BIOLOGIA KLASA II LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO - wymagania edukacyjne. zakres rozszerzony (podręcznik 2) Temat Dział 1. Metabolizm 1.Enzymy 2. Przebieg reakcji enzymatycznych 3. Regulacja aktywności enzymów. Rybozymy Ocena DOPUSZCZAJĄCA Uczeń: omawia budowę enzymu zapisuje symbolami przebieg reakcji szybkość reakcji enzymatycznej wymienia sposoby regulacji aktywności enzymów 4. Przenośniki energii reakcji endoergicznej i Ocena DOSTATECZNA Uczeń: definiuje terminy: holoenzym, apoenzym, grupa prostetyczna, centrum aktywneenzymu wyjaśnia, na czym polega specyficzność działania enzymów analizuje wpływ wybranych czynników na przebieg reakcji enzymatycznej omawia sposoby regulacji aktywności enzymów i podaje przykłady cząsteczki ATP Ocena DOBRA Uczeń: wyjaśnia, dlaczego enzymy są nazywane biologicznymi katalizatorami omawia modele wyjaśniające specyficzność wiązania substratu przez enzym: model klucza i zamka oraz model indukcyjnego dopasowania wyjaśnia, jak zmienia się energia układu podczas reakcji katalizowanej przez enzym wyjaśnia mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego w działaniu enzymów omawia cykl przemian ATP ADP w komórce Ocena BARDZO DOBRA Uczeń: wyjaśnia różnice między koenzymem i grupą prostetyczną klasyfikuje enzymy ze względu na rodzaj katalizowanej reakcji uzasadnia stwierdzenie jeden enzym jedna reakcja chemiczna omawia kinetykę reakcji enzymatycznej charakteryzuje stałą Michaelisa porównuje różne sposoby regulacji aktywności enzymów charakteryzuje sposoby Ocena CELUJĄCA Uczeń: omawia rolę kofaktora w przebiegu reakcji enzymatycznej planuje i przeprowadza doświadczenie, w którym wykrywa katalazę w bulwie ziemniaka wykazuje doświadczalnie wpływ temperatury i ph na przebieg reakcji katalizowanej przez enzym planuje i przeprowadza doświadczenie, w którym sprawdza, czy enzymy ulegają zużyciu w trakcie reakcji i mechanizm działania rybozymów zapisuje reakcje chemiczne fosforylacji 1
5. Inne uniwersalne przenośniki 6. Szlaki metaboliczne. Katabolizm i anabolizm 7. Oddychanie komórkowe. Glikoliza 8. Metabolizm pirogronianu egzoergicznej wymienia najważniejsze przenośniki elektronów i wodoru w komórce reakcji katabolicznych i anabolicznych oraz najważniejszych szlaków metabolicznych w komórce oddychania komórkowego wymienia etapy tlenowego oddychania komórkowego fermentacji 9. Cykl Krebsa wskazuje miejsce w komórce, w którym zachodzi cykl Krebsa porównuje formę utlenioną i zredukowaną najważniejszych przenośników definiuje pojęcia: katabolizm, anabolizm, szlak metaboliczny porównuje reakcje anaboliczne i kataboliczne organizmów przeprowadzających fermentację wskazuje miejsce zachodzenia glikolizy w komórce podaje substraty i produkty fermentacji mleczanowej i alkoholowej wymienia miejsca w organizmie, w których zachodzi fermentacja mleczanowa wymienia produkty i substraty cyklu Krebsa wskazuje, czy cykl Krebsa jest procesem anabolicznym czy katabolicznym zapisuje reakcje syntezy i rozpadu ATP szlaków metabolicznych, w których są wykorzystywane omawiane przenośniki omawia typowy cykl przemian metabolicznych porównuje szlak metaboliczny z cyklem metabolicznym wymienia substraty i produkty glikolizy zapisuje ogólne równanie oddychania tlenowego porównuje oddychanie tlenowe i beztlenowe omawia przebieg fermentacji mleczanowej i alkoholowej porównuje fermentacje mleczanową i alkoholową omawia przebieg cyklu Krebsa syntezy ATP ATP w metabolizmie komórki koenzymu A i wyjaśnia jego funkcje w komórce wyjaśnia na dowolnym przykładzie, na czym polega oszczędność i optymalizacja metabolizmu omawia przebieg procesu glikolizy wyjaśnia rolę oddychania komórkowego u organizmów heterotroficznych i autotroficznych