaś stan wyjściowy 31 grudnia 2002 r. jest oparty na wynikach Narodowego Spisu Powszechnego 2002 r. Poniższa prognoza została wykonana dla poszczególnych gmin z uwzględnieniem wskaźników demograficznych przedstawionych w prognozie GUS dla poszczególnych powiatów tj. jasielskiego, dębickiego, krośnieńskiego i gorlickiego. Ponadto w poniższej prognozie uwzględniono podział ludności na zamieszkującą obszary miejskie tj. miasto Jasło, Pilzno, Jedlicze i wiejskie tj. z obszaru gmin: Brzyska, Dębowiec, Jasło, Kołaczyce, Krempna, Nowy Żmigród, Osiek Osielski, Skołyszyn, Tarnowiec, Brzostek, Czarna, Pilzno, Żyraków, Chorkówka, Jedlicze, Sękowa. W poniższych tabelach przedstawiono dane demograficzne na obszarach miejskich i wiejskich w obszarze objętym Planem do 2012. Tabela 63. Dane demograficzne na obszarach miejskich. Nazwa gminy 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Jasło -miasto 37 862 37 843 37 820 37 801 37 767 37 763 37 759 37 751 37 736 Jedlicze obszary miejskie 5 578 5 586 5 596 5 606 5 618 5 628 5 638 5 648 5 661 Pilzno- obszary miejskie 4 281 4 286 4 287 4 288 4 290 4 293 4 293 4 295 4 297 Razem 47 721 47 715 47 703 47 695 47 675 47 684 47 690 47 694 47 694 źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS 145
Rysunek 24. Prognozowane zmiany demograficzne na obszarach miejskich w latach 2004 2012. 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Jasło -miasto Jedlicze - miasto Pilzno- miasto RAZEM TERENY MIEJSKIE źródło: opracowanie własne Tabela 64. Dane demograficzne na obszarach wiejskich. Nazwa gminy 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Brzyska 6 188 6 185 6 181 6 178 6 172 6 171 6 170 6 169 6 167 Dębowiec 8 243 8 239 8 234 8 230 8 223 8 222 8 221 8 219 8 216 Jasło -gmina 15 873 15 865 15 855 15 847 15 833 15 831 15 829 15 826 15 820 Kołaczyce 8 658 8 654 8 649 8 645 8 637 8 636 8 635 8 633 8 630 Krempna 2 040 2 039 2 038 2 037 2 035 2 035 2 035 2 035 2 034 Nowy Żmigród 9 421 9 416 9 410 9 405 9 397 9 396 9 395 9 393 9 389 Osiek Jasielski 5 297 5 294 5 291 5 288 5 283 5 282 5 281 5 280 5 278 Skołyszyn 12 419 12 413 12 406 12 400 12 389 12 388 12 387 12 385 12 380 Tarnowiec 9 144 9 139 9 134 9 129 9 121 9 120 9 119 9 117 9 113 Brzostek 13 101 13 115 13 119 13 122 13 129 13 140 13 139 13 146 13 153 Pilzno 12 828 12 842 12 846 12 849 12 855 12 865 12 864 12 870 12 876 Czarna 12 319 12 333 12 337 12 339 12 345 12 355 12 354 12 360 12 366 Żyraków 12 998 13 012 13 016 13 019 13 026 13 036 13 035 13 042 13 049 Jedlicze 9 453 9 469 9 483 9 500 9 516 9 537 9 554 9 571 9 587 Chorkówka 13 011 13 033 13 053 13 076 13 098 13 127 13 151 13 175 13 197 Sękowa 4 707 4 708 4 711 4 716 4 722 4 727 4 731 4 736 4 742 Razem 155 700 155 756 155 763 155 780 155 781 155 868 155 900 155 957 155 997 źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS 146
Rysunek 25. Prognozowane zmiany demograficzne na obszarach wiejskich: gmina Brzyska, Dębowiec, Jasło, Kołaczyce, w latach 2004 2012. 18000 16000 lizba mieszkańców [osoby] 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 lata Brzyska Dębow iec Jasło Kołaczyce źródło: opracowanie własne Rysunek 26. Prognozowane zmiany demograficzne na obszarach wiejskich: gmina Krempna, Nowy Żmigród, Osiek Jasielski, Skołyszyn, Tarowiec w latach 2004 2012. 14000 12000 liczba mieszkańców [osoby] 10000 8000 6000 4000 2000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 lata Krempna Nowy Żmigród Osiek Jasielski Skołyszyn Tarnowiec źródło: opracowanie własne 147
Rysunek 27. Prognozowane zmiany demograficzne na obszarach wiejskich: gmina Brzostek, Czarna, Pilzno, Żyraków w latach 2004 2012. 13400 13200 liczba mieszkańców [osoby] 13000 12800 12600 12400 12200 12000 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 lata Brzostek Pilzno Czarna Żyraków źródło: opracowanie własne Rysunek 28. Prognozowane zmiany demograficzne na obszarach wiejskich: gmina Jedlice, Chorkówka, Sękowa latach 2004 2012. 14000 12000 Liczba mieszkańców [osoby] 10000 8000 6000 4000 2000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 lata Jedlicze Chorków ka Sękow a źródło: opracowanie własne 148
Na podstawie powyższych danych można wnioskować, że na całym omawianym obszarze liczba ludności wykazuje niewielką tendencją spadkową w mieście Jaśle i obszarach wiejskich gmin należących do powiatu jesielskiego. W pozostałych gminach i miastach obserwuje się niewielką tendencję wzrostową w liczbie ludności: w prognozowanym okresie wystąpi nieznaczny spadek liczby mieszkańców miast z 47 721 osób w 2004 r. do 47 694. w 2012 r., przy czym spadek liczby mieszkańców nastąpi w mieście Jaśle, zaś w Pilżnie i Jedliczu niewielki wzrost; stąd można uznać że liczba ludności na terenie miejskich będzie na stałym poziomie w rozpatrywanym horyzoncie czasowym, liczba ludności wiejskiej w okresie 2004 2012 wzrośnie o niewielki procent 0,2% w stosunku do 2004r., przy czym na terenie gmin powiatu jasielskiego nastąpi niewielki spadek liczby mieszańców, zaś w pozostałych gminach niewielki wzrost liczby mieszkańców. ludność na obszarach wiejskich w prognozowanym 2012 roku stanowić będzie 76,6%, natomiast ludność miejska 23,4% ogółu ludności zamieszkującej na terenie objętym Planem tj. 203 691 osób. 5.2. Prognozy wskaźników społeczno-gospodarczych Rządowe prognozy przewidują wzrost PKB w najbliższych latach do poziomu ok. 5% rocznie. Zdecydowanie trudniej jest przewidzieć jego wzrost w dłuższej perspektywie czasowej. W Krajowym Planie Gospodarki Odpadami przyjęto, że na terenie naszego kraju przez najbliższe kilkanaście lat będzie zachodził optymistyczny rozwój sytuacji społeczno-gospodarczej. Ilość odpadów będzie zależała również od innych trudnych obecnie do oszacowania czynników jak: migracja wewnętrzna ludności z terenów wiejskich na tereny miejskie oraz struktura zamieszkania (rozwój budownictwa jednorodzinnego na terenach podmiejskich), system zaopatrzenia w ciepło cześć mieszkańców może zmienić sposób ogrzewania własnych posesji przechodząc na ogrzewanie inne niż węglowe. Wyliczone wskaźniki i ilości odpadów w najbliższych latach należy traktować jako orientacyjne, służące głównie określeniu skali problemu. Ocena zmiany składu morfologicznego jest zadaniem jeszcze trudniejszym od prognozowania zmian w ilości odpadów. Generalnie przypuszczać należy, że nastąpi wzrost ilości odpadów cechujący się następującymi zmianami w składzie morfologicznym: wzrost ilości makulatury (nasilenie się akcji promocyjnych, informacyjnych i marketingowych), 149
