Ziemniak Polski nr 1 1 WPŁYW PREPARATÓW MODDUS EC, KELPAK SL, ALGAMINOPLANT, HUMIPLANT I YEALD PLUS NA WIELKOŚĆ I STRUKTURĘ PLONU BULW ZIEMNIAKA dr Kinga Matysiak, prof. dr hab. Kazimierz Adamczewski IOR PIB, ul. Władysława Węgorka, 6-318 Poznań e-mail: K.Matysiak@ior.poznan.pl Stosowanie regulatorów wzrostu i rozwoju roślin jest postrzegane jako skuteczny sposób zwiększania plonu roślin uprawnych. W ziemniaku regulatory powodują zwiększenie masy roślin, a więc powierzchni asymilacyjnej, liczby bulw i zawartości skrobi. Dodatkowym ich atutem jest podnoszenie odporności roślin na niesprzyjające warunki środowiskowe, takie jak np. susza czy niska temperatura (Mikos-Bielak ). Takim regulatorem jest Moddus EC. Substancja aktywna preparatu trineksapak etylu podobnie jak chlorek chloromekwatu hamuje biosyntezę kwasu giberelinowego, jednej z ważniejszych giberelin w roślinach. W Polsce Moddus EC jest zarejestrowany jako środek zapobiegający wyleganiu zbóż, który efektywnie skraca i wzmacnia łodygi oraz korzystnie wpływa na system korzeniowy. Stwierdzono pozytywny wpływ substancji na zwiększanie ilości chlorofilu w liściach, a tym samym na intensywność fotosyntezy. Substancja jest pobierana przez liście i stąd transportowana do łodyg. Według doniesień literaturowych trineksapak etylu może być stosowany zarówno w uprawach zbóż, jak i rzepaku, słonecznika, soi, grochu, ziemniaka i koniczyny (Amerein i in. 1989; Kerber i in. 1989; Henderson i in. 1991; Adams, Weiler 1991). W Polsce korzystny wpływ regulatora Moddus EC na plon ziemniaków został potwierdzony w badaniach Sawickiej (). W skład preparatu Kelpak SL wchodzą naturalne hormony roślinne (auksyny i cytokininy) uzyskiwane z glonów morskich Ecklonia maxima. Korzystny wpływ Kelpaku na rośliny polega głównie na wspomaganiu przystosowywania się roślin do warunków stresowych, takich jak np. susza, brak składników odżywczych w glebie, zbyt duże zasolenie gleby. Kelpak skutecznie obniża stres związany z sadzonkowaniem roślin. W wielu krajach Kelpak SL jest stosowany w takich uprawach jak ryż, zboża, rzepak, kukurydza, ziemniak, buraki, lucerna, łubin, soja, bawełna, trzcina cukrowa, tytoń, winorośl, pomidor, marchew, cebula, czosnek, papryka, owoce cytrusowe, kiwi, kawa, herbata, drzewa owocowe (Anderson i in. 1989, Verkleij 1989). W Polsce badania nad działaniem preparatu Kelpak na rośliny ziemniaka prowadzili Erlichowski i Pawińska (3) oraz Erlichowski (). Wykazali oni wzrost plonu i wpływ na cechy jakości bulw po ich zaprawieniu oraz zabiegach nalistnych tym preparatem w różnych dawkach. AlgaminoPlant i HumiPlant są preparatami stymulującymi wzrost i rozwój roślin. HumiPlant ma zdolność stymulowania wzrostu systemu korzeniowego i dzięki temu umożliwia lepsze wykorzystanie składników pokarmowych przez rośliny. W skład preparatu HumiPlant wchodzą kwasy huminowe (12%), kwasy fulwinowe (6%), K 2 O (3%) oraz mikroelementy: żelazo, wapń, mangan, siarka, magnez, bor, molibden, cynk, miedź. AlgaminoPlant wspomaga i przyspiesza po-