zapisuje reakcje chemiczne fermentacji mleczanowej i alkoholowej porównuje wydajność energetyczną oddychania tlenowego i beztlenowego przedstawia przebieg i lokalizację w komórce reakcji pomostowej cyklu Krebsa w przebiegu oddychania komórkowego omawia zmiany liczby atomów węgla w cząsteczkach ulegających przemianie w cyklu Krebsa substratowej, oksydacyjnej i fotosyntetycznej analizuje mechanizm powstawania acetylo-coa zachwiania równowagi między reakcjami anabolicznymi i katabolicznymi w organizmie przedstawia bilans energetyczny glikolizy omawia proces glukoneogenezy i określa jego rolę w metabolizmie omawia znaczenie reakcji pomostowej w oddychaniu komórkowym wyjaśnia, dlaczego cykl Krebsa nie będzie zachodził w warunkach beztlenowych przedstawia bilans cyklu Krebsa 10. Utlenianie w łańcuchu lokalizuje proces wymienia substraty i analizuje transport wyjaśnia znaczenie syntazy 2
oddechowym 11. Metabolizm kwasów tłuszczowych 12. Metabolizm aminokwasów 13. Wprowadzenie do utleniania w łańcuchu oddechowym w komórce wymienia związki chemiczne będące źródłem energii w komórce przemian związków azotowych wymienia szlaki metaboliczne występujące u roślin i zwierząt dzieli organizmy na fotoautotrofy i chemoautotrofy wymienia barwniki fotosyntetyczne wskazuje lokalizację procesu w komórce roślinnej wymienia fazy 14. Faza jasna wskazuje lokalizację fazy jasnej w komórce roślinnej przedstawia cel i efekt fazy jasnej produkty utleniania w łańcuchu oddechowym przemian tłuszczowców omawia metabolizm aminokwasów w komórce wymienia substraty i produkty cyklu mocznikowego wyjaśnia różnice między fotoautotrofami i chemoautotrofami zapisuje ogólne równanie określa cel fazy jasnej i ciemnej oraz warunki, w jakich zachodzą wymienia substraty i produkty fazy jasnej fotosystemu definiuje pojęcia: fosforylacja cykliczna, niecykliczna, siła asymilacyjna protonów i elektronów w czasie utleniania w łańcuchu oddechowym wskazuje, w których etapach utleniania w łańcuchu oddechowym powstaje transbłonowy gradient protonów analizuje przebieg procesu β-oksydacji i syntezy kwasów tłuszczowych omawia przebieg cyklu mocznikowego w komórce wyjaśnia, na czym polega uniwersalność szlaków metabolicznych cząsteczki chlorofilu określa rolę barwników pomocniczych w procesie omawia przebieg fazy jasnej analizuje transport elektronów i protonów podczas fazy jasnej porównuje fosforylację cykliczną i niecykliczną transportu protonów i elektronów w łańcuchu oddechowym porównuje przebieg procesu β-oksydacji i syntezy kwasów tłuszczowych analizuje współzależność procesów metabolicznych omawia znaczenie cyklu mocznikowego w regulacji gospodarki wodnej organizmu analizuje budowę cząsteczki chlorofilu pod kątem pełnionej funkcji analizuje wpływ warunków środowiska zewnętrznego na rodzaj i ilość barwników fotosyntetycznych w liściach analizuje i interpretuje wykresy przedstawiające wpływ wybranych czynników na przebieg procesu uzasadnia, że fosforylacja fotosyntetyczna jest zgodna z założeniami hipotezy chemiosmotycznejmitchel ATP omawia bilans utleniania w łańcuchu oddechowym wskazuje różnice w utlenianiu kwasów tłuszczowych nasyconych i nienasyconych zapisuje reakcję cyklu mocznikowego rozpoznaje widma absorpcyjne barwników fotosyntetycznych rozdziela barwniki fotosyntetyczne metodą chromatografii bibułowej i metodą Krausa wykrywa antocyjany w liściach i owocach atomów manganu w przebiegu fazy jasnej 3