wzrost ilości szkła przy jednoczesnym spadku opakowań plastikowych (propagowanie opakowań wielorazowych), zmniejszenie się drobnej frakcji nieorganicznej (popiołu i żużla) - zmiana sposobu ogrzewania, wzrost frakcji organicznej zmiana użytkowania na posesjach jednorodzinnych (zmniejszenie powierzchni przydomowych ogródków uprawnych na rzecz zwiększenia powierzchni trawiastych). Zmiany składu morfologicznego nie powinny wpłynąć na sposób prowadzonej gospodarki odpadami ponieważ podstawowym parametrem, na podstawie którego projektowany będzie system, jest ilość odpadów. System ten powinien jednocześnie zakładać etapowość realizacji i modułowość rozbudowy. Przy takim założeniu wprowadzanie koniecznych zmian wynikających ze zmiany składu morfologicznego (np. konieczność zagospodarowania większej ilości danej frakcji odpadów) powinno być realizowane bez większych problemów. Prognoza ilości wytwarzanych odpadów komunalnych dla celów niniejszego Planu została opracowana przy wykorzystaniu zamieszczonych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami z 2002r. procentowych zmiany wskaźników emisji odpadów. Tabela 65. Zmiana wskaźników emisji odpadów wg Krajowego Planu Gospodarki Odpadami. Procentowe zmiany wskaźnika emisji odpadów dla obszarów: Nazwa strumienia miejskich wiejskich w latach w latach 2001-2005 2006-2010 2011-2014 2001-2005 2006-2010 2011-2014 Odpady organiczne roślinne 2,00 1,00 0,00 1,00 0,00 0,00 Odpady organiczne zwierzęce 0,00-1,00-2,00 0,00-1,00-1,00 Odpady organiczne inne 2,00 2,00 1,00 2,00 2,00 1,00 Odpady zielone 2,00 2,00 1,00 2,00 2,00 1,00 Papier i tektura (nieopakowaniowe) 2,00 1,00 0,00 2,00 1,00 0,00 Opakowania z papieru i tektury 6,80 6,80 6,80 2,00 1,00 0,00 Opakowania wielomateriałowe 4,80 6,80 6,80 2,00 1,00 0,00 Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) 1,50 0,00-2,00 1,00 0,00-2,00 Opakowania z tworzyw sztucznych 6,80 6,80 6,80 1,00 0,00-2,00 Tekstylia 2,00 1,00 1,00 2,00 1,00 1,00 Szkło (nieopakowaniowe) 3,00 3,00 1,00 2,00 2,00 1,00 Opakowania ze szkła 4,80 4,80 4,80 2,00 2,00 1,00 Metale 1,00 0,00 0,00 1,00 0,00 0,00 Opakowania z blachy stalowej 3,80 3,80 3,80 1,00 0,00 0,00 Opakowania z aluminium 3,60 3,60 3,60 1,00 0,00 0,00 Odpady mineralne 1,00 2,00 2,00 0,00 1,00 1,00 Drobna frakcja popiołowa - 2,00-3,00-3,00-2,00-3,00-3,00 Odpady wielkogabarytowe 8,45 0,00 0,00 5,92 0,00 0,00 Odpady budowlane 8,45 5,92 6,58 8,45 5,92 6,58 Odpady niebezpieczne 0,00 0,00 0,00 8,45 0,00 0,00 źródło: Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 150
5.3. Prognozy zmiany ilości i jakości wytwarzanych odpadów Ilość odpadów komunalnych powstających w obszarze objętym Planem związana jest przede wszystkim z liczbą ludności zamieszkującej na tym terenie. Poza tym na ilość odpadów wpływają czynniki ekonomiczne, gospodarcze i społeczne. Prognozowaną ilość odpadów komunalnych w latach 2005, 2010 i 2014 obliczono w oparciu o prezentowaną wcześniej prognozę demograficzną (tabele 50 i 51) i prognozę zmian wskaźników emisji (tabela 63). Natomiast dla lat pośrednich (2004 2012) założono liniowe zmiany wskaźników emisji odpadów. Jako rok bazowy przyjęto rok 2003 oraz następujące uśrednione wskaźniki nagromadzenia odpadów komunalnych dla obszarów miejskich: miasto Jasło, Jedlicze, Pilzno - 336[kg/M/rok], a dla obszarów wiejskich, gminy: Brzyska, Dębowiec, Jasło, Kołaczyce, Krempna, Nowy Żmigród, Osiek Jasielski, Skołyszyn, Tarnowiec, Brzostek, Pilzno, Czarna, Żyraków, Jedlicze, Chorkówka i Sękowa - 187 [kg/m/rok]. Dla porównania w powiatowych planach gospodarki odpadami w celu oszacowania prognozowanej ilości odpadów wskaźnik nagromadzenia odpadów przyjęto na poziomie: dla powiatu gorlickiego - średnio 179,7kg/M/rok dla gospodarstw domowych, dla powiatu dębickiego od 120 kg/m/rok w gospodarstwach domowych na obszarach gmin wiejskich i 294 kg/m/rok w gospodarstwach domowych w mieście; dla powiatów jasielskiego i krośnieńskiego przyjęto całkowity wskaźnik nagromadzenia odpadów komunalnych na poziomie 424 kg/m/rok dla miast i 223 kg/m/rok dla wsi (wg Krajowego Planu Gospodarki Odpadami). W oparciu o przyjęte wskaźniki nagromadzenia odpadów, przewidywane w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami zmiany w ilości i jakości odpadów komunalnych oraz prognozy demograficznej wykonano bilans masy odpadów powstających na przedmiotowym terenie z rozróżnieniem na obszary miejskie: miasto Jasło, Jedlicze i Pilzno oraz obszary wiejskie: gminy Brzyska, Dębowiec, Jasło, Kołaczyce, Krempna, Nowy Żmigród, Osiek Jasielski, Skołyszyn, Tarnowiec, Brzostek, Pilzno, Czarna, Żyraków, Jedlicze, Chorkówka i Sękowa. Uwaga: w poniższych obliczeniach z uwagi na przyjęcie 0 liczb znaczących (zaokrąglanie wartości do jedności) dopuszcza się występowanie różnic w wartościach sumarycznych - + 0,5%. Poniższe prognozy należy traktować jako wartości szacunkowe. 5.3.1. Odpady komunalne z zabudowy mieszkaniowej i obiektów infrastruktury Przyjęty udział surowców wtórnych i bioodpadów w strumieniu odpadów komunalnych oraz jednostkowe wskaźniki nagromadzenia z zabudowy mieszkalnej i obiektów infrastruktury na obszarach miejskich i wiejskich przedstawia się następująco: 151
Tabela 66. Rozkład frakcji odpadów komunalnych z zabudowy mieszkalnej i obiektów infrastruktury Frakcje odpadów Odpady z zabudowy mieszkalnej Tereny miejskie Tereny wiejskie Odpady z obiektów infrastruktury Tereny miejskie Tereny wiejskie ogółem kg/mk rok [%] kg/mk rok [%] kg/mk rok kg/mk rok [%] Odpady organiczne pochodzenia roślinnego i 64,10 28,60 14,60 12,6 3,50 2,00 10 zwierzęcego Inne odpady organiczne 7,00 3,1 3,40 3,4 0,00 0,00 0 Papier i tektura 44,20 19,7 16,00 10,9 10,50 6,00 30 Tworzywa sztuczne 39,30 17,6 17,40 12,3 10,50 6,00 30 Materiały tekstylne 8,15 3,6 3,30 2,9 1,05 0,60 3 Szkło 20,20 9 14,50 12,9 3,50 2,00 10 Metale 12,75 5,7 4,40 3,7 1,75 1,00 5 Odpady mineralne 9,45 4,3 10,10 9,4 1,75 1,00 5 Frakcja drobna (pon. 10 mm) 18,85 8,4 32,30 31,9 2,45 1,40 7 razem 224,000 100,00 116,00 100 35 20 100,00 Rysunek 29. Prognozowany wskaźnik nagromadzenia odpadów w zabudowie mieszkalnej na obszarach wiejskich (uwzględniający wskaźniki emisji z tabeli 65). wskaźnik nagromadzenia odpadów [kg/mk rok] 116,4 116,2 116,0 115,8 115,6 115,4 115,2 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 rok Rysunek 30. Prognozowany wskaźnik nagromadzenia odpadów w zabudowie mieszkaniowej na obszarach miejskich (uwzględniający wskaźniki emisji z tabeli 65). wskaźnik nagromadzenia odpadów [kg/mk rok] 234 232 230 228 226 224 222 220 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 rok Jak wynika z powyższych wykresów przewidywany jest wzrost wskaźnika nagromadzenia odpadów z zabudowy mieszkalnej na obszarach miejskich i spadek na obszarach wiejskich. 152
