Rola animatora lokalnego w kreowaniu inicjatyw lokalnych.

Rola animatora lokalnego w kreowaniu inicjatyw lokalnych.,,animator społeczny idzie w gromadzie, jak towarzysz i współpracownik, nigdy nie powinien naśladować dobroczyńcy, zstępującego z wysoka do maluczkich. Wartość jego pracy mierzy się nie tym, co czyni sam, lecz tym, co potraf wydobyć z gromady, wśród której i z którą pracuje. 1. 1 M. Dudkiewicz, T. Kazimierczak, I. Rybka, M. Rymsza, Animacja lokalna. Jak aktywizować społeczność wiejską. Z doświadczeń projektu,,w stronę polskiego modelu gospodarki społecznej budujemy nowy Lisków, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2008, s. 6 1

Białystok 2010 Po pierwsze warto odpowiedzieć na pytanie czym jest animacja. Istnieje kilka określeń tego pojęcia, a najpopularniejsze twierdzą iż jest to metoda edukacji, która polega na tym, że w jej trakcie nabywa się umiejętności i postawy społeczne i obywatelskie, które powodują pogłębienie uczestnictwa obywateli w życiu publicznym, co z kolei przekłada się na ich aktywność na rzecz rozwoju lokalnego. Jej istota w tym znaczeniu sprowadza się do tego, że społeczeństwo poprzez aktywny udział w życiu społeczności sprawia, że w danym otoczeniu podnosi się jakość życia, wyższy jest poziom sprawności rozwiązywania problemów lokalnych oraz realizacji celów rozwojowych w porównaniu ze społecznościami lokalnymi, gdzie społeczeństwo nie jest,, partycypujące. W związku z powyższym podejmowanie animacji jest szczególnie preferowane w społecznościach biernych, zacofanych oraz zaniedbanych. 2 Animacja to również obszar praktyki, który polega albo na wspieraniu i pomocy dla istniejących już grup w społeczności lokalnej lub też na pomocy w tworzeniu nowych, które będą aktywnie współuczestniczyć w życiu społeczności. 3 Jeszcze inny sposób definiowania animacji mówi, iż jest to metoda budowania kapitału społecznego oparta na rozbudowanej sieci społecznej i dobrej wewnętrznej komunikacji, prowadząca w konsekwencji do kształtowania się demokracji uczestniczącej, będącą podstawą zrównoważonego rozwoju. Cele animacji osiągane są poprzez realizację określonych przedsięwzięć, które zachęcają członków społeczności do działania a przy 2 M. Dudkiewicz, T. Kazimierczak, I. Rybka, M. Rymsza, Animacja lokalna. Jak aktywizować społeczność wiejską. Z doświadczeń projektu,,w stronę polskiego modelu gospodarki społecznej budujemy nowy Lisków, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2008, s. 6 3 T. Kazimierczak, Koncepcja animacji lokalnej w projekcie liskowskim., [w:]animacja lokalna i przedsiębiorczość społeczna na rzecz rozwoju obszarów wiejskich., [red.]i. Rybka, Broszura pokonferencyjna, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2008, s. 19 2

tym pozwalają na osiągnięcie postawionych celów i realizację zadań powierzonych przez instytucję zewnętrzną animatorowi są to tzw. projekty animacyjne. 4 Animacja, tak jak każdy inny proces może zostać podzielona na kilka etapów, wyróżnia się: 5 etap przygotowania - obejmuje rozbudowany proces nawiązywania relacji pomiędzy animatorem a społecznością, podczas którego musi on zdobyć zaufanie ludzi i dać się poznać przez nich z jak najlepszej strony. W tym czasie ponadto powinien zaaklimatyzować się w nowym środowisku, nawiązać znajomości oraz zdobyć podstawowe informacje niezbędne mu do realizacji powziętego celu. etap właściwy - to po prostu lub aż realizacja projektu animacyjnego w danej społeczności, który składa się z szeregu zadań cząstkowych. W tym etapie szczególnie ważne jest stworzenie grup zadaniowych, które zajmą się realizacją określonych zadań,składających się na projekt animacyjny. etap końcowy - jest prawdopodobnie najtrudniejszym z etapów dla animatora, ponieważ polega na stopniowym wycofywaniu się ze społeczności i wygaszaniu swej obecności po zrealizowaniu celu pracy aby w ten sposób dać szansę na samodzielne działanie, współdziałanie wspólnocie. Z kolei najważniejszą osobą w procesie animacji, zaraz po społeczności lokalnej jest animator, czyli osoba zewnętrzna dla społeczności, która przebywa w niej przez określony czas, podczas którego oddziałuje na nią swą osobą, ale działa z polecenia podmiotu zewnętrznego. Pobudza on, motywuje i mobilizuje ludzi oraz całe środowisko. Jego zadaniem jest wdrażanie programów dotyczących pomocy społecznej, a ponadto zajmuje się animacją określonej dziedziny życia (np. kultury, przedsiębiorczości), jest doradcą oraz ekspertem. 6 Animator to praktyk, który poprzez umiejętne wykorzystanie dostępnych technik i narzędzi oraz motywację i edukację inicjuje organizowanie się członków społeczności w celu samodzielnego zaspokojenia ich potrzeb oraz rozwiązania 4 M. Dudkiewicz, T. Kazimierczak, I. Rybka, M. Rymsza, Animacja lokalna. Jak., s. 6 5 Tamże, s. 18-19 6 TM. Dudkiewicz, T. Kazimierczak, I. Rybka, M. Rymsza, Animacja lokalna. Jak., s. 6 3

