NIEUCZCIWE PRAKTYKI RYNKOWE STOSOWANE PRZEZ PRZEDSIĘBIORCÓW WOBEC KONSUMENTÓW A. ZAGROśENIA DLA KONSUMENTÓW SPOWODOWANE STOSOWANIEM PRZEZ PRZEDSIĘBIORCÓW NIEUCZCIWYCH PRAKTYK RYNKOWYCH. 1. Pojęcie praktyk rynkowych W gospodarce rynkowej konkurujący ze sobą przedsiębiorcy oferują konsumentom róŝnego rodzaju towary i usługi (produkty) a konsumenci podejmują decyzje odnośnie produktów oferowanych przez przedsiębiorców. Chodzi tu o decyzje podejmowane przez konsumentów: a) przed zawarciem umowy dotyczącej produktu (czy nabyć produkt określonego rodzaju, czy powstrzymać się od jego nabycia, czy wybrać produkt oferowany przez danego przedsiębiorcę czy produkt proponowany przez innego przedsiębiorcę), b) w trakcie zawierania umowy dotyczącej produktu (na jakich warunkach nabyć produkt), c) po zawarciu umowy dotyczącej produktu (czy dochodzić od przedsiębiorcy wykonania umowy, naleŝytego wykonania umowy czy teŝ odstąpić od umowy, wypowiedzieć umowę itp.). Przedsiębiorcy mają prawo kształtować zachowania rynkowe konsumentów i wpływać na podejmowane przez nich decyzje co do oferowanych im produktów. Mogą w tym celu podejmować w stosunku do konsumentów róŝnego rodzaju zabiegi określone jako praktyki rynkowe. 2. Praktyki rynkowe deformujące zachowania rynkowe konsumentów Co do zasady praktyki rynkowe są uznawanym elementem gospodarki rynkowej (np. reklama, marketing są dozwolonymi przez prawo środkami działania przedsiębiorców). NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe prawo przedsiębiorców do kształtowania zachowań rynkowych konsumentów nie obejmuje moŝliwości deformowania (zniekształcania) zachowań rynkowych konsumentów zwłaszcza wtedy gdy efektem podejmowanych przez przedsiębiorców zabiegów jest doprowadzenie konsumentów do podjęcia decyzji co do produktu, których inaczej by nie podjęli. Takie zabiegi przedsiębiorców określane są jako nieuczciwe praktyki rynkowe. Chodzi tu przede wszystkim o deformacje podejmowanych przez konsumentów decyzji co do produktu spowodowane: - wprowadzeniem konsumentów w błąd, - stosowaniem wobec konsumentów niedopuszczalnego nacisku psychicznego a nawet fizycznego. Pozwala to wyodrębnić zdecydowanie najpowszechniejsze dwa rodzaje nieuczciwych praktyk rynkowych: - praktyki wprowadzające w błąd, - praktyki agresywne.