15. Faza ciemna 16. Czynniki wpływające na intensywność wskazuje lokalizację cyklu Calvina w komórce roślinnej podaje efekt fazy ciemnej wymienia etapy fazy ciemnej intensywność klasyfikuje czynniki intensywność na zewnętrzne i wewnętrzne 17. Chemosynteza przedstawia ogólną charakterystykę chemosyntezy podaje przykłady organizmów przeprowadzających chemosyntezę 18. Gospodarka wodna roślin wymienia przystosowania morfologiczne, wymienia substraty i produkty cyklu Calvina omawia wpływ wybranych czynników na intensywność określa związek między warunkami środowiska naturalnego a typem omawia przebieg procesu chemosyntezy chemosyntezy ze względu na rodzaj związków chemicznych będących źródłem energii definiuje pojęcia: transpiracja, potencjał wody, gutacja, osmoza omawia przebieg fazy ciemnej porównuje fotosyntezę tlenową i beztlenową omawia istotę procesu fotooddychania omawia przebieg typu C4 i CAM wymienia przykłady organizmów należących do chemolitotrofów i chemoorganotrofów porównuje przebieg i efekt i chemosyntezy porównuje symplastowy i apoplastowy transport wody w korzeniu la wskazuje, w jakich warunkach będzie zachodzić fosforylacja cykliczna wyjaśnia rolę enzymu karboksylazy rybulozo- 1,5-bifosforanu w przebiegu fazy ciemnej przedstawia bilans analizuje i interpretuje wykresy przedstawiające wpływ niektórych czynników na przebieg wyjaśnia, dlaczego fotooddychanie jest niekorzystne dla roślin porównuje fotosyntezę typu C3 z fotosyntezą C4 i CAM chemosyntezy w ekosystemach przedstawia bilans chemosyntezy omawia rolę bakterii chemosyntetyzujących w obiegu pierwiastków w przyrodzie wody w glebie wyjaśnia, czym jest procesu dla funkcjonowania ekosystemów i istnienia życia na Ziemi analizuje wydajność poszczególnych etapów porównuje fotosyntezę beztlenową z chemosyntezą projektuje i przeprowadza doświadczenie badające wpływ wybranego czynnika (np. temperatury, intensywności światła, stężenia dwutlenku węgla) na intensywność wyjaśnia podwójną rolę enzymu rubisco zapisuje równania reakcji chemosyntezy bada wpływ czynników zewnętrznych na szybkość pobierania wody przez 4
19. Gospodarka mineralna i transport substancji organicznych w roślinie anatomiczne i fizjologiczne do pobierania wody przez roślinę gospodarkę wodną roślin określa, w jakiej postaci substancje mineralne są pobierane przez rośliny wymienia tkanki biorące udział w transporcie substancji organicznych w roślinie i określa kierunki tego transportu 20. Ruchy roślin wymienia rodzaje ruchów roślin klasyfikuje ruchy roślin ze względu na typ bodźca 21. Hormony roślinne. Fotoperiodyzm Dział 2. Człowiek 22. Układy narządów i ich tkankowa budowa 23. Homeostaza organizmu klasyfikuje hormony roślinne zewnętrzne wpływające na proces kwitnienia roślin wymienia układy narządów w organizmie utrzymanie homeostazy organizmu przedstawia drogę transportu wody w korzeniu omawia transport soli mineralnych w roślinie omawia mechanizm transportu asymilatów roślinie definiuje taksje, nastie i tropizmy taksji, nastii i tropizmów charakteryzuje hormony roślinne omawia wpływ wybranych czynników zewnętrznych na proces kwitnienia roślin wymienia główne jamy ciała i znajdujące się w nich narządy definiuje homeostazę wymienia czynniki gospodarkę wodną organizmu wyjaśnia rolę transpiracji w pobieraniu wody przez roślinę charakteryzuje mechanizm parcia korzeniowego wyjaśnia rolę symbiozy między roślinami wyższymi a grzybami w pobieraniu wody i soli mineralnych porównuje taksje, nastie i tropizmy analizuje mechanizmy ruchów roślin wyjaśnia, na czym polega zjawisko fotoperiodyzmu roślin roślin dnia krótkiego i długiego omawia główną rolę poszczególnych układów narządów w ciele omawia mechanizmy regulacji ciśnienia tętniczego krwi susza fizjologiczna i wskazuje jej przyczyny analizuje znaczenie różnicy potencjałów wody między glebą, rośliną a powietrzem w pobieraniu wody przez roślinę wyjaśnia, na czym polega załadunek i rozładunek floemu porównuje transport wody i substancji organicznych w roślinie y ruchów