Tabela 67. Prognozowana ogólna ilość odpadów komunalnych z zabudowy mieszkalnej i obiektów infrastruktury według strumieni odpadów na lata 2004-2012 na obszarach miejskich (miasto Jasło, Jedlicze i Pilzno). Wszystkie wartości w [Mg/rok]. 153 Rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Liczba mieszk. Strumienie 47730 47721 47715 47703 47695 47675 47684 47690 47694 47694 Odpady komunalne z zabudowy mieszkaniowej Odpady organiczne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego 3 060 3 070 3 081 3 086 3 091 3 095 3 100 3 106 3 111 3 110 Inne odpady organiczne 334 336 339 342 344 347 350 353 356 359 Papier i tektura 2 110 2 130 2 154 2 176 2 198 2 219 2 241 2 263 2 285 2 307 Tworzywa sztuczne 1 876 1 886 1 897 1 902 1 909 1 914 1 921 1 927 1 934 1 934 Materiały tekstylne 389 390 392 393 393 394 395 396 397 397 Szkło 964 974 983 993 1 004 1 014 1 024 1 034 1 045 1 055 Metale 609 608 612 614 615 616 618 620 621 623 Odpady mineralne 451 450 452 454 455 456 458 460 461 464 Frakcja drobna (pon. 10 mm) 897 890 885 874 863 851 841 830 819 809 Razem 10 690 10 734 10 795 10 834 10 872 10 906 10 948 10 989 11 029 11 058 Odpady komunalne z obiektów infrastruktury Odpady organiczne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego 167 168 169 169 170 170 171 172 172 173 Inne odpady organiczne 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Papier i tektura 501 506 506 508 509 511 513 515 517 518 Tworzywa sztuczne 501 503 506 508 509 511 513 515 517 518 Materiały tekstylne 50 51 51 51 51 51 51 52 52 52 Szkło 167 168 169 169 170 170 171 172 172 173 Metale 84 86 84 84 85 85 85 86 86 86 Odpady mineralne 84 86 84 84 85 85 85 86 86 86 Frakcja drobna (pon. 10 mm) 119 119 118 118 119 119 120 120 121 121 Razem 1 673 1 687 1 687 1 691 1 698 1 702 1 709 1 718 1 723 1 727 OGÓŁEM 12 363 12 421 12 482 12 525 12 570 12 608 12 657 12 707 12 752 12 785 źródło: opracowanie własne Plan Gospodarki Odpadami dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki
154. Tabela 68. Prognozowana ogólna ilość odpadów komunalnych z zabudowy mieszkalnej i obiektów infrastruktury według strumieni odpadów na lata 2004-2012 na obszarach wiejskich). Wszystkie wartości w [Mg/rok]. Rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Liczba ludności Strumienie 155706 155700 155756 155763 155780 155781 155868 155900 155957 155997 Odpady komunalne z zabudowy mieszkaniowej Odpady organiczne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego 2 273 2 278 2 283 2 283 2 284 2 284 2 285 2 285 2 286 2 288 Inne odpady organiczne 529 532 536 537 539 541 542 544 544 544 Papier i tektura 2 491 2 504 2 519 2 525 2 531 2 538 2 545 2 554 2 556 2 558 Tworzywa sztuczne 2 709 2 715 2 724 2 724 2 725 2 725 2 726 2 728 2 717 2 705 Materiały tekstylne 514 517 520 522 523 525 527 529 530 532 Szkło 2 258 2 269 2 280 2 291 2 302 2 313 2 326 2 337 2 342 2 349 Metale 685 687 688 688 689 689 689 689 689 690 Odpady mineralne 1 573 1 573 1 573 1 576 1 580 1 583 1 587 1 590 1 594 1 597 Frakcja drobna (pon. 10 mm) 5 029 5 009 4 990 4 959 4 929 4 898 4 869 4 839 4 811 4 783 Razem 18 061 18 084 18 113 18 105 18 102 18 096 18 096 18 095 18 069 18 046 Odpady komunalne z obiektów infrastruktury Odpady organiczne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego 311 311 312 312 312 312 312 312 312 310 Inne odpady organiczne 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Papier i tektura 934 936 936 936 936 936 937 935 934 933 Tworzywa sztuczne 934 936 936 936 936 936 937 935 934 933 Materiały tekstylne 93 93 93 93 93 93 94 94 94 94 Szkło 311 311 312 312 312 312 312 312 312 310 Metale 156 156 156 156 156 156 156 156 156 156 Odpady mineralne 156 156 156 156 156 156 156 156 156 156 Frakcja drobna (pon. 10 mm) 218 218 218 218 218 218 218 218 218 218 Razem 3 113 3 117 3 119 3 119 3 119 3 119 3 122 3 118 3 116 3 110 OGÓŁEM 21 174 21 201 21 232 21 224 21 221 21 215 21 218 21 213 21 185 21 156 źródło: opracowanie własne Plan Gospodarki Odpadami dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki
Jak wynika z powyższych tabel przyjęte prognozy demograficzne oraz założone zmiany wskaźników emisji odpadów na przestrzeni najbliższych 9 lat spowodują niewielki - zaledwie 1,2% wzrost ilości wytwarzanych odpadów w zabudowie mieszkaniowej i obiektach infrastruktury, tj. z 33 537 Mg w roku 2003 do 33 941 Mg w roku 2012. 5.3.2. Odpady zielone Prognozy ilości odpadów zielonych pochodzących z ogrodów, parków, targowisk, z pielęgnacji zieleńców miejskich i cmentarzy oszacowano na podstawie zamieszczonych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami wskaźników charakterystyki ilościowej odpadów komunalnych tj.10[kg/mk rok] ma obszarach miejskich oraz 5 [kg/mk rok] ma obszarach wiejskich, procentowych zmian wskaźników emisji odpadów (tabela 65) oraz przedstawionej w niniejszym Planie prognozy demograficznej. Prognozowaną ilość odpadów zielonych obliczono w latach 2005, 2008 i 2012 w oparciu o wspomniane wskaźniki, podane na lata 2005, 2010 i 2014 przyjmując rok 2003 jako rok bazowy oraz równomierne zmiany ilości tych odpadów w latach pośrednich. Prognozowane Ilości wytwarzanych odpadów zielonych powstających na terenie poszczególnych gmin zostały przedstawiono w tabeli 69. Tabela 69. Prognozowane ilości odpadów zielonych. Gmina 2005 2008 2012 Odpady zielone [Mg/rok] Jasło -miasto 382 387 391 Jedlicze obszary miejskie 56 57 58 Pilzno- miasto obszary miejskie 43 44 44 Jasło - gmina 80 81 82 Pilzno obszary wiejskie 62 63 64 Jedlicze obszary wiejskie 47 48 49 Brzyska 31 32 32 Dębowiec 41 42 42 Kołaczyce 43 44 44 Krempna 10 10 10 Nowy Żmigród 47 48 49 Osiek Jasielski 27 28 28 Skołyszyn 62 63 64 Tarnowiec 46 47 48 Brzostek 66 66 67 Czarna 65 65 66 Żyraków 66 66 67 Chorkówka 66 66 67 Sękowa 24 24 25 Razem 1 264 1 281 1 297 źródło: opracowanie własne 155