3. Przykłady nieuczciwych praktyk rynkowych. W uzasadnieniu projektu ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym przytoczono szereg przykładów nieuczciwych praktyk rynkowych, których ściganie będzie moŝliwe po wejściu w Ŝycie omawianej ustawy: - operatorzy telekomunikacyjni rozsyłający ulotki oferujące darmowe weekendy bez zaznaczenia, Ŝe darmowe minuty nie dotyczą połączeń z innymi operatorami; - bank w ofercie reklamowej stwierdzał, Ŝe oprocentowanie konta na rachunku bankowym wynosi 4% ale tylko przez pierwszy miesiąc zaś później oprocentowanie spada nawet o połowę; - spółka prowadząca szkołę policealną umieściła na ulotkach reklamowych sformułowanie: czesne 0 złotych, semestr gratis. Studenci, którzy chcieli podjąć naukę dowiadywali się, Ŝe treść ulotki dotyczy tylko jednego kierunku studiów oraz, Ŝe muszą przyprowadzić 5 innych osób, które podpiszą umowę i wpłacą pierwszą ratę; - konsument otrzymał od firmy przesyłkę z informacją o rzekomej wygranej i podaniu numeru telefonu (o podwyŝszonej płatności), w którym konsument ma potwierdzić chęć odbioru nagrody; - reklama zachwalająca preparaty odchudzające, w sytuacji gdy preparaty te nie są skuteczne; - reklama przewodnika lotniczego zachęcająca do zakupu biletów lotniczych po określonej cenie wraz z informacją, Ŝe cena nie obejmuje opłat lotniskowych, podatków i innych opłat; - prowadzenie kampanii reklamowej przez Telekomunikację Polską S.A. w konwencji serwisu informacyjnego w sposób zmierzający do wywołania wśród widzów wraŝenia, Ŝe przekaz reklamowy jest informacją neutralną. Chodziło o to by w ten sposób ukryć promocyjny charakter kampanii reklamowej (Telekomunikacja Polska S.A. nadała kampanii reklamowej nazwę Serwis Informacyjny Telekomunikacji Polskiej. Rolę osoby prowadzącej program powierzono Krystynie Czubównie, osobie będącej uprzednio znaną prezenterką telewizyjnego programu informacyjnego. Wyemitowano kilka filmów reklamowych w scenerii studia serwisu informacyjnego wraz z opiniami sondaŝowymi od telewidzów wzorowanych na sondaŝach programów informacyjnych). B. PRZEPISY PRAWNE O PRZECIWDZIAŁANIU NIEUCZCIWYM PRAKTYKOM RYNKOWYM. 1. Przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom rynkowym na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów prawnych. Dotychczas obowiązujące przepisy prawne przewidują szereg rozwiązań pozwalających przeciwdziałać nieuczciwym praktykom rynkowym. Wskazać tu moŝna w szczególności na przepisy kodeksu cywilnego dopuszczające moŝliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złoŝonego pod wpływem błędu (art. 84) podstępu (art. 86) czy groźby (art. 87). W przypadku wyzysku (art. 388) istnieje moŝliwość Ŝądania usunięcia dysproporcji świadczeń, a nawet uniewaŝnienia zawartej umowy. W stosunku do przedsiębiorców w oznaczonych przypadkach mogą być stosowane sankcje karne. W szczególności przestępstwem jest doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania niezdolności do naleŝytego pojmowania przedsiębranego działania (art. 286 1 K.k). Wykroczeniem jest oszukiwanie nabywcy co do ilości, wagi, miary, gatunku, rodzaju lub ceny przy sprzedaŝy towaru lub świadczeniu usług, jeŝeli nabywca poniósł lub mógł ponieść szkodę nie przekraczająca 100 zł (art. 134 K.w.).