roślin otwierania i zamykania aparatów szparkowych analizuje wpływ auksyn, giberelin, cytokinin, etylenu i ABA na wzrost i rozwój roślin wskazuje na modelu budowy anatomicznej rozmieszczenie narządów wewnętrznych w obrębie jam ciała analizuje rolę antagonistycznego działania glukagonu i insuliny w regulacji poziomu glukozy we krwi roślinę porównuje rośliny hydrostabilne i hydrolabilne planuje i przeprowadza doświadczenie badające wpływ soli mineralnych na wzrost rośliny oraz wpływ ph gleby na pobieranie substancji mineralnych przez roślinę ocenia biologiczne znaczenie ruchów roślin syntetycznych regulatorów wzrostu roślin wskazuje powiązania funkcjonalne i strukturalne między narządami i układami porównuje reakcje termoregulacyjne organizmu w sytuacji podwyższenia i obniżenia temperatury ustroju 24. Czynniki zaburzające klasyfikuje czynniki charakteryzuje analizuje wpływ stresu omawia działanie 5
homeostazę 25. Budowa szkieletu 26. Mechanizm skurczu mięśnia zaburzenie homeostazy układu ruchu szkieletu wymienia funkcje układu szkieletowego wymienia wady postawy mięśnia szkieletowego zaburzające homeostazę omawia wpływ wybranych czynników biologicznych na zaburzenie homeostazy klasyfikuje kości ze względu na ich budowę podaje przykłady różnych typów kości kości długiej omawia skład chemiczny kości klasyfikuje połączenia kości w szkielecie stawu sarkomeru oraz miofilamentów aktynowych i miozynowych zaburzenia homeostazy spowodowane stosowaniem używek i narkotyków klasyfikuje substancje uzależniające różnych typów połączeń kości w szkielecie klasyfikuje stawy i podaje przykłady porównuje połączenia ścisłe i ruchome kości opisuje budowę szkieletu osiowego i szkieletu kończyn omawia biochemiczny mechanizm skurczu mięśnia porównuje strukturę sarkomeru w czasie skurczu i rozkurczu mięśnia na homeostazę organizmu proponuje działania mające na celu ograniczenie negatywnego wpływu stresu i uzależnień na organizm rozróżnia elementy szkieletu wskazuje różnice w budowie poszczególnych kręgów kręgosłupa wskazuje adaptacje w szkielecie do utrzymania pionowej postawy ciała analizuje przyczyny wad postawy i schorzeń układu szkieletowego klasyfikuje skurcze mięśniowe omawia fazy skurczu mięśnia układu i hormonalnego w warunkach stresu wykazuje doświadczalnie obecność związków organicznych i składników mineralnych w kościach omawia związek między dietą i trybem życia a występowaniem wad postawy i chorób układu szkieletowego wyjaśnia rolę troponiny i tropomiozyny w skurczu mięśnia porównuje skurcz izotoniczny i izometryczny mięśnia szkieletowego 27. Główne grupy mięśni zewnętrzną mięśni szkieletowych klasyfikuje mięśnie ze względu na liczbę przyczepów wymienia główne grupy mięśni 28. Energia i aktywność fizyczna wymienia sposoby pozyskiwania energii do pracy mięśni mięśni brzucha, klatki piersiowej, obręczy barkowej i kończyny górnej oraz obręczy miednicznej i kończyny dolnej omawia sposoby pozyskiwania energii do skurczu mięśni: fosfokeratynowy, mleczanowy i tlenowy wyjaśnia antagonizm pracy mięśni szkieletowych wskazuje grupy mięśni działające antagonistycznie porównuje różne sposoby pozyskiwania energii do skurczu mięśni wskazuje lokalizację głównych mięśni w układzie mięśniowym omawia czynniki prawidłowy rozwój muskulatury ciała wyjaśnia różnice między długiem tlenowym a deficytem tlenowym omawia wpływ wysiłku fizycznego na układ kostny i mięśniowy porównuje antagonistyczne i synergistyczne działanie mięśni wyjaśnia, jak zmienia się zużycie tlenu w czasie wysiłku fizycznego 6