5.3.3. Odpady z czyszczenia ulic i placów Odpady z czyszczenia ulic i placów powstają na obszarach miejskich. Do wykonania prognozy ilości tych odpadów przyjęto (tak jak i do oszacowania ilości obecnie wytwarzanych odpadów ulicznych) wskaźnik nagromadzenia na poziomie 15 [kg/mk rok] dla całego rozpatrywanego okresu. Zmiany w ilości odpadów ulicznych na przestrzeni lat wynikają jedynie ze zmian demograficznych. Tabela 70. Prognozowane ilości odpadów z czyszczenia ulic i placów. 2005 2008 2012 Gmina Odpady z czyszczenia ulic i placów [Mg/rok] Jasło -miasto 569 568 568 Jedlicze obszary miejskie 83 83 83 Pilzno- obszary miejskie 64 64 64 Razem 716 715 715 źródło: opracowanie własne 5.3.4. Odpady wielkogabarytowe Prognozy ilości odpadów wielkogabarytowych oszacowano na podstawie: - wskaźników charakterystyki ilościowej odpadów wielkogabarytowych zamieszczonych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami, tj.20 [kg/mk rok] dla obszarów miejskich oraz 15 [kg/mk rok] dla obszarów wiejskich, - procentowych zmian wskaźników emisji odpadów (wg powyższej Tabeli 65), - prognozy demograficznej przedstawionej w niniejszym Planie. Prognozowaną ilość odpadów wielkogabarytowych obliczono dla lat 2005, 2008 i 2012 w oparciu o wspomniane wskaźniki, podane na lata 2005, 2010 i 2014, przyjmując rok 2003 jako rok bazowy oraz równomierne zmiany ilości tych odpadów w latach pośrednich. 156
Tabela 71. Prognozowane ilości odpadów wielkogabarytowych. Gmina 2005 2008 2012 Odpady wielkogabarytowe [Mg] Jasło -miasto 778 778 779 Jedlicze obszary miejskie 115 115 115 Pilzno- miasto obszary miejskie 88 88 88 Jasło - gmina 244 244 245 Pilzno obszary wiejskie 190 190 190 Jedlicze obszary wiejskie 146 146 146 Brzyska 95 95 96 Dębowiec 127 127 127 Kołaczyce 133 133 134 Krempna 32 32 32 Nowy Żmigród 145 145 145 Osiek Jasielski 82 82 82 Skołyszyn 191 191 191 Tarnowiec 141 141 141 Brzostek 201 201 201 Czarna 197 197 197 Żyraków 200 200 200 Chorkówka 200 200 200 Sękowa 73 73 73 Razem 3 378 3 378 3 382 źródło: opracowanie własne 5.3.5. Odpady budowlane Ilości odpadów budowlanych (odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych) oszacowano na podstawie zamieszczonych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami wskaźników charakterystyki ilościowej odpadów komunalnych tj.30 [kg/mk rok] na obszarach miejskich i wiejskich, procentowych zmian wskaźników emisji odpadów (patrz Tabela 65) oraz prognozy demograficznej przedstawionej w niniejszym Planie. Prognozowaną ilość odpadów budowlanych obliczono w latach 2005, 2008 i 2012 w oparciu o wspomniane wskaźniki podane na lata 2005, 2010 i 2014, przyjmując rok 2003 jako rok bazowy oraz równomierne zmiany ilości tych odpadów w latach pośrednich. 157
Tabela 72. Prognozowane ilości odpadów budowlanych. Gmina 2005 2008 2012 Odpady budowlane [Mg] Jasło -miasto 1 175 1 217 1 279 Jedlicze obszary miejskie 174 180 189 Pilzno- obszary miejskie 133 138 145 Jasło - gmina 493 511 537 Pilzno obszary wiejskie 381 395 415 Jedlicze obszary wiejskie 293 303 318 Brzyska 192 199 209 Dębowiec 255 264 278 Kołaczyce 269 278 293 Krempna 63 65 69 Nowy Żmigród 293 303 318 Osiek Jasielski 164 170 179 Skołyszyn 386 399 420 Tarnowiec 284 294 309 Brzostek 406 421 442 Czarna 398 412 433 Żyraków 403 418 439 Chorkówka 403 418 439 Sękowa 146 151 159 Razem 6 311 6 536 6 870 źródło: opracowanie własne 5.3.6. Odpady niebezpieczne w strumieniu odpadów komunalnych Ilości odpadów niebezpiecznych obecnych w strumieniu odpadów komunalnych oszacowano na podstawie: zamieszczonych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami wskaźników charakterystyki ilościowej odpadów komunalnych tj. 2 [kg/mk rok] na obszarach miejskich oraz 1 [kg/mk rok] ma obszarach wiejskich, procentowych zmian wskaźników emisji odpadów (patrz Tabela 65) oraz przedstawionej w niniejszym Planie prognozy demograficznej. Prognozowaną ilość odpadów niebezpiecznych obliczono dla lat 2005, 2008 i 2012 w oparciu o wspomniane wskaźniki podane na lata 2005, 2010 i 2014, przyjmując rok 2003 jako rok bazowy oraz równomierne zmiany ilości tych odpadów w latach pośrednich. 158
Tabela 73. Prognozowane ilości odpadów niebezpiecznych. Gmina 2005 2008 2012 Odpady niebezpieczne [Mg/rok ] Jasło -miasto 78 78 78 Jedlicze obszary miejskie 11 11 11 Pilzno- obszary miejskie 9 9 9 Jasło - gmina 16 16 16 Pilzno obszary wiejskie 12 12 12 Jedlicze obszary wiejskie 9 9 9 Brzyska 6 6 6 Dębowiec 8 8 8 Kołaczyce 9 9 9 Krempna 2 2 2 Nowy Żmigród 9 9 9 Osiek Jasielski 5 5 5 Skołyszyn 12 12 12 Tarnowiec 9 9 9 Brzostek 13 13 13 Czarna 13 13 13 Żyraków 13 13 13 Chorkówka 13 13 13 Sękowa 5 5 5 Razem 252 252 252 źródło: opracowanie własne 5.3.7. Odpady z oczyszczania ścieków W omawianym obszarze jak wspominano w podrozdziale 4.4.10 na terenie objętym Planem obecnie działa kilkanaście oczyszczalni ścieków komunalnych. Ilość wytworzonych osadów ściekowych wyniosła 1 793 Mg w roku 2003. W najbliższych latach nastąpi wzrost ilości powstających osadów ściekowych z uwagi na planowane na rozpatrywanym terenie inwestycje dotyczące rozbudowy sieci kanalizacyjnej oraz budowy oczyszczalni ścieków w ramach Programu poprawy czystości rzeki Wisłoki. 5.3.8. Odpady biodegradowalne W Krajowym Planie Gospodarki Odpadami do grupy odpadów biodegradowalnych zaliczono: odpady zielone (prognoza ilości odpadów zielonych patrz rozdział 5.3.2.), odpady papierowe, odpady organiczne pochodzące z gospodarstw domowych i obiektów infrastruktury. 159
Tabela 74. Prognozowane ilości odpadów organicznych i papieru ogółem z zabudowy mieszkaniowej i obiektów infrastruktury. Odpady organiczne pochodzenie roślinnego i Papier i tektura [Mg/rok] zwierzęcego [Mg/rok] 2005 2008 2012 2005 2008 2012 Jasło - miasto 2 578 2 586 2 597 2 110 2 163 2 235 Jedlicze-obszary miejskie 381 385 390 311 322 335 Pilzno obszary miejskie 292 294 296 239 246 255 Jasło - gmina 264 264 264 352 353 354 Pilzno - obszary wiejskie 214 214 215 285 287 288 Jedlicze obszary wiejskie 158 159 160 210 212 215 Brzyska 103 103 103 137 138 138 Dębowiec 137 137 137 183 183 184 Kołaczyce 144 144 144 192 193 193 Krempna 34 34 34 45 45 46 Nowy Żmigród 157 157 156 209 210 210 Osiek Jasielski 88 88 88 117 118 118 Skołyszyn 207 206 206 275 276 277 Tarnowiec 152 152 152 203 203 204 Brzostek 218 219 219 291 293 294 Czarna 205 206 206 274 275 277 Żyraków 217 217 217 289 290 292 Chorkówka 217 218 220 289 292 295 Sękowa 78 79 79 104 105 106 Razem 5 844 5 862 5 883 6 115 6 204 6 316 źródło: opracowanie własne Ogółem na przedmiotowym terenie rocznie powstawać będzie ok. 13 050 Mg odpadów biodegradalnych w tym: ok. 1 250 Mg odpadów zielonych, 5 850 Mg odpadów organicznych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz ok. 5 950 Mg odpadów z papieru i tektury. 5.3.9. Odpady opakowaniowe Na podstawie zamieszczonych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami wskaźników charakterystyki ilościowej odpadów opakowaniowych (patrz rozdział 4.4.8. Tabela 45), procentowych zmian wskaźników emisji odpadów (p. Tabela 65) oszacowano zmiany jednostkowych wskaźników nagromadzenia dla odpadów opakowaniowych dla obszarów miejskich i wiejskich w odniesieniu do wskaźników założonych w 2003 roku. Prognozy zmian ilościowych odpadów opakowaniowych ogółem na terenie objętym Planem przedstawiono poniżej w Tabeli 75. 160