JednakŜe odwoływanie się do przepisów ogólnych prawa nie przynosi konsumentom wystarczającej ochrony prawnej. 2. Ogólna charakterystyka rozwiązań prawnych przyjętych w ustawach z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Od 20 grudnia 2007 r. obowiązuje ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, która: - wprowadza zakaz stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych (art. 3) - określa na czym polega odpowiedzialność prawna przedsiębiorcy stosującego nieuczciwe praktyki rynkowe (art. 12 17 oraz art. 20) - określa na czym polegają nieuczciwe praktyki rynkowe (art. 4-11) Ustawa ta została opublikowana w Dzienniku Ustaw z 2007 r. Nr 171 poz. 1206. C. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA PRZEDSIĘBIORCÓW ZA STOSOWANIE NIEUCZCIWYCH PRAKTYK RYNKOWYCH NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 23 SIERPNIA 2007 R. O PRZECIWDZIAŁNIU NIEUCZCIWYM PRAKTYKOM RYNKOWYM. 1. Jacy przedsiębiorcy odpowiadają za stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych. Art. 2 ust. 1 ustawy pojęcie przedsiębiorców odnosi do osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, które prowadzą działalność gospodarczą lub zawodową. Przepis ten bardzo szeroko określa krąg osób, które naleŝy traktować jako przedsiębiorców. Rozstrzygające znaczenie ma okoliczność faktyczna jaką jest prowadzenie działalności gospodarczej lub zawodowej i związane z nią uczestniczenie w obrocie gospodarczym. Dla uznania konkretnego podmiotu za przedsiębiorcę nie ma znaczenie czy jego działalność zarobkowa lub zawodowa jest prowadzona legalnie. A zatem przykładowo będzie to wykonywanie zawodu bez uzyskania wymaganej koncesji lub zezwolenia, jak równieŝ wykonywanie zawodu bez dopełnienia wymagań formalnych, np. wpis do rejestru przedsiębiorców lub ewidencji działalności gospodarczej. Nie jest równieŝ konieczne, aby podejmowana działalność była prowadzona w sposób trwały (ciągły). Wystarczy podejmowanie jej sporadycznie. Wystarczy, Ŝe dana osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej prowadzi ją w celach zarobkowych. 2. Rodzaje odpowiedzialności prawnej przedsiębiorcy stosującego nieuczciwe praktyki rynkowe. Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym wprowadza dla przedsiębiorcy stosującego nieuczciwą praktykę rynkową: 1. odpowiedzialność cywilną jeŝeli w razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej został zagroŝony lub naruszony interes oznaczonego konsumenta (art. 12 ust. 1), 2. odpowiedzialność za popełnienie wykroczenia w sytuacji stosowania agresywnej praktyki rynkowej (art. 15), 3. odpowiedzialność za popełnienie przestępstwa w przypadku stosowania nieuczciwej praktyki rynkowej dotyczącej prowadzenia lub organizowania systemu konsorcyjnego (art. 16),
4. odpowiedzialność administracyjna w przypadku zakwalifikowania nieuczciwej praktyki rynkowej jako praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów (art. 24 ust. 2 i art. 25 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów), Nieuczciwe praktyki rynkowe zaliczane są do praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przedsiębiorcy którzy stosują takie praktyki ponoszą odpowiedzialność administracyjną określoną w przepisach ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. W przypadku stwierdzenia stosowania takiej praktyki Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaje decyzje administracyjną w której: - nakazuje przedsiębiorcy zaniechania stosowania praktyki i określa środki usunięcia trwałych skutków praktyki (w szczególności moŝe zobowiązać przedsiębiorcę do złoŝenia określonego oświadczenia oraz nakazać przedsiębiorcy publikację decyzji na jego koszt (art. 26); - moŝe nałoŝyć na przedsiębiorcę, który dopuścił się stosowania praktyki karę pienięŝną (w wysokości do 10 % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałoŝenia kary. Kara pienięŝna moŝe być nałoŝona na przedsiębiorców zarówno w przypadku umyślnego i nieumyślnego stosowania praktyki (art. 107); - przy ustalaniu wysokości kary pienięŝnej naleŝy uwzględnić okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy, a takŝe uprzednie naruszenie przepisów ustawy (art. 111). Wydanie w/w decyzji administracyjnej wymaga przeprowadzenia postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy kaŝdy moŝe zgłosić Prezesowi UOKiK na piśmie zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Od decyzji Prezesa UOKiK przysługuje odwołanie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie 14 dni od doręczenia decyzji (art. 81 ust. 1). 