2 Ziemniak Polski nr 1 bieranie mikro- i makroelementów przez rośliny oraz chroni je przed wpływem niekorzystnych czynników środowiska. Algamino- Plant składa się z kwasów alginowych (1,8-2,6%), alfaaminokwasów (3,-4%), pier-wiastków takich jak azot, sód, potas, polisacharydów oraz fitohormonów roślinnych (auksyny, cytokininy) (Dobrzański i in. 8). Yeald Plus należy do grupy nawozów, których skład chemiczny jest oparty na makro- i mikroelementach. W jego skład wchodzi m. in. azot, żelazo, cynk, bor, mangan i molibden. W Instytucie Ochrony Roślin w Poznaniu przeprowadzono badania, których celem była ocena wpływu preparatów regulujących wzrost i rozwój roślin na wielkość i strukturę plonu ziemniaka. Do doświadczeń wybrano preparaty dostępne na rynku krajowym: Moddus EC, Kelpak SL, AlgaminoPlant, HumiPlant oraz Yeald Plus. Badania z preparatami Moddus EC, Kelpak SL i Yeald Plus wykonano na odmianie Satina w latach 4-6, a z preparatami AlgaminoPlant i HumiPlant na odmianie Tajfun w latach 6-8. Doświadczenia założono metodą bloków losowanych w 4 powtórzeniach na glebie płowej o ph,6-,8. Powierzchnia poletek wynosiła 33 m 2. Bulwy wysadzono w ilości 23 kg/ha. Na każdym poletku doświadczalnym znajdowało się 16 roślin ziemniaka. Zastosowano standardową ochronę herbicydową, insektycydową i fungicydową. Preparaty Moddus EC i Yeald Plus stosowano w dwóch dawkach i dwóch terminach zabiegu, Kelpak aplikowano w jednym terminie w dwóch dawkach, a w przypadku preparatów AlgaminoPlant i HumiPlant zastosowano jedną dawkę w zabiegach sekwencyjnych. Dawki i terminy zabiegów podano w tabeli 1. Zabiegi wykonano opryskiwaczem plecakowym Gloria przy ciśnieniu 3 barów i ilości wody 3 l/ha. Po zbiorze określono wielkość plonu i jego strukturę. Plon bulw uzyskano z dwóch środkowych rzędów każdego poletka doświadczalnego (78 roślin z poletka). Analizie poddano wielkość bulw, dzieląc je na frakcje: a) bulwy o średnicy mniejszej niż 4 cm, b) bulwy o średnicy 4-6 cm, c) bulwy o średnicy większej niż 6 cm. Analizę wielkości bulw ziemniaka wykonano na próbie kg bulw z każdego z poletka doświadczalnego. Tabela1 Dawki i terminy zabiegów w doświadczeniach polowych, Winna Góra 4-8 Preparat Dawka Termin zabiegu Moddus EC,2 l/ha T1 Moddus EC,4 l/ha T1 Moddus EC,2 l/ha T2 Moddus EC,4 l/ha T2 Kelpak SL 1, l/ha T1 Kelpak SL 2, l/ha T1 Yeald Plus 1, l/ha T1 Yeald Plus 1,8 l/ha T1 Yeald Plus 1, l/ha T2 Yeald Plus 1,8 l/ha T2 AlgaminoPlant 1, l/ha / 1, l/ha T1/T3 AlgaminoPlant 1, l/ha / 1, l/ha / 1, l/ha T1/T3/T4 HumiPlant 3, l/ha / 3, l/ha T1/T3 HumiPlant 3, l/ha / 3, l/ha / 3, l/ha T1/T3/T4 T1 przy wysokości roślin 1- cm; T2 tuż przed kwitnieniem; T3 7 dni po T1; T4 14 dni po T1
Ziemniak Polski nr 1 3 Obiekty, na których zastosowano Moddus EC, charakteryzowały się wyższym plonem bulw w porównaniu z obiektem kontrolnym (rys. 1). Niższa dawka preparatu, niezależnie od terminu zastosowania, była korzystniejsza dla plonowania ziemniaków. Plon z poletek, na których zastosowano preparat w dawce,2 l/ha i przy wysokości roślin 1- cm, był o ponad 28% wyższy w stosunku do kontroli. Taka sama dawka regulatora Moddus EC, ale zastosowana w terminie późniejszym, tuż przed kwitnieniem roślin, spowodowała wzrost plonu bulw o 3%. Moddus EC zastosowany w dawce wyższej (,4 l/ha) zwiększał plon bulw o ponad 23% (T1) oraz 13% (T2). Na obiektach, na których stosowano Moddus EC, zaobserwowano zróżnicowanie procentowego udziału bulw poszczególnych frakcji (tab. 2). Obiekty te charakteryzowały się mniejszym udziałem procentowym bulw największych (o średnicy większej niż 6 cm) w porównaniu z kontrolą. Uzyskano jednak zwiększenie masy bulw tej frakcji. Kombinacją doświadczalną, w której odnotowano najwięcej bulw dużych, był Moddus EC stosowany w dawce,4 l/ha i w terminie T2. Wszystkie obiekty doświadczalne charakteryzowały się większym udziałem bulw średnich (o średnicy 4-6 cm) i większą ich masą w porównaniu z kontrolą. Niższa dawka preparatu Moddus EC, zastosowana w terminie T1, przyczyniła się do zmniejszenia procentowego udziału bulw najmniejszych (o średnicy mniejszej niż 4 cm). Natomiast najwięcej bulw najmniejszych odnotowano w kombinacji, w której stosowano Moddus EC w dawce wyższej (,4 l/ha) i w terminie T2. 