29. Składniki pokarmowe ich rola i źródła 30. Budowa układu pokarmowego 31. Zapotrzebowanie energetyczne organizmu 32. Budowa układu 33. Mechanizm wymiany gazowej wymienia główne składniki pokarmu klasyfikuje witaminy wymienia odcinki układu pokarmowego wymienia gruczoły przewodu pokarmowego omawia zasady racjonalnego żywienia wymienia wskaźniki masy ciała wymienia choroby będące efektem nieprawidłowego odżywiania się układu omawia funkcje układu wentylacji płuc wskazuje różnice między powietrzem wdychanym i wskazuje produkty będące źródłem określonych składników pokarmu podaje źródło witamin i funkcje poszczególnych odcinków układu pokarmowego i funkcję gruczołów przewodu pokarmowego wymienia grupy enzymów trawiennych charakteryzuje wskaźniki masy ciała zapotrzebowanie energetyczne organizmu charakteryzuje bulimię, anoreksję i otyłość i funkcję poszczególnych odcinków układu wyjaśnia istotę oddychania zewnętrznego i wewnętrznego rozpoznaje na schematach fazę charakteryzuje rolę tłuszczów, białek i węglowodanów w funkcjonowaniu organizmu omawia rolę witamin analizuje przystosowania w budowie układu pokarmowego do pełnionych funkcji wskazuje lokalizację poszczególnych pokarmowego charakteryzuje enzymy trawienne oblicza wskaźniki masy ciała porównuje podłoże i objawy bulimii i anoreksji analizuje wpływ diety na zdrowie wymienia i analizuje przystosowania w budowie układu do pełnionych funkcji wskazuje lokalizację poszczególnych omawia transport gazów oddechowych w procesie wymiany gazowej omawia przyczyny i skutki awitaminoz omawia rolę symbiotycznej mikroflory jelita grubego omawia proces trawienia białek, węglowodanów i lipidów konstruuje jadłospis zgodnie z zapotrzebowaniem energetycznym organizmu uzasadnia konieczność indywidualnego doboru diety wyjaśnia mechanizm powstawania głosu omawia rolę hemoglobiny oraz różnicy stężeń gazów oddechowych w wymianie gazowej omawia rolę błonnika w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego wykrywa witaminę C w produktach spożywczych wyjaśnia podwójną rolę trzustki w organizmie uzasadnia konieczność produkcji niektórych enzymów trawiennych w postaci nieaktywnych proenzymów określa zawartość białek, węglowodanów i lipidów w swojej diecie i w zbilansowanej diecie ucznia analizuje budowę układu jako organizmu stałocieplnego określa doświadczalnie pojemność życiową i objętość oddechową płuc 7
34. Zaburzenia funkcjonowania układu 35. Budowa układu wydychanym wentylacji płuc omawia bilans wymiany gazowej w płucach wymienia najczęstsze charakteryzuje analizuje zagrożenia dla omawia metody leczenia choroby układu najczęstsze choroby układu chorób układu układu wynikające z omawia zasady higieny i zanieczyszczenia profilaktyki układu środowiska przedstawia propozycję ćwiczeń usprawniających pracę układu układu omawia funkcje układu naczyń krwionośnych opisuje mały i duży obieg krwi 36. Funkcje krwi morfotyczne krwi omawia funkcje krwi wymienia grupy krwi 37. Choroby układu 38. Elementy układu odpornościowego wymienia choroby układu wymienia wady serca układu odpornościowego wymienia mechanizmy obronne ustroju opisuje budowę i funkcje poszczególnych porównuje rodzaje naczyń krwionośnych definiuje objętość wyrzutową serca i pojemność minutową serca i funkcje poszczególnych elementów morfotycznych krwi charakteryzuje choroby układu omawia wrodzone wady serca i funkcje poszczególnych odpornościowego klasyfikuje rodzaje odporności definiuje pojęcia: analizuje związek budowy serca z pełnioną funkcją opisuje cykl pracy serca charakteryzuje typy sieci naczyń krwionośnych wyjaśnia rolę zastawek w przepływie krwi w układzie krwionośnym rozpoznaje elementy morfotyczne krwi wyjaśnia podstawowe zasady transfuzji krwi konfliktu serologicznego omawia przyczyny chorób układu pierwszej, drugiej i trzeciej linii obrony i je charakteryzuje porównuje odporność czynną i bierną oraz odporność swoistą i