3. Prawo konsumenta do egzekwowania odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorcy stosującego nieuczciwe praktyki rynkowe. Legitymację procesową posiada tu konsument, którego interes został zagroŝony lub naruszony. Przysługuje mu wyłączne prawo do Ŝądania naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych. Art. 12 ust.1 pkt 4 stanowi, Ŝe konsument ten moŝe dochodzić w szczególności: - Ŝądania uniewaŝnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń, - zwrotu kosztów związanych z nabyciem produktów. Ponadto konsumentowi przysługują cztery roszczenia: - o zaniechanie praktyk, - o usunięcie skutków praktyki, - o złoŝenie oświadczenia w odpowiedniej treści i formie (jednokrotne lub wielokrotne), - o zasądzenie odpowiedniej sumy pienięŝnej na określony cel społeczny (związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów). WyŜej wymienione 4 roszczenia ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat (bieg przedawnienia rozpoczyna się oddzielnie co do kaŝdego roszczenia) art. 14. Konsument egzekwujący odpowiedzialność cywilną przedsiębiorcy, który stosował nieuczciwą praktykę rynkową wprowadzającą w błąd, nie musi udowadniać jej nieuczciwego charakteru. To przedsiębiorca musi udowodnić, Ŝe ta praktyka rynkowa nie jest praktyką nieuczciwą (art. 13). 4. Prawo konsumenta do Ŝądania ukarania przedsiębiorcy stosującego nieuczciwe praktyki rynkowe. W tych przypadkach, w których stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej:
a) jest wykroczeniem konsument jako pokrzywdzony moŝe wystąpić z Ŝądaniem ścigania tego wykroczenia, b) jest przestępstwem konsument jako pokrzywdzony moŝe wystąpić z wnioskiem o ściganie tego przestępstwa (art. 17 ust. 1 i 2). 5. Organy i organizacje uprawnione do egzekwowania odpowiedzialności prawnej przedsiębiorcy stosującego nieuczciwe praktyki rynkowe. Podmiotami tymi są: 1) Rzecznik Praw Obywatelskich; 2) Rzecznik Ubezpieczonych (tylko w sprawach dotyczących działalności ubezpieczeniowej art. 26 ust. 4a ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym); 3) organizacje, których celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów (krajowe lub regionalne); 4) rzecznicy konsumentów (powiatowi i miejscy). Zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy podmioty te nie mogą jednak Ŝądać usunięcia skutków praktyki ani naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych. Podmioty te mogą ponadto występować z wnioskiem o ściganie: - wykroczenia określonego w art. 15 ust. 1 ustawy (stosowanie agresywnej polityki rynkowej); - przestępstw określonych w art. 16 ustawy (prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym). D. JAK USTALIĆ KIEDY OKREŚLONE DZIAŁANIE LUB ZANIECHANIE PRZEDSIEBIORCY JEST NIEUCZCIWĄ PRAKTYKĄ RYNKOWĄ. 1. Ustawowe kryteria nieuczciwości. Zakres ich stosowania. Ustawodawca w art. 4 ust. 1 określa dwie przesłanki nieuczciwości danej praktyki rynkowej. Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa jeŝeli: - jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, - w istotny sposób zniekształca lub moŝe zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami moŝna uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, a takŝe wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z dnia 23.02.2006 r. (sygn. XVII Ama 118/04) stwierdził, Ŝe istotą pojęcia dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek dla człowieka. W stosunkach z konsumentami powinien on wyraŝać się właściwym informowaniem o przysługujących uprawnieniach, niewykorzystywaniu pozycji profesjonalisty i rzetelnym traktowaniu partnerów umów. Dobre obyczaje to normy moralne i zwyczajowe stosowane w działalności gospodarczej. Drugie kryterium polega na tym, Ŝe określona praktyka, aby być uznana za nieuczciwą musi w istotny sposób zakłócać (lub moŝe zakłócać) zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta. W przypadku, gdy dana praktyka jest kierowana do określonej grupy konsumentów