Tabela 75. Prognozowane jednostkowe wskaźniki nagromadzenia odpadów opakowaniowych. 2003 2005 2010 2015 Wyszczególnienie Obszary miejskie Obszary wiejskie Obszary miejskie Obszary wiejskie Obszary miejskie Obszary wiejskie Obszary miejskie Obszary wiejskie opakowania z papieru i tektury 32,3 12,9 33,2 13,0 34,3 13,1 36,6 13,1 opakowania ze szkła 21,8 15,8 22,2 15,9 22,8 16,1 23,9 16,3 opakowania z tworzyw sztucznych 12,2 5,8 12,5 5,8 13,0 5,8 13,8 5,8 opakowania z blachy 3,6 1,3 3,7 1,3 3,7 1,3 3,9 1,3 opakowania z aluminium 1,0 0,4 1,0 0,4 1,0 1,0 1,1 1,0 opakowania wielomateriałowe 3,6 1,5 3,7 1,5 3,8 3,7 4,1 3,7 Razem 74,5 37,7 76,3 38,0 78,6 41,0 83,3 41,2 5.3.10. Odpady medyczne i weterynaryjne Dla odpadów medycznych i weterynaryjnych bilans przyjęto na podstawie wskaźników stałych (liczba łóżek, gabinetów), które w najbliższych latach prawdopodobnie nie ulegną większym zmianom. W obszarze objętym Planem największym wytwórcą odpadów medycznych jest Szpital Specjalistyczny w Jaśle na 380 łóżek. Ilość odpadów medycznych powstających w szpitalu oszacowano na poziomie 46 Mg rocznie. Oszacowano, że na terenie gmin objętych planem zlokalizowanych jest ok. 65 placówek zdrowia (przychodnie i ośrodki zdrowia, prywatne gabinety lekarskie), które rocznie mogą produkować ok. 30 Mg odpadów specjalnych. Sumaryczna masa wszystkich specyficznych odpadów medycznych, wytwarzanych na przedmiotowym terenie, wyniesie ok. 74 Mg rocznie. Nie przewiduje się znacznych zmian ilościowych w strumieniu tych odpadów. Ilość odpadów weterynaryjnych produkowanych w działających ok. 20 punktach i lecznicach dla zwierząt może wynosić rocznie ok. 3 Mg. 5.4. Podsumowanie Na podstawie obliczeń przedstawionych w rozdziale 4.4. oraz przewidywanych zmian w gospodarce odpadami komunalnymi w omawianych gminach wynika, że do roku 2012 powinna sukcesywnie wzrastać ilość odpadów utylizowanych i unieszkodliwianych w sposób inny niż składowanie, natomiast zacznie maleć ilość odpadów deponowanych na składowiskach odpadów. Generalnie, w okresie objętym planem, przewidywany jest wzrost praktycznie wszystkich rodzajów odpadów wytwarzanych w sektorze komunalnym (głównie za sprawą odpadów opakowaniowych), a także budowlanym. 161
W poniższej tabeli przedstawiono prognozę ilości odpadów powstających ogółem na terenie objętym Planem. Tabela 76. Prognozy zmian ilości odpadów powstających ogółem na terenie objętym Planem na lata 2005-2012 Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Liczba mieszkańców [tys.] 203 471 203 466 203 475 203 456 203 552 203 590 203 651 203 691 [Mg/rok] Odpady komunalne z zabudowy mieszkaniowej 28 908 28 946 28 975 29 003 29 053 29 083 29 102 29 102 Odpady komunalne z infrastruktury 4 786 4 804 4 806 4 810 4 817 4 821 4 831 4 836 Odpady z ogrodów i parków (zielone) 1 264 1 271 1 276 1 281 1 286 1 291 1 294 1 297 Odpady z czyszczenia ulic i placów 716 716 715 715 715 715 715 715 Odpady niebezpieczne w odpadach komunalnych 252 252 252 252 252 252 252 252 Odpady wielkogabarytowe 3 378 3 379 3 379 3 379 3 380 3 381 3 381 3 382 Odpady budowlane 6 311 6 386 6 463 6 536 6 616 6 692 6 781 6 871 Odpady komunalne razem 45 615 45 754 45 866 45 976 46 119 46 235 46 356 46 455 Odpady organiczne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego 5 844 5850 5857 5862 5868 5875 5881 5883 Papier i tektura ogółem: 6 115 6 145 6 174 6 204 6 236 6 267 6 292 6 316 -opakowania z papieru i tektury 3 608 3 626 3 643 3 660 3 679 3 698 3 712 3 726 - papier nieopakowaniowy 2 507 2 519 2 531 2 544 2 557 2 569 2 580 2 590 Tworzywa sztuczne ogółem: 6 063 6 070 6 079 6 086 6 097 6 105 6 102 6 090 - opakowania z tworzyw sztucznych 1 516 1 518 1 520 1 522 1 524 1 526 1 526 1 523 - tworzywa sztuczne nieopakowaniowe 4 547 4 553 4 559 4 565 4 573 4 579 4 577 4 568 Szkło ogółem: 3 744 3 765 3 788 3 809 3 833 3 855 3 871 3 887 - opakowania ze szkła 3 538 3 558 3 580 3 600 3 622 3 643 3 658 3 673 -szkło nieopakowaniowe 206 207 208 209 211 212 213 214 Metal ogółem: 1 540 1 542 1 545 1 546 1 548 1 551 1 552 1 555 - opakowania z blachy st. 570 571 572 572 573 574 574 575 - opakowania z aluminium 108 108 108 108 108 109 109 109 - metale nieopakowaniowe 862 864 865 866 867 869 869 871 Opakowania wielomateriałowe 446 448 450 453 455 457 459 461 Odpady pozostałe 21 863 21 936 21 976 22 017 22 084 22 128 22 200 22 266 Odpady biodegradowalne* razem 7 108 7 121 7 133 7 143 7 154 7 166 7 175 7 180 Surowce wtórne razem 17 462 17 522 17 586 17 645 17 714 17 778 17 817 17 848 Odpady opakowaniowe razem 9 786 9 828 9 872 9 914 9 962 10 007 10 038 10 067 * jako suma odpadów zielonych i odpadów organicznych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. 162
5.5. Umocowania prawne gospodarki odpadami komunalnymi Gmina Gmina jako jednostka najniższego szczebla administracyjnego powinna wypełniać zdecydowanie największą część zadań związanych z gospodarką odpadami na swoim obszarze. Zadania te wynikają z obowiązujących umocować prawnych: Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie lokalnym określa rolę oraz obowiązki samorządu gminnego w zakresie zagadnień związanych między innymi z ochroną środowiska oraz utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy. Działania w tym zakresie Ustawa zalicza do zadań własnych gminy. Do zakresu działania gminy należą sprawy: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej; wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz. Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach określa zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania czystości i porządku, a także warunki udzielania zezwoleń podmiotom świadczącym usługi w zakresie gospodarki odpadami na terenie gminy. Zadania związane z utrzymaniem czystości i porządku w gminach należą do obowiązkowych zadań własnych gminy: gminy zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację własnych lub wspólnych z innymi gminami instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych, gminy organizują selektywną zbiórkę, segregację oraz magazynowanie odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych, przydatnych do odzysku oraz współdziałają z przedsiębiorcami podejmującymi działalność w zakresie gospodarowania tego rodzaju odpadami. Rada gminy ustala, w drodze uchwały, szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy w którym określa: wymagania w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości, w tym prowadzenie we własnym zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, 163
