PROTOKÓŁ KONTROLI WyŜszego Urzędu Górniczego w Katowicach, ul. Księcia Józefa Poniatowskiego 31, 40-158 Katowice, numer statystyczny 000332245, zwanego dalej Urzędem lub WUG. Stanowisko Prezesa WUG zajmował od dnia 30 stycznia 1998 r. do 24 października 2006 r. Pan Wojciech Bradecki natomiast od dnia 24 października 2006 r. Pan Piotr Buchwald. [Dowód: akta kontroli tom I, str. 3-5] Kontrolę przeprowadzili kontrolerzy NajwyŜszej Izby Kontroli Delegatury w Katowicach: Tomasz Kuźniak, doradca ekonomiczny, na podstawie upowaŝnienia do kontroli nr 050032 z dnia 20 października 2006 r., w okresie od 24 października 2006 r. do 16 lutego 2007 r., z przerwami w dniach: 26 i 30 października; 6, 17-29 listopada; 1-8, 14-15, 20-21, 27-29 grudnia 2006 r.; 2, 8, 10, 15 i 24 stycznia; 1, 6 i 12 lutego 2007 r. Marcin Ryszka, inspektor kontroli państwowej, na podstawie upowaŝnienia do kontroli nr 050031 z dnia 20 października 2006 r., w okresie od 24 października 2006 r. do 16 lutego 2007 r., z przerwami w dniach: 26 października; 2, 6, 7, 27-30 listopada; 1-8, 27-29 grudnia 2006 r.; 10, 15-26 stycznia; 12-16 lutego 2007 r. [Dowód: akta kontroli tom I, str. 1-2] Przedmiotem kontroli były wybrane zagadnienia funkcjonowania nadzoru górniczego w latach 1998-2006. Ilekroć w niniejszym protokole uŝyto: - ustawa o NIK oznacza to ustawę z dnia 23.12.1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (Dz.U. z 2001 r. Nr 85, poz. 937 ze zm.); - ustawa Pgg oznacza to ustawę z dnia 4.02.1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2005 r. Nr 228 poz. 1947 ze zm.); - rozporządzenie z 28.06.2002 r. oznacza to rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28.06.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpoŝarowego w podziemnych zakładach górniczych (Dz.U. Nr 139, poz. 1169 ze zm.); - ustawa o s.d.g. oznacza ustawę z dnia 2.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 173, poz. 1807 ze zm.); - OUG oznacza Okręgowy Urząd Górniczy; - UGBKUE oznacza Urząd Górniczy do Badań Kontrolnych Urządzeń Energomechanicznych; - MSWiA oznacza Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji; - Komisja oznacza Komisję powołaną przez Prezesa WUG, o której mowa w art. 107 ust. 8 pkt 3 ustawy Pgg; - KWK oznacza kopalnię węgla kamiennego; - ZG oznacza zakład górniczy; - KRZG oznacza kierownika ruchu zakładu górniczego; - GIG oznacza Główny Instytut Górnictwa w Katowicach; - KOMAG oznacza Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG w Gliwicach; - CUPRUM oznacza KGHM CUPRUM sp. z o.o. Centrum Badawczo-Rozwojowe we Wrocławiu.
2 1. Zmiany organizacyjne nadzoru górniczego na tle skali działalności zakładów objętych tym nadzorem Struktura organizacyjna WUG w latach 1998 2006 była następująca: 1. Prezes. 2. Wiceprezes(i). 3. Dyrektor Generalny. 4. Gabinet Prezesa zmieniony zarządzeniem MSWiA z 25.03.2002 r. (nadającym statut WUG) na Biuro Organizacyjne. 5. Departament Prawny zmieniony zarządzeniem MSWiA z 25.03.2002 r. (nadającym statut WUG) na Departament Prawny i Integracji Europejskiej. 6. Departament Górnictwa. 7. Departament Energomechaniczny. 8. Departament Ochrony Środowiska i Gospodarki ZłoŜem. 9. Departament Ochrony Zdrowia i Warunków Pracy zmieniony zarządzeniem MSWiA z 25.03.2002 r. (nadającym statut WUG) na Departament Warunków Pracy. 10. Departament Postępu Technicznego i Współpracy zniesiony zarządzeniem MSWiA z 25.03.2002 r. (nadającym statut WUG). 11. Biuro Kadr i Szkolenia. 12. Biuro Administracyjno-BudŜetowe. Ponad to utworzono dodatkowo (wyodrębniono w strukturze organizacyjnej) następujące komórki organizacyjne: Zarządzeniem MSWiA z 25.03.2002 r. (nadającym statut WUG): 13. Stanowisko ds. Audytu Wewnętrznego. 14. Stanowisko ds. Ochrony Informacji Niejawnych (wcześniej w Gabinecie Prezesa). 15. Archiwum Dokumentacji Mierniczo-Geologicznej (wcześniej jako zespół w Departamencie Ochrony Środowiska i Gospodarki ZłoŜem). Zarządzeniem Prezesa WUG z 28.11.2003 r.: 16. Zespół ds. Kontroli. 17. Rzecznika Prasowego Prezesa (wcześniej w Gabinecie Prezesa, Biurze Organizacyj.). 18. Stanowisko ds. Kontroli Finansowej. Zarządzeniem Prezesa WUG z 22.06.2005 r.: 19. Radcy Prezesa (wcześniej w Gabinecie Prezesa, Biurze Organizacyjnym). 20. Administratora Bezpieczeństwa Informacji. 21. SłuŜbę BHP w urzędach górniczych (wcześniej w Departamencie Ochrony Zdrowia i Warunków Pracy / Departamencie Warunków Pracy). 22. Pełnomocnika ds. Systemu Zarządzania Jakością Przy WUG działał Zakład Obsługi Gospodarczej ZOG (gospodarstwo pomocnicze). [Dowód: akta kontroli tom I, str. 6-10]
3 W poniŝszym zestawieniu przedstawiono strukturę zatrudnienia w WUG wyraŝoną w łącznej liczbie etatów w poszczególnych komórkach organizacyjnych wg stanu na ostatni dzień grudnia danego roku: Komórka Lata organizacyjna 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* OGÓŁEM WUG 140,5 142 141,5 136 130,5 134,5 141 140,5 141** Prezes 1 1 1 1 1 1 1 1 2 Wiceprezesi 2 2 2 2 1 1 2 2 2 Dyrektor Generalny 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Gabinet Prezesa 13 12 11 10,5 - - - - - Biuro Organizacyjne - - - - 12,5 15 14 13,5 7 Departament Prawny 10 10 10 9 - - - - - Departament Prawny i Integracji Europejskiej - - - - 12 12 14 14 14 Departament Górnictwa 23 23 23 22 19 22 22 22 22 Departament Energomechaniczny 22 21 21 21 19 19 21 22 15 Departament Ochrony Środowiska i Gospodarki 19 21 22 21 20 18 19 19 19 ZłoŜem Dep. Ochrony Zdrowia i Warunków Pracy 14,5 14 15 14 - - - - - Dep. Warunków Pracy - - - - 14 13,5 13,5 13,5 14 Dep. Postępu Techniczn. i Współpracy 9 8 8 8 - - - - - Biuro Kadr i Szkolenia 3,5 4,5 4,5 3,5 4,5 4,5 4,5 5,5 5,5 Biuro Administarcyjno- BudŜetowe 22,5 24,5 23 23 23 23 24,5 22,5 28 Stanowisko ds. Audytu Wewnętrznego - - - - 1 1 1 1 1 Stanowisko ds. Ochrony Informacji Niejawnych - - - - 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 Archiwum Dokumentacji Mierniczo-Geologicznej - - - - 2 3 3 3 4 Zespół ds. kontroli - - - - - - - - 3 Rzecznik Prasowy Prezesa - - - - - - - - 1 Stanowisko ds. kontroli finansowej - - - - - - - - 1 Radcy Prezesa WUG - - - - - - - - 1 Administrator Bezpieczeństwa - - - - - - - - 0 Informacji SłuŜba BHP w urzędach górniczych - - - - - - - - 0 Pełnomocnik ds. Syst. Zarządzania Jakością - - - - - - - - 0 Gospodarstwo pomocnicze ZOG 24 24 24 23,5 24,75 22,5 23 23 14,5 Uwagi: * wg stanu na dzień 31 października 2006 r. ** na dzień 31 października 2006 r. wykazano 2 Prezesów WUG ze względu na powołanie Prezesa P. Buchwalda oraz odwołaniem Prezesa W. Bradeckiego, który pozostaje w zatrudnieniu do 31.01.2007 r. z jednoczesnym zwolnieniem z obowiązku świadczenia pracy. [Dowód: akta kontroli tom I, str. 11-12]