(np. dzieci, młodzieŝy, osób starszych), powyŝsze kryterium stosuje się do przeciętnego członka tej grupy. Praktyką istotnie zniekształcającą rynkowe zachowanie przeciętnego konsumenta są działania, które znacząco osłabiają zdolność konsumenta do podjęcia decyzji w warunkach dostatecznej wiedzy (tj. świadomej decyzji) i przez to powodują, Ŝe konsument podejmuje decyzję dotyczącą określonej umowy, jakiej by w innym przypadku nie podjął (chodzi tu równieŝ o zagroŝenie potencjalne). Decyzja dotycząca umowy to kaŝda podejmowana przez konsumenta decyzja co do tego, czy, jak i na jakich warunkach dokona zakupu, rozporządzi produktem, wykona jakiekolwiek przysługujące mu uprawnienia. Ustawowe kryteria nieuczciwości określone w art. 4 ust. 1 nie mają zastosowania do wszystkich nieuczciwych praktyk rynkowych. Dogodnie jest tu wyodrębnić: - praktyki zaliczane do nieuczciwych bez konieczności ustalania czy spełniają one przesłanki nieuczciwości z art. 4 ust. 1, - praktyki zaliczane do nieuczciwych dopiero po ustaleniu, Ŝe spełniają one przesłanki nieuczciwości określone w art. 4 ust. 1. 2. Praktyki rynkowe zaliczane do nieuczciwych bez konieczności ustalania, czy spełniają ustawowe kryteria nieuczciwości z art. 4 ust. 1 są to: - praktyki wprowadzające w błąd z listy 23 czarnych praktyk wskazanych w art. 7 (są one zaliczane do praktyk nieuczciwych w kaŝdych okolicznościach), - praktyki agresywne z listy 8 czarnych praktyk wskazanych w art. 9 (są one zaliczane do praktyk nieuczciwych w kaŝdych okolicznościach), - prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym (art. 10). Praktyki te nie podlegają ocenie w świetle przesłanek nieuczciwości określonych w art. 4 ust. 1 (art. 4 ust. 3). - Stosowanie kodeksu dobrych praktyk, którego postanowienia są sprzeczne z prawem (art. 11). 3. Praktyki rynkowe zaliczane do nieuczciwych dopiero po ustaleniu, Ŝe spełniają ustawowe kryteria nieuczciwości z art. 4 ust. 1. Są to: a) praktyki wprowadzające w błąd spoza listy 23 czarnych praktyk wymienionych w art. 7, tj. chodzi tu o: - działania wprowadzające w błąd (art. 5), - zaniechania wprowadzające w błąd (art. 6). b) praktyki agresywne spoza listy 8 czarnych praktyk wymienionych w art. 9 tj. chodzi tu o praktyki agresywne z art. 8. Ustalenia nieuczciwości wyŝej wymienionych praktyk naleŝy dokonywać: 1. na podstawie ustawowych kryteriów nieuczciwości określonych w art. 4 ust. 1, 2. przy uwzględnieniu, Ŝe punktem odniesienia dla dokonania ustaleń jest przeciętny konsument. Praktyką istotnie zniekształcającą rynkowe zachowanie przeciętnego konsumenta są działania, które znacząco osłabiają zdolność konsumenta do podjęcia decyzji w warunkach dostatecznej wiedzy (tj. świadomej decyzji) i przez to powodują, Ŝe konsument podejmuje decyzję dotyczącą określonej umowy, jakiej by w innym przypadku nie podjął (chodzi tu równieŝ o zagroŝenie potencjalne). Decyzja dotycząca umowy to kaŝda podejmowana przez konsumenta