2 1 T1 kontrola,2 l/ha,4 l/ha NIR, = 4,1 Rys. 1. Plon ziemniaków po zastosowaniu preparatu Moddus EC po zastosowaniu preparatu Moddus EC (odmiana Satina) T2 Tabela 2 Kontrola - - 2,3 61,9 12,9 Moddus EC,2 T1 18,6 71,, Moddus EC,4 T2 21,4 6, 13,1 Moddus EC,2 T1 17,4 71,1 11, Moddus EC,4 T2 18,4 67,9 13,7 3 3 2 1 kontrola 1, l/ha 2, l/ha NIR, = 4,11 Rys. 2. Plon ziemniaków po zastosowaniu preparatu Kelpak SL Rośliny ziemniaka, na które zastosowano Kelpak SL, wydały wyższy plon w porównaniu z obiektami kontrolnymi (rys. 2). Przyrost plonu bulw był największy po zastosowaniu wyższej dawki regulatora (2, l/ha) i wynosił ok. 14%. Z kolei po zastosowaniu niższej dawki preparatu otrzymano plon o 6,% wyższy niż na obiekcie kontrolnym. Kelpak SL znacząco zwiększył frakcję bulw dużych, kosztem bulw
4 Ziemniak Polski nr 1 średnich (tab. 3). Po zastosowaniu preparatu Kelpak SL w dawce 1, l/ha otrzymano o 3% więcej bulw największych, a w dawce 2, l/ha o 4%. Istotnie zmalała frakcja bulw średnich. Przy niższej dawce preparatu otrzymano o ponad % mniej bulw o średnicy 4- -6 cm, a przy dawce wyższej wartość dla tej frakcji wynosiła 6%. po zastosowaniu preparatu Kelpak SL (odmiana Satina) Tabela 3 Kontrola - - 4,2 3,8, Kelpak SL 1, T1 71,4 17,6 11, Kelpak SL 2, T1 79,1 12, 8,4 AlgaminoPlant i HumiPlant także miały pozytywny wpływ na wielkość bulw ziemniaka (tab. 4 i ). Po ich zastosowaniu zwiększyła się również średnica bulw. Na obiektach zabiegowych nie odnotowano bulw o średnicy mniejszej niż 4 cm, podczas gdy na obiekcie kontrolnym udział bulw tej frakcji wynosił 7%. Ogólnie większą liczbą bulw dużych i średnich (w porównaniu z kontrolą) charakteryzowały się obiekty, na których dwukrotnie stosowano AlgaminoPlant i trzykrotnie HumiPlant. Najwięcej bulw bardzo dużych o średnicy większej niż 6 cm zebrano po zastosowaniu preparatu Algamino- Plant w dwóch terminach (47%). Wszystkie obiekty doświadczalne charakteryzował wzrost plonu bulw. Po zastosowaniu preparatu AlgaminoPlant w dwóch i trzech terminach oraz HumiPlant w dwóch terminach otrzymano wzrost plonu o 16-19%, natomiast najwięcej bulw uzyskano po zastosowaniu preparatu HumiPlant w trzech terminach. Na tym obiekcie doświadczalnym plon był wyższy od kontroli o 24% (rys. 3 i 4). po zastosowaniu preparatu AlgaminoPlant (odmiana Tajfun) Tabela 4 Kontrola - - 93,2 6,6 AlgaminoPlant 1,/1, T1/T2 46,6 3,3 AlgaminoPlant 1,/1, T1/T2/T3, 8, po zastosowaniu preparatu HumiPlant (odmiana Tajfun) Tabela Kontrola - - 93,2 6,6 HumiPlant 3, T1/T2 27, 72, HumiPlant 3, T1/T2/T3 26,6 73,4