4 W latach 1998-2006 funkcjonowały następujące okręgowe i specjalistyczne urzędy górnicze utworzone niŝej wymienionymi rozporządzeniami (w nawiasach daty wejścia ich w Ŝycie): Rozporządzeniem Prezesa RM z 1.07.1997 r. (z dniem 25.07.1997 r.) Rozp. Prezesa RM z 8.12.1998 r. (z dniem 1.01.1999 r.) Rozp. MSWiA z 25.06.2002 r. (z dniem 1.07.2002 r.) Rozp. MSWiA z 3.10.2002 r. (z dniem 15.10.2002 r.) Rozp. MSWiA z 29.05.2006 r. (z dniem 1.06.2006 r.) Lata Liczba urzędów (bez WUG) OUG w Bytomiu b.z. b.z. zniesiono brak 1998 15 OUG w Częstochowie zniesiono brak brak brak 1999 14 OUG w Gliwicach b.z. b.z. b.z. b.z. 2000 14 OUG w Katowicach b.z. b.z. b.z. b.z. 2001 14 OUG w Kielcach b.z. b.z. b.z. b.z. 2002 14 OUG w Krakowie b.z. b.z. b.z. b.z. od 1.07.2002 13 OUG w Krośnie b.z. b.z. b.z. b.z. od 15.10.2002 12 OUG w Lublinie b.z. b.z. b.z. b.z. 2003 12 OUG w Poznaniu b.z. b.z. b.z. b.z. 2004 12 OUG w Sosnowcu zniesiono brak brak brak 2005 12 OUG w Rybniku b.z. b.z. b.z. b.z. 2006 12 OUG w Tychach b.z. b.z. b.z. zniesiono od 1.06.2006 11 OUG w Wałbrzychu b.z. zniesiono (utw. biuro obsług. OUG we Wrocławiu) biuro w Wałbrzychu OUG we Wrocławiu b.z. b.z. b.z. b.z. - utworzono OUG w Warszawie b.z. b.z. b.z. biuro w Wałbrzychu UGBKUE w Katowicach Utworzony rozporządzeniem Prezesa RM z 26.08.1994 r. (z dniem 2.09.1994 r.) [Dowód: akta kontroli tom I, str. 14-15] Zatrudnienie w nadzorze górniczym (WUG, OUG i UGBKUE) w latach 1998-2006 (wg sprawozdań GUS - Z-06): Pozycja 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Pracownicy w etatach 1) 534 521 514 520 521 529 540 3) 553 528 Pracownicy na stan. nierobotniczych 509 498 491 495 497 506 514 527 504 Pracownicy na stan. robotn. i pokrewnych 25 23 23 25 24 23 26 26 24 Pracownicy w osobach 2) 551 525 518 536 530 543 560 558 508 1) Przeciętna liczba zatrudnionych po przeliczeniu na pełne etaty. 2) Stan w dniu 31 XII. 3) Liczba po korekcie - w sprawozdaniu figurowała liczba "504". Wg Inspektora Biura Kadr i Szkolenia umieszczenie nieprawidłowej liczby było wynikiem błędu pisarskiego. [Dowód: akta kontroli tom I, str. 16-17]
5 Wielkość zatrudnienia wyraŝona w etatach wg stanu na ostatni dzień grudnia danego roku w WUG, OUG i UGBKUE w latach 1998 2006: Wyszczególnienie Lata (siedziba urzędu) 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* WUG w Katowicach 140,5 142 141,5 136 130,5 134,5 141 140,5 141 OUG w Bytomiu 39,5 41 40,5 38,5 Zniesiony OUG w Częstochowie 15 Zniesiony OUG w Gliwicach 34 35 34 35,5 62 56 61 61 58 OUG w Katowicach 35 50,5 49,5 48,5 40,5 46 44,5 47 57,5 OUG w Kielcach 15,5 18,5 17,5 22 22 24 25 25 23 OUG w Krakowie 16 27 26 30 31,5 28,5 31 29,75 27,75 OUG w Krośnie 12 12,5 13 13 19 22 21 22 22 OUG w Lublinie 13,75 12,75 12,75 16,75 17,75 17,75 20 20 20,5 OUG w Poznaniu 18 18,5 18,5 24 28 31 29 30 31 OUG w Sosnowcu 31 Zniesiony OUG w Rybniku 42,5 39 37,5 37,5 34,5 36 36 37,5 38 OUG w Tychach 34,5 34 32 33 33 34 34 32 Zniesiony OUG w Wałbrzychu 21,75 21,75 20,75 20,75 Zniesiony OUG we Wrocławiu 29 30 30 30 54,75 54,75 53,75 54,75 52,75 OUG w Warszawie - 3 5,5 14 18 20 21,5 21 19,5 UGBKUE w Katowicach 39 36 33 32 34 34 37 35 27 OGÓŁEM 537,5 521,5 512 531,5 525,5 538,5 554,75 555,5 518 Uwagi: * wg stanu na dzień 31 października 2006 r. [Dowód: akta kontroli tom I, str. 13] Liczba, zatrudnienie i wydobycie zakładów objętych nadzorem górniczym w latach 1998-2006: LICZBA ZAKŁADÓW OBJĘTYCH NADZOREM I KONTROLĄ URZĘDÓW GÓRNICZYCH Rodzaj zakładu 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Podziemne zakłady górnicze 69 76 71 65 62 58 54 47 46 - węgla kamiennego 51 47 42 41 42 41 39 33 33 - węgla kamiennego w likwidacji 6 16 17 12 9 6 4 3 3 - pozostałe 12 13 12 12 11 11 11 11 10 Prowadzące roboty podziemne 15 16 16 13 11 11 10 10 12 Odkrywkowe zakłady górnicze 186 218 218 218 96 103 104 103 103 - węgla brunatnego 5 10 11 12 11 11 11 11 11 - pozostałe 181 208 207 206 85 92 93 92 91 Otworowe zakłady górnicze 50 49 48 49 49 51 59 60 59 - ropy i gazu 4 4 4 3 3 3 3 4 4 - pozostałe 46 45 44 46 46 48 56 56 55 RAZEM kopaliny podstawowe 320 359 353 345 218 223 227 220 220 Zakłady wykonujące roboty geol. 160 155 171 161 225 290 304 354 405 Zakłady kopalin pospolitych X X X X 3 122 3 386 3 601 3 938 4 173 RAZEM 480 514 524 506 3 565 3 899 4 132 4 512 4 798 Firmy usługowe oraz ich oddziały wykonujące prace dla zakładów objętych nadzorem UG brak danych brak danych 550 848 1 057 1 001 1 121 1 011 1 254
6 ZATRUDNIENIE W ZAKŁADACH OBJĘTYCH NADZOREM I KONTROLĄ URZĘDÓW GÓRNICZYCH Rodzaj zakładu 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Podziemne zakłady górnicze 222 495 190 246 170 049 157 220 151 132 146 722 142 727 137 960 134 295 - węgla kamiennego 205 198 166 782 150 518 140 731 135 850 131 949 127 288 123 043 119 019 brak - węgla kamiennego w likwidacji danych 5 050 3 215 859 249 112 732 226 792 - pozostałe 17 297 18 414 16 316 15 630 15 033 14 661 14 707 14 691 14 484 Prowadzące roboty podziemne 2 691 2 776 2 058 1 701 1 741 1 695 1 940 1 852 1 372 Odkrywkowe zakłady górnicze 37 318 32 586 34 264 31 712 25 248 19 290 18 217 17 649 16 371 - węgla brunatnego 25 819 21 967 24 672 22 687 21 166 15 922 14 708 13 904 13 295 - pozostałe 11 499 10 619 9 592 9 025 4 082 3 368 3 509 3 745 3 076 Otworowe zakłady górnicze 7 641 4 849 4 632 5 941 5 372 6 982 5 075 4 977 4 815 - ropy i gazu 6 082 3 502 3 281 4 780 4 262 5 861 3 946 3 952 3 923 - pozostałe 1 559 1 347 1 351 1 161 1 110 1 121 1 129 1 025 892 RAZEM kopaliny podstawowe 270 145 230 457 211 003 196 574 183 493 174 689 167 959 162 438 156 853 Zakłady wykonujące roboty geol. 6 711 5 561 9 352 3 958 4 195 5 291 4 626 5 455 3 259 Zakłady kopalin pospolitych X X X X 10 515 11 140 11 623 13 486 14 060 RAZEM 276 856 236 018 220 355 200 532 198 203 191 120 184 208 181 379 174 172 Firmy usługowe wykonujące prace dla zakładów objętych nadzorem UG 11 240 4 987 13 752 17 517 23 111 20 883 23 598 27 938 32 114 WYDOBYCIE W ZAKŁADACH OBJĘTYCH NADZOREM I KONTROLĄ URZĘDÓW GÓRNICZYCH (tys. ton) Rodzaj zakładu 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Podziemne zakłady górnicze 149 076 144 613 137 178 138 629 137 556 136 537 137 437 135 000 131 340 - węgla kamiennego 115 909 110 425 102 507 102 590 102 060 100 500 99 500 97 100 94 400 brak - węgla kamiennego w likwidacji danych - - - - - - - - - pozostałe 33 167 34 188 34 671 36 039 35 496 36 037 37 937 37 900 36 940 Prowadzące roboty podziemne - - - - - - - - - Odkrywkowe zakłady górnicze 172 663 160 827 154 458 154 534 143 200 100 900 110 000 116 600 - węgla brunatnego 62 663 60 827 59 458 59 534 58 200 60 900 60 000 61 600 - pozostałe 110 000 100 000 95 000 95 000 85 000 40 000 50 000 55 000 Otworowe zakłady górnicze - ropy i gazu - pozostałe 4185 tys.ton 4803 mln m 3 368 tys.ton 4800 mln m 3 3817 tys. ton 3 mln m 3 4192 tys.ton 4444 mln m 3 430 tys.ton 4440 mln m 3 3762 tys. ton 4 mln m 3 4684 tys.ton 4806 mln m 3 665 tys.ton 4800 mln m 3 4019 tys. ton 6 mln m 3 4426 tys.ton 5006 mln m 3 803 tys.ton 5000 mln m 3 3623 tys. ton 6 mln m 3 4279 tys.ton 5006 mln m 3 727 tys.ton 5000 mln m 3 3552 tys. ton 6 mln m 3 3709 tys.ton 5083 mln m 3 783 tys.ton 5077 mln m 3 2926 tys. ton 6 mln m 3 4571 tys.ton 5306 mln m 3 900 tys.ton 5300 mln m 3 3671 tys. ton 6 mln m 3 4418 tys.ton 5367 mln m 3 837 tys.ton 5362 mln m 3 3581 tys. ton 5 mln m 3 RAZEM kopaliny podstawowe (tys.ton) 325 924 309 632 296 320 297 589 285 035 241 146 252 008 256 018 RAZEM kopaliny podstawowe (mln m 3 ) 4 803 4 444 4 806 5 006 5 006 5 083 5 306 5 367 brak danych brak danych brak danych brak danych brak danych brak danych brak danych brak danych Zakłady wykonujące roboty geol. - - - - - - - - - Zakłady kopalin pospolitych (tys. ton) X X X X 95 000 100 000 110 000 115 000 [Dowód: akta kontroli tom I, str. 18-28] brak danych Działania (w tym organizacyjne) podjęte przez jednostki nadzoru górniczego w związku z przejęciem z dniem 1.01.2002 r. zadań związanych z nadzorem i kontrolą nad zakładami górniczymi wydobywającymi kopaliny pospolite były następujące: Dyrektorzy OUG przejęli od wojewodów i starostów akta nadzorowanych i kontrolowanych zakładów górniczych. Część tych akt wymagała uzupełnienia lub odtworzenia przez przedsiębiorców górniczych w celu doprowadzenia do zgodności z wymogami przepisów prowadzenia ruchu zakładu górniczego. Ok. 50 % zakładów górniczych nie posiadało wymaganych planów ruchu, w licznych przypadkach brak było decyzji zatwierdzających zasoby geologiczne, czy teŝ projekty zagospodarowania złoŝa,
7 wiele dokumentacji wymagało uzupełnienia o mapy z naniesieniem granic obszarów i terenów górniczych. W OUG przeprowadzone zostały w pierwszym półroczu 2002 r. spotkania z przedsiębiorcami i kierownikami ruchu zakładów górniczych wydobywających kopaliny pospolite w celu omówienia skutków nowelizacji ustawy Pgg oraz wynikających stąd dla przedsiębiorców obowiązków. W 2002 r. OUG rozpoczęły przeprowadzanie inspekcji w zakładach górniczych wydobywających kopaliny pospolite egzekwując, m.in. posiadanie stosownych dokumentów. W okresie 2002-2003 pracownicy OUG przeprowadzili przynajmniej po jednej inspekcji we wszystkich zakładach górniczych wydobywających kopaliny pospolite, co pozwoliło, m.in. zidentyfikować rodzaj wydobywanych kopalin i stan zagospodarowania złóŝ, strukturę zatrudnienia w zakładach górniczych, a takŝe ujawnić 235 przypadków nielegalnej eksploatacji kopalin pospolitych (do roku 2006 ujawniono 656 przypadków). Prezes WUG wprowadził do stosowania wytyczne zakresu uzgadniania koncesji na wydobywanie kopalin pospolitych, określonych w art. 16 ust. 2a Pgg oraz wytyczne kontroli odkrywkowych zakładów górniczych wydobywających kopaliny pospolite. Z inicjatywy WUG opracowano i wdroŝono zmiany przepisów wykonawczych do ustawy Pgg zmierzające do złagodzenia rygorów prowadzenia eksploatacji w zakładach górniczych wydobywających kopaliny pospolite. W latach 2002-2006 wyposaŝono OUG w sprzęt komputerowy i środki transportu. Zakupiono 188 zestawów komputerowych PC, 107 komputerów przenośnych oraz 4 samochody terenowe. W 2002 r. wzmocniono kadrowo Zespół ds. Górnictwa Odkrywkowego w Departamencie Górnictwa WUG. Zmniejszono zatrudnienie w grupie pracowników inspekcyjnotechnicznych urzędów górniczych w szczególności o specjalności górnictwa podziemnego. W okresie od 1.01.2001 r. do 31.03.2004 r. w wyniku podjętych działań zmniejszono o 28,5 etatu zatrudnienie w specjalności górnictwa podziemnego oraz o 3 etaty w grupie pracowników o specjalności elektrycznej. Zwiększono natomiast ilość pracowników w specjalności górnik odkrywkowy o 17,5 etatu oraz o 2 etaty w specjalności górnik otworowy. Zwiększono równieŝ zatrudnienie w specjalności mierniczej o 6 etatów, geologicznej o 9,5 etatu, budowlanej - o 4 etaty oraz ochrony środowiska - o 9 etatów. W ww. okresie zatrudnienie w okręgowych urzędach górniczych nadzorujących zakłady górnicze wydobywające kopaliny pospolite wzrosło o 29 etatów. W trzech urzędach powołano zastępcę dyrektora o specjalności geologicznej 2, specjalności mierniczej 1. [Dowód: akta kontroli tom I, str. 136, 142-145]
8 2. Wydatki i dochody nadzoru górniczego Wydatki i dochody nadzoru górniczego w latach 1998-2006 (wg sprawozdań RB 28 i RB 27, w tys. zł): Pozycja 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 W Y D A T K I Wynagrodzenia pracownicze z 8 217,0 8 856,0 9 373,2 9 540,6 10 306,5 10 426,8 11 003,3 11 665,0 12 231,1 narzutami WUG 1) Wynagr. pracow. z narzut. OUG i UGBKUE 1) 21 062,5 23 507,3 24 776,3 25 643,3 27 307,7 27 863,1 28 938,1 30 631,7 30 598,6 Razem wynagr. pracow. z narzut. 29 279,5 32 363,3 34 149,5 35 183,9 37 614,2 38 289,9 39 941,4 42 296,7 42 829,7 Pozostałe wydatki 5 174,0 5 010,9 5 800,4 6 099,3 7 748,6 8 710,7 11 451,4 10 453,3 9 248,2 RAZEM 34 453,5 37 374,2 39 950,0 41 283,1 45 362,8 47 000,6 51 392,7 52 750,0 52 077,9 D O C H O D Y RAZEM 750,5 763,7 887,0 982,7 1 150,2 1 375,3 1 445,4 1 388,5 1 507,5 1) wynagrodzenia osobowe, dodatkowe wynagrodzenie roczne, składki na ubezp. społ., składki na Fundusz Pracy Wynagrodzenia osobowe nadzoru górniczego w latach 1998-2006 (wg sprawozdań GUS - Z-06, w tys. zł): [Dowód: akta kontroli tom I, str. 29-62] Pozycja 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Wynagrodzenia osobowe ogółem 1) w tym: Wynagrodz. pracowników na stan. nierobotniczych Wynagrodz. pracowników na stan. robotn. i pokrew. Dodatkowe wynagrodzenie roczne 20 078,1 27 248,3 29 242,3 29 929,6 31 987,6 32 768,4 34 032,5 36 024,0 36 734,1 19 841,4 26 947,3 28 879,5 29 526,5 31 565,2 32 319,5 33 484,1 35 452,6 36 159,9 236,7 301,0 362,8 403,1 422,4 448,9 548,4 571,4 574,2 1 037,9 1 387,9 1 837,0 1 915,4 2 058,9 2 062,2 2 121,5 2 294,9 2 405,3 1) Łącznie z dodatkowym wynagrodzeniem rocznym. [Dowód: akta kontroli tom I, str. 16] W latach 1998-2005 wydatki nadzoru górniczego (wg sprawozdań RB-28), w tym wynagrodzenia (stanowiące średnio ponad 80 % tych wydatków) w wartościach nominalnych systematycznie rosły, natomiast po ich przeliczeniu do poziomu cen roku 2006 (tj. po wyeliminowaniu wpływu inflacji) wykazywały tendencję spadkową od 1999 r. do 2001 r. i wzrostową począwszy od 2002 r. do 2005 r. W 2006 r. wydatki ogółem w porównaniu do roku poprzedniego (a w cenach roku 2006 w porównaniu do 2 ostatnich lat) obniŝyły się, co spowodowane były niŝszymi wydatkami na pozycje inne niŝ wynagrodzenia z pochodnymi. Zmiany te przedstawiono na poniŝszych wykresach.