rodzaju urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości, a także wymagań dotyczących ich rozmieszczenia oraz utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym, częstotliwości i sposobu pozbywania się odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz terenów przeznaczonych do użytku publicznego. Zgodnie z zapisem art. 6a ust. 1 Rada gminy może w drodze uchwały, na podstawie akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum gminnym, przejąć od właścicieli nieruchomości wszystkie lub wskazane obowiązki, o których mowa a art. 5 ust. 1. Przejmując obowiązki rada gminy ustala wysokość opłat za świadczone usługi, których ściągalność może być egzekwowana w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku daje gminom narzędzia do realizacji zadań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi powstającymi na ich terenie. Ustawa o odpadach nakłada na gminę zadania związane z organizacją systemu gospodarki odpadami, a także z jej nadzorem. Zarząd gminy odpowiedzialny jest za opracowanie gminnego planu gospodarki odpadami, który jest integralną częścią gminnego programu ochrony środowiska. Ponadto gmina jest organem opiniującym wydawanie m.in. zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów, zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania i transportu odpadów, zatwierdza programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi. Gmina może także wydać posiadaczowi odpadów nakaz w trybie decyzji w przypadku, gdy składuje on odpady w miejscach do tego nie przeznaczonych. W rozumieniu ustawy posiadacz odpadów to wytwórca odpadów, osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna. Mieszkańcy Każdy mieszkaniec powinien pozbywać się wytworzonych przez siebie odpadów w sposób właściwy. Zadaniem właściciela nieruchomości jest między innymi wyposażenie nieruchomości w urządzenia do zbierania odpadów komunalnych, utrzymania ich w odpowiednim stanie sanitarnym i technicznym oraz zbieranie odpadów powstających na terenie nieruchomości zgodnie z przepisami ustawy oraz zasadami określonymi w uchwale rady gminy. Nadzór nad realizacją tych obowiązków należy do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Zgodnie z regulacjami prawnymi usuwanie odpadów mieszkaniec powinien zlecić jednostce posiadającej odpowiednie zezwolenie. Fakt usuwania odpadów komunalnych z terenu 164
nieruchomości winien być udokumentowany korzystaniem z usług firmy wywozowej. Brak udokumentowania stanowi podstawy do przejęcia obowiązku usuwania odpadów przez gminę w trybie wykonania zastępczego, według stawek uchwalonych przez radę gminy. Podmioty gospodarcze Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej nakłada na przedsiębiorcę obowiązek zapewnienia odzysku, a w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych. Obowiązek ten może być realizowany przez przedsiębiorcę samodzielnie albo za pośrednictwem organizacji odzysku. Wykonanie poszczególnych czynności związanych z odzyskiem i recyklingiem odpadów opakowaniowych przedsiębiorca lub organizacja odzysku może zlecić osobom trzecim. Reasumując, jednostką, która posiada najwięcej kompetencji związanych z gospodarką odpadami, jest gmina. Mieszkańcy jak i podmioty gospodarcze działające na danym obszarze jako wytwórcy i posiadacze odpadów powinni podporządkować się działaniom określonym przez gminę, a także w razie konieczności składać odpowiednie informacje we właściwych organach samorządowych z racji prowadzonej działalności. 165
6. ZŁOŻONE CELE I ZADANIA PROPONOWANEGO SYSTEMU GOSPODARKI ODPADMI NA PRZEDMIOTOWYM TERENIE 17 GMIN Gospodarka odpadami na terenie siedemnastu gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki powinna być zgodna z przepisami prawa oraz założeniami planów gospodarki odpadami wyższego szczebla tj.: Krajowy Plan Gospodarki Odpadami Plan Gospodarki Odpadami dla woj. Podkarpackiego Plan Gospodarki Odpadami na lata 2003 2010 dla woj. Małopolskiego Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jasielskiego na lata 2004-2015 Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Dębickiego Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla powiatu krośnieńskiego na lata 2004-2015 Program ochrony środowiska oraz plan gospodarki odpadami dla powiatu gorlickiego na lata 2004-2015 Na dzień dzisiejszy (szczegóły w rozdziale 2.) wszystkie w/w plany zostały zatwierdzone przez stosowne organy, stając się dokumentami prawnie obowiązującymi. W planowaniu systemu gospodarki odpadami na przedmiotowym terenie zostały uwzględnione następujące informacje: Spośród siedemnastu analizowanych gmin, władze jedenastu (tj. miasta Jasła i gmin: Brzyska, Dębowiec, Jasło, Kołaczyce, Krempna, Osiek Jasielski, Skołyszyn, Tarnowiec, Brzostek, Sękowa) wyraziły zdecydowaną wolę uczestniczenia we wspólnym przedsięwzięciu, polegającym na stworzeniu sprawnego systemu gospodarki odpadami (obejmującego zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym również nadzór nad tymi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów), którego podstawą będzie Międzygminny Zakład Zagospodarowania Odpadów w Jaśle. Cztery gminy: Nowy Żmigród, Pilzno, Chorkówka, Jedlicze, wyraziły chęć uczestniczenia we wspólnym przedsięwzięciu w dalszej perspektywie czasu. W dalszej części Planu założono, że gminy te docelowo będą korzystały z MZZO w Jaśle. W gminie Brzostek planowana jest budowa sortowni odpadów. W dalszej części Planu założono, że gminy te docelowo będą korzystały z MZZO w Jaśle. Dwie gminy: Czarna, Żyraków z uwagi na partycypację w kosztach utrzymania Zakładu Komunalnego Gromadzenia i Utylizacji Odpadów w Paszczynie oraz składowiska odpadów w Kozodrzy, uczestniczyć będą w planowanym Międzygminnym Zakładzie Zagospodarowania Odpadów w Paszczynie, powstałym na bazie istniejącego Zakładu. 166