Ziemniak Polski nr 1 3 3 2 1 kontrola T1/T3 (3 l/ha / 3 l/ha) T1/T3/T4 (3 l/ha / 3 l/ha /3 l/ha) NIR, = 4,74 Rys. 3. Plon ziemniaków po zastosowaniu preparatu HumiPlant 3 3 2 1 kontrola T1/T3 (1 l/ha / 1 l/ha) T1/T3/T4 (1 l/ha / 1 l/ha /1 l/ha) NIR, = 4,68 Rys. 4. Plon ziemniaków po zastosowaniu preparatu AlgaminoPlant Analizując plonowanie ziemniaków po zastosowaniu Yeald Plus, stwierdzono, że niższa jego dawka (1, kg/ha) była korzystniejsza w terminie T2 (rys. ). Z kolei po zastosowaniu dawki 1,8 kg/ha wyższy plon otrzymano w terminie T1. Na tych obiektach plon bulw wzrósł odpowiednio o 2 i 28% w porównaniu z obiektem kontrolnym. Po zastosowaniu preparatu w terminie T1 i w dawce 1, kg/ha oraz w terminie T2 i dawce 1,8 kg/ha otrzymano plon wyższy od kontroli odpowiednio o 16 i 9%. Yeald Plus zastosowany w niższej dawce, niezależnie od terminu jej aplikacji, powodował zwiększenie liczby bulw dużych o prawie % (T1) i 7% (T2). Jednocześnie na tych obiektach doświadczalnych zmalała liczba bulw małych, odpowiednio o 27 i o 17% (tab. 6). 3 2 1 T1 T2 kontrola 1, kg/ha 1,8 kg/ha NIR, = 2,99 Rys.. Plon ziemniaków po zastosowaniu preparatu Yeald Plus po zastosowaniu preparatu Yeald Plus (odmiana Satina) (kg/ha) zabiegu > 6 cm 4-6 cm < 4 cm Kontrola - - 73, 16, 11, Yeald Plus 1, T1 8, 12, 8, Yeald Plus 1,8 T1 71,3 1,7 13, Yeald Plus 1, T2 78, 12,9 9,1 Yeald Plus 1,8 T2 72, 1, 13, Tabela 6 Powyższe wyniki stanowią dowód na korzystny wpływ preparatów Moddus EC, Kelpak SL, AlgaminoPlant, HumiPlant i Yeald Plus na plonowanie ziemniaka. W przypadku preparatu Moddus EC najkorzystniejsza okazała się kombinacja, w której stosowano go tuż przed kwitnieniem w dawce,4 l/ha. W przypadku preparatu Kelpak SL ziemniaki najlepiej plonowały po zastosowaniu 2, l/ha na rośliny mające 1- cm. Optymalne plonowanie ziemniaków uzyskano na obiektach, na których stosowano Yeald Plus w dawce 1,8 kg/ha i przy wysokości roślin 1- cm. Najwyższe plony w przypadku preparatów AlgaminoPlant i Humi- Plant odnotowano po trzykrotnej, sekwencyjnej ich aplikacji.
6 Ziemniak Polski nr 1 Literatura 1. Adams R., Weiler E. W., Kerber E., Pfister K., Schar H. P. 1991. Studies on the action of the new growth retardant CGA 163 93. BCPC Weeds: 1133-1138; 2. Amrein J., Rufener J., Quadranti M. 1989. The use CGA 163 93 as a growth regulator in cereals and oilseed rape. BCPC Weeds: 89-94; 3. Anderson R. J., Simons R. H., Jarman N. G. 1989. Commercial seaweeds in southern Africa: A review of utylization and research. South African J. Marine Sci. 8, 277-299; 4. Dobrzański A., Anyszka Z., Elkner K. 8. Reakcja marchwi na ekstrakty pochodzenia naturalnego z alg z rodzaju Sargassum Alfgaminoplant i leonardytu Humiplant. J. Res. Appl. Agric. Eng. 3 (3): 3-8;. Erlichowski T.. Wpływ zastosowania regulatorów rozwoju roślin na cechy jakościowe i plonowanie ziemniaka. Prog. Plant Prot. 4 (2): 64-649; 6. Erlichowski T., Pawińska M. 3. Biologiczna ocena preparatu Kelpak w ziemniaku. Prog. Plant Prot. 43 (2): 66-69; 7. Henderson E. J. C., Maurer W., Cornes D. W., Ryan P. J. 1998. Beneficial effects of the plant growth regulator CGA 163 93 in oilseed rape under UK conditions. BCPC Conf. Weeds: 3-2; 8. Kerber E., Leypoldt G., Seiler A. 1989. CGA 163 93, a new plant growth regulator for small grain cereals, rape and turf. BCPC Conf. Weeds: 83-88; 9. Mikos-Bielak M.. Egzogenne regulatory wzrostu w uprawie ziemniaka. Ann. UMCS Sec. E 6: 281-292;. Sawicka B.. Syntetyczne regulatory wzrostu Mival i Moddus ME w uprawie ziemniaka. Cz. I. Wpływ regulatorów wzrostu na plon ogólny i handlowy bulw oraz skrobiowość. Biul. IHAR 21: 277-292; 11. Verkleij F. N. 1992. Seaweed extracts in agriculture and horticulture: A review. Biol. Agric. Hortic. 8: 39-324