charakteryzuje zaburzenia rytmu pracy serca potrafi zmierzyć tętno i ciśnienie tętnicze krwi za pomocą ciśnieniomierza zegarowego analizuje mechanizm krzepnięcia krwi omawia czynniki erytropoezę proponuje zasady profilaktyki chorób układu fagocytozy w rozwoju swoistej odpowiedzi immunologicznej wyraża swoje zdanie na temat szczepień ochronnych opisuje zmiany w układzie oddechowym zachodzące w czasie pierwszego krzyku wyjaśnia automatyzm pracy serca analizuje elektrokardiogramy interpretuje wyniki podstawowych badań morfologicznych i biochemicznych krwi wskazuje związek między rozwojem cywilizacji a zwiększoną liczbą osób cierpiących na choroby układu omawia i porównuje układ dopełniacza oraz białka fazy ostrej 8
39. Reakcje odpornościowe 40. Zaburzenia funkcji układu odpornościowego 41. Budowa układu wydalniczego 42. Mechanizm powstawania moczu układu limfatycznego opisuje budowę przeciwciała najczęstszych alergenów przeszczepów wymienia choroby autoimmunizacyjne wymienia drogi zarażenia wirusem HIV układu wydalniczego omawia funkcje układu wydalniczego wymienia drogi wydalania z organizmu szkodliwych metabolitów nefronu wymienia etapy powstawania moczu odporność humoralna, odporność komórkowa, odporność swoista, odporność nieswoista i funkcje limfatycznego charakteryzuje rodzaje przeszczepów wirusa HIV charakteryzuje choroby autoimmunizacyjne wymienia zbędne produkty przemiany materii wydalniczego omawia proces powstawania moczu definiuje pojęcia: filtracja, resorpcja, sekrecja wyjaśnia rolę poszczególnych części nefronu w procesie powstawania moczu nieswoistą reakcji antygen przeciwciało porównuje odporność humoralną i komórkową powstawania rekcji alergicznej omawia fazy zarażenia wirusem HIV uzasadnia konieczność stosowania immunosupresji po przeszczepach analizuje związek budowy poszczególnych wydalniczego z pełnioną funkcją wskazuje lokalizację poszczególnych wydalniczego wyjaśnia różnicę między sekrecją i resorpcją wytwarzania przeciwciał porównuje pierwotną i wtórną odpowiedź immunologiczną omawia rolę białek MHC w transplantacji narządów charakteryzuje chorobę hemolityczną noworodków wyjaśnia rolę odwrotnej transkryptazy w przebiegu zarażenia wirusem HIV wyjaśnia przyczynę braku skutecznej szczepionki przeciwko wirusowi HIV porównuje budowę męskiej i żeńskiej cewki moczowej porównuje skład i ilość moczu pierwotnego i ostatecznego zagęszczania moczu klasyfikuje i charakteryzuje przeciwciała wyjaśnia mechanizm odrzucania przeszczepów omawia typy leków stosowanych w terapii antyretrowirusowej omawia regulację wydalania moczu z pęcherza moczowego omawia rolę wazopresyny w regulacji zwrotnej resorpcji wody w kanalikach nerkowych 9
43. Choroby nerek wymienia najczęstsze choroby nerek 44. Budowa układu 45. Proces powstawania impulsu 46. Funkcjonowanie układu oraz łuk odruchowy układu dzieli układ nerwowy ze względu na budowę i pełnione czynności neuronu wymienia opony mózgowo-rdzeniowe wymienia etapy powstawania impulsu omawia funkcje synaps i neuroprzekaźników w układzie nerwowym synaps łuku odruchowego klasyfikuje odruchy charakteryzuje najczęstsze choroby układu wydalniczego ośrodkowego, obwodowego i autonomicznego układu określa funkcje poszczególnych części mózgu wymienia funkcje opon mózgowo-rdzeniowych i funkcje rdzenia kręgowego definiuje pojęcia: potencjał spoczynkowy, potencjał czynnościowy (iglicowy), depolaryzacja, repolaryzacja synapsy chemicznej charakteryzuje odruchy warunkowe i bezwarunkowe odruchów warunkowych i bezwarunkowych łuku odruchowego sprzyjające i zapobiegające najczęstszym chorobom układu wydalniczego wskazuje poszczególne części mózgu na modelu lokalizuje ośrodki nerwowe w mózgu analizuje antagonistyczne działanie