9 Lata 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Wydatki nadzoru górniczego 34 453,50 37 374,20 39 950,00 41 283,10 45 362,80 47 000,60 51 392,70 52 750,00 52 077,90 Wydatki nadzoru górn. w cenach 2006r. 47 075,51 47 591,99 46 205,26 45 257,91 48 803,15 50 163,85 52 996,67 53 277,50 52 077,90 inflacja [%]* 11,8 7,3 10,1 5,5 1,9 0,8 3,5 2,1 1,0 * inflacja mierzona średniorocznym wskaźnikiem wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych Wydatki nadzoru górniczego Wydatki (tys.zł) 55000 50000 45000 40000 35000 30000 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Lata Wydatki nadzoru górniczego Wydatki nadzoru górn. w cenach 2006 r. Lata 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Wynagrodz. pracownicze z pochodnymi** 29 279,50 32 363,30 34 149,50 35 183,90 37 614,20 38 289,90 39 941,40 42 296,70 42 829,70 Wynagr. prac. z poch. w cenach 2006 r. 40 006,02 41 211,15 39 496,53 38 571,47 40 466,89 40 866,90 41 187,97 42 719,67 42 829,70 inflacja [%] 11,8 7,3 10,1 5,5 1,9 0,8 3,5 2,1 1,0 **wynagrodzenia osobowe, dodatkowe wynagrodzenie roczne, składki na ubezp. społ., składki na Fundusz Pracy Wydatki (tys.zł) 44000 42000 40000 38000 36000 34000 32000 30000 28000 Wynagrodzenia pracowników nadzoru górniczego z pochodnymi 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Wynagrodzenia pracow nicze z pochodnymi Lata Wynagrodz. prac. z poch. w cenach 2006 r.
10 Wyjaśniając przyczyny powyŝszych zmian w poziomie wydatków (dla okresu 1998-2005), w szczególności uwzględniając zachodzące zmiany stanu zatrudnienia, a takŝe zmiany zakresu zadań realizowanych przez nadzór górniczy w ww. okresie, Prezes WUG Pan Piotr Buchwald wskazał, m.in. Ŝe: Spadek wydatków w 2001 r. spowodowany był postanowieniami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23.10.2001 r. w sprawie blokowania niektórych wydatków w budŝecie państwa na rok 2001 (Dz. U. Nr 125, poz. 1373 oraz Nr 154, poz. 1807). Rozporządzenie to ograniczyło wydatki na 2001 r. w części 60 WUG o kwotę 2.831 tys. zł, co stanowiło 6,4 % planu wydatków po zmianach. W 2002 r. w związku z nowelizacją Prawa geologicznego i górniczego 1 WUG przejął nadzór i kontrolę nad zakładami górniczymi wydobywającymi kopaliny pospolite, w związku z czym otrzymał dodatkowe 25 etatów oraz dodatkowe środki finansowe na działalność inspekcyjną w wysokości 4.011 tys. zł, w tym 1.571 tys. zł na wynagrodzenia i pochodne, 440 tys. zł na wydatki majątkowe oraz 2.000 tys. zł na wydatki bieŝące. Wzrost w wydatkach ogółem od roku 2003 spowodowany był corocznym, sukcesywnym wzrostem wynagrodzeń, wynikającym z ustawowego wzrostu kwoty bazowej dla pracowników korpusu słuŝby cywilnej oraz kierownictwa WUG, OUG, UGBKUE. Analogiczne przyczyny zmian w poziomie wydatków w latach 1998-2005 r. wskazał były Prezes WUG Pan Wojciech Bradecki. [Dowód: akta kontroli tom I, str. 136, 139-141, 175] Wynagrodzenia bezosobowe nadzoru górniczego w latach 2000-2006 (wg danych Biura Administracyjno-BudŜetowego WUG, w tys. zł): Rok Polski Komitet Normalizacy jny Komisja dla stwierdzenia kwalifikacji kierownika ruchu podziemnych zakładów górniczych, Komisja dla stwierdzenia kwalifikacji mierniczego górniczego i geologa górniczego Komisja d/s Ochrony Powierzchni Komisje OUG* Razem komisje (2 5) Wynagrodzenia z tytułu umów zlecenia i umów o dzieło 1 2 3 4 5 6 7 8 Ogółem (6+7) 2006-24 633 36 255 272 256 333 144 64 704 397 848 2005-15 408 15 240 252 636 283 284 48 723 332 007 2004-16 405 10 210 238 962 265 577 110 376 375 953 2003-17 736 7 655 237 528 262 919 37 764 300 683 2002-9 947 11 915 186 751 208 613 30 731 239 344 2001 1 375 14 011 12 500 177 743 205 629 21 155 226 784 2000 2 133 11 743 11 260 174 643 199 779 15 214 214 993 * komisje stwierdzające kwalifikacje osób dozoru górniczego [Dowód: akta kontroli tom I, str. 64-66] 1 dokonaną ustawą z dnia 27.07.2001 r. o zmianie ustawy Pgg (Dz.U. Nr 110, poz. 1190).