problemów, z którymi się borykają. Nie opiera się on tylko na poziomie obecnych aspiracji i potrzeb mieszkańców, ale przede wszystkim poprzez proces tworzenia ma,,ożywić duszę społeczności lokalnej. 7 Animator powinien także posiadać specyficzne cechy, które predysponują go do pełnienia tak specyficznej funkcji w społeczności lokalnej i są to: 8 świadomość własnych możliwości i ograniczeń, zarówno fizycznych, jak i psychologicznych; umiejętność akceptacji siebie i innych; zdolność do życia i funkcjonowania w zbiorowości; umiejętność dostosowania się do uwarunkowań otoczenia; postawa twórcza i inwencja. Posiadanie powyższych cech niewątpliwie ułatwi pracę animatorowi, pozwoli mu z pewnym dystansem zarówno do siebie jak i do innych wypełniać powierzone obowiązki w sposób rzetelny i prawidłowy. Animator bowiem ma do wykonania szereg zadań i w związku z tym pełni wiele funkcji w społeczności, należą do nich przede wszystkim: 9 zaangażowanie; ułatwianie; edukowanie; zachęcanie; wzmacnianie; wyrównywanie szans; ocenianie. Zaś gama podstawowych zadań w pracy animatora obejmuje w głównej mierze: 10 rozwój partnerskich relacji w środowisku lokalnym poprzez budowanie porozumień; komunikację pomiędzy potencjalnymi partnerami społecznymi poprzez 7 P. Jordan, B. Skrzypczak., Szkoła animatorów lokalnych. Kim jest animator społeczny?., 2003, s. 4 8 Tamże, s. 12-13 9 P. Jordan, B. Skrzypczak., Szkoła animatorów lokalnych. Kim jest animator społeczny?., 2003, s. 3 10 Tamże, s. 9 4

wypracowywanie sieci kontaktów i relacji ; nakreślenie profilu społeczności poznawanie lokalnych mieszkańców, udogodnień,historii, problemów; procesy podejmowania wspólnych decyzji poprzez dochodzenie do consensusu i określanie wspólnego celu; pracowanie w oparciu o dynamikę grup, podtrzymywanie zaangażowania i motywowanie innych; tworzenie sieci praca ponad granicami, pielęgnowanie kontaktów, zarządzanie informacją i zasobami. W związku z pełnieniem tak wielu funkcji w społeczności i realizowaniem tak szerokiej gamy zadań praca animatora nie należy do najprostszych. Napotyka ona na swej drodze wile przeszkód i trudności, wśród których literatura wymienia następujące: 11 długo okres pomiędzy działaniem a pojawieniem się efektu tegoż działania; trudno mierzalne bądź też niemierzalne efekty pracy; potrzeba przygotowania społeczności i siebie na,, odejście po zakończeniu projektu animacyjnego; konieczność pozostawania w grupie i nie wypychanie się ku pozycji lidera, mimo nacisków społeczności lokalnej by dać jej szansę na pobudzenie własnej, wewnętrznej aktywności i chęci do działania; zaakceptowanie takiego stanu rzeczy, że o wartości pracy animatora decydują nie jego osiągnięcia a dokonania społeczności w której działa; potrzeba ciągłego radzenia sobie z lokalnymi konfliktami, uprzedzeniami i stereotypami; problemy rozgraniczenia dwóch sfer prywatnej i zawodowej; trudności z pokonaniem obaw i oporów członków społeczności przed zmianą; konieczność poradzenia sobie ze sprzecznością poglądów i celów własnych a ludzi w animowanej społeczności; 11 M. Dudkiewicz, T. Kazimierczak, I. Rybka, M. Rymsza, Animacja lokalna. Jak.,, s. 7 5