decyzja co do tego, czy, jak i na jakich warunkach dokona zakupu, rozporządzi produktem, wykona jakiekolwiek przysługujące mu uprawnienia. 3. w zaleŝności od rodzaju praktyki naleŝy brać ponadto pod uwagę: a) przy działaniach wprowadzających w błąd treść unormowań zawartych w art.. 5, b) przy zaniechaniach wprowadzających w błąd treść unormowań zawartych w art. 6, c) przy praktykach agresywnych treść unormowań zawartych w art. 8 4. Czarna lista praktyk wprowadzających w błąd zaliczanych do nieuczciwych w kaŝdych okolicznościach. Art. 7 stanowi, Ŝe są to: 1) podawanie przez przedsiębiorcę informacji, Ŝe zobowiązał się on do przestrzegania kodeksu dobrych praktyk, jeŝeli jest to niezgodne z prawdą; 2) posługiwanie się certyfikatem, znakiem jakości lub równorzędnym oznaczeniem, nie mając do tego uprawnienia; 3) twierdzenie, Ŝe kodeks dobrych praktyk został zatwierdzony przez organ publiczny lub inny organ, jeŝeli jest to niezgodne z prawdą; 4) twierdzenie, Ŝe: a) przedsiębiorca uzyskał stosowne uprawnienie od organu publicznego lub podmiotu prywatnego, b) praktyki rynkowe lub produkt zostały zatwierdzone, zaaprobowane lub uzyskały inne stosowne uprawnienie od organu publicznego lub podmiotu prywatnego - przy jednoczesnym niespełnieniu warunków zatwierdzenia, aprobaty lub warunków niezbędnych do uzyskania innego stosownego uprawnienia; 5) reklama przynęta, która polega na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, bez ujawniania, Ŝe przedsiębiorca moŝe mieć uzasadnione podstawy, aby sądzić, Ŝe nie będzie w stanie dostarczyć lub zamówić u innego przedsiębiorcy dostawy tych lub równorzędnych produktów po takiej cenie, przez taki okres i w takich ilościach, jakie są uzasadnione, biorąc pod uwagę produkt, zakres reklamy produktu i oferowaną cenę; 6) reklama przynęta i zamiana, która polega na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, a następnie odmowie pokazania konsumentom reklamowanego produktu lub odmowie przyjęcia zamówień na produkt lub dostarczenia go w racjonalnym terminie lub demonstrowaniu wadliwej próbki produktu, z zamiarem promowania innego produktu; 7) twierdzenie, Ŝe produkt będzie dostępny jedynie przez bardzo ograniczony czas lub Ŝe będzie on dostępny na określonych warunkach przez bardzo ograniczony czas, jeŝeli jest to niezgodne z prawdą, w celu nakłonienia konsumenta do podjęcia natychmiastowej decyzji dotyczącej umowy i pozbawienia go moŝliwości świadomego wyboru produktu; 8) zobowiązanie się do zapewnienia usług serwisowych konsumentom, z którymi przedsiębiorca przed zawarciem umowy komunikował się w języku niebędącym językiem urzędowym państwa członkowskiego, na którego terytorium przedsiębiorca ma swoją siedzibę, a następnie udostępnienie takich usług jedynie w innym języku, bez wyraźnego poinformowania o tym konsumenta przed zawarciem przez niego umowy; 9) twierdzenie lub wywoływanie wraŝenia, Ŝe sprzedaŝ produktu jest zgodna z prawem, jeŝeli jest to niezgodne z prawdą; 10) prezentowanie uprawnień przysługujących konsumentom z mocy prawa, jako cechy wyróŝniającej ofertę przedsiębiorcy; 11) kryptoreklama, która polega na wykorzystywaniu treści publicystycznych w środkach masowego przekazu w celu promocji produktu w sytuacji gdy przedsiębiorca zapłacił za tę promocję, a nie wynika to wyraźnie z treści lub z obrazów lub dźwięków łatwo rozpoznawalnych przez konsumenta;
12) przedstawianie nierzetelnych informacji dotyczących rodzaju i stopnia ryzyka, na jakie będzie naraŝone bezpieczeństwo osobiste konsumenta lub jego rodziny, w przypadku gdy nie nabędzie produktu; 13) reklamowanie produktu podobnego do produktu innego przedsiębiorcy w sposób celowo sugerujący konsumentowi, Ŝe produkt ten został wykonany przez tego samego przedsiębiorcę, jeŝeli jest to niezgodne z prawdą; 14) zakładanie, prowadzenie lub propagowanie systemów promocyjnych typu piramida, w ramach których konsument wykonuje świadczenie w zamian za moŝliwość otrzymania korzyści materialnych, które są uzaleŝnione przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaŝy lub konsumpcji produktów; 15) twierdzenie, Ŝe