11 3. Zadania realizowane przez nadzór górniczy PoniŜsze zestawienie przedstawia wybrane obszary działalności oraz aktywności urzędów górniczych w okresie od 1998 r. do 2005 r. Wyszczególnienie Lata 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 kontrole spełniania zasadniczych wymagań, wynikających z postanowień ustawy o systemie - - - - - - 103 241 oceny zgodności w trakcie których skontrolowano następującą liczbę wyrobów - - - - - - 150 370 decyzje Prezesa WUG o dopuszczeniu wyrobów do stosow. 855 796 682 714 875 756 410 289 w zakładach górniczych decyzje OUG w sprawie zatwierdzenia planów ruchu zakł. górn. wydobywających kopaliny 2 360 2 353 2 568 podstawowe i pospolite, w tym: brak danych w sprawie planów ruchu 873 725 852 w sprawie dodatków aktualizujących plany ruchu 1 487 1 628 1 716 uzgodnienia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego 531 636 587 841 915 769 382 472 w tym uzgodnienia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego - 78 145 20 24 14 34 20 terenów górniczych postanowienia uzgadniające decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz 11 999 12 283 10 073 9 581 8 814 8 389 3 655 5 207 decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego informacje o warunkach geologiczno-górniczych - - - 764 555 1 419 3 821 2 914 rozpatrzone przez Prezesa WUG wnioski o uzgodnienie granic obszarów górniczych i terenów 696 520 548 533 434 633 776 735 górniczych, z tego: pozytywnie dla kopalin podstawowych 67 86 36 38 14 23 20 6 pozytywnie dla kopalin pospolitych 597 419 471 433 386 423 556 587 Zwrócono celem poprawy i uzupełnienia 32 15 41 62 34 187 196 140 Negatywnie 0 0 0 0 0 0 4 2 uzgodnione przez dyrektorów OUG 480 559 675 702 koncesje (na wniosek starostów) - 1 poszukiwanie kopalin pospolitych 214 262 293 303 wydobywanie kopalin pospolitych 266 297 382 399 zaopiniowane wnioski przez Prezesa WUG o dofinansowanie m.in. przedsięwzięć związanych 20 13 20 20 11 14 9 11 z restrukturyzacją górnictwa węgla kamiennego, siarki, soli. postanowienia w sprawach rekultywacji gruntów - 329 330 394 zaopiniowane przez OUG projekty zagospodarowania złoŝa - 1 267 166 156 183 zaopiniowane przez OUG dodatki do projektów zagospodarowania złoŝa 62 124 168 153
12 Wyszczególnienie Lata 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 decyzje dyrektorów OUG: (łącznie) 98 94 84 87 53 113 111 137 w zakresie zaliczenia złoŝa (pokładu) lub jego części do odpowiedniego stopnia 21 15 22 19 10 19 15 14 zagroŝenia tąpaniami w zakresie zaliczenia złoŝa (pokładu) lub jego części do odpowiednich kategorii 36 45 46 36 17 21 14 20 zagroŝenia metanowego w zakresie zaliczenia złoŝa (pokładu) lub jego części do odpowiednich stopni 0 0 0 0 0 1 0 3 zagroŝenia wyrzutem gazu i skał dotyczące zaliczeń lub zmian zaliczeń złoŝa lub jego części do odpowiednich - 2 44 39 39 stopni zagroŝenia wodnego dotyczące zaliczeń lub zmian zaliczeń złoŝa lub jego części do odpowiednich klas zagroŝenia wybuchem pyłu 41 34 16 32 26 28 43 61 węglowego wydane zezwolenia przez UGBKUE 229 194 225 197 207 186 228 196 na oddanie do ruchu wyciągów szybowych, głównych stacji spręŝarek 49 42 47 37 33 41 47 40 powietrza, głównych składów paliw itp. na oddanie do ruchu urządzeń telekomunikacyjnych 66 50 47 42 60 39 63 61 na oddanie do ruchu wewnętrznych instalacji i sieci elektroenergetycznych 114 102 131 118 114 106 118 95 wysokiego i średniego napięcia itp. decyzje dyrektorów OUG na oddanie do ruchu innych podstawowych obiektów, maszyn i urządzeń - 3 106 159 zakładu górniczego decyzje dyrektorów OUG pozwalających na nabywanie i przechowywanie materiałów 177 215 201 161 183 197 100 168 wybuchowych Nowe 171 199 182 153 177 152 19 22 zmiany decyzji 6 16 19 8 6 45 81 146 decyzje organów nadzoru górniczego w dziedzinie administracji architektoniczno-budowlanej 521 440 593 408 437 389 452 352 i nadzoru budowlanego na budowę 257 171 169 200 194 185 201 227 na rozbiórkę 117 119 318 96 112 91 132 108 na uŝytkowanie 147 150 106 112 131 113 119 17 stwierdzone przez Prezesa WUG kwalifikacje do pełnienia funkcji kierownika ruchu podz. zakł. górn. 19 32 25 42 20 41 28 29 wydobywającego węgiel kamienny 15 26 19 38 15 35 23 24 wydobywającego kopaliny inne niŝ węgiel kamienny 4 6 6 4 5 6 5 5 stwierdzone przez Prezesa WUG kwalifikacje geologa i mierniczego 25 47 35 24 21 26 27 28 górniczego stwierdzone przez dyrektorów OUG kwalifikacje do czynności w: 4 663 3 581 3 389 3 619 3 425 3 530 3 195 3 599 kierownictwie ruchu zakł. gór. 616 487 382 482 407 383 331 306 dozorze wyŝszym 837 576 581 543 515 563 496 548 dozorze średnim 1 408 1 112 1 066 1 064 1 064 1 063 918 1 008 dozorze niŝszym 1 802 1 406 1 360 1 530 1 439 1 521 1 450 1 737
13 Wyszczególnienie Lata 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 decyzje Prezesa WUG (*Dyrektorów Depart.) nadające jednostkom nauk.- bad. lub osobom fizycz. uprawnienia 9 * 11 * 4 * 7 * 44 34 9 39 rzeczoznawcy ds. ruchu zakł. górn. w zakresie górniczym przejęte przez Archiwum Dokumentacji Mierniczo- Geologicznej w WUG dokumentacje 0 7 12 12 5 4 17 34 mierniczo-geologiczne zakł. gór. lub ich części zlikwidowanych skargi i wnioski do Prezesa WUG 52 42 1 19 15 59 37 39 skargi i wnioski do OUG brak danych 94 109 132 liczba wstrzymań ruchu urządzeń i prowadzenia robót górniczych w 4 490 3 829 3 267 3 411 2 633 2 415 2 632 2 332 ramach przeprowadzonych inspekcji w zakł. gór. wydobywających kopaliny podstawowe 4 490 3 829 3 267 3 411 2 377 2 096 2 290 2 025 w zakł. gór. wydobywających kopaliny pospolite X X X X 256 319 342 307 przeprowadzone przez dyrektorów OUG i UGBKUE badania powypadkowe i zagroŝeń w związku b.d. b.d. b.d. 59 70 83 80 77 z zaistniałymi niebezpieczeństwami i wypadkami skierowane przez dyrektorów OUG do sądów rejonowych wnioski o ukaranie sprawców naruszających przepisy 776 729 668 421 402 363 439 351 wydane decyzje dyrektorów OUG zakazujące powierzanie określonych czynności w ruchu zakładu górn. do lat 2-ch pracownikom naruszającym dyscyplinę i porządek pracy 118 101 98 74 73 48 38 20 liczba zastosowanych przez dyrektorów OUG środków oddziaływania wychowawczego (art. 1 681 1 759 1 805 1 886 1 898 1 715 1 207 919 41 kodeksu wykroczeń) liczba ukaranych osób mandatami karnymi przez pracowników inspekcyjno-technicznych 7 1 814 2 733 2 846 na łączną kwotę (w zł) 560 217 915 412 710 450 710 Liczba ukaranych osób kierownictwa - 196 297 315 Liczba ukaranych osób wyŝszego dozoru ruchu - 4 2 146 239 278 Liczba ukaranych osób średniego dozoru ruchu 3 586 969 1 074 Liczba ukaranych osób niŝszego dozoru ruchu - 44 66 89 Liczba innych ukaranych osób 2 842 1 162 1 090 liczba wniosków (pozwów) skierowanych do dyrektorów OUG - - - - - - 59 13 w sprawach roszczeń z art. 96 Pgg załatwiono (łącznie ze sprawami z ubiegłego roku) - - - - - - 64 20 Uwagi: 1 obowiązuje od 1.01.2002 r. po nowelizacji ustawy Prawo geologiczne i górnicze 2 nie zbierano wcześniej danych