Jak widzimy animator spotyka się z wieloma trudnościami, zarówno w sferze zawodowej jak i prywatnej (emocjonalnej, psychicznej). Jednak musi on sobie z nimi radzić i w pewien sposób zachować dystans do tego wszystkiego, by móc spełniać powierzoną mu funkcję. Jednak nie można zapominać, że animator to nie maszyna to tylko człowiek, który ma również prawo do chwil słabości. Warto zwrócić uwagę na fakt iż w życiu codziennym spotykamy się z dwoma rodzajami animatorów tzn. są profesjonalnie przeszkoleni i wykształceni ludzie, którzy za bycie animatorem w danej społeczności otrzymują wynagrodzenie, lecz również są jednostki wybitne, które,, naturalnie z własnej i niczym nie przymuszonej woli pełnią w swojej społeczności rolę właśnie takiego animatora, który motywuje do działania i inicjuje pewne zdarzenia. Oczywiście najbardziej pożądana jest taka,,naturalna, samoistna animacja, lecz w przypadku, gdy jej nie ma to nawet ta zewnętrzna profesjonalna jest jak najbardziej wskazana i pożądana. 12 Gdy już wiemy czym jest animacja i kim jest animator oraz jakie zadania ma do spełnienia możemy rozszerzyć zakres informacji na ten temat i powiedzieć czym jest model animacji lokalnej oraz z jakie pozytywne efekty przynosi działanie animatora. Model animacji lokalnej określany jest jako jeden z instrumentów polityki społecznej, którego zadaniem jest inicjowanie procesów wewnętrznego rozwoju lokalnego, a do jego zasadniczych cech zaliczymy to, że: 13 animacja wspiera rozwój przedsiębiorczości społecznej, w szczególności poprzez tworzenie lokalnych przedsiębiorstw społecznych zakorzenionych w danej społeczności lokalnej; animacja adresowana jest do zaniedbanych politycznie i społecznie społeczności lokalnych i stanowi dla nich szansę na ograniczenie negatywnych skutków tego stanu rzeczy lub nawet pokonanie tejże sytuacji; 12 M. Dudkiewicz, T. Kazimierczak, I. Rybka, M. Rymsza, Animacja lokalna. Jak aktywizować społeczność wiejską. Z doświadczeń projektu,,w stronę polskiego modelu gospodarki społecznej budujemy nowy Lisków, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2008, s. 6-7 13 M. Dudkiewicz, T. Kazimierczak, I. Rybka, M. Rymsza, Animacja lokalna. Jak., s. 10-11 6

animacja jest,, mostem, który łączy dwa światy społeczność lokalną i świat zewnętrzny a animator jest,, dobrym duszkiem przynoszącym nadzieje na lepsze jutro; animacja jest procesem długotrwałym, a animator musi być ciągle doszkalany i wspierany przez podmioty zewnętrzne we swym działaniu; Animator w swej pracy musi pracować z wieloma podmiotami zarówno prywatnymi, jaki i publicznymi, a praca ta obejmuje cztery poziomy: 14 praca z indywidualnymi członkami społeczności; praca z lokalnymi grupami lub organizacjami; praca z sieciami grup i organizacji; praca z władzami publicznymi, zawodowymi agencjami i biznesem. Działanie animatora na danym terenie, w danej społeczności lokalnej i z wyżej wymienionymi podmiotami niesie ze sobą szereg wymiernych korzyści: 15 zachęca członków społeczności lokalnej do samorozwoju, uczenia się i aktywności; pobudza stosunki międzyludzkie, poczucie przynależności i zainteresowanie się sprawami wspólnoty; podnosi efektywność działań lokalnych grup, które są uzupełnieniem działalności podmiotów publicznych; pozwala na lepsze zrozumienie potrzeb społeczności przez lokalne władze i partnerów. Wszystkie korzyści bez wątpienia osiągane są po stronie społeczności lokalnej, dlatego też powinny one nie mieć żadnych oporów z przyjmowaniem animatora w swej,,małej ojczyźnie, a wręcz z otwartymi rękoma go witać. Z powyższego omówienia zagadnień odnoszących się do animacji wynika, jak bardzo istotne jest to zjawisko w owych czasach. Pomaga zacofanym, często bezradnym, pozostawionym samym sobie społecznościom lokalnym pokonywać problemy, z którymi 14 Tamże, s. 17 15 Tamże, s. 17 7

się borykają. Dzieje się to głównie poprzez inspirowanie członków danej społeczności do podejmowania tzw. inicjatyw lokalnych. Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie głosi, że inicjatywa lokalna to forma współpracy jednostek samorządu terytorialnego z ich mieszkańcami, w celu wspólnego realizowania zadania publicznego na rzecz społeczności lokalnej. 16 Może ona obejmować szereg zadań m.in. z zakresu porządku i bezpieczeństwa publicznego, ochrony przyrody, edukacji, oświaty, wychowania, działalności w sferze kultury fizycznej i turystyki czy też działalność związaną z budową, rozbudową i remontami. 17 Są one szansą dla społeczeństwa na wyjście ze stanu obecnego i nadzieją, że lepsze jutro nadejdzie. 16 Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r.., Art.2, ustęp 4 17 Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r.., Art. 19b, ustęp 1 8

Bibliografia: 1. M. Dudkiewicz, T. Kazimierczak, I. Rybka, M. Rymsza, Animacja lokalna. Jak aktywizować społeczność wiejską. Z doświadczeń projektu,,w stronę polskiego modelu gospodarki społecznej budujemy nowy Lisków, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2008 2. P. Jordan, B. Skrzypczak., Szkoła animatorów lokalnych. Kim jest animator społeczny?., 2003 3. T. Kazimierczak, Koncepcja animacji lokalnej w projekcie liskowskim., [w:]animacja lokalna i przedsiębiorczość społeczna na rzecz rozwoju obszarów wiejskich., [red.]i. Rybka, Broszura pokonferencyjna, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2008, 4. Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r. 9