współczulnej i przywspółczulnej części układu autonomicznego porównuje stan komórki w spoczynku i po pobudzeniu działania synapsy chemicznej neuroprzekaźników wymienia prawa przewodzenia opisuje doświadczenia Pawłowa pamięci i je charakteryzuje zapamiętywania omawia zasadę działania dializatora (sztucznej nerki) układu limbicznego i je charakteryzuje omawia rolę układu limbicznego w powstawaniu złożonych stanów emocjonalnych analizuje na wykresie zmiany potencjału błony neuronu w czasie pobudzenia wyjaśnia rolę pompy sodowo-potasowej w utrzymaniu różnicy potencjałów między dwoma stronami błony neuronu analizuje i wyjaśnia prawa przewodzenia uzasadnia, że odruch jest podstawą funkcjonowania układu odruchów proponuje ćwiczenia usprawniające pracę układu i zapamiętywanie analizuje wyniki badania moczu wymienia nerwy czaszkowe i określa ich funkcje klasyfikuje neuroprzekaźniki porównuje transmitery synaptyczne pobudzające i hamujące porównuje warunkowanie klasyczne i instrumentalne charakteryzuje różne sposoby uczenia się 10
47. Higiena układu i znaczenie snu 48. Mechanizm percepcji bodźców. Budowa narządu wzroku 49. Budowa narządu słuchu 50. Narząd równowagi, zmysł smaku i węchu 51. Zasady higieny narządu wzroku i słuchu 52. Budowa i funkcje skóry mogące zaburzyć pracę układu wymienia podstawowe zaburzenia snu wymienia choroby układu klasyfikuje receptory ze względu na lokalizację i charakter bodźca narządu wzroku budowy oka wymienia wady wzroku i najczęstsze choroby narządu wzroku budujące narząd słuchu narządu równowagi, zmysłu smaku i węchu wskazuje lokalizacje narządu równowagi, zmysłu smaku i węchu przedstawia podstawowe zasady higieny narządu wzroku i słuchu skóry wymienia funkcje skóry wymienia przydatki skóry wymienia konsekwencje braku snu fobii charakteryzuje niektóre choroby układu oka omawia wady wzroku i choroby narządu wzroku omawia funkcje czopków i pręcików ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego narządu równowagi, zmysłu smaku i węchu omawia czynniki szkodzące oczom i narządowi słuchu omawia funkcje skóry skóry ocenia biologiczne znaczenie snu analizuje konsekwencje przeciążenia układu analizuje związek budowy elementów oka z ich funkcją omawia zasadę doboru szkieł korekcyjnych przy wadach wzroku wskazuje przystosowania narządu słuchu do odbioru bodźców akustycznych analizuje mechanizm percepcji bodźców smakowych i węchowych uzasadnia konieczność wykonywania badań profilaktycznych analizuje budowę skóry pod kątem pełnionych funkcji włosów i paznokci informacji charakteryzuje i porównuje fazy snu NREM i REM akomodacji oka wyjaśnia, na czym polega widzenie stereoskopowe opisuje mechanizm odbioru i percepcji bodźców dźwiękowych analizuje mechanizm działania narządu równowagi analizuje wpływ długotrwałej pracy przy komputerze na narząd wzroku analizuje wpływ hałasu na narząd słuchu klasyfikuje gruczoły skórne i je charakteryzuje porównuje gruczoły holokrynowe, merokrynowe i apokrynowe analizuje elektroencefalogram omawia przemiany biochemiczne zachodzące w komórkach receptorowych oka przedstawia ewolucję kosteczek słuchowych wykazuje doświadczalnie współdziałanie narządów zmysłu smaku i węchu prezentuje ćwiczenia relaksujące narząd wzroku charakteryzuje melanocyty i omawia ich rolę analizuje udział skóry w termoregulacji 11