14 3 nie prowadzono zestawień w przedmiotowej sprawie 4 pracownicy inspekcyjno techniczni upowaŝnieni zostali do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 15.10.2002 r. (DzU. Nr 174, poz. 1421). [Dowód: akta kontroli tom I, str. 67-70] Nadzór i kontrolę nad zakładami górniczymi wydobywającymi węgiel kamienny w 2005 i 2006 r. sprawowali dyrektorzy OUG w Gliwicach, Katowicach, Lublinie, Rybniku, Krakowie i w Tychach oraz dyrektor UGBKUE. Wobec zniesienia OUG w Tychach z dniem 1 czerwca 2006 r. kompetencje tego Urzędu w tym zakresie przejął OUG w Katowicach. W 2005 r. przedsiębiorcy prowadzący wydobycie węgla kamiennego, odwoływali się od 2 decyzji dyrektorów OUG. Obie decyzje (z 28.02.2005 r. i 17.10.2005 r.), będące przedmiotem odwołań wniesionych przez Lubelski Węgiel Bogdanka S.A., zostały wydane przez Dyrektora OUG w Lublinie. W postępowaniu odwoławczym pierwsza z nich została przez Prezesa WUG uchylona, a w odniesieniu do drugiej stwierdzono jej niewaŝność. TakŜe w 2006 r. przedsiębiorcy prowadzący wydobycie węgla kamiennego, odwoływali się od 2 decyzji dyrektorów OUG. Prezes WUG utrzymał w mocy decyzję Dyrektora OUG w Rybniku (z 15.05.2006 r.) dotyczącą KW SA KWK Rydułtowy-Anna oraz uchylił decyzję Dyrektora OUG w Lublinie (z 25.09.2006 r.) dotyczącą Lubelski Węgiel Bogdanka S.A. Ponadto w dniu 1.08.2006 r. KHW SA KWK Staszic wystąpiła do Prezesa WUG z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, w zakresie uchylenia w części decyzji Prezesa WUG z dnia 24.07.2006 r. zezwalającej na odstępstwo od postanowień 210 ust. 3 rozporządzenia z 28.06.2002 r. Decyzją z dnia 7.08.2006 r. Prezes WUG uchylił jeden z punktów swojej wcześniejszej decyzji. [Dowód: akta kontroli tom I, str. 137, 149-152, 192-198] Aktywność kontrolna nadzoru górniczego Wykonane inspekcje 1 i kontrole 2 przez OUG w latach 2002-2006 kopaliny podstawowe: OUG 2002 2003 2004 2005 2006 Bytom (do 14.10.2002 r.) 988 X X X X Gliwice 791 1 304 1 479 1 652 1 521 Katowice 1 033 905 1 056 765 1 062 Kraków 186 268 293 55 - Lublin 123 149 124 105 113 Rybnik 883 1 034 1 239 1 176 1 211 Tychy 417 285 324 440 221 Biuro Wałbrzych (od 1.07.2002 r.) 20 14 10 7 - Razem w KWK 4 441 3 959 4 525 4 200 4 128 Bytom (do 14.10.2002 r.) 1 032 X X X X Gliwice 896 1 424 1 577 1 746 1 635 Katowice 1 143 1 127 1 257 933 1 284 Kraków 738 836 904 658 686 Kielce 506 510 468 458 416 Krosno 313 443 446 441 456 Lublin 240 303 258 239 229 Tychy 521 368 390 508 256 Rybnik 884 1 035 1 240 1 176 1 211 Poznań 293 401 511 427 423 Warszawa 49 161 120 129 129 Wrocław 1 555 1 368 1 185 977 991
15 OUG 2002 2003 2004 2005 2006 Biuro Wałbrzych (od 1.07.2002 r.) 887 374 280 230 181 Razem Górnictwo 9 057 8 350 8 636 7 922 7 897 Wykonane inspekcje 2 i kontrole 3 przez OUG w latach 2002-2006 kopaliny pospolite: OUG 2002 2003 2004 2005 2006 Bytom (do 14.10.2002 r.) 35 X X X X Gliwice 89 178 189 162 161 Katowice 54 72 89 65 91 Kraków 251 272 241 339 359 Kielce 301 363 469 388 416 Krosno 160 358 373 306 342 Lublin 357 306 357 412 429 Tychy 7 62 62 48 24 Rybnik 28 18 25 27 33 Poznań 543 746 740 838 826 Warszawa 199 336 494 573 725 Wrocław 234 405 440 486 486 Biuro Wałbrzych (od 1.07.2002 r.) 301 332 286 347 367 Razem Górnictwo 2 559 3 448 3 765 3 991 4 259 Ogółem OUG Górnictwo 11 616 11 798 12 401 11 913 12 156 Liczba badań kontrolnych 4 wykonanych przez UGBKUE w latach 2002-2006: 2002 2003 2004 2005 2006 Razem w KWK 1 258 1 735 1 888 1 109 1 161 Razem Górnictwo 1 498 2 017 2 319 1 383 1 416 Uwagi: do 2001 r. rejestrowano tylko liczbę dni inspekcyjnych a nie liczbę wykonanych inspekcji i kontroli Wg regulaminu organizacyjnego OUG i UGBKUE: 2 Przez inspekcję w zakładzie górniczym uwaŝa się ogół czynności wykonanych, w ramach nadzoru i kontroli nad ruchem zakładu górniczego, w ustalonym przedziale czasu przez pracownika lub grupę pracowników inspekcyjno-technicznych urzędu górniczego, zakończonych sporządzeniem protokołu z inspekcji oraz, w razie konieczności, wydaniem decyzji (zarządzenia poinspekcyjnego). Celem inspekcji jest rozpoznanie zagroŝeń i stanu technicznego zakładu górniczego, a takŝe sprawdzenie zgodności prowadzenia ruchu zakładu górniczego z planem ruchu lub projektem prac geologicznych, dokumentem bezpieczeństwa, zasadami techniki górniczej, z warunkami określonymi w koncesji na wydobywanie kopalin ze złóŝ, z przepisami oraz decyzjami organów nadzoru górniczego i decyzjami ustalającymi warunki uŝytkowania środowiska w związku z ruchem zakładów górniczych. 3 Przez kontrolę problemową w zakładzie górniczym uwaŝa się ogół czynności wykonanych, w ramach nadzoru i kontroli nad ruchem zakładu górniczego, w ustalonym przedziale czasu przez pracownika lub grupę pracowników inspekcyjnotechnicznych urzędu górniczego, zakończonych sporządzeniem protokołu z kontroli problemowej oraz, w razie konieczności, wydaniem decyzji (zarządzenia pokontrolnego). Celem kontroli problemowej jest rozpoznanie problemu tematycznego określonego w planie pracy urzędu górniczego. 4 Przez badanie kontrolne urządzenia energomechanicznego w podziemnym zakładzie górniczym uwaŝa się ogół czynności dotyczących tego urządzenia, wykonanych, w ramach nadzoru i kontroli nad ruchem podziemnego zakładu górniczego, w ustalonym przedziale czasu przez pracownika lub grupę pracowników inspekcyjno-technicznych urzędu specjalistycznego, zakończonych sporządzeniem protokołu z badania kontrolnego oraz, w razie konieczności, wydaniem przez dyrektora urzędu specjalistycznego decyzji (zarządzenia pokontrolnego) na podstawie przepisów prawa geologicznego i górniczego. Celem badania kontrolnego jest rozpoznanie zagroŝeń i zgodności stanu technicznego urządzeń energomechanicznych z warunkami określonymi w dokumentacji podstawowej, dodatkowej lub kartach zmian, przepisami, dokumentacją techniczno-ruchową, dokumentem bezpieczeństwa oraz decyzjami dyrektora urzędu specjalistycznego.
16 Liczba dni przeznaczonych na inspekcje w zakładach górniczych w ramach sprawowanego nadzoru i kontroli przez pracowników OUG i UGBKUE: 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 W KWK 25 051 24 270 22 938 21 990 18 346 19 069 15 193 15 328 13 894 Ogółem 37 446 35 521 33 658 32 443 31 645 34 968 36 139 31 181 29 914 Liczba dni przeznaczonych na inspekcje i kontrole przez pracowników inspekcyjnotechnicznych departamentów merytorycznych WUG: 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Ogółem 3 527 4 625 4 404 3 037 1 979 2 903 2 690 2 563 2 349 Zestawienie roboczodniówek inspekcyjnych i kontrolnych oraz inspekcji i kontroli wykonanych przez departamenty WUG w 2006 r.: Roboczodniówki Inspekcje Kontrole w ramach w zakł. górn. i w OUG i w OUG i nadzoru jedn. ratown. UGBKUE UGBKUE rynku górn. 1 2 3 4 5 6 7 8 Lp Departament w zakładach górniczych 1. Górnictwa 685 90 9 175 14 3 w ramach nadzoru rynku 2. Energomechaniczny 480 32 92 134 5 28 3. Ochrony Środowiska i Gospodarki ZłoŜem 432 120 0 260 12 0 4. Warunków Pracy 357 42 10 80 6 3 RAZEM 1954 284 111 649 37 34 [Dowód: akta kontroli tom I, str. 71-78] Wg informacji uzyskanych z 32 czynnych kopalń węgla kamiennego, nadzór górniczy (OUG, UGBKUE i WUG) przeprowadził w nich w 2006 r. łącznie 4.623 inspekcje i kontrole, a łączna liczba roboczodniówek inspekcyjnych i kontrolnych wyniosła 11.456. Szczegółowy wykaz liczby inspekcji i kontroli oraz związanych z nimi roboczodniówek w podziale na poszczególne kopalnie przedstawiono na poniŝszych wykresach.