przedsiębiorca wkrótce zakończy działalność lub zmieni miejsce jej wykonywania, jeŝeli jest to niezgodne z prawdą; 16) twierdzenie, Ŝe nabycie produktu jest w stanie zwiększyć szansę na wygraną w grach losowych; 17) twierdzenie, Ŝe produkt jest w stanie leczyć choroby, zaburzenia lub wady rozwojowe, jeŝeli jest to niezgodne z prawdą; 18) przekazywanie nierzetelnych informacji dotyczących warunków rynkowych lub dostępności produktu, z zamiarem nakłonienia konsumenta do zakupu produktu na warunkach mniej korzystnych niŝ warunki rynkowe; 19) twierdzenie, w ramach praktyki rynkowej, Ŝe organizowany jest konkurs lub promocja z nagrodami, a następnie nie przyznanie opisanych nagród lub ich odpowiedniego ekwiwalentu; 20) prezentowanie produktu jako "gratis", "darmowy", "bezpłatny" lub w podobny sposób, jeŝeli konsument musi uiścić jakąkolwiek naleŝność, z wyjątkiem bezpośrednich kosztów związanych z odpowiedzią na praktykę rynkową, odbiorem lub dostarczeniem produktu; 21) umieszczanie w materiałach marketingowych faktury lub podobnego dokumentu, sugerującego obowiązek zapłaty, który wywołuje u konsumenta wraŝenie, Ŝe juŝ zamówił reklamowany produkt, mimo Ŝe tego nie zrobił; 22) twierdzenie lub stwarzanie wraŝenia, Ŝe sprzedawca nie działa w celu związanym z jego działalnością gospodarczą lub zawodową, lub podawanie się za konsumenta, jeŝeli jest to niezgodne z prawdą; 23) wywoływanie u konsumenta wraŝenia, Ŝe usługi serwisowe dotyczące danego produktu są dostępne w państwie członkowskim innym niŝ państwo członkowskie, w którym produkt ten został sprzedany, jeŝeli jest to niezgodne z prawdą. 5. Czarna lista praktyk agresywnych zaliczanych do nieuczciwych w kaŝdych okolicznościach. Art. 9 stanowi, Ŝe są to: 1) wywoływanie wraŝenia, Ŝe konsument nie moŝe opuścić pomieszczeń przedsiębiorcy bez zawarcia umowy; 2) składanie wizyt w miejscu zamieszkania konsumenta, nawet jeŝeli nie przebywa on tam z zamiarem stałego pobytu, ignorując prośbę konsumenta o jego opuszczenie lub zaprzestanie takich wizyt, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy; 3) uciąŝliwe i niewywołane działaniem albo zaniechaniem konsumenta nakłanianie do nabycia produktów przez telefon, faks, pocztę elektroniczną lub inne środki porozumiewania się na odległość, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy; 4) Ŝądanie od konsumenta zgłaszającego roszczenie, w związku z umową ubezpieczenia, przedstawienia dokumentów, których w sposób racjonalny nie moŝna uznać za istotne dla
ustalenia zasadności roszczenia, lub nieudzielanie odpowiedzi na stosowną korespondencję, w celu nakłonienia konsumenta do odstąpienia od zamiaru wykonania jego praw wynikających z umowy ubezpieczenia; 5) umieszczanie w reklamie bezpośredniego wezwania dzieci do nabycia reklamowanych produktów lub do nakłonienia rodziców lub innych osób dorosłych do kupienia im reklamowanych produktów; 6) Ŝądanie natychmiastowej lub odroczonej zapłaty za produkty bądź zwrotu lub przechowania produktów, które zostały dostarczone przez przedsiębiorcę, ale nie zostały zamówione przez konsumenta, z wyjątkiem sytuacji, gdy produkt jest produktem zastępczym dostarczonym zgodnie z art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271, z późn. zm. 4) ); 7) informowanie konsumenta o tym, Ŝe jeŝeli nie nabędzie produktu, przedsiębiorcy moŝe grozić utrata pracy lub środków do Ŝycia; 8) wywoływanie wraŝenia, Ŝe konsument juŝ uzyskał, uzyska bezwarunkowo lub po wykonaniu określonej czynności nagrodę lub inną porównywalną korzyść, gdy w rzeczywistości nagroda lub inna porównywalna korzyść nie istnieje lub uzyskanie nagrody lub innej porównywalnej korzyści uzaleŝnione jest od wpłacenia przez konsumenta określonej kwoty pieniędzy lub poniesienia innych kosztów.