53. Choroby skóry i profilaktyka 54. Budowa układu hormonalnego 55. Klasyfikacja hormonów 56. Rola sprzężeń zwrotnych w układzie hormonalnym wymienia najczęstsze choroby skóry klasyfikuje choroby skóry wymienia gruczoły dokrewne omawia funkcje układu hormonalnego przedstawia kryteria podziału hormonów dzieli hormony ze względu na ich budowę chemiczną, miejsce powstawania i mechanizm działania wymienia mechanizmy regulujące działanie hormonów 57. Regulacja hormonalna hormonów działających antagonistycznie 58. Budowa żeńskiego i męskiego układu rozrodczego wymienia narządy męskiego i żeńskiego układu rozrodczego wymienia funkcje układu rozrodczego omawia najczęstsze choroby skóry lokalizuje gruczoły dokrewne wymienia hormony produkowane przez poszczególne gruczoły dokrewne omawia poszczególne kategorie hormonów i podaje przykłady sprzężenia zwrotnego w działaniu hormonów wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie hormonów lokalizuje narządy męskiego i żeńskiego układu rozrodczego dzieli narządy płciowe męskie i żeńskie na zewnętrzne i wewnętrzne charakteryzuje czynniki sprzyjające powstawaniu chorób skóry omawia funkcje poszczególnych hormonów w organizmie działania hormonów porównuje na dowolnym przykładzie mechanizm ujemnego i dodatniego sprzężenia zwrotnego analizuje rolę antagonistycznego działania hormonów trzustki w utrzymaniu stałego poziomu glukozy we krwi omawia hormonalną regulację poziomu wapnia we krwi i funkcje narządów układu rozrodczego męskiego i żeńskiego omawia zasady higieny skóry i profilaktyki chorób skóry wskazuje metody leczenia chorób skóry omawia skutki niedoczynności i nadczynności gruczołów dokrewnych porównuje hormony białkowe i sterydowe analizuje wpływ hormonów tkankowych na działanie układu pokarmowego omawia regulację wydzielania hormonów tarczycy wymienia objawy nadczynności i niedoczynności tarczycy wyjaśnia rolę hormonów w procesie dojrzewania analizuje budowę narządów rozrodczych pod kątem pełnionych funkcji charakteryzuje pasożyty skóry omawia nadrzędną rolę podwzgórza i przysadki mózgowej oraz ich wpływ na funkcjonowanie gruczołów podległych wyjaśnia rolę i działanie adrenaliny ujemnego sprzężenia zwrotnego i w utrzymaniu homeostazy organizmu charakteryzuje cukrzycę typu I, typu II i cukrzycę ciążową wskazuje rolę witaminy D 3 w regulacji poziomu wapnia we krwi wskazuje różnice i podobieństwa w budowie układu rozrodczego męskiego i żeńskiego 59. Proces oogenezy i gamet definiuje terminy: omawia przebieg porównuje przebieg ocenia rolę ciałek 12
spermatogenezy 60. Cykl menstruacyjny i fizjologia procesu zapłodnienia 61. Fazy rozwoju zarodka i płodu plemnika wymienia fazy cyklu menstruacyjnego komórki jajowej wymienia etapy rozwoju zarodkowego podaje czas trwania rozwoju zarodkowego i płodowego 62. Ontogeneza wymienia etapy rozwoju postnatalnego 63. Planowanie rodziny wymienia metody antykoncepcji spermatogeneza, oogeneza, ciałko kierunkowe, spermiogeneza omawia fazy cyklu menstruacyjnego omawia przebieg rozwoju zarodkowego charakteryzuje etapy rozwoju postnatalnego charakteryzuje metody antykoncepcji klasyfikuje metody antykoncepcji procesu spermatogenezy i oogenezy analizuje przystosowania w budowie plemnika do pełnionych funkcji opisuje przebieg procesu zapłodnienia wymienia hormony regulujące cykl menstruacyjny i funkcje łożyska wymienia błony płodowe wymienia fazy porodu podaje czas trwania poszczególnych etapów ontogenezy charakteryzuje rodzaje badań prenatalnych procesu spermatogenezy i oogenezy analizuje regulację hormonalna cyklu menstruacyjnego omawia funkcje błon płodowych charakteryzuje fazy porodu porównuje etapy ontogenezy antykoncepcji i badań prenatalnych porównuje wady i zalety różnych metod antykoncepcji kierunkowych w procesie oogenezy opisuje mechanizmy zapobiegające polispermii porównuje reakcje akrosomalną i korową wymienia narządy rozwijające się z poszczególnych listków zarodkowych: endodermy, mezodermy i ektodermy analizuje przemiany psychiczne towarzyszące kolejnym etapom ontogenezy analizuje wpływ antykoncepcji hormonalnej na przebieg cyklu menstruacyjnego 13