W 2006 r. średnio na jedną KWK przypadały 144 inspekcje i kontrole oraz 358 roboczodniówki inspekcyjne i kontrolne nadzoru górniczego. W ocenie dyrekcji ok. 1/3 kopalń, przeprowadzane na jej terenie kontrole i inspekcje, z uwagi na ich liczbę i łączny czas KWK "Mysłowice-Wesoła" KWK "Bobrek-Centrum" KWK "Wujek" KWK "Piekary" KWK "Sośnica-Makoszowy" KWK "Jas-Mos" KWK "Rydułtowy-Anna" Lubelski Węgiel "Bogdanka" SA KWK "Knurów" KWK "Pniówek" KWK "Piast" KWK "Budryk" SA KWK "Brzeszcze-Silesia" KWK "Krupiński" KWK "Bolesław Śmiały" ZG Sobieski w Jaworznie KWK "Staszic" KWK "Marcel" KWK "Zofiówka" KWK "Murcki" KWK "Wieczorek" KWK "Borynia" KWK "Jankowice" KWK "Halemba" KWK "Szczygłowice" KWK "Ziemowit" KWK "Chwałowice" KWK "Bielszowice" ZG Janina w LibiąŜu KWK "Kazimierz-Juliusz" Sp. z o.o. KWK "Polska-Wirek" KWK "Pokój" 100 700 600 500 400 300 200 641 604 563 525 509 508 501 463 383 367 353 341 333 328 321 296 282 282 276 276 273 267 250 246 240 236 224 206 204 163 162 800 900 833 Liczba roboczodniów ek inspekcyjnych kontrolnych nadzoru górniczego w KWK w 2006 r. KWK "Mysłowice-Wesoła" KWK "Sośnica-Makoszowy" KWK "Wujek" KWK "Bobrek-Centrum" KWK "Rydułtowy-Anna" KWK "Jankowice" KWK "Pniówek" KWK "Piekary" KWK "Jas-Mos" KWK "Staszic" KWK "Brzeszcze-Silesia" Lubelski Węgiel "Bogdanka" SA KWK "Zofiówka" KWK "Halemba" KWK "Piast" KWK "Marcel" KWK "Chwałowice" KWK "Bielszowice" KWK "Knurów" KWK "Ziemowit" KWK "Krupiński" KWK "Borynia" KWK "Murcki" KWK "Wieczorek" KWK "Szczygłowice" ZG Sobieski w Jaworznie KWK "Pokój" KWK "Budryk" SA KWK "Bolesław Śmiały" KWK "Kazimierz-Juliusz" Sp. z o.o. ZG Janina w LibiąŜu KWK "Polska-Wirek" 50 250 200 150 100 238 219 207 207 177 176 174 166 166 157 155 153 145 140 139 129 123 120 119 118 118 114 114 112 103 102 98 96 94 92 77 275 300 Liczba inspekcji i kontroli nadzoru górniczego w KWK w 2006 r. 17
18 trwania, powodowały pewne problemy organizacyjne w bieŝącym funkcjonowaniu kopalni. Problemy te, zdaniem udzielających wyjaśnień, wynikały przede wszystkim z: angaŝowania osób kierownictwa i dozoru ruchu zakładu jako osoby oprowadzające i asystujące przeprowadzanym inspekcjom i kontrolom (średnio 2 osoby spośród pracowników kopalni/ 1 inspekcję lub kontrolę); dodatkowych badań kontrolnych prowadzonych takŝe przez inne jednostki (m.in. Państwową Inspekcję Pracy, Państwową Inspekcję Sanitarną, Państwową Agencję Atomistyki, Inspekcją Ochrony Środowiska itd.), co łącznie w skali roku powoduje, Ŝe liczba kontroli przekracza liczbę dni roboczych w skali roku; Wg informacji uzyskanych z 32 kopalń węgla kamiennego, w 2006 r. w ok. 1/3 z nich, w toku prowadzonych przez nadzór górniczy kontroli lub inspekcji, zachodziły pojedyncze przypadki obejmowania badaniami, w niewielkich odstępach czasu (od kilku do kilkudziesięciu dni), tych samych zagadnień przez OUG, UGBKUE, WUG, a w ok. 1/2 kopalń przypadki prowadzenia w tym samym czasie (dniu) niezaleŝnych kontroli lub inspekcji przez ww. urzędy. Poszczególne kopalnie wskazywały w 2006 r. od kilku do kilkunastu przypadków równoczesnego przeprowadzania róŝnotematycznych kontroli lub inspekcji przez 2 (a w niektórych wypadkach 3) spośród ww. urzędów nadzoru. Dyrekcje 32 kopalń udzielające NIK wyjaśnień stwierdziły, iŝ inspekcje i kontrole prowadzone przez nadzór górniczy oraz formułowane w ich wyniku wnioski i decyzje w istotny sposób przyczyniają się do poprawy bezpieczeństwa pracy w zakładzie górniczym. Wskazywano m.in., iŝ kontrole stanowią czynnik mobilizujący dla pracowników zakładu górniczego do realizacji zadań zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz odpowiednimi projektami i dokumentacjami, a takŝe zapobiegają negatywnym skutkom rutyny, będąc bodźcem do doskonalenia zawodowego Podkreślano takŝe, iŝ ze względu na złoŝoność zagadnień związanych z ruchem zakładu górniczego, w tym współwystępowanie róŝnorodnych zagroŝeń: naturalnych, technicznych i osobowych, szczególne pomocne słuŝbom kopalni w rozwiązywaniu spraw dotyczących bezpieczeństwa pracy są kontrole problemowe. [Dowód: akta kontroli tom I, str. 376-380] Prezes WUG Pan Piotr Buchwald wyjaśniając działania w zakresie planowania i koordynowania inspekcji i kontroli WUG, OUG i UGBKUE podał, Ŝe: W kaŝdym OUG opracowywane są roczne plany pracy. W dokumentach tych w ramach nadzoru nad zakładami górniczymi w oparciu o wymogi i potrzeby wynikające ze statutowej działalności planowane są ilości inspekcji. Plany pracy, w tym inspekcji i kontroli, sporządzane przez OUG są opiniowane przez poszczególne departamenty WUG i po wprowadzeniu niezbędnych korekt akceptowane i przekazywane do realizacji. W OUG, w ramach zespołów o określonej specjalności sporządzane są dokładne harmonogramy inspekcji i kontroli zakładów górniczych. Przy sporządzaniu tych harmonogramów uwzględniane są wewnętrzne ustalenia dyrektorów urzędów dotyczące maksymalnej ilości obecnych w kopalni inspekcjonujących osób. Nadzór nad właściwą realizacją tych ustaleń sprawują dyrektorzy OUG. Podobnie jak w OUG, kaŝdy departament WUG wykonuje swoje zadania w oparciu o plan pracy. Planowanie jest prowadzone na poziomie poszczególnych departamentów WUG i obejmuje określenie liczby i rodzaju inspekcji w okresach miesięcznych i rocznym. W departamentach w zaleŝności od zadań poszczególnych zespołów planowane są inspekcje.