W Planie Gospodarki Odpadami dla woj. Podkarpackiego jak również w Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jasielskiego wpisano budowę regionalnego zakładu zagospodarowania odpadów w Jaśle jako obiektu strategicznego, który wraz ze składowiskiem odpadów, będzie obsługiwał teren gmin powiatu jasielskiego z możliwością rozszerzenia obsługi na kolejne gminy. Obecnie należy kontynuować lub podjąć nowe działania zmierzające do dostosowania systemu gospodarki odpadami na terenie objętym Planem do wymagań narzuconych przez przepisy prawa polskiego i prawa Unii Europejskiej. W związku z tym daje się zauważyć szereg problemów wymagających rozwiązania. Są to zarówno problemy wynikające z regulacji prawnych jak i problemy natury technicznej (szerzej omówione w rozdziale 4.13.1). Poniżej przedstawiono tylko główne problemy wynikające z regulacji prawnych, a dotyczące organizacji systemu: Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nakłada na gminy i na mieszkańców obowiązki w zakresie gospodarki odpadami. Jak już wcześniej wspomniano gmina powinna zapewnić budowę i utrzymanie instalacji do unieszkodliwiania odpadów, natomiast mieszkańcy zobowiązani zostali do usuwania odpadów do miejsc do tego przeznaczonych, sami lub za pośrednictwem firm odbierających odpady oraz udokumentowania tego faktu. Ustawa ta nie daje równocześnie gminie instrumentów umożliwiających realizowanie obowiązków, ponieważ: - W myśl ustawy o odpadach posiadacz odpadów, tj. firma odbierająca, przejmuje odpady od mieszkańców i sama decyduje o sposobie i miejscu ich unieszkodliwiania. Tym sposobem część odpadów wychodzi poza system. - Budowa międzygminnego systemu musi obejmować całość odpadów wytwarzanych w gminach, które uczestniczą we wspólnym przedsięwzięciu. Trudno budować system dla części odpadów. Nawet zakładając budowę systemu dla połowy masy odpadów, może się zdarzyć taka sytuacja, że w wyniku przetargów część odpadów wyjdzie poza system i wówczas jedynym rozwiązaniem jest zatrzymanie instalacji lub poszukiwanie odpadów na zewnętrz systemu. - Dodatkowy problem w gospodarce odpadami wynika z faktu, że nie wszyscy właściciele nieruchomości posiadają podpisane umowy na unieszkodliwianie odpadów. Jest to wynikiem nieskutecznego systemu kontroli i powoduje tworzenie się dzikich wysypisk,zanieczyszczających środowisko, a dodatkowo stwarzających niekorzystne wrażenie estetyczne. 167
6.1. Polityka i cele na poziomie gmin Podstawowym sposobem postępowania z odpadami na przedmiotowym terenie jest ich unieszkodliwianie na składowiskach odpadów oraz ograniczony ich recykling. Szacuje się, że ok. 96,3% masy obecnie zbieranych odpadów jest składowane na składowiskach zlokalizowanych na przedmiotowym terenie, zaś pozostała masa na składowiskach zlokalizowanych poza rozpatrywanym terenem. Eksploatacja lokalnych składowisk odpadów w gminie Pilzno i Brzostek z uwagi na stopień zapełnienia oraz nie spełnienia wymaganych warunków technicznych w przypadku składowiska w gminie Pilzno, powinna być zakończona w ciągu najbliższych dwóch lat. Również zakończenie eksploatacji składowiska odpadów w Jaśle przewidywane jest do końca 2007 roku, a w gminie Jedlicze w roku 2009. Ponadto gminy Czarna i Żyraków partycypują w rozbudowie składowiska w Kozodrzy. Zorganizowanym systemem odbioru odpadów objętych jest ok. 163 273 mieszkańców, co stanowi 78,8 % wszystkich mieszkańców na przedmiotowym terenie, zaś systemem selektywnej zbiórki odpadów objętych jest średnio 57 % mieszkańców tego terenu, przy czym w czterech gminach: Brzyska, Skołyszyn, Tarnowiec i Pilzno nie jest prowadzona selektywna zbiórka surowców wtórnych. Dostosowanie istniejącego systemu do obowiązującego prawa wymaga wprowadzenia następujących zasad: odpady powinny być zbierane w sposób selektywny, odpady przed umieszczeniem na składowisku odpadów powinny być poddane procesowi przekształcenia fizycznego, chemicznego lub biologicznego oraz segregacji w celu odzysku surowców i frakcji biodegradowalnych, odzysk lub unieszkodliwianie odpadów może odbywać się w instalacjach lub urządzeniach spełniających wymagania dotrzymania standardów emisyjnych. Cele dla gospodarowania odpadami na przedmiotowym terenie wynikają z przyjęcia do realizacji postanowień dyrektyw Unii Europejskiej regulujących strategie i sposoby postępowania z odpadami, a także podążających za nimi aktów prawa polskiego i nadrzędnych planów gospodarki odpadami. Poniżej sformułowano podstawowe cele dla gospodarki odpadami w gminach należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki. 6.1.1. Cele ogólne długookresowe Cel: Stworzenie regionalnego zintegrowanego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, w którym stosowane będą metody unieszkodliwiania odpadów zgodnie z hierarchią wymaganą przez dyrektywę ramową, tzn. odzysk surowców, odzysk energii i składowanie. 168
System wymaga zatem wprowadzenia selektywnej zbiórki odpadów na poziomie umożliwiającym wykorzystanie zebranych frakcji, kompostowania, przy czym składowanie traktowane musi być jako ostatnia w hierarchii metoda unieszkodliwiania. Cel: Objęcie zorganizowanym odbiorem odpadów 100% mieszkańców poszczególnych gmin i uporządkowanie systemów odbioru odpadów pod względem organizacyjnym. Dla osiągnięcia celu wymagane jest wzmocnienie kontroli systemu odbioru odpadów od właścicieli nieruchomości oraz ujednolicenie standardów usług odbioru odpadów dla wszystkich podmiotów i wprowadzenie uregulowań umożliwiających kierowanie odpadów do funkcjonujących w systemie obiektów. Cel: Podniesienie poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców dorzecza Wisłoki i odpowiedzialności za wytwarzane odpady. Dla osiągnięcia celu wymagane jest prowadzenie (kontynuacja) działań edukacyjnych oraz imprez masowych promujących zachowania proekologiczne. Cel: Minimalizacja ilości odpadów wytwarzanych i składowanych. Cel ten wynika zarówno z obowiązujących kierunków postępowania z odpadami jak i z konieczności maksymalnego wydłużenia czasu eksploatacji istniejących oraz nowego składowiska odpadów obsługującego kilkanaście gmin regionu. Dla osiągnięcia celu wymagane jest wprowadzenie zbiórki selektywnej z odzyskiem frakcji użytkowych, kompostowanie odpadów organicznych, przetwarzanie odpadów wielkogabarytowych. Cel: Ograniczenie szkodliwości dla środowiska składowanych odpadów komunalnych. Dla osiągnięcia celu wymagane jest: ograniczenie ilości składowanych odpadów biodegradowalnych (zmniejszenie oddziaływania na efekt cieplarniany poprzez redukcję emisji metanu ze składowisk), wydzielenie odpadów niebezpiecznych, ze szczególnym uwzględnieniem baterii i akumulatorów, substancji łatwopalnych, olejów, zużytych urządzeń elektrycznych i elektronicznych oraz urządzeń zawierających freony, przejęcie przez upoważnione firmy odpadów azbestowych z zastosowań budowlanych. Cel: Odzysk odpadów o właściwościach użytkowych. Dla osiągnięcia celu gminy powinny obok zapewnienia możliwości odbioru surowców wtórnych i odpadów poużytkowych od mieszkańców poprzez sieć punktów zbiórki selektywnej (w zabudowie wielorodzinnej oraz przy instytucjach publicznych) i system zbiórki indywidualnej (w zabudowie jednorodzinnej) dążyć do stworzenia instalacji, w których prowadzony byłby odzysk surowców (sortowni). Realizacji celu sprzyja możliwość uzyskania środków finansowych pochodzących z opłaty produktowej. Cel: Ograniczenie ilości składowanych osadów ściekowych. Dla osiągnięcia celu wymagane jest wprowadzenie biologicznej metody przekształcania komunalnych osadów ściekowych w procesie kompostowania. 169
Cel: eliminacja azbestu ze środowiska. Dla osiągnięcia celu wymagane jest wspieranie mieszkańców podejmujących wymiany dachów i okładzin ściennych z płyt azbestocementowych oraz dofinansowywanie prac z powiatowych i gminnych funduszy ochrony środowiska Cel: ograniczenie uciążliwości dla środowiska wytwarzanych odpadów medycznych i weterynaryjnych. Dla osiągnięcia celu należy wzmóc kontrolę nad prywatnymi gabinetami zabiegowymi oraz ukierunkowanie strumienia tych odpadów na ich odbiór przez upoważnione jednostki. Cel: Zmniejszenie uciążliwości dla środowiska odpadów powstających przy użytkowaniu pojazdów. Dla osiągnięcie celu wymagane jest kierowanie wraków samochodowych do punktów zajmujących się specjalistycznym demontażem, prowadzenie odzysku opon samochodowych i zużytych olejów w punktach usługowych. Cel: zmniejszenie uciążliwości dla środowiska odpadów przemysłowych. Realizacja celów wymaga zaangażowania podmiotów gospodarczych polegającego na minimalizacji wytwarzania odpadów, odzysku odpadów przemysłowych z produkcji bieżącej i zdeponowanych na składowiskach przemysłowych, unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych oraz kierowania przemysłowych odpadów biodegradowalnych do kompostowni, a także rekultywacji składowisk. 6.2. Zadania na poziomie gmin 6.2.1 Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów komunalnych Pierwszym stopniem w hierarchii postępowania z odpadami jest minimalizacja ich wytwarzania. O ile wprowadzenie działań technicznych i technologicznych dla minimalizacji odpadów jest możliwe w procesach produkcyjnych, o tyle wszelkie działania zmierzające do zmniejszenia ilości powstających odpadów komunalnych uzależnione są od postawy mieszkańców, ich świadomości ekologicznej i akceptacji zaproponowanych rozwiązań. Zasadniczy udział w odpadach komunalnych stanowią odpady organiczne, będące resztkami pożywienia, a ich ilość zależy wyłącznie od poziomu życia mieszkańców i możliwości zagospodarowania tych odpadów we własnym zakresie. Na rozpatrywanym terenie o przeważającym rolniczym charakterze około 155 706 osób mieszka na obszarach wiejskich, a 47 731 osób na obszarach miejskich w trzech jednostkach miejskich, z czego samo miasto Jasło liczy 37 889 mieszkańców. Na takim terenie w zabudowie jednorodzinnej zagrodowej istnieją potencjalnie duże możliwości do wykorzystywania produkowanych odpadów organicznych we własnym zakresie, tj. do kompostowania czy skarmiania zwierząt. Pozostałą część odpadów stanowią odpady opakowaniowe. Ograniczenie ich wytwarzania jest możliwe jedynie przez promowanie opakowań zwrotnych, służących wielokrotnie do tego samego celu. Niezbędne jest tutaj jednak współdziałanie wielu elementów począwszy od polityki 170
ekologicznej państwa, producentów opakowań, a skończywszy na akceptacji mieszkańców dla tych form opakowań. Końcowy efekt, jak widać, w niewielkim stopniu zależy do polityki prowadzonej na szczeblu gminy. W przypadku odpadów komunalnych osiągnięcie minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów jest trudne. W realizacji tego zadania pomocne mogą być następujące działania: Prowadzenie działalności edukacyjnej i informacyjnej. Jako zadania własne gmin: przygotowanie i rozprowadzanie ulotek i plakatów upowszechniających zbiórkę selektywną, rozpowszechnianie wśród mieszkańców informacji o punktach zbiórki wysegregowanych frakcji odpadów; organizacja imprez okazjonalnych jak np. Sprzątanie świata, itp. Jako zadania koordynowane przez gminy: wspieranie imprez promujących zachowania proekologiczne, konkursów itp. organizowanych przez szkoły, przedszkola i organizacje pozarządowe. Rozszerzenie, usprawnienie czy wdrożenie systemu selektywnej zbiórki surowców wtórnych na terenach gmin w zależności od obecnego stopnia zaangażowania mieszkańców w program selektywnej zbiórki odpadów (zadanie własne gmin). Zbiórka odpadów niebezpiecznych z gospodarstw domowych. Jako zadania własne gmin: budowa punktu gromadzenia odpadów wyposażonych m.in. w stanowiska przystosowane do gromadzenia odpadów niebezpiecznych (przede wszystkim baterii i akumulatorów oraz złomu elektronicznego); akcje zbiórki przeterminowanych leków w aptekach; wspieranie poprzez akcje informacyjne (rozpowszechnianie informacji o miejscach zbiórki) inicjatyw placówek handlowych i innych podmiotów zbierających odpady niebezpieczne z gospodarstw domowych (baterie, akumulatory, chłodziarki, elektronika). Jako zadania koordynowane przez gminy: wprowadzenie zbiórki baterii w placówkach oświatowych; promowanie akcji wymiany nowe za stare przez placówki prowadzące sprzedaż chłodziarek i innych urządzeń i produktów, zawierających substancje niebezpieczne (objętych systemem opłat produktowych). Selektywne zbieranie i kompostowanie wszystkich odpadów z utrzymania terenów zielonych na obszarach miejskich. Jako zadania własne gmin: wskazywanie kompostowni jako miejsc odbioru odpadów zielonych dla firm zajmującymi się utrzymaniem zieleni miejskiej; wprowadzenie rozwiązań organizacyjnych ograniczających deponowanie odpadów zielonych na składowisku (np. zakaz składowania odpadów zielonych lub podwyższona opłata); stwarzanie popytu na wytwarzany kompost przez wykorzystanie go w inwestycjach gminnych oraz przy bieżącym utrzymaniu terenów zielonych. 171