19 Koordynacja terminów poszczególnych inspekcji w ramach WUG prowadzona jest poprzez rejestrację planowanych inspekcji w ksiąŝce inspekcji znajdującej się w pomieszczeniu dyspozytora. Obowiązuje polecenie ograniczające maksymalnie do dwóch liczbę przedstawicieli WyŜszego Urzędu Górniczego w jednym zakładzie górniczym w danym dniu. Termin inspekcji i jej zakres jest kaŝdorazowo uzgadniany z dyrektorem właściwego okręgowego lub specjalistycznego urzędu górniczego. Ponadto stwierdził, iŝ: występują przypadki większej liczby kontrolujących w jednym zakładzie górniczym. Ma to miejsce podczas planowanych inspekcji grupowych (między innymi z udziałem innych instytucji) obejmujących róŝne zagadnienia, dochodzeń przyczyn zaistniałych zdarzeń, a takŝe w sytuacjach wymagających zwiększonego nadzoru podczas występowania powaŝniejszego zagroŝenia. Zdarza się,ŝe kontrola w zakładzie górniczym jest wykonywana niezaleŝnie od ustalonego uprzednio planu. Jest to spowodowane rozpatrywaniem indywidualnych wniosków o wydanie decyzji na podstawie ustawy Pgg, np. zezwolenie na oddanie do ruchu podstawowego obiektu w podziemnym zakładzie górniczym, odstępstwa od przepisów. Odnosząc się do kwestii przeprowadzania przez nadzór górniczy dominującej części badań kontrolnych w formie inspekcji, a niewielkiej jako kontroli problemowych Prezes WUG Pan Piotr Buchwald wyjaśnił, m.in. Ŝe: W związku z wejściem w Ŝycie ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 173, poz.1807 ze zm.), Kierownictwo WUG w listopadzie 2004 r. określiło zasady sprawowania przez urzędy górnicze nadzoru i kontroli nad zakładami górniczymi. Ustalono, Ŝe czynności kontrolne przeprowadzane będą w ramach: 1) kontroli ustawowo ograniczonych (art.83 ust.1 pkt.1 i 2) - kontrole problemowe, 2) kontroli uzasadnionych zagroŝeniem Ŝycia, zdrowia lub środowiska, w tym w zakresie bezpieczeństwa technicznego (art.80 ust.2 pkt.4, art.82 ust.1 pkt.4, art.83 ust.2 pkt.4) NiezaleŜnie od wymienionych kontroli w związku z ustawą Pgg, urzędy górnicze sprawują nadzór nad ruchem zakładów górniczych poprzez przeprowadzanie inspekcji doraźnych i sprawdzających oraz badań kontrolnych i powypadkowych. Zasady sprawowania, przez organy nadzoru górniczego, nadzoru i kontroli nad ruchem zakładów górniczych w świetle ustawy o s.d.g., w listopadzie 2004 r. były przedmiotem narady Kierownictwa WUG z Prezesami duŝych przedsiębiorstw (KW S.A., KHW S.A., JSW S.A., ZGE Sobieski-Jaworzno III Sp. z o.o., LW Bogdanka S.A., KWK Budryk S.A., KGHM Polska Miedź S.A., Kopalnie Węgla Brunatnego, SRK S.A., PGNiG). Do zasad tych przedsiębiorcy nie zgłosili zastrzeŝeń. Kryteria i zasady przeprowadzania kontroli problemowych oraz inspekcji przez okręgowe urzędy górnicze, określone zostały w Regulaminie organizacyjnym okręgowych urzędów górniczych oraz Urzędu Górniczego do Badań Kontrolnych Urządzeń Energomechanicznych ( ). Dobór tematyki kontroli problemowych zaproponowanych na dany rok w planach pracy urzędów górniczych, wynika przede wszystkim z analizy zaistniałych zagroŝeń i niebezpieczeństw w ruchu zakładów górniczych oraz uprzednio stwierdzanych nieprawidłowości w funkcjonowaniu ogniw biorących udział w procesie wydobywania kopalin [Dowód: akta kontroli tom I, str. 136-137, 146-149] Treść protokołu z ww. spotkania przedstawicieli WUG z przedstawicielami spółek z dnia 9.11.2004 r. nie zawierała stanowiska (opinii) przedsiębiorców do omówionych przez Radcę Prezesa Pana Bogusława Czapkę czynności kontrolnych wykonywanych przez organy nadzoru górniczego, w związku z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, w tym rodzajów i warunków prowadzonych kontroli. W trakcie spotkania Wiceprezes WUG Pan Jan Szczerbiński podkreślił, Ŝe celem WUG jest zmniejszenie ilości przeprowadzanych kontroli z jednoczesnym zapewnieniem przynajmniej dotychczasowego stanu bezpieczeństwa w nadzorowanych zakładach górniczych. Nawiązując do ww. spotkania, Wiceprezes WUG Pan Jan Szczerbiński pismem z dnia 25.11.2004 r. przekazał przedsiębiorcom cytowany wyŝej protokół oraz następujące ustalenia oparte na przeprowadzonej analizie zadań organów nadzoru górniczego określonych w
20 ustawie Pgg oraz innych aktach normatywnych, w zbiegu z przepisami ustawy o swobodzie działalności gospodarczej : 1. Tylko część zadań organów nadzoru górniczego wykonywanych w zakładach górniczych moŝna zakwalifikować jako kontrole, które zgodnie z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy o s.d.g. podlegają ograniczeniom ilościowym. Do takich kontroli przewidzianych regulaminem organizacyjnym urzędów górniczych zostały zaliczone: 1) kontrole problemowe, 2) kontrole wykonyw. na podst. art.38 i art.40 ustawy z 30.08.2002r. o systemie zgodności ( ) 3) kontrole wyrobisk i innych miejsc pracy w zakładzie górniczym wykonywane w przypadkach uzasadnionych zagroŝeniem Ŝycia, zdrowia lub środowiska.( ) 2. Znaczna część zadań organów nadzoru górniczego określonych w art. 109 ustawy Pgg wykonywanych jest w formie inspekcji doraźnych i sprawdzających, związanych z postępowaniem poprzedzającym wydanie decyzji albo innych aktów administracyjnych (postanowień, świadectw). Te zadania stanowią element nadzoru nad ruchem zakładów górniczych i nie podlegają przepisom ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.( ) 3. Przepisom ustawy o s.d.g. nie podlegają takŝe prowadzone przez organy badania związane z ustaleniem stanu faktycznego i przyczyn zagroŝeń lub zaistniałego w zakładzie górniczym wypadku, zgodnie z art. 114 ust.1 ustawy Pgg oraz czynności wykonywane w ramach nadzoru nad akcją zapobiegawczą i ratowniczą (art. 114 ust.2), a takŝe badania kontrolne maszyn i urządzeń wykonywane przez UGBKUE. ( ) [Dowód: akta kontroli tom I, str. 156-162] Przyjmując dane o łącznej liczbie roboczodniówek inspekcyjnych i kontrolnych nadzoru górniczego w 2006 r., uzyskanych z 32 czynnych kopalń węgla kamiennego (11.456) oraz, Ŝe przyjęty przez te organy maksymalny czas trwania kontroli problemowych w zakładzie górniczym 5 nie przekraczał 40 dni w ciągu roku to udział roboczodniówek dotyczących kontroli problemowych w łącznej roboczodniówek inspekcyjnych i kontrolnych wynosił w 2006 r. nie więcej niŝ ok. 11 % (tj. 32x40/11.456). Wypadkowość w KWK PoniŜsze zestawienie przedstawia liczbę wypadków ogółem oraz wypadków śmiertelnych w KWK w latach 1998-2006 na tle wielkości wydobycia węgla oraz wypadkowości w 1990 r. Rok Liczba wypadków ogółem w KWK Liczba wypadków śmiertelnych w KWK Wydobycie węgla w mln ton Liczba wypadków ogółem w KWK/1 mln ton węgla Liczba wypadków śmiert. w KWK/1 mln ton węgla 1990 16 515 109 147,4 112 0,74 1998 6 570 33 115,9 57 0,28 1999 4 318 20 110,4 39 0,18 2000 2 986 28 102,5 29 0,27 2001 2 452 25 102,6 24 0,24 2002 2 354 33 102,1 23 0,32 2003 2 420 28 100,5 24 0,28 2004 2 242 10 99,5 23 0,10 2005 2 117 15 97,1 22 0,15 2006 2 320 44 94,4 25 0,47 Suma lub średnia z lat 1998-2006 27 779 236 925 30 0,26 [Dowód: akta kontroli tom I, str. 79-80] 5 W rozumieniu ustawy o s.d.g. zakład górniczy (kopalnia) nie jest toŝsamy z przedsiębiorcą.